Verzameld werk. Deel 3

[p. 1022]

Rimbaud, het advertentieblad en ik

Mijn eerste ontmoeting met het Advertentieblad dateert uit den tijd van vlak vóór het gaan naar de eerste klasse van de Lagere School. Ik was toen al eenigszins ingewijd in de geheimen van de letters en ik had, als een jonge kat, die men een spiegeltje voorhoudt, wel eens naar den achterkant van die geheimzinnige teekens gekeken, om te zien wat er zich bevond. Ik had een heel vaag besef, dat die teekens iets inhielden, al vermoedde ik daarmede niet, dat zij voor mij nog ooit iets zoo bijzonders zouden worden. Het Spa-A-boek met zijn primitieve houtsneedjes had zijn eigenaardige bekoorlijkheden en zijn wijsheid al voor mij ontvouwd. De poëzie van het prentje voorstellende ‘De dauw Auw, au’ met een opkomende, stralende zon achter een heuvel met een kerkje er op, had reeds haar indruk op mij gemaakt. Ik transponeerde het prentje in het Limburgsche landschap, zooals ik dat kon zien vanuit onze woning op den Meerssenerweg, wanneer ik op de marktdagen in den vroegen blauwen zomer-zonnenevel de boerinnen van Amby met een korf boter en eieren op den kop en de handen op de ‘tiertejjen’ heupen over den Wittevrouwenweg zag dandineeren, in hun ballet tusschen ‘mèstem’ en markt (de ‘mèstem’ al of niet geïllumineerd met een doorzonde ‘kolblom’).

Het leeren lezen op school was mij danig tegengevallen, want het

im

in

ip

ir

is

it

en dergelijks meer, bleek op geen stukken na zoo boeiend en op de kinderfantasie inwerkend, als b.v. het begin der Zesde Tafel van het Spa-A-boek, waar ik al had gelezen.

de spin - vlug - spek - een stuk - ja, brok.

Gelukkig waren wij bij ons thuis geabonneerd op het Advertentieblad en zoo kon ik, aldus mijn verdriet over de nuchtere letterlingen der schoollectuur compenseerend, des Zaterdags tenminste staren naar de attractieve letters, waaruit de kop van het blad was samengesteld. Hoe vaak heb ik toen niet voor de robuste naar alle zijden geschaduwde letters met somptueuze witte biesjes, waaruit het woord Advertentieblad bestond, zitten mediteeren. Zij hadden een aparte bekoring deze letters in vol ornaat, waaraan ik nu nog niet

[p. 1023]

ben ontkomen. Ze zijn mijn jeugdvrienden gebleven, al zullen kenners misschien hun prae-Morris-stijl hebben veroordeeld.

Het was of ik toen eerst goed voorvoelde, wat elke afzonderlijke letter later voor mij zou beteekenen: een soort juweelen, waarmee ik naar hartelust mocht spelen. De magie, waaraan Rimbaud zich niet onttrekken kon, toen hij schreef:

A noir, E blanc, I rouge, U vert, O bleu: voyelles,
Je dirai quelque jour vos naissances latentes:
A, noir corset velu des mouches éclatantes
Qui bombinent autour des puanteurs cruelles,
Golfes d'ombre;

onderging ik op mijn manier, maar dan ook die van de medeklinkers, al zullen er zijn, die mijn leedwezen over Rimbauds uiteenzetting begrijpen, wanneer ik het niet met hem eens ben over zijn interpretatie van de A; zij is toch ook de beginletter van een woord als b.v. amaranth en de eindletter van den toon la, dingen die geen charogneuze bijgedachten toelaten. Hoe vaak heb ik zitten mijmeren over de capitale D's en T's en over de slanke zwarte-zwanenachtige L, alsof zij zoo pas uit een postzegel van West-Australië was komen glijden!

Het bestudeeren van de koppen der bladen is overigens iets wat de bestede moeite wel loont. In den kop van pronkletters, naar tendenzen van den tijd der oprichting, manifesteerde zich graag het karakter van het blad en de eigenaars koesteren liefst een modern conservatisme, om dat eenmaal aangegane cachet te behouden.

Maar naast de letter is er ook nog de geest. Het was natuurlijk louter toeval, dat het Advertentieblad begon te verschijnen in dezelfde maand, waarin het Second Empire ten onder ging. Zonder nu in een enorm-grappige bui het eene als een consequentie van het andere te laten beschouwen, is er in het Advertentieblad toch altijd iets geweest, wat zich gaarne koesterde in de stralen van een zon, die ook te Parijs scheen, al heeft het blad daarmee in Maastricht nu wel niet alleen gestaan.

C'est un oiseau qui vient de France, werd hier altij d graag gezongen van hoog tot laag. De schaduwen van die Fransche vogels en meer nog die van de Maastrichtsche duiven, uit Frankrijk terugvliegend, schoven gaarne over haar advertentierubrieken en hielden er mede dien serieus-frivolen geest in, die elke specifieke Maastrichtsche uitting, zoo typisch, aantrekkelijk en dankbaar maakt.

[p. 1024]

Wie dacht weer niet aan het Second Empire, maar dan vertaald in het dialect van de imagerie populaire van Epinal, wanneer het Advertentieblad met Carnaval in een verdubbeld aantal bladen uitkwam? Tientallen figuurtjes verluchtten dan den tekst. Eigenlijk was dat het Advertentieblad in zijn jaarlijkschen grootschen bloei. Het had dan in zijn zwart en vroolijk rood een haast bibliophiele allure, als ik met deze vergelijking tenminste de jagers op ‘exemplaires sur papier teinté caca d'oie (souvenir le roi Pausole)’ niet grief. Over de paginas cancaneerden de figuurtjes en silhouetten, waartusschen men nog vele tijdgenoten en afstammelingen van officieren der Grénadiers de la Garde impériale of ook al Guides en andere magiërs met de tuniek en de épaulettes kon herkennen, alsmede Marguerite Bellanger's met haar ideale taille en andere dames Second Empire, die hun voetjes met een meer Constantin Guysachtige gracie lichtten. Verder zwermden er Colombines, Pierrots, Harlequins en Dominos (ook de contramineuze zwarte), natuurlijk niet zoo rêveuse of rêveur als die van Watteau, maar wel veel korter bij de pittige realiteit, die voor die groote dagen ook meer werd gewenscht. Daartusschen daalde men zoo stilletjes af naar de opzichtelijk gebochelden en geneusden, zij, die meer gewoon zijn zich te vermeien in het zingen van:

En jij moet niet zoo draa-haaien,
jij moet niet zoo schuddelen met... enz.

om te belanden bij degenen, die zich in een niet nader aan te duiden laken (ditmaal zonder bibliophielen inslag) hulden, maar die daarmede decoratief op een der beste stijlperioden van de modernste ismen vooruitliepen.

Al deze figuurtjes waren dus verdeeld naar verhouding van de distinctie der ‘gekkigheid’ en eveneens de bijvermelde of afzonderlijk aangeprezen menu's en puike dranken, die op een der eereplaatsen in het blad de verhemelten van Momusinnekes en Momussen weer op een andere wijze streelden en op gang moesten brengen, dan waar men zich beter aangewezen achtte op het ‘beer wie wien’, waarmede in den regel de berijmde advertentie, gewoonlijk beginnende met ‘hop hop hop’ en ‘bei dee en dee moot geer zien’ eindigde.

Deverkoopingen op de laatste pagina hadden wel niet die variatie van plaatjes met villa's, huisjes, boerderijtjes, paardjes, koetjes en varkentjes met bijbehoorende boompjes en heggetjes, als de nieuws-

[p. 1025]

bladen er Zaterdags vertoonden en die ook meer voor de buitengemeenten bestemd waren, maar de kop van den deurwaarder in diens aankondiging van verkoopingen deed in volume niet onder voor die van Victor Hugo. Dat manneke met zijn hamer was inderdaad koppig.

Op zijn tijd kon het Advertentieblad het strijdtooneel zijn van plaatselijk verschil van inzichten en ook van de concurrentie. Ik herinner me nog den strijd, die door een paar slagers in de kolommen van het blad werd uitgevochten en die eindigde, nadat een der concurrenten had geadverteerd: ‘Mijn toonbank is grooter dan des stoffers groote slagerij’. Een betoog, dat door hen, die de partijen van meer nabij kenden, wel aan de werkelijkheid was te toetsen.

Zoo konden bij verkiezingen en wrijvingen in het vereenigingsleven vaak meeningen, die zich in andere bladen geen lucht konden verschaffen, van hun weeën bekomen in het Advertentieblad, dat de liberteit hoog hield en zoodoende meer dan welk blad in stad en omgeving de spiegel werd van wat er ‘in 't groet Mestreechs hoeshawe (want dit is het nog, zelfs na den uitleg der stad) umging’.

Onze schoenmaker, een liefhebber van kanarievogels, die ook wel eens gaarne filosofeerde en naar wie ik bij een dringende reparatie wel eens kon zitten luisteren, als hij het had over de schakeeringen van het geel en den zang van zijn vogels - zij hielpen hem wel eens bij zijn demonstratie - en het adverteeren van die diertjes, zeide vaker: ‘de gazet lees me veur 't nuijts, mèr 't Advertentieblaad lees me veur de advertenties’. Ik heb altijd met dezen populairen kijk op het Advertentieblad kunnen instemmen en het nut van dit soort bladen, naast die gemengd met nieuws of actueele artikelen, heeft voor mij steeds onomstootelijk vastgestaan.

Zoo zijn dan door de kolommen van het Advertentieblad vier en zeventig jaar lang de stoeten van honderdduizenden advertenties getrokken in een bonte verscheidenheid van vroolijke, zakelijke of droevige groepen en eenlingen. Vluchten in hooger sferen als de ballontocht van kapitein Bunel in 1872 of van ‘de Mestreechs geïnspireerde diechters’, bals van alle mogelijke societeiten en vereenigingen, visschers- en ‘bookvinke’-concours, ‘optochte nao, door en oonder langs de berg mèt of zoonder concerte van de grenedeers’, opera's, poppen-exposities, modeshows, uitslagen van de bekroonde oplossingen van het Rebusraadsel in de Opregte Maastrichter Almanak, waarbij in solemneele annonces de prijswinners werden bekend gemaakt, die een portemonnaie in ontvangst mochten ne-

[p. 1026]

men als het een man was en een zilveren vingerhoed, wanneer een vrouwelijk wezen met den prijs ging strijken. Nog honderden andere soorten van advertenties passeerden de revue, al of niet typografisch geëncadreerd, maar de trouwe abonnés behoef ik deze niet nader meer op te sommen.

En nu? Want ik moet eindigen.

Nu naar de honderd, naar het eeuwfeest! Advertentieblad, van ganscher harte nog vele, vele jaren!!