De geest in Limburg. Met een inleiding van de Limburgsche Liga

[p. 5]

De Geest in Limburg.

I.
In het verleden.

Onder dezen en andere titels werd in den laatsten tijd een formidabele hoeveelheid onzin in de Noord-Nederlandsche pers geschreven. Met het allerbarste belastten zich anonieme inzenders, doch ook van redactiewege zagen we hier en daar wel beweringen neergeschreven, waaruit bleek dat kennis van toestanden en stemmingen en bovenal betrouwbare inlichtingen hebben ontbroken.

Dat er intusschen iets gaande is in Limburg - en niet alleen in deze Zuidelijkste provincie - kan niet worden ontkend. In het algemeen belang en omwille van de rechtvaardigheid, moet in deze dagen een vluchtige kenschetsing van wat er leeft beneden den Moerdijk wel gewenscht worden geacht.

Dit dient te geschieden vrij en vrank, open en in alle eerlijkheid. Het heeft immers geen zin het slecht ingelichte groote publiek te verzwijgen, wat in het gewest zelf iedereen weet en zegt en wat alle ingewijden in binnen- en buitenland toch kennen.

[p. 6]

 

In 't verleden ligt het heden,

 

In het nu wat komen zal,

zong Bilderdijk. Even moeten we dus terugblikken.

Het algemeene gevoel van saamhoorigheid met Noord-Nederland is in Limburg nog niet zoo oud. De uitgesproken en nog niet geheel rustige oriënteering op Noord-Nederland dateert pas van de laatste tientallen jaren en moet zeker in verband worden gebracht met de nog jonge regeermacht der katholieke partij in ons land.

Hoe voordien de situatie in Limburg was kunnen we uit ieder eerlijk schoolboekje leeren, doch o.i. wordt ze het best getypeerd door twee feiten uit het verleden van Sittard:

op 15 October 1830 werd daar onder klokgelui de Belgische vlag geheschen;

in 1848 heesch men er de Duitsche.

Portugal lag te ver af, anders hadden de Portugeesche kleuren ook nog een kansje gemaakt, want men wilde blijkbaar alles wezen.... behalve Hollandsch.

Tijdens de Belgische revolutie en de periode 1830-1839 had Limburg partij gekozen en hebben afgevaardigden van dit gewest in het Belgische parlement gezeteld. Toen Limburg voor goed onder Hollandsch bewind weer kwam, gebeurde dit onder hevig verzet der bevolking en weken tal van vooraanstaande Limburgers uit. Verondersteld wordt, dat bijzonder door de nakomelingen dezer families, waaronder er zijn, die in België grooten invloed verkregen, te Brussel de gedachte aan een terugkeer dezer streek zoo levendig bleef.

Waarom wilde men in Limburg van het Noorden niets weten? We laten het antwoord aan het ‘Cronijkje’ van Limburg, door een dorpskapelaan geschreven door wijlen Jos. Habets, later Rijksarchivaris geworden, een uitnemend kenner van Limburgs verleden.

[p. 7]

Habets noemt in het bijzonder vijf redenen:

omdat Koning Willem te veel belastingen invoerde;

omdat hij bij voorkeur de winstbrengende gouvernementsposten aan protestantsche Hollanders gaf;

omdat hij de katholieke religie in België verdrukte en er protestantsche koloniën aanlegde;

omdat hij geen genoegzame vrijheid gaf en het katholieke onderwijs verdrukte;

omdat hij dit alles met stijfhoofdigheid doorzette.

We schrijven nu 1925, doch uit publicaties in alle mogelijke kranten hebben we kunnen vernemen, dat zelfs nu, na meer dan een eeuw en na de sterk uitgegroeide politieke macht der katholieke partij, deze grieven nog altijd opklinken.

Het Sittardsche vlaggenhijschen typeerde de positie van Limburg. Men wilde van de protestantsch-Hollandsch dwingelandij niets weten en zocht dan naar 't Westen, dan naar 't Oosten steun bij naar mentaliteit meer verwante volken. Er lag iets negatiefs in dit wankelen tusschen het Germaansche en Latijnsche, dat den aard van dit grensgewest wel typeert; in het Zuid-Westen overheerschen de latiniseerende invloeden, in het Oosten de zuiver Germaansche. Volkomen, een ermede voelt men zich toch niet, we zullen dit later nog wel zien.

Limburg is een Nederlandsch gewest en zelfs de intens gehate dwingelandij der Staatschen vóór de revolutie en de verfoeide politiek van het protestantsch-liberale Holland der vorige eeuw, hebben daaraan, niets gewijzigd. Begrijpelijk. Dit Zuiden heeft een veel oudere Nederlandsche cultuur dan het Noorden en kwam alleen door zijn noodlottige ligging als immer omstreden grensgewest niet tot den bloei dien Vlaanderen en Holland bereikten. Toch vergete men niet, dat de Nederlandsche literatuur begint met een

[p. 8]

van Veldeke (St. Servaaslegende) en dat met de van Eycken een nieuwe periode begint in de Nederlandsche schilderkunst, een periode die tot de allerbelangrijkste van heel de kunstgeschiedenis moet worden gerekend. Beiden waren Limburgers, van den linkeroever der Maas weliswaar nu afgesneden door een zeldzaam kortzichtig geteekende grens, doch zonen van één volk.

Er mogen zich al te Maastricht en het verdere Z.W. veel Waalsch-Fransche invloeden hebben doen gelden en te Venlo, Roermond, Sittard veel Duitsche, immer was de volkstaal Nederlandsen. Limburg mag zich dan ook even Nederlandsch voelen als welke andere streek en kan er zich met allen grond tegen verzetten dat wat Nederlandsch is meer en meer Hollandsch wordt genoemd. Terecht merkte prof. Treub onlangs nog te Valkenburg bij een feestvergadering op, dat Holland en Nederland nog lang niet hetzelfde zijn.

Men zal goed doen dit onderscheid meer te betrachten, want de Limburgers hebben met die andere exentrische Nederlanders: de Friezen, gemeen, dat ze niet voor Hollanders wenschen door te gaan.

Ze zijn Nederlanders.