Limburgs sagenboek

[p. 216]

Van plagen

De laatste rat

Bij een pachter aan de Steenstraat te Meerssen krioelde het van ratten. Huis, stallingen en schuren waren er vol van geworden en de pachter raakte ze maar niet kwijt. Allerlei middelen had hij aangewend. Niets hielp. De ratten kropen de koeien op de rug en vraten haar de haren van de huid.

De pachter die zijn nood aan iedereen klaagde, vroeg ook een oud mannetje dat toevallig op de boerderij kwam, weer om raad.

‘Kom maar eens mee naar buiten, achter de moestuin,’ verzocht deze. Zij gingen en kwamen in de weide die aan de moestuin grensde. ‘Laat nu vijf of zes bossen stro brengen,’ verzocht hij.

De boer liet ze halen door zijn knecht. ‘Spreidt nu die bossen wat uiteen. De ratten komen dan eropaf en zodra ze er allemaal in zitten, steekt ge het stro in brand.’

Nauwelijks lagen de bossen stro gespreid, of daar kwamen de ratten van alle kanten uit het huis, uit de stallen en uit de schuren gelopen en kropen onder het stro. Toen er geen meer kwam meende de boer, dat ze het wel allemaal zouden zijn.

‘Neen,’ waarschuwde het mannetje, ‘daar is er nog een achtergebleven. Daar moet er nog een komen, die zal schreeuwen. Wanneer die er is, steekt gij het stro in brand!’

Na nog even te hebben gewacht, hoorden zij wat en, jawel, daar kwam de rat schreeuwend uitgeslopen en kroop onder het stro.

‘Dat is ze! Dat is de laatste!’ riep het mannetje.

De knechts staken nu het stro in brand en de pachter heeft nooit meer last van ratten gehad.

Het mannetje meende dat iemand hem die ratten had ‘gewenst’.

De luizen

Te Weert-Meerssen woonde een oude vrouw. Zij ging altijd gekleed als een heks en had ook de naam dat werkelijk te zijn. Daarom werd zij naar haar voornaam Heksenfie genoemd. Zag iemand haar gaan

[p. 217]

over de weg en zeide hij tegen een ander: ‘Het is een heks,’ dan kon zij nog zo ver weg zijn, maar dan keerde zij zich om. Zij bekeek dan degene die haar een heks had genoemd en deze kreeg gewoonlijk grote last van luizen. Die ‘wenste’ zij de mensen.

Op zekere dag kwam de dokter uit Meerssen naar Weert en zei tegen de man van de zieke die hij bezocht: ‘Ik kan nog niet een keer in Weert komen of ik zie dat wijf over straat lopen.’ Hij doelde daarmee op Heksenfie, die een kleine honderd meter verder over de weg liep.

‘Dat wijf kan ook nog wel wat anders dan brood eten,’ antwoordde de man.

Hij had dit nauwelijks gezegd, of het wijf keerde zich om en bekeek hem grijnzend.

De man ging wat later weer naar zijn werk, maar kon het al spoedig niet meer uithouden. Toen hij thuiskwam, zag hij dat heel zijn hemd vol luizen zat. Wassen hielp niet en uit angst de plaag verder te verbreiden, bleef er niets anders over dan het maar te verbranden. Daarbij liet de heks het voor die keer.

De uittocht van de krekels

De heksen wreken zich soms door de mensen met wie zij onenigheid hebben, de een of andere plaag te zenden; meestal ratten, muizen, rupsen of kleiner ongedierte. Zo ontdekte zekere familie te Gronsveld op een avond dat huis, stallingen en schuren krioelden van krekels. Dit verwonderde hen te meer, daar zij er vroeger nooit last van hadden.

Overdag zagen zij er niet een, maar kwamen zij 's avonds met licht in de stal, dan vluchtte het krieuwelend ongedierte naar alle kanten weg. Zij wisten geen raad ertegen en de plaag werd met de dag erger. Aan familie en vrienden hadden zij al hun nood geklaagd, maar deze wisten evenmin een middel. Tot op een morgen een vrouw met garen en band aan de deur klopte en ook van de plaag te horen kreeg. Zij hoorde de hele geschiedenis aan en raadde hun toen het volgende: een van de huisgenoten moest 's avonds na het vallen van de duisternis, achtereenvolgens aan drie hoeken van het huis het Sint-Jans-Evangelie bidden, een hoek moest hij zeker overslaan, welke, dat kwam er niet op aan.

De oudste dochter deed dit 's avonds. Toen de avond gevallen was

[p. 218]

bad zij aan drie hoeken van het huis het Sint-Jans-Evangelie. Daarna werd licht in het huis ontstoken en stallen en schuren nagezien. Er was geen krekel meer te ontdekken. Zij waren bevrijd van de plaag. Ze begrepen wel niet waar dat ongedierte heen was. Ze zouden het spoedig vernemen. Hun huis lag, geheel afgezonderd, een eindje het veld in, en de afstand tussen het hunne en dat van hun naaste buurman was ongeveer vijftig meter.

De dag na het verdwijnen van de krekels raakte de moeder toevallig in gesprek met haar buurvrouw. En nu klaagde de laatste haar nood: het hele huis krioelde van de krekels; de insekten waren plotseling gekomen.

‘Sinds wanneer hebt gij die dan?’ vroeg zij.

‘Sedert gisterenavond,’ antwoordde de buurvrouw.

De vrouw vond het erg jammer dat haar buren nu de dupe waren geworden, en dat haar dochter toevallig die hoek van het huis had overgeslagen, die het dichtst in de richting van het huis van hun buurman stond. Zij durfde de ander echter ook niet zeggen hoe zij de krekels kon verdrijven, uit angst dat de buurvrouw ook juist de hoek die het meest naar hun huis stond gekeerd, zou overslaan en dat zij dan weer de plaag terugkregen.

De zak muizen

Een heks te Nuth had van leem muizen gekneed en ze in een zak gedaan. Zij riep haar dochter en beval haar eropuit te gaan.

‘Waar schud ik ze, moeder?’ vroeg het meisje.

‘Bij Francis Kokken in het erwtenveld!’ gebood de heks.

Dat jaar had Kobben niets van zijn erwten gekregen. De muizen hadden alles opgegeten.

De rupsen van de oude Mie

Op zekere morgen vond de huishoudster van de pastoor-deken van Gulpen alle savooieplanten in de tuin van de pastorie vol rupsen. Zij ging de deken dadelijk waarschuwen. ‘Dat is weer iets van de oude Mie,’ meende deze. ‘Zeg dat wijf eens dat ze bij me komt.’

Ouwe Mie werd geroepen en kwam.

‘Dat is weer een streek van jou,’ begon de deken. ‘Zou je dat wel eens gauw willen veranderen!’ gebood hij verder.

[p. 219]

‘Hi-hi-hi,’ lachte de ouwe heks en ging. Toen waren alle rupsen verdwenen.

Een kudde varkens gezonden

Toen de vrouw van een herbergier Achter het Vleeshuis te Maastricht op een zaterdagavond nog Iaat het café aan het schrobben was voor de zondag, kwam zekere smid uit diezelfde straat met nog een paar kameraden binnen en liep met zijn vuile schoenen door het pas geschrobde.

De vrouw was daar niet erg over te spreken en zeide: ‘Dat is wat moois, dat ge mij nog zo laat de boel komt vuilmaken!’ Op deze wijze zanikte zij, zolang de mannen er waren.

Zij was nog bezig toen de mannen het café verlieten; maar nu keerde de smid zich om en dreigde: ‘Als jij dan zo bent, dan wacht maar even. Dan zal ik je nog wel eens wat anders laten zien!’

Hij kon nog geen vijf minuten weg zijn, of daar kwam een hele kudde varkens het café binnengestormd en bedrekte al de muren en heel de grond.

De klok had toen juist twaalf geslagen.

Steenwerpen te Baarlo

Op Douwenhoff bij het kasteel de Birkt onder Baarlo werden de arbeiders voortdurend geworpen met aarde. Dit werd zo erg dat zij het werk moesten staken. Men heeft maar nooit kunnen ontdekken, wie dat deed, ook niet toen er iemand met geladen geweer verdekt stond opgesteld. Het terrein was anders zo vlak dat de dader toch wel moest worden gezien.