De bonte storm

[p. 172]

XXII. Dinsdagmorgen

Iemand had iets bij geruchte vernomen en babbelde het aan een ander over. Die andere zou het zeker weten, beweerde wie dat hoorde en de volgende vertelde het zonder twijfelen. Van die liep de mare naar een vriend van de jonge Wienblom en de goedhartige Nol bracht Dinsdagmorgen elf uur zijn Gonneke al op de hoogte van het Carnavalsnieuws: Nes liep met Polke Delwaille. Met Poeleke den Dweil! Onnozele hals! Stommeling!

Ongelukkig toch! Hoogmoed komt voor de val! Die heeft het achter de mouw! De vader was van hetzelfde slag! 't Zit ze in het bloed; de grootmoeder van moederszijde...

Voor Gonneke betekent de vriendschap met Tielke nog wat anders dan een belangengemeenschap, een vakvereniging, gezamenlijk optreden tegenover de mannelijke jeugd toelatend, waar individueel opereren niet oirbaar zou wezen. Een tedere vorm van mannentrouw beheerst beider wederzijds gevoel. Ze besluit haar kameraadje op voorzichtige wijze in te lichten. Na hetgeen met Nes voorviel, twijfelt ze er zelf geen ogenblik aan.

Bleekjes en met triestig lachje ontvangt Tielke haar vriendinnetje. Men kan haar aanzien, dat ze hoofdpijn heeft en een slapeloze nacht doormaakte. Inderdaad moest ze aanhoudend over Nes prakkezeren. Alle boosheid over zijn grievende trouweloosheid week uit haar hartje;

[p. 173]

ze begreep nu wat hij bij haar had gezocht en wat zij zelf niet voldoende vermocht te schenken: bescherming, als alleen een vrouw kan bieden aan een man, bedreigd door een andere vrouw. Ze verwijt zichzelf nu, dat om harentwil, hoewel buiten haar schuld, dit mooie, jonge mensenleven in de modder raakte. Want in de modder raken zal ze 't blijven noemen: geliefde te worden van zo'n meid. Ze heeft gebeden tot Onze Lieve Heer en tot de Sterre der Zee, dat alles nog terecht mag komen.

Terwijl buiten de late benden raasden in de nacht, terwijl ze tegen haar zin de losse liedjes beluisterde, moest ze peinzen over een Catharina Emmerich vroeger, een Thérèse Neumann, vrouwen die plaatsvervangend leden. Ze zint op een offer. Enigszins om harentwil loopt Nes gevaar voor lijf en ziel. Wanneer ze eens haar eigen levensgeluk als losprijs bood? Onbepaald heeft ze al jaren aan gezinsgeluk en moederweelde gedacht. Zo ze eens de gelofte deed in een klooster te gaan, wanneer met Nes alles terecht kwam? Zeker, ze houdt van hem, in zijn ongeluk meer dan anders nog. Dat is geen verliefdheid die enkel eigen genoegen en genot kent. De jongen mag trouwen met wie die wil - zelfs met Lewis, die roodharige kets van hierover - mits hij maar vrijkomt van die lel!...

Gonneke weet niet recht wat te zeggen. Ze zoekt een omwegje. Tielke begrijpt waar het heen moet.

[p. 174]

- Nes loopt met die cigarettière, voorkomt ze zelf rustig en gelaten iedere explicatie.

- Hij zou zich ermee hebben verloofd! fluistert Gonneke verontwaardigd.

Tielke Lemkes glimlacht droefgeestig en doet innerlijk wat ligt in de aard van haar geslacht: de overgoedaardige Lemkes. Ze biedt een offer aan en legt edelmoedig en wat onbedacht in een momentje van opperst zieleleven een gelofte af.

Uit een wanhopig zware slaap poogt Nes op het zelfde uur wakker te worden. Woeste Carnavalsdromen kwellen hem: gedrochten op motors rijden door de Staarzaal, met paarse en gele luchtballons boven hun hoofd. In de hoeken van de zaal dansen de maskes boven op elkaar en over elkander heen. Ze huilen gruwelijk als beren. Admiraels en Polke wisselen van hoofd. Polke zegt nu ongelooflijk geestige en venijnige dingen.

Dat alles mòèt droom zijn! De complotten hollen uit de Grote Staat de lucht in. Er schijnt een maan uit de tekeningen van Victor Hugo. Hoger! Hoger! Machteloos zijgen de benden op de Brusselsestraat neer. Het zijn gewone burgers, die bedaard naar huis gaan. Alleen hij, de brave, achtenswaardige meneer Cloquet, loopt in Vastenavondspakje rond. Ah, de zwarte Domino. Zet de kap op, misschien zien ze je voor een pater aan!

Zie je, de mannen doen hun hoeden af. De

[p. 175]

Balletdanseres springt opeens op hem af. Weg lichtzinnig wijf. Ik trap je...

Zijn voet schopt de dekens in de ruimte. Ze vallen terug en Nes ligt wakker. Zeer verwonderd eerst, dan angstig omdat iets dreigt. Wat? O God - gisterenavond... verloofd met een meisje uit een volksbuurt, een die een rare naam heeft.

Even wolkt weer vaagheid over zijn gedachten. Hij voelt zich dan liggen, een lichaam, enkel een lichaam, dat iets bedoelt en plant buiten zijn geest om.

- Iech zeen mene geis kroepe, schiet hem opeens te binnen.

Om dat spreekwoord moet hij toch even, wrang en moedeloos, lachen. Het dualisme in zijn wezen werd feit. Iets wil terug naar de hoge rust der spirituele beschouwingen, het andere begeert eenvoudig te leven in eigen trant. Zijn wil kan geen eenheid scheppen, en beheerst bovendien zijn levensdrang niet meer.

Het avontuur lokt hem. Met ongewone energie staat hij op, benieuwd naar de komende dingen. Nauwelijks geheel helder wakker, strijdt zich in hem een innerlijk conflict uit. Het nobele verleden poogt te herwinnen wat dreigt teloor te gaan. Het nieuwe argumenteert niet. Het herinnert enkel aan intieme dingen van het meisje: heftigheid, waarmee ze omhelsde, de koelte van haar armen, de plooien van haar kleed. Het nieuwe suggereert, dat daarin meer wijsheid steekt dan in duizend abstracte redeneringen.

[p. 176]

Het nieuwe wint de kamp door nieuwsgierigheid te wekken naar de naden der wonderbaar glanzende zijden kousen van het meisje. Dat is leven!

- Daar ga je, Ruusbroeck! spot nog iets anders, onbegrijpelijk nabij.

Een handelaar uit Rotterdam beging de tactloosheid Ser op Carnavalsdinsdagmorgen om half tien op te bellen. Eenmaal wakker had die geen zin meer om opnieuw het bed in te kruipen. Dan maar wat wandelen.

Even op verkenning gaan bij Cloquet, hoe daar de zaken staan. Gisteren zag hij Nes weliswaar met dat lelletje op stap, maar met zekerheid weet hij niets. Hij had natuurlijk geen lust gehad om weer voor engelbewaarder te spelen; de Maandagavond is er immers om eens fijn te dweilen. Dat wend gisteren niet vergeten...

Nu denkt Dulkeners toch met enige ongerustheid aan Nes. Die jongen heeft niet de routine om zich uit gevaarlijke relaties weer los te werken. Als juist hij aan 't Poeleke hangen bleef, ware dit àl te mal en àl te ongelukkig.

Madam Cloquet heeft weinig te vertellen. 't Betekent voor haar niettemin een opluchting, eens met iemand die meer van de zaken weet, te kunnen praten. Sinds eergisteren beleeft ze geen goed uur meer. Ze voelt, dat 't verkeerd loopt met haar jongen. De mensen van beneden hebben haar vanmorgen al gewaarschuwd, dat Nes beter uit zijn ogen kijken moest met wie hij zich

[p. 177]

aanlegt. Zo'n Gloria-meid was toch niks voor 'n patente jongen als hij!

- 't Is vastenavond, had de moeder quasiluchthartig geantwoord.

- Als 't een ander was...

Als 't een ander was! Zó dacht ze zelf ook erover. Voor hem betekende dit, helaas, een val, waarvan de rampzalige gevolgen nog niet te overzien waren. Een onheil voor heel het leven.

In zijn zwijgen, achterhouden en onwaarheid spreken, kwam iets van de koppige aard der Cloquets tot uiting. Ze had gewild, dat hij de wereld eens leerde kennen, hij had het gedaan. Ze durfde hem niets verwijten. Ze miste zelfs de moed om hem iets te vragen. Invloed ten goede verwachtte ze er toch niet van.

- Als de jongen met die meid blijft rolleren, dan...

Plots verhevigend leed dwong de moeder het allerergst in te slikken.

Ser maakt een onhelder, luchtig afwerend gebaar. Men moet niet direct het allerergst veronderstellen.

- Ik ken de jongen, als 't hem goed te pakken heeft, trouwt die ook nog ermee!

Ze buigt het grijze hoofd voorover om opwellende tranen te verbergen. Ser begrijpt die angst al te goed. Ook hij vreest...

Wat te doen?...

- Spreek jij eens met hem. Spot met die meid. U krijgt met een ironisch lachje misschien

[p. 178]

klaar, wat ik met al mijn zorg en veel klagen en redeneren niet bereik.

Veel heil ziet Ser er niet in. Enfin, men kan niet meer dan proberen. Tegen half twaalf komt hij nog wel eens aanlopen.

Lusteloos poogt Nes wat te eten. Moeder kijkt hem bezorgd aan. De zoon voelt die blik en wordt er kwaadaardiger door. Hij moest immers de wereld leren kennen, welnu, het gebeurde, de resultaten verneemt ze nog wel. Zijn verloving accepteert hij, een beetje uit vrees voor erger schandaal, een weinig uit onberedeneerde wraakzucht, maar bovenal omdat hij voelt eigendom van iemand anders te zijn geworden. Een voorwerp dat een ander toebehoort, ervaart hij met een zonderlinge zelfvernietigende, verbeten vreugde.

- Hij wordt cynisch! hoort de moeder met ontzetting door haar bewustzijn roepen. Inderdaad ligt nu in de blik van de jonge man een even doorbrekende onbeschaamdheid.

Ser spreekt hem liever onder vier ogen. Hij opent het vuur rechtstreeks door met effen gelaat op te merken:

- Poeleke den Dweil had succes.

- Verdient ze ook, gromt Nes terug, maar een somber rood dat hem naar het voorhoofd stijgt, bewijst toch dat hij de bedoeling der opmerking raadt.

- Jammer, dat die kip een verleden heeft.

- Ik kan alleen zeggen, dat ze zich net en fatsoenlijk gedraagt.

[p. 179]

- Ze is zo door-en-door gewinterd in de koketterie, dat ze ook nog de kwezel durft spelen. Je kent haar geschiedenisjes wel.

- 't Interesseert me niet, wat anderen over haar kletsen en lasteren, valt Nes nijdig uit.

- Je wilt toch niet beweren... protesteert de bezorgde vriend wat gepikeerd.

- We zijn verloofd, stopt de ander grimmig.

- Om Gods wil, je weet niet wat je zegt!

Vernederd en verbitterd en schaamteloos meteen - het kost hem niettemin moeite - kijkt de jonge Cloquet Dulkeners aan en riposteert dan berekend scherp:

- Ben je soms jaloers?

Een heldere, gezonde, oprecht vrolijke schaterlach antwoordt. Kostelijk, iemand Poeleke benijden! Dat forceert een nadere brutaliteit:

- Ze is de mijne en niemand zal ze me afhandig maken.

Een vreemde gedachte flitst Ser door de geest. Hij beperkt zich evenwel tot de honende constatering:

- Mag ik je vooreerst opmerken, dat zij niet de jouwe is maar jij wel de hare? Een klein verschil. Wat dat afhandig maken betreft, och, ik geloof niet, dat er serieuse reflectanten zijn. Overigens moet je niet te vroeg victorie roepen.

Voor Nes de vriendschap kan opzeggen is Dulkeners opgestapt.

De gehoonde jongeling moet zich nu op iets wreken, moet uitdagend iets doen dat algemene ergernis zal wekken. Hij hangt het zwart masker

[p. 180]

voor de ogen, zet de Toreadorsmuts op en wandelt, overigens in colbert, naar het Vrijthof.

Een bosje Roemruchten passeert. Ze lachen medelijdend.

Rieteke en Staaf wandelen achter hem aan. Juffrouw van Sichem zingt tartend op de tonen van Dominus vobiscum: dommen os wo bis doe?

Gonneke ignoreert hem. Nol scheldt: idioot.

- Et hèllig flaatsje vaan Klokké, gichelen een paar bakvissen met radijsrode konen.

Een hand grijpt zijn arm. Polke in civiel. Wat ontredderd doch met een air van net meisje.

- Maak je niet belachelijk, vermaant ze, blij zich bezorgd voor hem te kunnen tonen en burgerlijk ernstig te mogen moraliseren. Inderdaad overtuigt ze hem, dat hij onverstandig handelt.

Nes voelt zijn wil smelten en laat zich meetronen, het Vrijthof af. Hij moet maar dineren bij de Delwailles.