De dagboeken van Wim Kan 1968-1983. De televisietijd

[p. 134]

1975

Wij zijn een zorgelijk volkje. Als het drie dagen glad is, is het zand op. Als het vier dagen warm is, is het bier op en als het vijf dagen oorlog is, zijn er geen kogels meer. De maand augustus breekt alle warmterecords sinds het begin van de waarnemingen in 1706. Dit jaar moet het jaar van de vrouw worden. Suriname wordt onafhankelijk. Het cda belegt zijn eerste congres. Drie gelovigen op één kussen ... Door het dwarsliggen van minister Lubbers van economische zaken dreigt op 2 mei een kabinetscrisis voor de regering-Den Uyl. De top van de ptt is tegen verhuizing naar Groningen. Te dicht bij hun tweede huis. Veronica wordt als achtste omroepzuil erkend. Teach-in wint het Eurovisiesongfestival. In Engeland gaat Margaret Thatcher de Tories leiden, maar geeft onmiddellijk aan dat ze meer van regeren houdt dan van in de oppositie zitten. Amsterdam bestaat 700 jaar en in de Nieuwmarktbuurt wordt verbeten gevochten. Dat is nou het metrobeleid van de gemeente. Deze generatie op straat zetten om de volgende onder de grond te krijgen.

Tot eind maart wordt door Kan in het Nieuwe de la Mar theater gespeeld. In augustus volgt de inmiddels traditionele zomerbespeling van de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. De moedwillige beschadiging van de Nachtwacht in het Rijksmuseum geeft het openingsnummer dat al een aantal jaren meedraait, een onverwacht nieuw succes. Hoewel Kan erg opziet tegen het spelen in Rotterdam wordt de serie in het Luxortheater in oktober een overweldigend succes. In de tournee die daarop volgt last Kan voor het eerst in zijn carrière naar aanleiding van politieke gebeurtenissen enige voorstellingen af.

[p. 135]

1 januari. Nieuwjaarsavond 19.45 uur. Wildwal

Bij het Latumse Veer naar de wassende IJssel gaan kijken en daarna lang door stil, dampig, mysterieus spookbos gewandeld. Oudejaarsdag beetje stil en triest, precies een uur met Ol rond Carolina Hoeve gewandeld. Het absolute nulpunt werd 's avonds bereikt toen van 22.00-23.30 uur Sjef van Oekel optrad (vpro). Ongein, onmacht, ellende. Over de plé enz. ‘Reeds’ als woord te pas en te onpas door slecht Nederlands heen geworpen. Veel water dat over mevrouwen werd uitgestort. Barend Servet op leuk. Goddank was dat alles een half uur voor de jaarwisseling afgelopen. Op de andere zender Evangelische Omroep. Kribbig en terneergeslagen werd ik ervan.

Maandag 6 januari 10.55 uur. Met Tuf, kranten en koffie te bed in Kudelstaart

We zijn van plannen! 1976 dan word ik 65 en Ol 75, dan bestaat ons abc-cabaret veertig jaar, dan ben ik vijfenveertig jaar aan het toneel en dan geef ik misschien de Davidsring aan...? November 1976. Verkiezingen Tweede Kamer. Als kabinet-Den Uyl de rit uitzit, zijn ze 31 december nog demissionair (spelen in blessuretijd). En dan doe ik misschien weer eens oudejaarsavond op televisie. Zo dacht hij.

Zondag 12 januari 10.03 uur

In theater alweer twee avonden lang in het genre van wie ben ik dat ik dit beleven mag? Af en toe is het echt niet te geloven. Ze breken de boel voor, me af. Het slotsucces, maar ook het pauzeapplaus is onvoorstelbaar. Gisteravond Jenny Arean. Lachte al in de ‘Nachtwacht’-scène boven alles uit. Ik moest er zelf ook om lachen. Na afloop even achter. Wat een beeld geworden. Knap in zwarte bloes met dat blonde haar. Kreeg een fles wijn en viermaal drie zoenen van haar. Ik stond er mooi op. Jenny die nu met de ex-man is van Emmy Verhey (viool) en Huib dus heeft verlaten (al zijn ze goed bevriend nog), vertelde tussen neus en lip dat ze ook een verhouding met Frans (Halsema) heeft gehad tijdens ‘En nu naar bed’. Zo gaan die dingen. Vreemd, vreemd leven. Wat mensen elkaar allemaal aandoen.

[p. 136]

Zaterdag 1 februari 11.40 uur. Werkhuisje

Weer een zalige voorstelling in De la Mar theater. Henk en Teddy Scholten waren er. In de pauze kreeg Teddy breiles van Corry...de patentsteek. Erg enthousiast waren ze. André Kloos van de vara zat naast hen. Op de achterste rijen en op de klapstoelen allemaal leuke meisjes en jongens. Dat zie ik pas als ik mijn opkomst door de zaal maak in ‘Vrouwtje van Stavoren’. Ze kijken me allemaal vertederd aan. Om over het paard getild van te worden. Net dat soort jongens en meisjes waar ik op het strand steeds mee lach en praat en op de golfbreker speel. En die zitten nu ineens allemaal in onze voorstelling.

Vrijdag 14 februari 17.00 uur

Christina verloofd. Vanmiddag om 15.30 uur op tv gezien. Ze heeft, denk ik, de leukste van alle vier. Die andere drie waren toch symbolen van onze oervijanden Duitsland, Spanje en Schiedam.

Zondag 16 februari 11.30 uur. Bedstee Kudelstaart

Twee daverende topavonden achter de rug in De la Mar. Gisteravond nog beter dan vrijdag met Duisenberg en Lubbers in de zaal. De voorstelling is nu zo geworden dat ik steeds denk: wat gebeurt er met me? Bij alles denk ik: dit beleeft niemand: Wie maakt dit mee in zijn leven? Doodsangsten sta ik uit dat ik later als het allemaal voorbij is zal denken: ik vond het maar gewoon. Zoals we samen, Ol en ik, aan het slot tegenover elkaar staan, 73 en 64, met een juichende zaal voor ons vol jeugd en grijze oudheid. Ongelooflijk zalig om zo'n vak te hebben.

Woensdag 26 februari 6.10 uur. Grote kamer Kudelstaart

Nachtmerrie gehad... Was weer in krijgsgevangenschap. Weer stond een Jap recht tegenover me. Schopte me in mijn buik. We moesten inpakken en naar Djakarta. Alles wat ik nog bezat was nergens meer te vinden. Werd om 5.00 uur wakker en droomde meteen weer verder. Werd weer wakker. Opgestaan en dagboek gepakt. En Van der Stoel maar gewoon naar die Keizer gaan. En kranten vol stukken dat we de drie van Breda niet vrij moeten laten, want dat zou zo slecht zijn voor de kampsyndromen van al die mensen die er onder geleden hebben. En nooit, nooit heb ik nog na

[p. 137]

het bezoek van Van der Stoel één protestwoord gelezen over zijn bezoek aan Hirohito.

Dinsdag 4 maart 11.50 uur. Wildwal

Kan mij niet herinneren mij de dood van iemand de laatste jaren zó te hebben aangetrokken als nu van Waldo. Waarom nu juist Waldo zo'n indruk op mij maakte? Door Ank, door Yolanda en door Loes. Ineens voel je toch dat je veel dichter bij elkaar was dan je vermoedde. Je schrikt er soms van je weer aan mensen te gaan hechten. Echte, lieve mensen zoals de Vosmaers en de Roesten. En wij maar spelen in De la Mar. Drie avonden per week zeshonderd mensen aan het lachen maken. Mijn taak denk ik dan.

Maandag 10 maart 15.00 uur. Werkhuisje Kudelstaart

Ondanks succes kon ik vannacht niet in slaap komen. Ol ging rechtop in bed haar twee cognacs drinken en duidelijk uitleggen hoeveel ze van me hield. Zo lief bedoeld allemaal, maar ik werd er angstig en klaarwakker van. Drie libriumpillen genomen, die ik nu nog voel. Gedeprimeerd en moe.

Donderdag 13 maart 18.45 uur. Werkhuisje Kudelstaart

Naar Herman van Veen in Cultureel Centrum Amstelveen. Als vorsten ontvangen door Wim Bary. De voorstelling een belevenis. Met niets te vergelijken. Af en toe betoverend. Soms wel weer te hard van geluid en te onrustig van belichting. Maar een zalige avond. Frans was over Amersfoort ook al zo in de wolken. Vandaag bloemen gestuurd aan Herman en Marlous en aan heer en mevrouw Bary.

Amstelveen leuk theater. Lijkt me ook om te bespelen fijn. Zou hier graag eens drie dagen spelen, maar meneer Van Liempt ziet er om de een of andere reden niets in. Kreeg van hem de zure tourneelijst. Weer op tournee? Nee, zei ik voorlopig.

Maandag 17 maart 13.10 uur. Wildwal

Daverende voorstelling gespeeld, althans voor mijn gevoel. Ramses Shaffy met vriend in de zaal. Was eerst wel bang dat dat niet goed zou gaan. Bij Jasperina ook in De la Mar heeft hij eens de hele show verknoeid. Maar alles ging goed. Na de pauze hoorde ik hem

[p. 138]

telkens zo kinderlijk lachen. Na afloop stond hij ineens levensgroot in de deur van onze kleedkamer. Grote flambaar op zijn hoofd, wel drankzuchtig riekend, maar zo hartelijk en verward enthousiast dat ik er helemaal van ondersteboven was. Drukte mij eindeloos lang de hand. Zie het hele beeld nog voor mij en tobde naar huis rijdend over het feit dat deze man tien jaar geleden datzelfde had wat Herman nu heeft: iets zingen wat me helemaal kritiekloos meevoerde. Een groot talent volkomen in de vernieling geraakt.

Belde vanmorgen om 10.10 uur De la Mar theater en kreeg meneer Meerburg aan de telefoon: fijn dat ik u toch heb. Ik zou dolgraag nog voor u met vakantie gaat een gesprek met u hebben over het vast bespelen van De la Mar en niet meer op tournee gaan. Direct daarna telefoon van meneer Van Liempt: Wim Bary had foto's van Herman van Veen en mij naar de Telegraaf gestuurd. Komt er morgen in en of ik min of meer meteen even wilde schrijven wat ik van de voorstelling van Herman had gevonden.

Zaterdag 5 april 3.30 uur

De dagen zijn geen dagen, maar wat kleine uurtjes waarin ongeveer eentiende kan worden gedaan van alles wat ik van plan was. Het uitermate slechte rotweer maakt mij geloof ik down en uitzichtloos. Eigenlijk weinig tot geen zin in de vakantie. Zou liever thuis blijven om nog punaises te kopen. Ben ook weer erg in de weer over de dood. Vind ons eigenlijk zo dicht erbij al en te weinig voorbereid. Of moet je net als Ol inderdaad denken: er komt geen dood, er bestaat geen einde en als hij wel komt, dan merken we dat wel? Hoe oud is oud? De speelmaanden maken andere mensen van ons, geloof ik.

Woensdag 9 april 19.15 uur. Werkhuisje

Het Nederlands Cabaret bestaat volgens de jaartelling van Wim Ibo tachtig jaar. Met Tuf naar Zeist gereden en daar in het Zeister slot hartelijk ontvangen door Hans Wijnstok die geloof ik in tentoonstellingen doet. Veel nieuwe gezichtspunten leverde de tentoonstelling niet op, maar alles met veel liefde, geduld en inzet gemaakt. Sfeervol. In een piepklein zaaltje dia's gezien van mij, Sonneveld en Annie Schmidt, begeleid door fragmenten uit ‘onze werken’. Vreemd zit je dan toch wel even tegenover dat alles en soms kreeg ik het gevoel van al dood te zijn en dit vanuit de hoge

[p. 139]

blauwe hemel te bekijken...

Zaterdag 12, april 19.00 uur. Werkhuisje

Gisteren dan Cyrano. Van 20.00-24.00 uur in Carré. Stampvol, dus men wil ineens weer ouderwets toneel. Dit soort stukken werden gespeeld toen ik aan het toneel wilde...‘L'Aignon’ ook van Rostand, ‘Madame sans Gêne’, ‘Blauwe vogel van het geluk’.

Guus Hermus boeide van het eerste tot het laatste woord. Wat een acteur. Een acteur. Een boeiende persoonlijkheid, een klasse ook nu weer op zichzelf... Ko van Dijk in kleine rol ook heel apart, evenals Jeroen Krabbé. Prachtige toneelscènes in een oeroude mise-enscène. Een gebeurtenis.

Maandag 14 april 10.10 uur. Nog te bed

Robert Long gezien in Klein Bellevue. Hij woont in zijn liedjes, maar als hij gaat confereren, staat hij buiten de deur. Hij vertelde dat hij zich geen chansonnier voelt, maar meer de weg van de conference op wil gaan...O god...

Henk van Gelder was na afloop (natuurlijk?) ook in de kleedkamer van Robert en of ik voor het Parool nu maar wilde zeggen hoe ik het gevonden had. Nee, zei ik, liever niet, terwijl de foto's al gemaakt warden en ik legde uit waarom niet. Of het iets geholpen heeft? [Latere aantekening van 16/4: nee, 't heeft niets geholpen.]

Woensdag 16 april 15.50 uur. Werkhuisje

Vannacht om over enen pas thuis gekomen van The Sunshine Boys in De la Mar. Wel gelachen (af en toe) maar het is niet de top. Vooral Joan Remmelts te veel typetje, te weinig menselijk en ten voeten uit herkenbaar. Ton Lensink daarentegen als een soort deftige Piet Muyselaar vond ik prachtig. Slot voor de pauze erg mooi en om het slot van de voorstelling erg gelachen. Na afloop in kantoor van meneer Meerburg tot bij half één met mevrouw Meerburg en hem zitten napraten. Toen wij buiten kwamen, wandelde net Robert Long voorbij met twee vrienden en Corry's witte das om! Leuk. Even (weer) met hem gepraat. Hij vroeg meteen of ik nog eens met hem over een en ander van zijn voorstelling wilde napraten, wat ik erg graag wil. Weet nu ook ongeveer wat ik hem

[p. 140]

wel en niet kan zeggen over zijn conferences.

Woensdag 28 mei 8.30 uur. Enzian, Langwies

Sfeertje meneertje. De zon staat op het reeënraam en raam staat wijd open vanaf 7.45 uur. Ga mooie wandeling maken straks. Gisteren naar boven richting Hochwang. Daar op de bank waar ik honderd jaar geleden ook met Frans Rühl lange tijd zat hoog boven Peist in vaste slaap gevallen. Twee herten op de alpenweide onder mij. Waarom komt Frans niet? Stuurde hem een brief: De wereld eindigt hier. Geen antwoord. Zit hij nog in good old England?

Woensdag 18 juni 14.05 uur. Kamer 35, Hotel Eden, Spiez

Schitterend uitzicht. Gisteravond om 18.30 uur hier aangekomen na drie dagen Talloires met Jullie Jan en Lot. Leuk contact met Jan, die lief voor Beertje was. Maar mijn idee over Lot, na oprecht geprobeerd te hebben haar te appreciëren: zeldzaam over het paard getild. Geen gevoel voor humor, steeds oprecht gelovend dat ze dat wel heeft. Keihard. De wijsheid in pacht. Nooit dankbaar voor wat ze wel heeft, maar rancuneus omdat anderen dat wel hebben. Zogenaamd eenvoudig, maar toch erg van ik ben van stand. De vogels heeft ze nog nooit horen zingen. Ze leeft op een andere golflengte en daar moet ze dan maar blijven leven.

Woensdag 25 juni 7.50 uur. Enzian

Gisteren soppend door kletsnatte alpenweide naar Langwieser Aussicht. Om 11.05 uur was ik er. Verrassend mooi. Heel diep beneden lag de Enzian. Lang door de kijker ons huisje bekeken. Alsof je dood was en nu neerkeek op waar je eens leefde. 's Avonds de band van ons programma na de pauze afgedraaid ter voorbereiding van wat ons te wachten staat. Viel me (nogal) mee.

Donderdag 3 juli 11.00 uur. (heropend) Zuiderterras Kudelstaart

De grootste concurrent die ik steeds weer moet proberen te verslaan...ben ik zelf. Vanaf 1954 toen ik mijn eerste oudejaarsavond voor de radio had gedaan en straks als ik mijn tweede televisieuitzending op de laatste dag van het jaar hoop te gaan brengen. ‘De vorige keer was het beter,’ zeggen de mensen allemaal graag en vlug en misschien is het nog waar ook. Bernhard Shaw zei destijds:

[p. 141]

al mijn toneelstukken waren altijd goed, behalve het laatste...

Vrijdag 25 juli 21.55 uur. Werkhuisje

Flitsende dag tot nu toe achter de rug. Draaide hier net zesmaal het nieuwe bandje wat ik vanmorgen met Ru maakte en waar driemaal het Joop-liedje op staat.

Kijk dat is Joop
Joop bij ons op schoot
Joop bij ons op schoot zoals heel Nederland hem ziet
driemaal in de week, maar zondags niet
Onze vader die in Bussum voor ons bestwil wel eens jokt
een kampeerder die je nooit zijn tent uit lokt
Neerlands hoop in bange dagen
die wij alles mogen vragen
Joop Joop Joop is er nog hoop
op een stukkie morgenrood

Zondag 27 juli 18.20 uur. Werkhuisje

Bij meneer Van Liempt zitten werken aan de borden. Tot 17.00 uur, maar dan zijn ook de conferences tot en met na de pauze klaar. Klaar? Nooit is iets klaar in dit vak.

Belangstelling volgens meneer Van Liempt bovenmenselijk. Nog nooit zo groot. Bespreekbureaus vragen om steeds meer plaatsen. Als ze wilden konden ze alle vijftien voorstellingen meteen uitverkopen.

Donderdag 31 juli 16.15 uur. Werkhuisje

Elke dag goed gerepeteerd steeds. Prima stemming. ‘Personeel’ (Kaboord en Van der Zalm) is geweldig. Guus Verstraete lacht zevenmaal om hetzelfde grapje. Heb het gevoel dat de conferences nu geweldig goed in elkaar zitten. Maar...eerst de première maar afwachten. Ben vol vertrouwen. Dat wel!

Vrijdag 1 augustus 14.40 uur

De veldslag zit er weer op. Gewonnen zou ik zeggen, maar helemaal voldaan was ik toch niet. Vooral voor de pauze stil en de kat uit de boom kijkende mensen. Erg warm was het ook wel in de zaal.

[p. 142]

Conference vóór de pauze viel mij op een paar punten wat tegen. ‘Nachtwacht’ stilletjes. Na de pauze veel beter, maar de top was het nog lang niet, ondanks vanmorgen een juichkritiek in het Vaderland. Voor de pauze een uur, na de pauze ruim een uur. Prachtige tijden voor een warme zomeravond. Mijn stem was helderder dan ooit. Dank u, Kees!

Woensdag 6 augustus 14.30 uur

Mijzelf opgedragen nu eens eindelijk te leren omgaan met de videorecorder.

Zondag 10 augustus 14.00 uur. Werkhuisje

De hittegolf duurt voort. Het is nu moeilijk om achthonderd warme, zwetende mensen tot lachen te bewegen. Maar gisteren de beste voorstelling van de zes. Veel luide reacties, veel luid gelach. Was voor het eerst bijna tevreden. Ergens is een onweersbui gevallen, zei ik, ik geloof bij Hilversum en Bussum. Daverend gelach wegens minister Van Doorns dictatoriale benoeming van partijgenoot Jurgens als voorzitter van de nos. Het zogenaamde nos weer.

Dinsdag 12 augustus 12.15 uur

Gisteren dus de meisjes hier. Na eindeloze discussies toch maar gewoon van de steiger af gezwommen. In de golven een heel eind. Alleen Mir kon ik niet bijhouden. Daarna thee en sherry op het Westerterras. Gezellig met ons vijven (Meike, Mir en Janien er ook bij). Met ons vieren van 19.30 - 22.15 uur bij Ingrid en Rien gegeten, maar Meike en Mir zijn wel een beetje zwaar op de hand dames al geworden. Meike houdt na een jaar Breda er alweer mee op. Te weinig vrijheid, zegt ze. Maar in werkelijkheid wil ze natuurlijk dag en nacht bij Harry Sacksioni zijn!

Vrijdag 15 augustus 14.30 uur. Huisje staat open

Doodmoe. Oeverloze discussie met Ol die vandaag tijdens het telefoongesprek met meneer Van Liempt weer begon dat iedereen, zelfs Frans, een salaris ontvangt en zij niets. Dat begint mij nu werkelijk te vervelen. Heb haar voor de zoveelste keer uitgelegd dat we samen salaris ontvangen en dat wij dat op de bank krijgen. Hielp

[p. 143]

niets en zal ook nooit iets helpen. Ze wil geld in haar handen hebben. De boot aan. Zal vanavond met meneer Van Liempt overleggen haar elke avond het programmageld te geven.

Zondag 17 augustus 14.15 uur

Er zitten in die conference zeker tien à twintig dingen die moeilijk zijn en die een uiterste concentratie vragen wil je niet enorm de mist ingaan. Duisenberg wil de Nederlandse Maagd beveiligen met een anti-inflatiespiraaltje bij voorbeeld. Zo liet ik in de slotpotpourri een paar steekjes vallen. Jammer van de succesvolle avond. Zwaar de pé in, maar het was natuurlijk weer de verandering die me de das omdeed.

Dertien miljoen oliebollen op aardgas
de vlam is in de pan geslagen
allemaal knettergek
Van Doorn eens zo'n keurig katholiek
met brood en das
die spartelt nou met Jurgens
op de Gooise matras
Een lange hete zomer bij de nos
en brave Kloos is weer de klos
Wat een land! Wat een land!
da's het land van Joop den Uyl
wel us in de put
maar toch het koppie uit de kuil!

Vrijdag 22 augustus 13.55 uur. Werkhuisje

Woelige plas. Doodmoe wakker geworden. Gisteren topavond maar ook een top in het haasje repje patroon. Wilde nieuw slot verzinnen aan het Den-Uyl-interview. Kon slot niet vinden. Vier dagen lang niet. Tenslotte in de schouwburg om half acht pratend met meneer Van Liempt toch nog gevonden. Dat moest dus voor de voorstelling en in de pauze nog allemaal bedacht, uitgewerkt en opgeschreven en dat bleek samen met alweer een paar nieuwe regels in slotliedje iets te veel. Wieteke van Dort tussen de coulissen. Gezellig maar ook alweer nerveus makend. Om vijf over acht nog vlug schminken, terwijl meneer Van Liempt nieuwe dingen op de

[p. 144]

borden zette. Ogenpotlood trilde in mijn hand. In de pauze niet gelegen. Daverend succes voor de pauze en na de pauze tot en met interview Den Uyl. Daarna zakte het door mijn gebroken concentratie in. ‘Er zijn al werkgevers die zich afvragen...’, maar wát ze zich afvragen wist ik niet meer en moest ik voorlezen van mijn spiekbord. Dus vanavond opgepast.

Zaterdag 31 augustus 11.15 uur

En meneer, wat zijn de klachten. Heel niet goed. Dodelijke vermoeidheid. Hartkloppingen. Zware, vreemde benen. Kindje aan mijn nek. Van Japanners dromen. Warm in de zaal, warm op het toneel. Toch teveel een krachttoer? Toch zonder het te weten te nerveus? Maar verder gaat het me prima, dank u. Herman van Veen ontvangt woensdag 3 september de prijs van de theatercritici en ‘men’ wil graag dat ik daarbij ben. ‘Helaas’ zal ik dan al weg zijn... Had eerst het onzalige plan er heen te gaan en Herman totaal onverwacht daar mijn Davidsring te overhandigen. Geef langzamerhand namelijk niets meer om die ring; er komen te veel ringen en beeldjes en prijzen.

Woensdag 17 september 15.30 uur. Enzian, Langwies

De Nachtwacht is zondagmiddag door een ‘gestoorde’ met een mes bewerkt. Vanochtend eindelijk lange telefoon van meneer Van Liempt. Alles goed, maar hij was geloof ik veel weggeweest en erg druk. Zitten reuze gezellig saampjes op de Laube nog steeds op Frans te wachten.

Zondag 21 september 10.15 uur. Langwies

In de stapel post die Frans uit Holland meenam, zat ook het ontwerp boek van de Belg Bax over mij. Heb nu vier hoofdstukken gelezen, niet om door te komen. Schmelzer, Wiegel, bisschop Ernst en Van Thijn, viermaal hetzelfde gelul over mij. We hebben besloten dat ik die Bax een brief ga schrijven: vergeet dat boek. Niet uitgeven. Vierenveertig keer hetzelfde geslijm in andere woorden. Niet doen! Alleen het omslag is geslaagd. Geef dat dan uit.

Woensdag 24 september 9.10 uur. Langwies

Gisteren mooiste en langste wandeling gemaakt. Om twaalf uur

[p. 145]

met Frans recht naar boven achter de Enzian. Bij Pirigen door omhoog richting Mattlishorn. Daar bogen wij links af naar Peister Alp. Steeds verder omhooggeklommen over schitterende, soms wat drassige alpenweiden. Over iedere kam speurend naar Skihaus Hochwang, ons uiteindelijke doel. Tenslotte om vier uur ineens heel in de verte daar lag de hut, lonkend met thee en Zwitserse vlag in de zon. Tien minuten later zaten wij buiten aan tafel. Zo uniek gezellig weer. Lang zwijgend, genietend gezeten. Frans is nu met de trein van 8.14 uur naar Chur. ‘Titia komt, jongens haar afhalen.’ Een zin vol herinneringen. Als Titia Ol breiend gezelschap houdt, kunnen wij in de komende dagen mogelijk nog een paar van die lange wandelingen maken.

Maandag 6 oktober 11.25 uur. Werkhuisje

Nerveus voor Rotterdam. Begint dat nou alweer?

Woensdag 8 oktober 14.00 uur. Werkhuisje

Geheel tegen de verwachtingen en ervaringen in daverende première Rotterdam. Onbegrijpelijk van begin tot einde. Misschien wel het grootste succes dat we ooit met dit programma oogstten. Een uitverkochte zaal. De nieuwe proloog met de beschadigde-Nachtwacht-parodie behaalde liefst drie open doekjes. Voor de pauze enorm succes maar na de pauze nog enormer. Den-Uyl-interview stond bol van de open doekjes. Allemaal zijn wij stomverbaasd over deze totaal onverwachte première. Vanavond mogen we weer. Maar roep geen hei voor je over de Rotterdamse brug bent.

Zaterdag 18 oktober. Avond bijna 19.50 uur

Gisteravond op de vara een nieuw soort presentatie van het wekelijkse interview met Den Uyl gezien. Niks! Veel mensen met glaasjes in de hand. Van Agt, Van Thijn, Aantjes, Gruyters en Wiegel. Iedereen probeerde losjes en leuk te zijn. Een strijkje speelde zogenaamd vrolijke wijsjes. Het geheel deed mij denken aan de ondergang van de Titanic. Toen speelde het orkest Nader mijn God bij U. Nu speelde het wat anders, maar het klonk net zo!

[p. 146]

Zondag 2 november 19.30 uur. Werkhuisje Kudelstaart

De grote vara-dag in Utrecht. Had er om vele redenen als een berg tegenop gezien. Het was ook geen eenvoudige bevalling. Toen om 20.05 uur de zaal donker werd begonnen ‘ze’ te fluiten en te lachen en te roepen. Kindermatinee-stemming. Joop den Uyl in de zaal met Liesbeth (de fotograferende pers miste de foto van de maand: Den Uyl kijkend naar zijn eigen interview), Vredeling, Van Kemenade, Vonhoff als burgemeester van Utrecht, André Kloos en vele anderen. Had de ‘Nachtwacht’-proloog van Rotterdam helemaal omgewerkt voor de vara. Veel werk aan gehad, maar toen het schilderij omlaag moest, trokken ‘de toneelmeesters’ aan het verkeerde touw! Meteen zat Siepkes¹ boven op de kast! Pisnijdig. Openingsconference was wel aardig, maar toch typisch vara-publiek. Cadeau kregen wij het in 1939 niet, maar nu ook niet! Optreden op zo'n feest met alleen linkse lieden mislukt altijd. Gelijkgerichte zielen geven gelijkgerichte reacties. De natuur gaat ook ten onder zodra in een bos alleen nog maar vossen zouden zijn. Toch niet erg ontevreden de pauze in, maar nog pisnijdig op de zakken van het toneel. Na de pauze eerste vijf minuten geweldig. Daarna weer veel minder. Een groot deel van het publiek nam alles wat ik zei geheel serieus. ‘Van Kemenade, die is van onderwijs...dat schijnt hij ook zelf genoten te hebben...en zodoende’. Aan het slot bij de potpourri weer goed. Alles stónd al. Drie dames kwamen mij drie boeketjes rode rozen brengen. Na afloop Den Uyl met Liesbeth in de kleedkamer. Erg rustig zittend aan tafel zitten praten. Hij zag er wat moe en morsig uit. Werkt zich kapot dacht ik. Over zijn interview-scène een en ander verteld. Hij leek zeer geïnteresseerd. Liesbeth rookte weer een sigaartje, Den Uyl ook. Frans kreeg na afloop het peukie!

1 Tammo Siepkes, in Kan's Scheveningse jeugd de buurman die de tijd had zich overal aan te ergeren; later echte Wim-Kan-taal voor: ik maak mij verschrikkelijk kwaad, maar dat moet ik eigenlijk niet doen.

Vrijdag 14 november 19.20 uur. Werkhuisje

Rotterdam zit er op. Anderhalve maand feestvoorstellingen. Je zou geld toe willen betalen om zo te mogen spelen. Heer Van Lindonk van de Bezige Bij nog even hier geweest. Was niet zo erg enthousiast over wat Wim Ibo voor het veertig-jaar-abc-cabaret-boek schreef. Te weinig informatie, vindt hij. Of ik nu maar dingen wil toevoegen: anekdotes, dorre gegevens enzovoort. Een heidens werk, geloof ik.

[p. 147]

Maandag 17 november 13.55 uur

Al sinds jaar en dag ga ik eenzaam na de grootste succesvoorstelling de schouwburg uit. Nooit een mens bij de artiestenuitgang en daardoor op gezette tijden toch steeds een gevoel van ben ik nou wel zo populair als ze zeggen? IJdel? Ja, wie niet? Daarom loop ik zo graag op het strand. Van de tien mensen die ik passeer, groet, wuift, lacht zeker één. Sommige dagen plotseling niemand, andere dagen bijna iedereen. En dat laatste bevredigt mij in alle opzichten. Het is gewoon heerlijk dat te mogen meemaken in dit soms toch wel erg sombere, slopende leven. Soms leg ik daar gewoon gezellige contacten. Soms hele families. Soms hele scholen zelfs. Op deze wandelingen spreek ik met niemand af. Het is veel leuker telkens weer nieuwe fans te ontmoeten. En vooral veel jeugd moedigt mij aan om weer televisie te gaan doen.

Zondag 30 november 8.30 uur

De grote verrassing: de televisieshow van Wieteke. Na Robert Long zoiets niet meer beleefd. Ze typeert uitmuntend. Geen typetjes meer, maar echte karakters. Van tienjarig kind met witte kniekousen tot dame op leeftijd. Een scène op het biljart; lamp die ze even op haar hoofd als hoed trok. Mooi. We belden haar meteen na de uitzending. Zalig om aan zo'n schat van een kind zoveel bewondering en enthousiasme te kunnen overbrengen. Prachtige regie van Frans Boelen (Nota bene!!!).

Woensdag 3 december 22.00 uur. Wildwal

Sinds gistermiddag vijf uur leven wij weer in spanning. Toen hoorden wij in de auto radio op weg van de Lappendeken naar Velp dat er weer een kaping was. Deze keer een hele trein met zeventig of tachtig passagiers. Na Herrema nou dit weer. De Zuidmolukkers! De machinist en één passagier waren doodgeschoten. Toe maar jongens. Vooruit maar weer. Wij zijn er nu al weer meer dan vierentwintig uur mee bezig. Maakt me angstig, moedeloos, machteloos en woedend. En voor mij altijd weer de grote vraag: hoe kan ik dit vertalen in cabaret?

[p. 148]

Donderdag 4 december 14.20 uur. Wildwal

Donker, koud, somber weer. De gijzelingsdrama's zijn niet van de lucht. De trein bij Beilen staat er nog steeds. Vermoedelijk is er een derde man vermoord. Er is om 12.40 uur iemand uit de trein gegooid. Op ongeveer diezelfde tijd is het Indonesisch consulaat in Amsterdam door drie gemaskerde Zuidmolukkers overvallen. Wij doen vanaf dat ik wakker word niet veel anders dan radio luisteren, kranten lezen en televisie kijken. Nu straks om drie uur extra nos-televisie, 't Is net oorlog. Nee, het ís oorlog.

Vrijdag 5 december. Sint-Nicolaasavond!! 22.00 uur. Wildwal

Vreemd, ondefinieerbaar leven. Er is niets anders dan de treinkaping en de bezetting van Indonesisch consulaat in Amsterdam. Vanmorgen ik met meneer Van Liempt gebeld en laten doorschemeren dat er morgen (en overmorgen?) in Hoorn niet gespeeld behoort te worden. (En ziet de tv vindt dat vanavond blijkbaar ook.) Ik vind niet dat ik nu de regering zó belachelijk kan maken als ik haar maak. Ik zie het interview met Den Uyl en de conference over Van Agt als een stoot onder de gordel. En...wat het ergste is, ik heb geen alternatief.

Dinsdag o december 6.40 uur. Kudelstaart

Nu staat niet alleen de trein stil, maar ook de onderhandelingen zijn tot stilstand gekomen. De hele zaak begint nu een beetje in het genre te komen van warme maaltijden, tandpasta en toiletpapier. Kinderen en grijsaards die ineens toch worden vrijgelaten en een dominee van 84 jaar die meedeelt dat de kapers uiterst correct te werk gaan. Ir. Manusama doet een beroep op zijn jongens: ik smeek jullie om er nu mee op te houden. Van Agt en Den Uyl laten zich niet zien. Mevrouw Faber, woordvoerster van justitie, daarentegen des te meer. Het tweede bedrijf begint een beetje te ‘trekken’. In mijn gevoel is het bijna ondenkbaar dat het geheel nu toch nog in een bloedbad zou eindigen, maar... afkloppen ga ik dit nu wel.

Donderdag 11 december 19.42 uur. Werkhuisje

Vandaag zijn er weer twee vrijgelaten. Bejaarden. Als het nog even duurt is tenslotte iedereen bejaard, wordt iedereen vrijgelaten...

[p. 149]

Maandag 15 december 7.15 uur

Gistermorgen 12.15 uur was ineens de gijzeling van de treinpassagiers in Beilen voorbij. Afgelopen. De zes kapers gaven zich over. Ik zat in mijn werkhuisje aan mijn boek, het boek te werken (leuk werk maar uitzichtloos, want er is veel te veel materiaal). Zette de radio aan: wij pauzeren nu even voor een extra nieuwsuitzending over alle drie de zenders. Schrok wel even heel erg, maar hoopte meteen dat de gijzeling voorbij zou zijn. Ol kwam meteen uit huis hollen: de gijzeling is afgelopen. Samen op één stoel even in mijn huisje zitten luisteren. Ontroerend moment. Drie doden plus één in Amsterdam waar de gijzeling nog doorgaat en vijf afgelaste uitverkochte zalen in Hoorn en Haarlem.

Maandag 22 december 6.00 uur

De hele situatie waarin de Zuidmolukkers zich bevinden, de hardheid, koelheid en het onbegrip van de regering toont naar mijn mening steeds grotere gelijkenis met onze situatie na de oorlog. Elf miljoen Nederlanders waren vol van wat de Duitsers hun hadden aangedaan. Dat handjevol mensen dat onder de Japanners had gezeten, daarvoor interesseerde zich niemand. Onze psychische begeleiding? Ja, geweldig. Hirohito is er zelfs voor naar Nederland gekomen. Topvoorstellingen in Haarlem met vrijwel geheel nieuwe conference met veel over de afgelopen gijzelingszaak in Beilen.

Zaterdag december 14.35 uur. Wildwal

Donkere, duistere dagen. Voor vijf dagen brood in huis halen, dat is de kerstgedachte van 1975. Doe niets anders dan achter mijn eigen belachelijke schaduw aanhollen. Ol bouwde in Arnhem in twee uur tijd de hele kleedkamer vol Kerstmis. Niet te geloven. Voorstellingen goed tot grandioos, hoewel ik de eerste avond voor de pauze niet goed stond. Te ver naar achteren en kon daardoor mijn draai niet vinden. Na de pauze alles naar voren gezet. Met spiekborden vlak bij het publiek werd het zelfs daverend. Was erg tevreden op het slot. Maar 's nachts (vannacht) lag Ol erg te praten en te woelen en te hoesten in haar slaap. Maakte mij weer eens helemaal van streek. Droomde daarna de meest afschuwelijke dingen en tenslotte, ja precies weer van de Jappen. Weer in krijgsgevangenschap.