De geest in Limburg. Met een inleiding van de Limburgsche Liga

II.
Limburg en het Waalsch-Fransche.

Men doet goed, ze toch nog te scheiden van elkaar de Waalsche en de Fransche invloeden.

Eenige tientallen van jaren geleden waren beide nog zeer sterk in Limburg. Zeer begrijpelijk intusschen. Maastricht, dicht bij Luik gelegen, had eeuwen lang mede tot dit prinsbisdom behoort. Handel en industrie waren georiënteerd op het groote Waalsche centrum. Een niet gering percen-

[p. 9]

tage der bewoners van Limburgs hoofdstad is van Waalsche afkomst en tot onze dagen toe komen huwelijken tusschen personen van beide volken vrij veelvuldig voor. Het uitgaande leven in den Limburgschen Zuid-Westhoek richtte zich naar Luik. Luiksche tooneel- en operagezelschappen hebben tot in onze dagen toe geregeld opvoeringen gegeven te Maastricht. De handel van, kleinere gemeenten als Eijsden, Gulpen en Valkenburg had ook immers sterke relaties met Luikerland.

De Fransche invloeden waren meer van cultureelen en intellectueelen aard en drongen veel dieper naar het Noorden in. Door heel Holland zijn ze gekend geweest, doch als iets vreemds, terwijl het vreemde karakter ervan in Limburg onder de meer ontwikkelden niet werd gevoeld. Het Hollandsche gold als protes antsch-liberaal; het Belgisch-Fransche was vervuld van meer Katholieken geest.

Gestudeerd werd te Luik, Leuven. Brussel en Parijs, doch zeer weinig aan de Hollandsche universiteiten. De Belgische kostscholen zorgden zoo grondig voor de ver-Fransching, dat er nu nog tal van oudere heeren en dames in ons gewest leven, die wel Nederlandsch kunnen lezen, vrij goed spreken, doch niet schrijven. Ze bedienen zich van de Fransche taal en doen het goed. Zij vormen nu de laatst overlevenden der Franskiljons in ons land, want de jongere generaties zijn anders opgevoed en ontwikkeld.

We hebben Limburgsche auteurs ‘d'expression française’ gehad, waaronder verschillende die een behoorlijke plaats in de Fransche literatuur innamen. Ook deze soort is uitgestorven.

Het rijke maar kinderarme Wallonië is trouwens niet meer expansief, behalve dan nog voor het laatst naar het nieuwe mijngebied der Belgische Kempen, dat de oude en uitgeputte gebieden om Luik, Charleroi en Mons in de toekomst gaat vervangen. Tegenover de vestiging van nieuwe Duitsche zaken in Limburg staan nagenoeg geen van Waalschen aard.

[p. 10]

De Maastrichtsche grootindustrie bevindt zich intusschen nog voor een groot deel in Waalsche handen, evenals het particuliere mijnbedrijf om Heerlen in Belgisch-Fransche. Toch merkt men van systematische pogingen om Waalsch-Fransche kolonies te vormen - een enkele onderneming uitgesloten - weinig.

Zonder veel verzet werd van Gallische zijde deze invloedssfeer prijsgegeven. Het moreel hoogere gehalte dér Limburgers heeft tot gevolg gehad, dat zeer merkbaar het proces in omgekeerde richting plaats heeft. Met de Vlamingen stroomen de Limburgers het uitstervende Luiksche gebied binnen en doen in deze eenmaal geheel Waalsche stad een begin van tweetaligheid on staan, vooral tot uiting komende in de volksbuurten.

We zien hier het omgekeerde gebeuren van wat in Vlaanderen werd geconstateerd. Dáár werden de vroeger Nederlandsch gezinde families het sterkst aangetast door het Franskiljonisme. Hier werd tot voor enkele tien allen jaren in de zich voornamer rekenende families weliswaar veel Fransch gesproken, doch nu vervangt het Hollandsch deze vreemde taal. Voor een deel zijn deze evoluties te danken aan deftigdoenerij, daar men niet de taal der groote volksmeerderheid spreken wil.

De Fransch-Waalsche invloed is voorbij, en gezien het meer democratisch karakter onzer Nederlandsche samenleving en de inzinkende vitaliteit van het aangrenzende Gallische ras, voorgoed voorbij.

Daaraan is het wellicht ook te danken, dat in de jaren 1918-1920 het eigenlijke volk door annexonistische propaganda niet werd aangetast. De Waalsch-Fransche propagandisten concentreerden hun pogingen op een kleine groep van welgestelden zonder invloed op de volksstemming. Ze wisten blijkbaar niet hoever we in Nederland met de democratie waren!

Behalve op moreel gebied behoeft van Nederlandsche zijde Luik niet meer te worden gevreesd. Intellectueel zijn

[p. 11]

we hier onder menig opzicht trouwens verder dan deze veelszins wat achterlijke geworden groote provinciestad.

Een nieuwe invloed komt in de plaats daarvan: de Vlaamsche.