Limburgs sagenboek

[p. 21]

Ter inleiding

Oorspronkelijk was het mijn opzet zo mogelijk een complete verzameling van alle Limburgse sagen en legenden te geven. Naarmate het werk vorderde, bleek het mij, dat dit onbereikbaar zou wezen en wellicht ook doelloos. Ten aanzien van legenden omtrent Limburgse heiligen, sagen betreffende historische personen, kerken, kapellen en wonderbeelden kan volledigheid nog mogelijk zijn en heb ik er inderdaad ook naar gestreefd. Bij mijn notities van nog onder het volk levende verhalen omtrent spoken, heksen, weerwolven en andere griezeligheden ervoer ik al spoedig, dat het getal van die sagen ongeveer oneindig was. In tal van gevallen merkte ik duidelijk met lokalisaties te doen te hebben. Menige weerwolvengeschiedenis bijvoorbeeld speelt zich ongeveer gelijkluidend in verschillende min of meer ver van elkander gelegen plaatsen af. Ik bepaalde me ten slotte dus tot het noteren van meer originele of sterk gevarieerde sagen van deze aard.

Ik beschouw mezelf voorts als voortzetter van de arbeid van anderen. Op de eerste plaats noem ik voor ons gewest de pionier op dit terrein, wijlen pastoor Welters, verder personen als Vrancken, J.D. Franquinet, Van Beurden, Schrijnen, Dorren, Smeets, Hoens, Krekelberg, Flament en anderen. Ook werden in deze verzameling een aantal op Limburg betrekking hebbende legenden en sagen opgenomen uit de werken van Cesarius van Heisterbach en Wolf.

Voor wat de oudere en reeds door anderen genoteerde sagen betreft, wil dit boek niets anders wezen dan een compilatiewerk. Oudere en vaker gepubliceerde sagen, o.a. in de Maasgouw, de Limburgse Jaarboeken en Limburg aan Christus, zijn door mij in beknopte vorm naverteld, soms met behoud van typische fragmenten of kernachtige zegswijzen uit de lezing van vorige vertellers.

In de sagen omtrent heiligen en historische personen liet ik het zuiver geschiedkundige ter zijde, me bepalende tot datgene wat tot de aard van dit werk behoort. Het wetenschappelijk belangrijke van deze uitgave blijft beperkt tot het verschaffen van nieuw materiaal; inderdaad werden door mij tientallen sagen genoteerd die ik elders nog niet gepubliceerd zag. Uiteraard behoren deze grotendeels tot de la-

[p. 22]

tere tijden, enkele dateren zelfs uit onze dagen. Commentaren en kritische beschouwingen geeft dit werk niet; dat ligt buiten de bedoeling van mijn boek, dat enkel onze vele mooie Limburgse legenden en sagen wil samenvatten en onder het bereik van allen brengen.

Om deze redenen heeft dit werk ook geen literaire pretentie en poogde ik de eenvoudige, klare stijl van het volksverhaal te bewaren. Hetgeen ik naar andere auteurs navertelde, hield ik zoveel mogelijk vrij van letterkundig ornament. Wat ikzelf uit de volksmond optekende werd naar best vermogen in de stijl der vertellers zelf gehouden, met behoud ook van tal van typische gezegden, rijmpjes en uitdrukkingen.

Dat enkele in deze verzameling ook weer opgenomen sagen - die omtrent Godeslas en Reinout van Valkenburg bijvoorbeeld - als Limburgse sagen aanvechtbaar zijn, is me bekend. Ik meende evenwel ze niet erbuiten te mogen laten, nu ze als zodanig toch reeds gepopulariseerd zijn.

Rest mij nog even in het bijzonder te memoreren de gewaardeerde blijken van belangstelling bij de samenstelling van het gedeelte der sagen, verzameld uit boek en blad, ondervonden van deskundige zijde, n.l. van de heren Dr. Doppler en Dr. Goossens, de laatste tevens voor meegedeelde sagen uit eigen collectie.

Ik hoop hiermede aard en bedoeling van het ‘Limburgs Sagenboek’ voldoende te hebben aangegeven.

Pierre Kemp

Maastricht, 1915-1924