Limburgs sagenboek

[p. 256]

Van vuurmannen

De vuurman tussen Arcen en Velden

Tussen Arcen en Velden dwaalde een vuurman rond; iemand die tijdens zijn leven de grensstenen van zijn eigendom had verlegd ten nadele van zijn reingenoten. Men deed het beste hem maar stil voorbij te laten gaan, wanneer men hem te middernacht toevallig ontmoette. Men moest dan maar doen of men doof was en niet luisteren naar zijn gedurig gejammer: ‘Waar leg ik hem toch? Waar leg ik hem toch?’ Hij bedoelde de gloeiende steen die hij moest dragen en waarvan hij de oorspronkelijke plaats vergeten scheen.

Tot op een nacht een grappenmaker de plaats passeerde waar de vuurman zich vertoonde. Hij hoorde het gejammer van het spook aan en toen dit vlak bij hem was en het hem leek, of de vuurman dat aan hem vroeg, riep hij hem spottend toe: ‘Leg hem, potverd ..., waar je hem onrechtvaardig hebt weggehaald!’

Nu kwam de vuurman op hem af, zo gauw als de bliksem. Gelukkig dat de ander eraan dacht zich driemaal te tekenen met een kruis, anders was het om zijn leven te doen geweest.

De vuurman van Venlo

Jaren en jaren geleden vertoonde zich in de omstreken van Venlo, bij de onderste Houtmolen, alle nachten een vuurman. De bewoners van de omgeving moesten hem ieder jaar een tol betalen, te weten: een kar zand, een paar blikken schoenen en zeven-en-een-halve stuiver.

Op zekere avond dat de knecht van de bovenste Houtmolen des avonds laat met paard en kar uit de stad terugkeerde, zag hij in de nabijheid van de onderste Houtmolen, boven op de berg een man staan. Hij meende dat het een vriend van hem was, een die de bijnaam van de ‘Dikke’ had en daarom riep hij hem, zonder enige moedwil, toe: ‘Dikke, geef mij eens wat vuur!’

Maar nu kwam de vuurman op hem af. De knecht dreef het paard aan, te lopen wat het lopen kon en hij had bij de molen nog juist

[p. 257]

de tijd van de kar te springen en de deur van de schuur in het slot te gooien. Een koolzwarte hand die men des morgens op de schuurdeur vond af geprent, bewees maar al te goed dat de knecht zich het hele geval niet met een dronken kop had verbeeld.

De vuurman van de Bergerstraat

In een herberg op de Bergerstraat onder Amby, zaten enige ruwe klanten bij elkaar, eerste dronkemannen die, eenmaal verhit door de drank, voor niets terugdeinsden. Het gerucht ging toen dat er 's nachts over de Bergerstraat, even voorbij het landgoed van Schoenmaeckers, een vuurman liep.

De dronkemannen wilden hem wel eens zien, dat was juist iets voor hen. Anderen, die verstandiger waren, raadden het hun af. Weer anderen wisten te vertellen dat men de vuurman kon verlossen door hem eenvoudig vuur te vragen.

‘Dat wil ik dan wel eens proberen,’ riep een van de voornaamste lawaaimakers. ‘Niet langer dan morgenavond steek ik een pijp tabak bij me en dan kunt ge mij de zakken omkeren eer ik ga en u overtuigen, dat ik geen lucifers bij me heb.’ Zo bleef het afgesproken.

De volgende avond dronk de held zich moed in. Zijn kameraden doorzochten al zijn zakken. Hij had geen lucifers bij zich.

Eer de maan opkwam moest hij gaan, want als die boven de horizon komt, verdwijnen de vuurmannen.

Hij ging, maar werd niet meer teruggezien.

De vuurman vertoonde zich ook geruime tijd niet meer.

Een tijdje later werd hij weer gezien.

Kennissen van de verdwenene, die de vuurman toen zagen, menen in hem de gestalte van hun verdwenen kameraad te hebben herkend. Hij had de vuurman dus wel verlost, maar werd in diens plaats vuurman, iets waar de verlossing bijna altijd aanleiding toe geeft.

De vuurman uitgedaagd

Bijna alle dorpen kennen hun vuurman en hun geschiedenis is met afwijking natuurlijk van de plaats-, straat- of wegnamen, vrijwel ongeveer als de volgende:

Alle avonden kwam er een vuurman de dijk af, die van Borgharen voorbij Limmel langs de Maas ligt.

[p. 258]

Op de Bek onder Limmel stond een groot huis, waarvan de ingangspoort nog niet zo heel lang geleden is afgebroken.

Een zoon uit dat huis was met enige jongens uit Limmel aan de zwier geweest en zij stonden juist bij dat huis, toen de vuurman de Haarderdijk afkwam.

‘Wie durft hem te fluiten?’ vroeg er een.

Dat durfden ze wel allemaal met hun dronken koppen. Maar nauwelijks hadden zij gefloten, of de vuurman kwam met een dergelijke vaart op hen af, dat ze nog maar even de tijd hadden om naar binnen te vluchten en de poort dicht te slaan.

De volgende morgen zagen zij de vijf vingers van een hand in het hout van de poort gebrand.

De vuurbol

Te Beek diende een Maastrichts meisje bij een brikkenbakkersbaas om op de kinderen te passen. Op een avond ging ze de deur uit om nog een boodschap te doen, toen zij heel in de verte een vuurbol in het veld zag staan. Eer ze echter nog drie passen gedaan had, kwam de vuurbol op haar af en wel zo snel, dat zij nauwelijks de tijd had, gauw naar binnen te lopen en de deur dicht te slaan. De volgende morgen bevond men dat de deur gedeeltelijk geschroeid was.

Andere vuurgeesten

Langs de Maas tussen Roosteren, Echt en Stevensweert, bij de vervallen schans Contelmo, dwaalt elke nacht een vuurman rond. Hij doet overigens precies als de andere vuurmannen.

Ook door Waalse (Geulle) dwaalde de vuurman...

De zielen van de ongedoopte kinderen vertoonden zich des nachts in de omgeving van Baarlo als vurige vonken. Op zekere nacht lokten zij een priester mee, hij moest hen verlossen. Toen hij zijn mis voor hun verlossing had opgedragen, stierf hij.

Ook in het Heizelaar te Echt vertonen zich in de zomernachten zieltjes van ongedoopte kinderen, die zo lang moeten dwalen dat zij een priester hebben gevonden die hen wil verlossen.