De bonte storm

[p. 60]

IX. Het pad der liefde geeffend

- Jongen, zegt moeder Cloquet hartelijk en kijkt haar kind even tot in de ziel, ga nu eens niet naar je boeken en zet je even bij mij. Ik heb je wat te vragen.

Nes voelt een onaangenaam schokje aan zijn hart. Maar meteen stroomt een warme tederheid door alle diepten van zijn gemoed. Hij vermoedt iets dat tegen zijn stille en heiligste verlangens in wil. Voelt zich al zwak vóór de innerlijke strijd begint. Hij weet, dat de jaren van het arme mens geteld zijn. Voor geen geld zou hij iets willen weigeren. Nochtans, hij zal zich ongevoelig tonen en laten merken, dat hij snapt waarover het gaat.

- Met wie moet ik trouwen? riposteert Nes al ironisch.

- Met niemand, als je er geen lust in hebt, verzekert Madam Cloquet. Ze buigt zich even uit haar leuningstoel naar voren, legt haar hand op zijn arm en voegt er dan, vriendelijk bedelend aan toe:

- Maar je zou me een groot plezier kunnen doen.

- Met wat?

- Je wantrouwt al voor je iets weet, lacht moeder verwijtend. Wat ik je nu vraag, zou ik zelf graag doen, wanneer ik er de leeftijd nog voor had en de gezondheid.

- Moet ik gaan tennissen?

- Wat veel plezierigers. Vastenavond vieren.

[p. 61]

- Carnaval houden?...

Nes snapt er niks van, maar moeder Cloquet weet hoe ze 't aan moet leggen. Valt ze met de deur in huis: ga vrijen met Tielke Lemkes, dan bederft ze alles bij voorbaat. Eerst moet de jongen toestemmen in Vastenavond vieren, dan hem bij het clubje inlijven, de rest kan wel van zelf volgen.

Haar zoon staart haar een tijdje verbouwereerd aan. Iets als een rozig rood van schaamte over zulk frivool voorstel stijgt in zijn puur, maagdelijk en fanatiek aangezicht. Er fonkelt ook wat verontwaardiging in zijn ogen.

- Ik wil je geen slechte raad geven, wees niet bezorgd. Ik wou alleen, dat je de beste jaren van je leven niet voorbij liet gaan. Pa zaliger zou hetzelfde zeggen. Die heeft 't later genoeg gespeten te vroeg serieus te zijn geweest.

- Ik blijf toch bij U...

Zo zelfzuchtig denk ik niet. Wanneer 't waarachtig je roeping is van me weg te gaan, ga dan met God. Het korte tijdje dat 't nog met me duurt, zal ik me wel redden. Ik kan bij de Zusters ‘Onder de Bogen’ gaan. Dat bedoel ik niet. Maar voor je de wereld veracht moet je ze kennen. Dan weet je wat je verzaakt. Is je roeping daar niet tegen bestand, dan is ze toch niet echt en weet je 't eer het te laat is, en voordat je beste jaren voorbij zijn.

- Pater Devyver oordeelt daar anders over...

- Kan zijn, maar ik blijf bij mijn opvatting. Daar heb je Pol Dumoulin. Twee Carnavals

[p. 62]

heeft die meegemaakt - in alle eer en deugd - nu wordt hij Benedictijn in Vaals. Vindt je dat niet veiliger en secuurder?

- En leid ons niet in bekoring!

- Foei, Nes, waar zie je je moeder voor aan! Ik verlang niet, dat je in de Grachtstraat je gaat aanstellen of achter de Barakken. D'r zijn toch ooh gemaskerde bals in katholieke societeiten. Ben je braver, omdat je zonder masker loopt? Op zichzelf schuilt geen kwaad in wat Carnavalsvermaak.

- 't Is of ik Ser Dulkeners hoor.

- Dat zal toch ieder redelijk mens toegeven. Je vader was dertig toen die losbrak. Je mag zijn nagedachtenis in ere houden, grote misstappen beging die niet. Maar als een onervaren man veel geld op zak heeft... Hij moet een prima engelbewaarder gehad hebben, want in Luik, in de Rue des Foulons, waar ze 'm, half zat, hadden ingeloodst, scheelde 't niet veel. Ik weet wel, je bent knap en geleerd, maar ook onervaren, net als hij indertijd. Ga eens een jaar uit. Wat heb je eraan te verliezen? Toe... m'n jongen...

Ze kijkt hem nu in 't hart. De goeie, niet heel sterke, eigenwijze Nes heeft al toestemmend ‘We zullen zien’ gemopperd, eer 't hem klaar wordt. Een vinnig razende woestheid kwelt hem innerlijk. Ma Cloquet merkt het, een nieuw element in het gemoedsleven van haar zoon, iets van bedenkelijk gehalte. Niettemin juicht ze in stilte. ‘C'est le premier pas qui route’ hoort ze,

[p. 63]

met de stem van haar vader zaliger, die een hevig Franskiljon was, spreken in haar ziel.

Nu een pas verder.

- Het spreekt vanzelf, dat ik niet bedoel, dat je als een dweil over straat trekt. Je sluit je aan bij een net clubje. Gaat naar aardige bals en drinkt een glas, in de Casque, de Centre, in de Suisse of in de Victoria.

- Naar de bals? Ik kan niet Jansen! Protesteert Nes bang en geërgerd.

- Wanneer ik goed kon lopen, leerde ik 't je waarachtig zelf. Ben jij nu 'n jonge vent! Wat is d'r nu aan die moderne steps? Wandelen in de maat, anders niks. Je bent toch wel muzikaal. De dochter van onze werkvrouw - dat lellebelletje wat achter die gescheiden keret aanloopt - leerde 't nooit en haalde niettemin een prijs ervoor. Jij bent toch wel intelligenter.

Nu schaamt zich ma toch zelf wel wat. Ze voelt immers heel goed, dat juist de intelligente mannen moeilijk leren dansen. Ze wil op zijn zelfingenomenheid, die hem niet vreemd is, werken en begaat daarom dit jokkentje.

- Dansen, neen, dat nooit! moppert Nes vernederd en kwaad terug. Maar toch roert een vreemd, mysterieus verlangen in hem. Niettegenstaande zijn strenge principes lokt hem iets in het dansen. Wat? Hij gelooft: nieuwsgierigheid, gevoel voor rythme. Het leek hem ontzaggelijk moeilijk en daarbij ook wat belachelink, anders...

Moeder voelt, dat deze tegenstand niet lang meer zal duren.

[p. 64]

- Je hebt me toch beloofd, dat je mijn zin zou doen, nietwaar?

- Ja... neen... hapert Nes verward.

- Wees nu niet kinderachtig en schrik voor zo'n kleinigheid niet terug. Je kunt het je heel gemakkelijk maken: Rieteke van Sichem, Gonneke Dupont, Tielke Lemkes, Nol Wienblom en je schoolvriend Staaf vormen een clubje en mankeren een heer. Je gaat erbij en alle zes nemen jullie nog een paar lessen in de Statenstraat.

Nes wordt donkerrood van schaamte en kijkt zijn moeder hulpeloos verwijtend aan, zo onbeholpen, dat het mens, niettegenstaande haar kwalen, met een hartelijke schaterlach in haar leuningstoel terugvalt.

- Men zou zeggen, dat je naar de slachtbank moet, brengt ze tenslotte, twintig jaar verjongd, uit. Staat niet in de Bijbel, dat koning David in het openbaar danste?

- Voor de Ark! En hij kreeg ze uitgemeten van zijn vrouw...

- Wees verstandig. Dansen is geen zonde. Leer het en wanneer je later erover oordelen moet, weet je bij ondervinding wat ervan af.

Een ondefinieerbaar gevoel woelt in het hart van Nes. Een warsel van schaamte, woede, angst, vernedering, waardoor een wonderbaar element siddert. Verlangen? Hoop? Een dwaze glimlach wil naar zijn lippen. Gelukkig, voor zijn eer, onderdrukt hij die. Toch voelt de oude vrouw alles aan.

Het gaat goed en meteen verontrust haar iets.

[p. 65]

Ze wist niet, dat haar jongen, buiten zijn kleine, bekende gebreken, ook iets kwaadaardigs in de aard heeft... Haar vreugde om het succes dreigt erdoor gedempt te worden.

Plots staat Nes op.

- Ik zal mijn woord houden, zegt hij stroef en loopt, een groet grommelend, de deur uit.

De oude vrouw zwijgt, hevig verontrust.

De jonge man stapt nijdig naar zijn kamer. Een door de boekhandel bezorgde nieuwe uitgave over Geert Groote valt hem in handen. Even kijkt hij, werkelijk geïnteresseerd, erin. Dan smakt hij het boek op zijn schrijftafel.

- Ik leer dansen, nondedj...

Hij slikt de bastaardvloek, die niet in zijn gewoonte lag, half in en voelt zich onheimelijk. Een vreemde, vijandige macht dringt op hem in. Niet alleen via de buitenwereld, dock ook in hem zelf is iets, door de concessies die hij aan zijn moeder deed, in beroering geraakt. Straks voelde hij zich te zwak om te weigeren, nu ondergaat hij de sensatie zichzelf niet meer geheel meester te wezen.

- Ik moet dansen leren, zucht hij vernederd, vertwijfeld, woedend, verlegen, vrezend en tegen zijn eigen wil hopend en verlangend...

Een hopen en verlangen uit duistere diepten van zijn wezen.

Tielke Lemkes aanvaardde gelaten de komende dingen. Nes kende de uiteindelijke bedoeling van het complot niet, zij wel. Het moest de eerste intieme kennismaking worden met

[p. 66]

Cloquet. Waarom niet? Al lang bewonderde ze hem in stilte om zijn ernst en geleerdbeid. Dat was een andere dan de anderen!

Nes had toegestemd om zich bij het clubje aan te sluiten, dus vond die een begin van relatie met haar ook goed.

Ze vergat, in haar eenvoud, dat hij niet wist, dat Riet en Gon en Nol en Staaf zichzelf en hun ouders al wijs maakten, dat ze paartjes waren. Madam Cloquet had, om de list niet te doen mislukken, dit verzwegen. De jongen zou vanzelf wel merken op wie hij was aangewezen.

Langzaam keerden haar gevoelens zich naar de slanke, strenge, donkere jonge man als naar een zekerheid.

Met stille vreugde verbeidde ze de avond, waarop ze met z'n zessen de eerste dansles zouen gaan meemaken. Moeder was tevreden, vader maakte een vaag gebaar - niet onwelwillend - toen die van de zaak vernam; ze wist dat Madam Cloquet content moest wezen, zij zelf vond de dingen goed geregeld - het pad voor de liefde wèl geëffend, en ze waande, in alle gemoedsgerustheid, dat Nes...

Nes had bijna gevloekt.