Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur. Deel 2.
(2002)–Michiel van Kempen–
Auteursrechtelijk beschermdDe orale literatuur
7.1 InleidingDe warau concentreren zich in en om de Orinoco-delta in Oost-Venezuela, maar een afsplitsing leeft ook aan de Corantijnrivier, zowel op het grondgebied van Guyana als dat van Suriname (zij het dat daar vroeger meer warau leefden dan nu). Het Warau lijkt enigszins op het Karaïbs en | |
[pagina 186]
| |
Arowaks, maar behoort tot een aparte linguïstische stam en heeft een geheel ander vocabulaire.Ga naar voetnoot267 Henry Bolingbroke, die aan het begin van de 19de eeuw Demerary, Essequibo en Berbice bereisde, merkt erover op: ‘They pronounce their language in a very desagreeable and indistinct tone’ en vindt hen ‘dirty, fearful, and indolent.’Ga naar voetnoot268 De Penards menen dat de gebruiken van de warau niet veel verschillen van die van de karaïben.Ga naar voetnoot269 Het waarnemingsvermogen van de warau kent, volgens De Goeje, ‘een natuurlijke aanleg tot gewaarwording van bovenzinnelijke dingen’ en die aanleg kan zo ‘opgekweekt worden, dat men samenhangende waarnemingen krijgt van wezens, die zich o.a. kenbaar maken als het innerlijk van de natuur’.Ga naar voetnoot270 Illustratief voor hun wijze van waarnemen is dat zij het woord kahebu of akahebu hanteren in vier betekenissen: de menselijke ziel, de ziel van een afgestorvene, een schaduw en het beeld in een spiegel.Ga naar voetnoot271 Die samenhang van natuurlijke en bovennatuurlijke wereld die De Goeje in 1930 constateerde en die ook bekend is van andere inheemsen, is door Maria Matilde Suárez in 1971 nauwkeuriger beschreven. Zij wijst er echter ook op dat er tekenen zijn dat het geheel van geloof en waarden aan het verzwakken is en dat onder invloed van buitenaf de traditionele cultuur aan het verdwijnen is.Ga naar voetnoot272 | |
7.2 Orale literatuurDe warau-kosmologie vindt haar uitdrukking in mythische vertellingen. Een ontstaansmythe over de oorsprong van het mensdom verhaalt van de jonge warau Okonoróté die op jacht was in een tijd toen de warau nog boven in de lucht leefden. Hij ontdekte een groot gat en zag beneden allerlei dieren lopen. Hij daalde op de aarde neer, keerde met een rijke jachtbuit terug en op zijn volgende tocht vergezelden hem de andere warau. Maar een van de laatsten die afdaalden was de dikke vrouw Okona-koera die in het gat bleef steken. De warau konden niet meer terug en moesten wel op aarde blijven wonen, en de vrouw is nog steeds te zien als de morgenster.Ga naar voetnoot273 Haboeli en de boze Teteli is een in boekvorm verschenen avonturenverhaal rond de zowel bij warau als arowakken bekende figuur van Haboeli (ook: Haboeri of Haburi). Het verhaal is een voorbeeld van de hybride genese van een ‘warau’-boek. Het werd geschreven - niet verteld - door de half-warause Stella Vlet (geboren in 1921, boven Washabo aan de Corantijnrivier). Deze Stella Vlet bracht haar jeugd in Paramaribo door en verbleef later tien jaar in Georgetown en MacKenzie. Zij schreef haar verhaal in het Engels; het werd door de arowakse hoofdonderwijzer Tecumseh (pseudoniem van Harold Blanca) bewerkt en herschreven voor de Surinaamse jeugd in het Nederlands. Leonore de Vries, coördinatrice van het Jeugd Lektuur Projekt, redigeerde vervolgens die tekst voor de boekuitgave. | |
[pagina 187]
| |
Bronnen. Walter E. Roth (1915) nam verschillende warau-vertellingen in Engelse vertaling op, waarvan H. van Cappelle er tien vertaald in het Nederlands overnam in zijn Mythen en sagen uit West-Indië (1926). Daaruit werd ‘De oorsprong van het mensdom’ herdrukt in Van Kempen & Bongers 1990: 32, ‘De sage van Haboeri’ in Van Kempen & Bongers 1993: 43-47 en ‘Zwarte Tijger, Wau-oeta en de gebroken boog’ in Mama Sranan 46-49. Haboeli en de boze Teteli (1978) verscheen in de reeks ‘Surinaamse vertellingen’ van het Jeugd Lektuur Projekt. Een andere collectie geeft Wilbert 1970. |
|