De bonte storm

[p. 14]

III. Terreur en maskers

Drie weken later nemen de winkeliers de watersnoodprentkaarten uit hun etalages weg.

En hangen in de plaats daarvan de eerste vastenavondsjournalen. Dit stemt de massa voldaan; ze was de hoogwater-herinneringen al moe.

Engelse en Franse modetijdschriften, met ontwerpen voor fijne, nette, zij het niet immer brave costums. Delicaat en onbenullig van lijn.

De ervaren vierders grijnzen minachtend. Balcostuums! Wat weten de Engelsen van Carnaval? Wie zou ze de kunst der dwaasheid geleerd hebben?

De echte verkleder, de ware vastenavondsgek, schept spontaan, componeert onder onmiddellijke inspiratie een gestalte!

Sittard repeteert zijn Carnavalslied. Hoe harder vercalviniseerd Holland tegen de Limburgse lichtzinnigheid brult, hoe harder de ‘Marotte’ daar zingen. Een Haags hoonlied op een caricatuur van de Vastenavond, wordt beantwoord door een geestiger spotzang, wijze: Wij willen Holland houën.

Een onbevangen journalist van Zuidelijke origine, constateert in zijn liberaal grootblad: Na zoveel overstromings-misère heeft de rechtgeaarde Limburger een ouderwetse Vastenavond het hardst nodig.

Het provinciaal Bestuur, onder druk der ondeskundige verontwaardiging, vraagt aan de

[p. 15]

gemeenten de Carnavalviering te verbieden.

Sittard demaskeert, tot leniging van de nood in Maas en Waal, niet meer om twaalf uur 's avonds, maar om elf.

Maastricht vindt, dat met vastenavond voor de politie minder te doen is dan op andere feestdagen. Bovendien, de voorraden zijn ingeslagen.

Valkenburg forceert zijn Raad, die zich volgzaam getoond heeft, binnen enkele dagen de gemeenteverordening weer te herzien.

Een groot dorp, met naam in de wereldhistorie, voert - als antwoord - de vroeger verboden viering weer in.

Zelfs de afschaffers dachten met angst aan de gevolgen van een uittocht der jongere en andere jeugd naar Aken, Keulen, Luik, Brussel of Parijs... Toch...

Het ‘Advertentieblad voor Maastricht en omstreken’, begint te bloeien.

Tussen de teksten zotte Pierrettes en uitzinnige Arlequins. Zonderlinge opgebolde mannekes uit vorige eewen, herleven een poosje. Clows rennen door alle kolommen.

- Vierhonderd kwadraat meter nieuwe dansvloer, kondigt een ondernemer tijdig aan.

Daverende annonces melden de grote bals in Staar en Kegelpaleis.

Een klein advertentietje in de Franse taal herinnert aan de Redoute-bals.

Bescheiden berichtjes ook:

Hop, hop hop,

de Kòkkeroustraat op,

[p. 16]

beer wie wien,

bij Bieleke moote veer zien.

Dit gedicht in allerlei varianten. Alleen de naam van waard of waardin verschilt. Het wordt Pieke, of de Platekop, of Mareike of de Pitteleer. De zakelijke waarde van een goede scheldnaam erkent en exploiteert men.

Veel aanbevelingen ook voor prima rolmops en gemarineerde haring. De handel richt zich op kater-bestrijding.

De terreur der ‘gazètches’!

Heel vroeg verschijnt ‘de Klappende Ekster’ al; dat is in zijn soort een honorabel blad. Eigenlijk een boerenkrantje.

Maar, kleine annoncen berichten: ‘De Klappèj zal goon kakele’ en ‘De Vloei zal dit jaor weer goon springe’ en ‘De Mosterdpot weurd roondgedrage’ en ‘Wee de Kater get wèlt laote kretse, guut et bij Lewie in de bös’.

In het Supporterscafé ‘Au repos des Liégeois’ beraadslaagt de ‘woeste tafel’ geheimzinnig. De leider - drie maanden voorwaardelijk in duister zedenzaakje - weet raad en laat het adresboek brengen. Rationalisatie in de lasterkunde. Twee uur later ligt de zwarte lijst klaar, ieder aanzittende weet wien hij te behandelen heeft. Boven het geluk van drie nieuwe gezinnen en van zeven ‘köppelkes’ hangt een doem. Evenals boven de vrede van een dertigjarig huwelijk.

Fieke, het mager, jaloers addertje van de uiteengespatte dansclub ‘Salome’ vouwt drie

[p. 17]

met geforceerd stijlschrift bekrabbelde velletjes papier samen. Ze maakt een pirouette van plezier op haar duf slaapkamertje en loopt grinnekend weg, om de gal van heel een jaar in de brievenbus van ‘De Vloei’ te laten druipen.

Een stel oude vrijsters - minder vals, meer manziek - neemt alle niet trouwlustige jonkmans onderhanden. In gefingeerde advertenties van toneelvoorstellingen en kienpartijen, in quasi-onschuldige berichten omtrent ongevallen en verhuizingen, worden de recalcitranten gesmaad en gehoond. Een afgedankt minnaar lastert zijn opvolger en laat omtrent zijn vroegere verloofde dingen raden om Don Juan te doen deinzen.

Emmeke en Lewiske, twee mooie sigaretièrkes van middelbaar lichte soort, vormen de mikpunten van het jaar. De ‘Woeste tafel’ schrijft heel een feuilleton erover. Drie societeits-nachtbrakers vereren haar met acht regels hoonproza. Diverse vrienden en vriendinnen produceren samen: drie gedichten, tien berichtjes en zes advertenties. Zelfs H.B.S.-blagen hebben, aangemoedigd door een scharrelaar-in-alles, het stelletje herdacht.

Allen munten uit in vernuftige omzettingen van familienamen of het verzinnen van overduidelijke, scherp caricaturiserende persoonsaanduidingen. Buiten het bereik van de justitie blijven!

Honderden zien met benepen hart het verschijnen der ‘gazètches’ tegemoet en hebben

[p. 18]

zich op hun vermoedelijke belagers bij voorbaat al gewroken. Wie aan de kansen van zijn bijdragen twijfelde, sloot er geld of postzegels bij in.

De journalistieke arbeid der massa terroriseert de bevolking. Wonder mengsel van slappe lompheden, rake opmerkingen, geraffineerde woordspelingen, geestige zetten, rare dubbelzinnigheden en gemeenheden in ieder genre. Escapades van gehuwden, trouweloosheidjes van verloofden, aspiraties van bakvissen, politiezaakjes van allerlei slag, reisavontuurtjes en geldaffairtjes, alles wordt - in groteske omschrijvingen - in het publiek geworpen. Vier mensenlevens zijn voor jaren vergald, diverse verlovingen springen af.

De terreur der ‘gazètches’ woedt. Twee, drie weken. Maar de komende Carnaval stemt het publiek clement; men vergeeft, neemt niet erg kwalijk en vergeet tenslotte al het zotte gelaster.

Want de ‘maskes’ waren al voor de ramen gekomen. ‘Maskes’ en ‘pekskes’ en ‘kikchoos’ voor ‘verkleiders’.

De barbier verkoopt maskes en baarden. In de vitrine der bazars bengelen maskes en ratels en tamboureinen. Lingerie-zaken etaleren maskes en pierrots en pierrettes. Handelaars in galanteriën zetten bakjes met schelletjes en flitsende pailletten onder reeksen maskes. ‘Au grand St. Lambert’ stalt luxueuse, wonderbaar glorende en fonkelende, niet heel erg decente

[p. 19]

costuums uit, benevens enkele gemonteerde keur-maskers.

In de garen-en-band-winkels stapels maskes en complete koppen, tegen achtergronden van rode domino's, wit-zwarte pierrots, moskleurige tirolers, blauw-blanke mariniers en donkerscharlaken en zwartvloeren Spaanse costuums. Tussen kledijen en maskers bizarrigheden: miniatuur hoeden, reuzen cartonnen wandelstokken, separate rozige neuzen en rosse snorren, zakjes confetti, rolletjes serpenti, gulden lint en ontzagwekkende brillen.

Zelfs matronen der Moedersvereniging en muurbloemen van de Derde Orde gaan uit ‘Maskes kieke’.

Maskes in eindeloze rijen en ontelbare soorten. Stemmige satijnen en weelderige fluwelen halfmaskes. Even rustige met mond en kinbedekking. Dan: groteske, bespottingen van al wat aan mensentronies onder het daglicht liep.

Negers en chinezen lijken nog normaal. De kleurlingen-verachtende blanke acht het niet nodig die te caricaturiseren, ze doen hem van nature lachwekkend genoeg aan.

De gezichten der Arische rassen moeten evenwel vervormd worden. De maskerpersen schiepen onnozele zuigelingensnoeten en vermummelde honderdjaarbakkessen, verzopen Hongaren en verstarde Friezen, peerachtige boerentesten, muilen van wezens, half hond half stationchef, verzuurde Feldwebelsmoelen en kraaiende toreadorskakementen, koppen van

[p. 20]

honden en schapen, olifantssnuiten met beweegbare slurf, reuzenhoofden, cynisch lachend, met front aan beide zijden.

Iedere gelaatsuitdrukking, tot het waanzinnige overdreven.

Valse bloheid, onaannemelijke onschuld, kartonnen kalmte, razende hilariteit, duister dreigement. En expressies van gevoelens die bij mensen niet voorkomen, extasen van weekdieren, wanhoop van schorpioenen en jolijt van sponsen.

De psyche van de machine had haar masker evenwel nog niet gevonden.

- Nog veertien dagen.

- Nog twaalf.

- Nog zestien keer in de trein.

- Nog zevenmaal bellen.

Het jonge volk van grote kantoren, ateliers en fabrieken wordt onrustig. Telt de traag, traag verglijdende dagen.

Men maakt plannetjes en combineert, verzint listen om strenge vaders en moeders te verschalken. Veel conferenties ook en leugens over de ‘pekskes’ en de te organiseren ‘complotten’.

De Carnavalsliederen ontwaken, oude en zelfs triestige marsliederen die met Vastenavond eigenlijk niets te maken hebben.

Alleen het aloude kraaiengezang en Hupmerjenneke klinken dol.

Hier en daar neuriet iemand ze al. Daags erna zoemt men ze zacht in koor. Ze zwellen met het slinken van de voortijd.

[p. 21]

Tenslotte trekken de werkstertjes luidop zingend de fabriekspoorten uit:

Al op die berregen,

en al op die berregen,

daar woont mijn zoete lief.