Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake. Eerste deel

IV. Hoofddeel.
Van den Derden Rang onzer Nederduitsche Verba.

⁺ONder deze III. CL: schik ik die ONGELYKVLOEYENDE VERBA, welken alleenlijk in Imperfect: van Wortelvocael verwisselen, blijvende bij 't Praeter: Part: den Klinker van den Infinit: behouden; hoewel ze daer ook, op gelijken voet als bij de vorige CL:, den uitgang EN agteraen hebben.

+ Van de ONGELYKVLOEYENDE VERBA, verwisselende alleenlijk in Imperfecto, van Wortelvocael.

I. De Regelmaet van de Vocaelwisseling is aldus;

N^o: I.

De Zagte langkl: E, in Infin: &c:, verandert bij 't Imperf: in A, als,

in Infinit:.	Imperf: Indic:	Praeter: Partic:.
A. ETEN	AT	† GE-ETEN, nu (p: Euphon:) GE-GETEN, Edere.
A. & N. GE-NEZEN	GENAS	GE-NEZEN (van't verlorene † Nezen) sanare, & sanari.
A. GEVEN	GAF	GE-GEVEN, dare.
A. LEZEN	LAS	GE-LEZEN, legere.
A. METEN	MAT	GE-METEN, metiri.
A. TREDEN	TRAD	GE-TREDEN, calcare.

[p. 561]

A. VER-METEN	VER-MAT	VER-METEN, remetiri: dus mede Zig VERMETEN, A. sibi arrogare; overdragtelijk van METEN, metiri; als of 't ware, zig overmatig toemeten.
A. VER-GETEN	VER-GAT	VER-GETEN, oblivisci; van 't verlorene † Geten, noscere: A-S. Gitan / geat / giten / noscere. III. CL: 1.
A. VRETEN	VRAT	GE-VRETEN, edere immodicè, vorare.

Voorts derzelver Composita.

Aenmerk:

Deze eerste soort heeft dit bijzonderlijk, dat de Kortklinkende A, die bij 't Imperf: in Singul: is, in den Plur: verlangt word, als Ik en Hy LAS, Wy en Zy LAZEN, Gy en Gyl: LAEST (oul: Lazet) om dat de agterste Medeklinker van 't Zakelijke Deel in Infinit: enkeld zijnde, tot de volgende Staert-silbe, om 't welklinken, moet overgaen. Wijders, aengezien bij alle onze ONGELYKVLOEYENDE VERBA het Imperf: Subj:, zo in Sing: als Plur: zig schikt na den Klinker van 't Imperf: Indicat: in Plur: ('t welk ook plaets heeft bij de Oude Vermaegtschapte Talen) zo komt hierom ook deze verlanging van A, zelf zo wel bij den Singul: als bij den Plur: van 't Imperf: Subjunct: als Ik en Hy LAZE, enz:.

Niettemin, de daeglijksche Spreektrant is hier in vrij wat verzuimig; in zoo verre, dat ook bij den Schrijftrant, die niet al te verre daer van durft afwijken, zeer zelden dit Onderscheid in agt genomen, maer veelal de Indicat: in steê van den Subjunct: gebruikt word. Daerenboven houd ook wel de Spreektrant van sommigen in Plur: Indicat: de korte A; dog de goede Schrijftrant de lange.

N^o: II.

De Langkl: A, voor D, P, T, Z (of S) staende in Infin:, verandert in IE bij 't Imperf: Ind: & Subj:.

als A. BRADEN, (assare)... BRIED (ook BRAEDDE).. GE-BRADEN; is ook van de V. CL:.

A. RADEN, (divinare, consulere).. RIED (ook RAEDDE).. GERADEN; is ook van de V. CL:.

A. SLAPEN, dormire... SLIEP... GE-SLAPEN.

A. LATEN, omittere... LIET... GE-LATEN: zoo mede A. LATEN, ADERLATEN, secare venam; en Zig GE-LA-

[p. 562]

TEN. A. se gerere; en ONT-LATEN. I. & N. regelare, ONT-LIET, ONT-LATEN: en VER-LATEN, A. relinquere. Dog ons Laten, Verlaten, tardare, afkomstig van Laet, serò, is van de I. CL:.

A. BLAZEN, Flare... BLIES... GE-BLAZEN.

Voeg hier bij ons Oude SCHAPEN, nu SCHÉPPEN.. SCHIEP.. GESCHAPEN, A. formare; creare; dog ons Schéppen, A. haurire, is van de I. CL:.

N^o: III.

De Langkl: A, voor de G, R, V, en Y, in Infinit:, verwisselt bij 't Imperf: Ind: & Subj: in OE.

als A. DRAGEN, portare; &c. (oul: ook Dregen).. DROEG.. GEDRAGEN (oul: ook Ge-dregen).

A. JAGEN, venari... JOEG... oul: in Praet: Part: GEJAGEN, dog nu GE-JAEGT, gelijk ook wel in Imperf: JAEGDE, en derhalven ook van de I. CL:.

A. oul: SLAGEN, nu contr: SLAEN.. SLOEG.. GE-SLAGEN, verberare; dog ons Slagen, succedere, is van de I. CL:. NB. De Inkorting bij SLAEN in Infin: voor SLAGEN heeft ook plaets bij 't Praes: Indicat: & Subj: als Ik SLAE, Gy en Hy SLAET, enz:.

A. VRAGEN, interrogare.. VROEG.. oul: in Praet: Part: GE-VRAGEN: dog nu GE-VRAEGT, gelijk ook wel in Imperf: VRAEGDE, en dies ook van de I. CL:.

N. VAREN, navigare, procedere, valere.. VOER.. GEVAREN: als 't navigare beteikent, neemt men 't ook wel Act:. Thans begint men ook al VAERDE in steê van VOER te gebruiken. Dog ons oude VAREN, metuere, waer van ons Ge-vaer, Periculum, en Ver-varen, terrefacere, behoort onder de I. CL:.

A. GRAVEN, fodere... GROEF... GE-GRAVEN.

A. & I. WAYEN, flare... WOEY.. oul: in Partic: † GE-WAYEN.. dog nu GE-WAEIT; gelijk ook wel in Imperf: WAEIDE, en dés ook onder de I. CL:.

[p. 563]

N^o: IV.

De Korte A, voor de K, L, en S, in Infin:, verwandelt in Imperf: Ind: & Subj: op IE, als,

A. BAKKEN, pinsere.. BAKTE (oul: † Biek en Boek).. GE-BAKKEN, is ook van onze VI. CL:.

A. & N. VALLEN, cadere, &c:.. VIEL.. GE-VALLEN. Dus ook BE-VALLEN (placere).

A. WASSCHEN.. WIESCH (of WOSCH).. GE-WASSCHEN, lavare; en zoo mede N. WASSCHEN of WASSEN, crescere.

N^o: V.

De Korte A, voor de N, in Infin:, verloopt in Imperf: Ind: & Subj: op I of O, van beids, als

A. HANGEN, pendere.. HING (of HONG).. GE-HANGEN.

A: VANGEN (contr: VAEN) capere, &c.. VING (of VONG).. GEVANGEN: dus ook ONT-FANGEN, accipere.

N. oul: GANGEN nu contr: GAEN, ire, procedere.. GING (of GONG).. in Praet: Partic: GE-GAEN (oul: Gegangen).

A. oul: STANDEN nu contr: STAEN, stare, sistere, &c.. in Imperf: STOND.. in Praet: Partic: GE-STAEN (oul: Ge-standen); dog Stind in Imperf: is in geen gebruik, nogte ook onder de Oudheid mij niet voorgekomen: maer in Straettael zeit men nog Ik of Hy sting en stong.

NB. De Inkorting in Infin: bij GAEN en STAEN heeft ook plaets bij 't Praesens Indicat: & Subj:, &c., als Ik GAE, Gy GAET, enz: en Ik STAE, Gy STAET, enz:.

N^o: VI.

{De Korte O.} {De Lange OO.} {en de OE.}

in Infinit:, gaen over in Imperf: Ind: & Subj: op IE; als,

A. HÓUDEN (oul: Hólden)-tenere, servare.. HIELD ... GE-HÓUDEN, oul: † Ge-hólden.

A. HÓUWEN, caesim ferire.. HIEUW.. GE-HÓUWEN; Dog N. Hóuwen, Huwen, matrimonio jungi, is van de I. CL:.

N. WORDEN, fieri.. WIERD (oul: ook Ward en Wérd).. GEWORDEN dog zo men WERDEN in Infin: verkiest, gelijk sommige Geleerden doen, zo behoort het onder onze volgende IV. CL:.

[p. 564]

A. LOOPEN	LIEP	GE-LOOPEN, currere.
A. STOOTEN	STIET	GE-STOOTEN, trudere.
A. ROEPEN	RIEP	GE-ROEPEN, vocare.

Voorts de Composita van ijder soort, volgens denzelfden trant.

II. De Regelmaet van de Uitgangen is even als die van de vorige II. Classis.