Taboe, ontwikkelingen in macht en moraal speciaal in Nederland

[p. 7]

Woord vooraf

Ook al schreef ik dit boek alleen, ik zou het niet hebben kunnen schrijven zonder de hulp van andere mensen.

De eerste die ik daarvoor wil bedanken is Joop Goudsblom. De niet gebruikelijke trant van sociologie die ik in dit boek beoefen, heb ik van hem geleerd en als het gelukt is om op genuanceerde wijze en met een zeker gemak over problemen van het samenleven te schrijven, dan heeft hij mij de zelfbeheersing die daarvoor nodig is bijgebracht. Hij heeft dit boek in verschillende versies gelezen en veel van zijn commentaar heb ik verwerkt. Hij was de eerste en ik denk ook de beste lezer.

Veel dank ben ik ook verschuldigd aan Norbert Elias. Al heb ik maar een paar keer met hem over taboes gepraat, toch heb ik ervaren dat niet alleen zijn visie op mensen maar ook zijn omgang met ze stimulerend is.

Ik heb dit boek grotendeels geschreven in een tijd waarin ik door mijn collega's van het Sociologisch Instituut van de Universiteit van Amsterdam was vrijgesteld van andere verplichtingen. De universiteit is een grote bureaucratie waarin veel goede bedoelingen elkaars uitvoering belemmeren, terwijl de machiavellist zijn zijde spint. Niettemin bleek het mogelijk er dit boek te schrijven en ik denk dat het nergens anders had gekund. Ik dank daarvoor deze wetenschappelijke instelling, al weet ik niet goed tot wie ik mij daarvoor richten moet.

Ik dank ook en dat is meer persoonlijk een aantal collega's. Mijn ervaring is dat je wel kunt vergaderen, maar niet inhoudelijk kunt discussiëren wanneer men het bij voorbaat oneens is met elkaar. Wetenschappelijke confrontatie vindt daar plaats waar mensen elkaar vertrouwen en daarom terzake kunnen zijn. Ik dank daarvoor Bart van Heerikhuizen, Toine de Keyser, Cees Marijnen, Ruud Stokvis en vooral Nico Wilterdink die mij, wellicht zonder het zelf te beseffen, op een paar beslissende momenten weer op het paard heeft gezet.

[p. 8]

Ook buiten het instituut heb ik hulp ondervonden en ik noem met name prof. dr. L. Laeyendecker, die een eerdere versie van dit boek heeft gelezen en van uitgebreid commentaar voorzien. De medewerkers van de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit van Amsterdam wil ik eveneens bedanken. Zonder hun hulp zou ik dit machtige orgel van menselijke kennis, met evenzoveel registers als er kaartenbakken zijn, niet tot klinken hebben kunnen brengen.

Zeer speciaal noem ik hier mijn sociologen-vrienden, die rondom de keukentafel dit boek bespraken. Jan van Lil zei niet in boeken te geloven, maar hij deed toch mee en niet alleen met eten. Herman ten Krode was gevoelig voor de mooie passages die hij dan voorlas, en daar was ik gevoelig voor. Lex Hagenaars gaf mij altijd het gevoel dat wat ik schreef natuurlijk goed was en hij stuurde mij naar een uitgeverij. Bram van Stolk was zeer bekwaam in het uitspreken van zijn genuanceerde waardering en in het geven van praktische wenken. Met Cas Wouters heb ik verreweg het meeste gepraat. Wij spelen wat lijkt op een wetenschappelijk haasje-over, waarbij je om de beurt springt en door de knieën gaat. Zonder het goed door te hebben kom je toch een mooi eind verder.

Ten slotte noem ik Renate. Ze kwam het laatst, maar ik hoop dat ze het langst zal blijven.

Amsterdam, 15 november 1979

Paul Kapteyn