Limburgensia

131. De monumenten van geschiedenis en kunst in de provincie Limburg; eerste stuk: de monumenten in de gemeente Maastricht. 's Grav., 1926-1938. (590 blz.)

Wanneer we deze bibliographie schrijven, zijn van het eerste stuk vier afleveringen verschenen; vier boeken in -4, op kunstdrukpapier, met vele illustraties. In het voorloopig voorbericht wordt vermeld dat het

[p. 113]

werk samengesteld werd in opdracht van de Afd. A. der Rijkscommissie voor de Monumentenzorg. De eerste aflevering werd verzorgd door Dr. J.W.H. Goossens, rijksarchivaris en door Jhr.E. van Nispen tot Sevenaer, van het Rijksbureau voor de Monumentenzorg. We treffen hierin aan als historische inleiding een overzicht van de geschiedenis der stad Maastricht, een beschrijving van het grondplan en zijn ontwikkeling, van de voorhistorische, vroeg-Germaansche en Romeinsche oudheden, van de verdedigingswerken en de Romaansche Maasbrug en van de wereldlijke openbare gebouwen. De samenstellers namen het terrein hunner werkzaamheden zeer ruim, zoodat niet alleen gebouwen, doch ook kleinere sculpturen, munten, interieurs, de gobelins van het Stadhuis, schilderijen, enz. erin opgenomen werden. De beschrijvingen zijn zooveel mogelijk objectief gehouden; de bewondering, welke de monumenten opwekken, werd niet door lyrisch proza aangewakkerd.

*_**

De tweede aflevering van het werk verscheen in 1930. Ze werd samengesteld door Dr. J. Kalf, directeur van het Rijksbureau voor de Monumentenzorg en door Dr. E.J. Haslinghuis, secretaris van de Afd. A. der Rijkscommissie voor de Monumentenzorg. In dit boek worden de kerkelijke gebouwen van de oude stad Maastricht, met uitzondering van de St. Servaas- en de O.L. Vrouwekerk, beschreven. Behalve beide genoemde kerken is Maastricht nog een menigte gebouwen van soortgelijken aard rijk, voldoende om een stad voor kunstzinnige bezoekers aantrekkelijk

[p. 114]

te maken. Als voornaamste vinden we hier beschreven: de St. Jozefskerk, de voormalige Dominicanenkerk, de voormalige Fransciscanenkerk (nu Rijksarchief), de St. Janskerk, de voormalige Kruisheerenkerk en de St. Mathiaskerk. Verder een menigte voormalige kapellen, kloostergebouwen, refugiehuizen enz. Alles rijk geïllustreerd met foto's, plattegronden, enz.

*_**

In 1934 verscheen de derde aflevering, gewijd aan de St. Servaaskerk. De tekst werd bewerkt door Jhr. Dr. E.O.M van Nispen tot Sevenaer, die de beschikking had over de vroeger door Dr. J. Kalf verzamelde gegevens. De beschrijving der schilderijen is van de hand van wijlen Dr. C. Hofstede de Groot, welke werd bijgewerkt door Dr. H. Schneider. Deze Sint Servaaskerk, een der oudste monumenten van ons land, beteekent een wereldje op zichzelf. Moge ze al niet de gave eenheid vertoonen die ons bij de O.L. Vrouwebasiliek in verrukking brengt, ze is daarentegen weer rijker in vormen, grootscher van allure, het resultaat van vele eeuwen kerkelijke bouwkunst. Welke prachtige onderdeelen hieraan onze bewondering afdwingen, beseft men eerst goed bij aandachtige beschouwing der nauwkeurige reproducties, als van het prachtige Zuiderportaal (de gebeeldhouwde ‘Bergpoort’), van de Keizerszaal, van vele details als de geestige kapiteelen, enz. Ook de rijke schatkamer, met haar bezit aan sculpturen en schilderijen, werd uitvoerig beschreven.

*_**

[p. 115]

Het vierde deel, al te bescheiden vierde aflevering van het eerste stuk genoemd, werd door dezelfde handen als het vorige bewerkt. De hierin beschreven. O.L. Vrouwe-basiliek mag men wel rekenen tot een van de mooiste gebouwen die de Romaansche stijlperiode heeft voortgebracht, een der eerste monumenten van ons land meteen. Een kerk rijk aan prachtige onderdeelen - we herinneren aan het priesterkoor met de kapiteelen van Heimo - en met een schatkamer welke de meer bekende van St. Servaas evenaart. Bij de beschrijving daarvan brengen samenstellers terecht het zich te Rome bevindende ‘Patriarchaalkruis’ en het ‘Kruis van Constantijn’ in herinnering. Gegevens omtrent enkele andere gebouwen vullen deze aflevering aan.