De geest in Limburg. Met een inleiding van de Limburgsche Liga

III.
Limburg en het Duitsch-Rijnsche.

De Zuid-oosthoek van Limburg draagt een uitgesproken Duitsch-Rijnsch karakter. Nu nog wordt er veel Duitsch gesproken en gelezen. Duitsche tooneelgezelschappen komen er nog voor en tot kort kenden we nog Duitsche krantjes. Het ‘Limburger Tageblatt’ evenwel, waarover een inzender in een Hollandsch blad zich onlangs zoo ergerde verschijnt niet in Limburg, doch is enkel een kop krant van een Akensch blad. De volkstaal in Kerkrade, Heerlen en Vaals, klinkt ongeveer als Akensch, terwijl overigens in heel de Limburgsche gewestelijke spraak de verwantschap met het plat Duitsch merkbaar blijft.

Van een algemeene intellectueele orienteéring naar Duitschland kan niet worden gesproken. Indirect kan men op sociaal gebied wel sterkere invloeden waarnemen: de groote Duitsche sociologen als Cathrein en Pesch, leenden den katholieken voormannen der democratie wel in Duitschen geest denken.

Zoolang in Duitschland Pruisen toonaangevend blijft, zal onze Ooster nabuur de geesten hier niet voor zich winnen. Want het Pruissendom is hier inderdaad gehaat. ‘De bèste Pruus heet nog e peerd gestole’, zegt een Limburgsch spreekwoord, dat wel aanduidt met welke voorzichtigheid men alles wat van Pruisische zijde komt beschouwt.

Met de Rijnlanders heeft ons Limburgsche volk - zijn ietwat Keltischen aard buiten beschouwing gelaten - intusschen veel gemeen. De taal vertoont groote verwant-

[p. 12]

schap, de zeden nog meer. De vroolijke gemoedsgesteldheid van den Rijnlander vinden we hier terug, al reflecteerde het sentimenteele en romantische niet zoo sterk. In beide gewesten, zien we een oer-katholieke bevolking ietwat overrompeld door mijnbouw en industrie. Aan Rijn en Maas ook een harden en langdurigen strijd, dáár tegen den Protestantschen Pruis, hier tegen het Protestantiseerende Holland; dat is tenminste het Holland dat we hier eeuwen lang hebben leeren kennen.

Het schijnt dat deze strijd der Rijnlanders tot behoud van eigen volksaard, geloof en cultuur niet zonder resultaat werd gevoerd. Althans de socialistische ministerpresident van Pruisen Braun getuigde bij gelegenheid van de 1000-jaarfeesten te Dusseldorf - het hoogtepunt der officieele viering - het volgende:

‘Ook in de bezetting der voornaamste staatsbetrekkingen in Rijnland is in de laatste jaren een werkelijke verandering gekomen. De groote meerderheid der leidende politieke ambtenaren van deze provincie zijn tegenwoordig Rijnlanders, overeenkomstig een oud verlangen der Rijnsche bevolking. Bovendien heeft de Pruisische staatsregeering ook in de ministeries in gewichtige ambten, die de aangelegenheden van het Westen behandelen moeten, functionarissen benoemd afkomstig uit Rijnland. Dit beteekent een bewuste medewerking aan de algeheele ontwikkelingsvrijheid der oude kultureele krachten van Rijnland. Volgens deze beginselen zal vanzelfsprekend ook in de toekomst gehandeld worden.’

Zoo vaak hooren we ons toeroepen ‘Germania docet’, we willen het ook ditmaal hooren!

Aan het gemoedelijke, levensblijde Rijnsche volk zijn we verwant, doch tegenover het modern-heidensch Pruissendom - met zijn Wandervögel, Wodanscomedie, Uebermensch aanmatiging, met zijn kale nekken, militairisme en slechten smaak - staan wij met heel onze Nederland-

[p. 13]

sche nonchalance vreemd, vreemder dan tegenover Kopten of Malabareesche Christenen.

Volledigheidshalve nog het volgende: scherpzinnigen denken ons weleens bedoelingen toe tot separatisme, om een eigen staat te vormen als Luxemburg bv. Op 't eerste gezicht kan dit voor het economisch rijke Limburg producente van kolen en koren, sterk landbouwend en sterk industrieel, iets aanlokkelijks bieden. We weten evenwel, dat die onafhankelijkheid dra onder den voet zou worden geloopen. Bovendien vinden we de cultureele grenzen nu al eng genoeg; we trekken dien cirkel dus niet nog al nauwer. We willen van de Nederlanden, Zuid- en Noord ontvangen, we willen ook geven en medeleven.