De dagboeken van Wim Kan 1968-1983. De televisietijd

[p. 99]

1973

Het televisiejaar. De politiek is kleurrijk en Wim Kan verkeert in topvorm. Na een formatie van maar liefst 164 dagen krijgt Nederland op 11 mei het kabinet-Joop den Uyl. Het rode kabinet met een roze randje. Van Agt wordt vice-premier, maar ook Duisenberg, Van der Stoel, Westerterp, Vredeling, Vorrink, Pronk, De Gaay Fortman, Gruyters, Van Doorn en Lubbers zullen al snel de nodige stof voor de conference leveren. Ajax wint voor de derde achtereenvolgende maal de Europacup en Cruijff vertrekt naar Barcelona. Er zijn protesten tegen het naaktstrand bij Callantsoog. Engeland wordt lid van de eeg, al gaat dat niet van harte. Op 29 maart verlaten de laatste Amerikanen Zuid-Vietnam. De senaatscommissie begint aan de Watergate-verhoren.

Wim Kan speelt zijn programma op tournee door tot eind mei en in de volgens statistieken mooiste zomer in veertien jaar maakt hij een geheel nieuw programma, dat op 1 augustus in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag in première gaat. De titel ‘Wim Kan alleen’ laat hij ongewijzigd evenals de samenstelling van zijn medewerkers. Geïnspireerd door het door Den Uyl ingestelde wekelijkse gesprek met de minister-president en aangezet door een Kronkel van Carmiggelt brengt Kan in zijn nieuwe programma een verbluffende Den-Uyl-imitatie: Blij dat U deze vraag stelt. Twee dingen goed begrijpen.

De strenge winter valt al vroeg in december. Nederland wordt geconfronteerd met een olieboycot en een machtigingswet. De thermostaat gaat op Lubbers. De minister-president deelt het Nederlandse volk mee: Het zal nooit meer worden als vroeger. En als Wim Kan op 31 december dan eindelijk zijn oudejaarsconference op televisie brengt, laat hij in het slotliedje ‘Waar gaan wij in het nieuwe jaar naar toe’ koning Feisal zeven jaar later in de oudejaarsnacht terugkeren. Wie is daar? Koning Feisal! Of u nog petroleum nodig hebt.

[p. 100]

Maandag 1 januari 22.13 uur

Dit jaar, is voorspeld, zal een groot staatsman sterven. Rustig idee, dat kan niet hier bij ons in Nederland zijn.

Dit jaar oudjaar op televisie. Kan er niet meer onderuit. To be or not to be, vind ik. We zullen zien.

Dinsdag 4 januari. Avond

Televisieoverpeinzing. Vanavond vpro gezien, die zich verdedigde tegen de berisping die ze gekregen hebben van minister Engels over de Barend Servet Show. 't Geheel deed me denken aan geleerde pubers die kut op het schoolbord geschreven hebben, straf hebben gekregen en nu gaan vertellen wat voor diepe gedachten er wel achter zaten.

De Evangelische Omroep liet veel zangkoren zien en horen. Ze zongen over Jezus' bloed en zijn hart waar smart uiteraard zevenmaal op rijmde. Tussen Barend Servet en zingend geloven ligt schijnbaar een enorme afstand. Ik geloof niet dat die afstand zo groot is. Kinderlijk opdringerige indruk maken beide programma's op mij. Dit willen wij, dit vinden wij en jij moet dat weten!

Dinsdag 9 januari 22.45 uur

Vandaag samen eindelijk weer eens naar Ank Vosmaer geweest. Ouderwets gezellig. Ol daar achtergelaten en met Meike en Mirjam gewandeld. Zei er Iris voor af, omdat dit voorlopig de laatste maal was dat ik met ze kon wandelen. Gejaagd gevoel, maar strand en zee doen wonderen. Verlang nu ook erg naar de stilte van de Carolina Hoeve.

Woensdag 10 januari 23.30 uur

Om precies 15.30 uur bij meneer Van Liempt, waar Piet te Nuyl en Joop Koopman al op ons wachtten. Grote, lange, nuttige bespreking over televisie 31 december. Mogelijkheden om in februari in De la Mar voorstelling nog te laten opnemen miniem. Alle ‘wagens’ al bezet. Daarom in Apeldoorn eind mei maximaal twee voorstellingen opnemen voor archief. Als 31 december om welke reden dan ook niet door zou kunnen gaan, zou daarvoor in de plaats een gemonteerde uitzending van de voorstelling kunnen komen van ongeveer een uur. Als er iets zou uitlekken, beginnen met te zeggen:

[p. 101]

Wim Kan brengt op 31 december fragmenten uit zijn theatershow. Er komt te zijner tijd een brief over al deze ingewikkelde afspraken... spraken we af.

Zondag 14 januari 11.40 uur

Gisteren en eergisteren topvoorstellingen. Vrijdagavond zelfs pas om 23.20 uur uit. Ton van Duinhoven met Ina van Faassen na afloop even achter. Fantastisch leuk en inspirerend gesprek over het vak. Geen enkele voorstelling is een reproduktie van de vorige. Elke avond min of meer improviserend toneel. Steeds nieuwe dingen. Na veertig jaar toneel zijn de laatste twee jaar optreden mijn prettigste en meest inspirerende jaren.

Zaterdag 27 januari 11.30 uur

Om 2.00 uur vannacht naar bed gegaan, opgewonden door daverende voorstelling. Met Myra, Paul, Simon en Tini tweede rij midden onder mijn neus. Zo geconcentreerd gespeeld. Praktisch geen enkele echte fout gemaakt. Zeker vijf, zes nieuwe dingen geprobeerd, allemaal bijna allemaal, goed. Alle vier in de kleedkamer. Vol lof. Paul hield maar eindeloos mijn hand vast. Ik heb er geen woorden voor, zei hij telkens. Vier mooie boeketten van ze gekregen. Speel nu zo totaal ‘van binnen uit’ dat ik bij voorbeeld bij de ‘Railroad’ steeds ontroerd ben, evenals dat ogenblik dat Ol en ik aan het slot weer tegenover elkaar staan en diep in elkaars ogen kijken... Dan moet ik huilen en gauw omdraaien.

Maandag 29 januari 18.45 uur

Confereren is ping pong spelen met een publiek. Sommige conferenciers spelen alleen maar ping.

Maandag 5 februari. Middag

Lang op Scheveningse strand gewandeld met Mirjam, Antoinette, onderweg Iris, Mattijs en Michiel ontmoet. Was op 't gezellige af. In de mist naar theater. Zaal vol ntc, maar weer geweldig goede avond. Freek de Jonge van Bram en Freek in het publiek.

Thuis in de mist om 0.15 uur. Bij indraaien oprijlaan koperen paraplubak op het pad. Ingebroken! Meteen weer achteruit naar overkant Ria en Dirk. Politie gebeld. Gingen eerst naar binnen,

[p. 102]

twee man sterk. Na vijf minuten al terug. Laat uw vrouw maar niet gaan kijken. Het is een ravage. Toch gaan kijken. Onvoorstelbaar. Ramen aan diggelen, kasten in gruzelementen, alles overhoop of weg. Mijn borstbeeld van de trap gelazerd in duizend stukken. Kort is de roem! Ik drukte op de alarmknop. Veilig idee... maar, werkte niet. Kapot. Nog geen jaar oud en bij de eerste de beste inbraak weigert ie. Om 3.15 uur na glaasje wijn bij de kachel bij Ria en Dirk gaan slapen. In hun bed. In het theater een feest. Dat heeft niemand. Maar drie inbraken per jaar heeft ook niemand.

Zaterdag 17 februari 12.20 uur

De eerste mensen staan 's ochtends om 7.00 uur al voor de kassa van het La Mar theater. Voorstelling gisteren niet naar mijn zin. Voelde mij van binnen treurig, down en wilde vooral niets forceren. Nieuw systeem: alleen je eigen echte persoonlijkheid laten overkomen. Veel nieuwe dingen. Na de pauze conference toch te lang, wil een kwartier bekorten, maar hoe? En waar?

Bijna een uur daarnet met meneer Van Liempt getelefoneerd. Zakelijk en toch met veel plezier. Mooie, gelukkige combinatie. Zeldzaam denk ik: artiesten met hun impresario. Vanavond Meike en Mirjam in de zaal en Bond (James), de rechercheur van de inbraak.

Donderdag 1 maart 11.05 uur

Zorgen, zorgen, zorgen. Ze liggen als stenen op mijn maag en maken mij trillerig, boos, machteloos en moe. Hier geen hulp vandaag. Gisteren op Carolina Hoeve geen water (kapot, geen zin meer om nog te repareren, over twee à drie weken wordt de boel daar opgeheven). Hier geen krant bezorgd. Juist vandaag niet, nu er iets gebeurt in Nederland. Burger heeft twee ar-ministers gevangen, Boersma en De Gaay Fortman sr. Uitgerekend vandaag: geen Telegraaf, geen grijsje van Kees Stip. Geen grapje(s) van meneer Wassenberg. Wel een lange brief over zijn honorarium, hij verdient altijd te weinig. Verder lange brief van Roeland Kerbosch over een film die hij over mij wil maken. En vanavond naar Zaandam... met álles nieuw! Twee nieuwe liedjes over de Burger-situatie gisteren op de Carolien en vandaag in bed gemaakt. Alleen, alleen, alleen, alleen meneer Van Liempt bedacht mooie conferences over Zaan-

[p. 103]

dam en over Burgers neuzentellen: kan je je in carnavalstijd geweldig in vergissen; dan hebben zelfs katholieken een rooie neus op.

‘Jongens met rooie streken’. Achtenveertigste couplet geschreven op de eenennegentigste dag van de formatie. Weet u wat ze nu op het Catshuis zingen:

Jongens met rechtse streken
daar kan je niet op bouwen, da's gebleken
Ze stappen zo maar of ze vrije jongens zijn
zonder kaartje in Den Uyl zijn rooie trein.

Zondag 4 maart 22.15 uur. Bedstee Kudelstaart

Tweede avond Zaandam iets minder zwaar dan de eerste. Verklaarde mij zelfs bereid een derde avond (t.z.t.!!!) te spelen vanwege aardige directeur Kesselaar en enthousiaste aardige vrouw die ons tweemaal opbeurde met mooie lenteboeketten. Rijswijk werd gisteravond een enorme nederlaag. Voor het eerst met dit programma liepen er tientallen mensen weg bij het slotapplaus. Ik woedend de trap op. Vloekend en tierend op dit ongedisciplineerde zijkrot-publiek. Oudere heer kwam bij Ol excuses aanbieden voor dit publiek. In één woord: om nooit meer te doen (o nee vijf woorden). Hier kom ik nooit meer terug, zei ik woedend tegen een soort directeur. Bij het weggaan zei ik (per ongeluk): en tot ziens dan maar weer.

Maandag 19 maart 20.55 uur. Te bed in Carolina Hoeve

Voor de laatste maal. Adieu lieve kamer waarin wij samen zoveel gelukkige uren, dagen, maanden, jaren doorbrachten. Adieu stank van de koeien op stal (die zijn al maanden weg). Adieu morgenochtend voor de laatste maal de luiken open maken met ‘leg jai d'r nog in?’. Troostende, genezende hoeve vol sfeer, allerlaatste stukje middeleeuwen verdwijnt. De Dikkers geven het op. Terecht weliswaar. Te zwaar voor hen het boerenbedrijf en het pannekoeken bakken. Dat was dan de Carolien met al die primitieve, lieve, onvergetelijke dingen. Het ooievaarsnest waarin ik toen ik zes jaar was wilde wonen, de prieeltjes, de kogelflesjes die veranderden in een flesje prik. Het ‘God doet het licht uit’, als de motor van de elektra 's avonds werd afgezet, op steeds weer een ander tijdstip. Die zalige

[p. 104]

onzekerheid. Voorbij. Voorbij, het begin van de zomervakantie hier met de deuren open, zonder licht, een fles Luxemburgse wijn in een emmer met koud water... en ik: ‘ik weet niet of ik morgen wel weg ga.’ Dat geluk dat je net als het verdriet zo heel diep in je buik kon voelen. Thuiskomend van uitverkochte zalen de stilte. De totale stilte. Hoge verre sterrenhemel. Zwart, boos bos om ons heen, de eenzame Carolien als statige veiligheid. Komt nooit meer terug.

Vrijdag 23 maart 13.40 uur. Kudelstaart

Utrecht gisteravond daverend. Nog niet meegemaakt. Wat overkomt me toch? Directeur Verbist kwam kleedkamer binnen: zie hier, de laatste man met volle zalen. (Toon stond vlak voor ons en was niet uitverkocht.) Vanaf het eerste woord geweldig contact met de zaal. Ineens is alles anders. Joop Koopman (vara) met regisseur Knapper en secretaresse met het oog op tv-opnamen in Apeldoorn na afloop achter.

Maandag 26 maart 22.00 uur. Kleine Wildwal

Grote idioot! Grote sufferd! Klootzak...! Wie? Wie dan wel? Ik! Ik wilde dit huisje niet. Voel me hier nu al op eerste dag overmatig gelukkig. Houten huisje. Mooi verscholen in het bos.

Vrijdag 30 maart 10.12 uur

De mist van vannacht trekt op. Ol leest de krant. ‘Turks Fruit’ staat op. De lp. Prachtige, inspirerende muziek die je eigenlijk in de film niet hoort. Daverende voorstellingen in Breda achter de rug. Wat overkomt mij toch? Opeens ben ik zo in als letterlijk niemand van de grote drie, vier, vijf of zes. Voor Toon schijnt de belangstelling tanend te zijn, bezoek bij Herman in Carré ook beduidend minder dan een jaar geleden. Alleen voor mij is volgens de theaterdirecteur topbelangstelling. Is het de kabinetsformatie? Vandaag record van 1956 honderdeenentwintig dagen door Burger gebroken.

Lief Vaderland wat staan we in ons hemd
zo onflatteus en ongewend
De Nederlandse maagd met alles uit
't lijkt wel Turks Fruit

Zong ik gisteravond in Breda.

[p. 105]

Zondag 1 april 23.05 uur

Om 13.00 uur was op de radio in het nieuws dat kro-‘Brandpunt’ de Loeres 1972 had gekregen voor hun 1 aprilgrap vorig jaar met de kolonel Dinkels, een creatie van Wim Kan. Mooi.

Maandag 2 april 23.45 uur. Kleine Wildwal

Vanmiddag met woeste storm in de rug, windkracht 12, recht de hei over op de Imboschbossen aan. Angstaanjagend prachtig. Op de Ringallee tenslotte linksaf het bos in. Om 18.00 uur in snelwandelpas achter elkaar op terugweg. Op goed geluk tegen de steeds fellere storm in onder het geluid van neervallende reuzenbomen. Een prachtige ree sprong weg. Een stuk hout viel rakelings langs mijn hoofd (volgens Frans). Stroopwafelrantsoen (met mijn goedvinden) aangebroken, toen heel in de verte om ongeveer 19.30 uur de brandtoren weer in zicht kwam. Laatste stuk met auto naar huis bijna onmogelijk door steeds weer omgevallen bomen op de weg. Omgereden via Beekhuizen in noodweer. Op Schietbergseweg Tuf voor het raam alsof er niets aan de hand was. Veel rode wijn gedronken met zijn drieën. Storm bleek op televisie orkaan te zijn. Westland in diggelen. Schip Veronica op het strand geslagen.

Woensdag 4 april 3.30 uur. Grote kamer Kleine Wildwal

Ben net een half uur geleden opgestaan. Een droomhuisje. Wordt elk uur zaliger. Stil, mooi, uitzicht op Heuven, helling met veel los in de wei lopende paarden. Zo lang we hier zitten nog niemand gezien.

Gistermiddag met Frans de stormravage aangezien. Niet te geloven. Zeker om de tien bomen lag er één om. Realiseren ons nu pas welke risico's wij gisteren tijdens de wandeling genomen hebben.

Vanavond eerste van drie voorstellingen in Eindhoven, Philips Ontsnappings Centrum (poc).

Donderdag 26 april 16.40 uur

Voorstelling in Almelo totaal uitverkocht ondanks Real Madrid-Ajax op tv. Hadden de zaal tweemaal kunnen uitverkopen, volgens directeur. Nieuwe zaal kostte twaalf miljoen, wel mooi verpest, met een veel te ver weg en veel te hoog balkon. Het balkon leidt een eigen leven. Moeilijker te bespelen theater dus, maar hoe ouder en

[p. 106]

geroutineerder ik word, hoe minder de mensen begrijpen waarover ik het eigenlijk heb als ik dit soort euvels vertel. Zo'n architect zou het verder werken geheel onmogelijk moeten worden gemaakt. Als ik elke avond zeshonderd mensen zo hoor lachen, word ik er af en toe een beetje bang van. Maar wie maakt mij aan het lachen? Bedacht dat als ik ooit naar een psychiater zou gaan, het eindigen zou dat ik hem aan het lachen zou maken en van zijn depressies af zou helpen, maar bij mij...? Ik denk het niet.

Woensdag 2 mei 10.45 uur. Wildwal

Roezig bezig, want we moeten helaas alweer weg. De sfeer is hier overrompelend heerlijk. Ineens ons dierbaarste huisje. Konijnen in de tuin, veel vogels en oneindige rust. Gaan nu dadelijk naar Heerlen voor twee voorstellingen, hoewel ik liever in Nijmegen had doorgespeeld. Bedacht al wandelend nieuw slotcouplet aan ‘Jongens met rooie streken’:

Maar nu na 156 dagen
heeft Nederland dan haast een kabinet
Wie zou het kindje niet op handen dragen
het ligt zo schattig naast Den Uyl in bed
Maar wie kan ons het wondertje verklaren
hoe komt het kindje aan rooie en witte haren?

Jongens met rooie streken
die gaan met iedereen onder de deken
als het maar in het belang is van de republiek
Da's geen overspel
maar dat is politiek

Zing het misschien vanavond.

Zaterdag 12 mei 10.12 uur. Wildwal

Als in de kleedkamer de speakers opengaan en ik hoor het geroezemoes van de zaal vijf minuten voor ik op moet, dan denk ik: alles berust op een misverstand. Ik ben helemaal niet grappig, niemand zal erom lachen dadelijk.

[p. 107]

Dinsdag 15 mei. Middag. Werkhuisje Kudelstaart

Zondag en maandag Apeldoorn geheel uitverkocht met televisieregistratie voor de vara (Archief...?)¹. Regie Nico Knapper. Geheel viel erg mee Veel complimenten van veel kanten: zo ‘televisiesieniek’ zou ik zijn. Joop Koopman: eigenlijk is het zo geheel klaar voor uitzending. Frans: ik neem alles terug wat ik over Nico Knapper heb gezegd (hij vond deze man namelijk totaal ongeschikt om een programma van mij op te nemen). Tuf, meneer Van Liempt en Ru ook erg enthousiast. Had zelf na tien minuten al totaal geen last meer van dij (enorme) camera's in de zaal! Kortom experiment lijkt tot nu toe geslaagd. Hopen het programma na onze vakantie te gaan zien. Beetje afstand in tijd moet er zijn.

1 Deze opnamen zijn nooit uitgezonden.

Zaterdag 26 mei 18.15 uur. Hotel de Hamert

Balkondeuren wijd open. Frans vroeg gisteren opslag. Voelde zich vier jaar lang onderbetaald. Niet zo aardig vond ik. Oorzaak? Hij wilde in Amersfoort niet in de ww.

Voor de voorstelling ineens Jenny Arean in de kleedkamer. Zag er enorm leuk uit en was weer ouderwets gezellig en lief. Na de pauze steeds vreemde Japanners, Chinezen, generaals en zwervers tussen de coulissen. Acteurs van Globe die in de kleine zaal speelden. Jenny lachte drie tot viermaal zó hard tussen de coulissen dat ik zelf moest lachen. Nu op weg naar Venray de laatste voorstelling van het seizoen. Beginnen pas om 20.30 uur, omdat prins Bernhard daar vanmiddag matinee schijnt te hebben.

Zondag 17 juni 10.00 uur. Op de Laube, Enzian

Gisteren dan om 11.30 uur aan de wandeling naar Davos over de Strela Pas (2350 m) begonnen. Frans: het zou wel eens kunnen zijn dat de zon onze grootste vijand werd vandaag. Had het niet moeten zeggen. In beginnende stortregens om 13.00 uur in Heimeli binnengevallen. Enorm gezellig ontvangen. Onweer hing tegen de bergwand aan. Dronken drie Ovo's, steeds hopend dat het droog zou worden. Besloten om ongeveer 14.30 uur maar terug te gaan. In zware onweersbuien. Bliksem om ons heen, maar wij hoefden echt niet bang te zijn, want werd ons verteld, bliksem slaat in de bergen altijd in op het hoogste punt. Koeien en een paard wisten dat blijkbaar niet, want die schrokken zich net als wij rot! Vandaag gaan we het weer proberen.

[p. 108]

Woensdag 4 juli 21.00 uur. Werkhuisje

Bijzondere, misschien wel belangrijke dag achter de rug. Zagen vanmorgen ons hele ‘Wim Kan alleen’-programma (de opname van 15 mei in Apeldoorn) op tv en... ik vond het ... erg goed, ja vond mezelf erg goed. Durf het wel te bekennen, omdat ik mezelf jaren lang ‘eng’ vond op televisie. Niemand anders erbij dan meneer Van Liempt, Frans, Tuf en ik en van de vara Adri van Oorschot en de heer O. Montagne. In oude Concordia Bussum. Niemand zei eigenlijk veel, maar toen het uit was, kwam ik in de hal waar een van de chauffeurs (?) van de nos zat. Hij had het gezien en zei zonder enige inleiding: als ze dat uitzenden, praat heel Nederland erover. Ik zit hier al tien jaar, maar dit is geweldig. God laat uw uitspraak gezond blijven, zei ik...

Maandag 9 juli. Westerterras

Probeer voor het eerst wat te werken. Erg leeg van binnen, erg eenzaam en niet begrijpend waarover ik ook maar één zinnig woord zou kunnen zeggen (en schrijven). Voorzichtig zoek ik naar een andere benadering van het werk. Nu ben ik zo ontzettend ver van alles af, van theater, show. Ideeën, wat waren dat ook weer. Heb niet één afspraak. Kan het hele programma dus vandaag nog schrijven. Voel me gelukkig evenwichtig, rustig van binnen, maar daardoor totaal ongeïnspireerd.

Zondag 15 juli 6.30 uur

Gisteren om 15.00 uur Ru hier en hem en Ol samen voor het eerst ‘Nachtwacht’ en ‘Melkmeisje’ voorgelezen. Een ongehoord succes! Las het totaal misschien wel vijfmaal voor. Veel minder was entreeliedje ‘Kom maar dicht bij mij’. Het glansde niet, leek mij. Vandaag misschien aan Frans voorlezen?

Schreef brief aan Herman en Marlous. Zoek je niet rot naar iets nieuws. Zing maar gewoon veel mooie liedjes net als toen, daar komt de brief op neer!

[p. 109]

Maandag 23 juli 2.07 uur

Sinds ik weer aan het werk ben is het slapen weer een stuk minder. Vanmiddag weer eens ouderwets met Meike en Mirjam gewandeld. Maar verbeeld je maar niets, er gaapt toch een diepe generatiekloof tussen ons. Au fond weinig tot geen contact met Meike en Mir. Alles erg uiterlijk en eigenlijk wat opgeschroefd. Hoe gaan oude mannen verhoudingen aan en zelfs huwelijken met zulke meisjes. Onmogelijk!!!

Woensdag 25 juli 19.50 uur

Al twee repetities in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag achter de rug. Viel me niet mee. Veel technisch personeel dat vraagt: repeteren ze nou nog of praten ze maar wat?

Zaterdag 3 augustus 14.30 uur. Werkhuisje

Première werd toch nog een groot succes, alhoewel allerlei narigheid daartussen lag. Ol steeds slechter. Medisch Engeltje gekomen. Ik zaterdag alleen zonder Ol gerepeteerd in Koninklijke Schouwburg. Ik zondag niet lekker. Naar meneer Van Liempt om de borden, altijd weer die borden, te maken. Thuis Medisch Engeltje gebeld. Pillen. Maandag samen gerepeteerd. Dinsdag ik ziek thuis gebleven. Gedacht om première een week uit te stellen.

Woensdag grote generale repetitie. Donderdag per telefoon met meneer Van Liempt borden gemaakt. Fijne première gespeeld. Maar mij persoonlijk viel de ‘Nachtwacht’-proloog wat tegen en ook het ‘Melkmeisje’ van Ol en Vermeer. Maar daarna ook meevallers. Entreeliedje na de pauze bepaald enorm en slot ‘Lief Vaderland’ nog nooit zo goed geweest met vier grote lachers erin. Schmelzer met ‘Carla’ en zoon Norbert in de zaal. Na afloop even achter. Kreeg boek ‘Het verschijnsel Schmelzer’ en fles champagne cadeau. Ko van Dijk was er ook. Even in de pauze. Met veel zoenen! Ik had Paul en Myra verboden voorlopig de voorstelling te komen zien. Na afloop waren ze er wel.

Verheug me bijna op de voorstelling van vanavond. Heerlijke sfeer in die enorme schouwburg. Na afloop bij de eerste maal halen stáát het publiek al te klappen. Een droom. Wie had dat vijftig jaar geleden gedacht? Ik! Maar toen ik ouder werd en zag hoe moeilijk het allemaal was, toen niet meer!

[p. 110]

Zondag 19 augustus 19.37 uur

Stille avond. Geen rimpeltje op de plas. Vier mooie hoge tuinkaarsen, gekregen gisteren van Wieteke van Dort, branden rond de kabouter. Over een half uur zal het donker zijn. Onvergetelijke dagen achter de rug. Driemaal per week in totaal uitverkochte zalen waar ondanks erkende hittegolf gevochten wordt om de plaatsen in de mooiste schouwburg van Nederland. Triomfen (ja triomfen!) vieren. Daar krijg je dan ook nog geld voor! Veel geld. Een heerlijk vak. En dan als tegenstelling dit huis, deze tuin, dit water. Romantisch stil.

Gisteren de negende voorstelling waarschijnlijk de absolute topavond. Vandaag stil en doodmoe begonnen. Maar wel ontbijt op Westerterras. Kranten gelezen. Hiltermann geluisterd. Om 13.45 uur kanoën met meneer Van de Meulen en om 14.00 uur met Janien weer goed en gezellig gezwommen. Heb nu ineens alles zo lekker dicht bij huis.

Wel altijd tot 20.15 uur in enorme spanning voor de voorstelling. Maar na drie lachers breekt die spanning en werk ik heerlijk. Dooden doodmoe in de pauze, dat wel. Hemd is zwaar van het zweet. Lig bijna een kwartier in de ‘Liegewagen’. Ben nu op de top, geloof ik, van mijn kunnen. Maar dat ziet niemand. Er gaat geen lettergreep mijn mond uit of ik weet welke intonatie en welke snelheid ik hem mee zal geven. Zalig om te doen. Maar op de een of andere manier betaal je toch de tol daarvoor.

Zondag 26 augustus 19.17 uur. Op het randje van de Westeinder Plas

Gisteravond afscheid van Den Haag en Koninklijke Schouwburg. Een soort triomftocht. Bloemen werden van heel hoog onder het bedanken over onze hoofden uitgestrooid. Vol weemoed van iedereen afscheid genomen en gebeden dat wij volgend jaar terug zullen mogen komen.

Op slot dankwoord voor Ol van toneelmeester meneer Van der Zalm. Gewoon iedereen een beetje ontroerd. Ol werd bedankt als de beste en liefste gastvrouw die ze ooit in theater hadden meegemaakt.

[p. 111]

Woensdag 29 augustus 18.30 uur

Doodstil, donker, bedachtzaam weer. Frans, bleek maar aardig, ontboden om over zijn zorgen te praten. Mensen uit het publiek hadden gezegd: wat ziet die jongen er slecht uit. Een moeilijke prater, die Frans. Hij heeft sinds veertien dagen een zoon (Franco) die met ademhalingsmoeilijkheden in het ziekenhuis ligt. Waarom heb je ons dat niet verteld? Ach, ik vind dat niemand iets te maken heeft met mijn privé-leven. Dat was dan dat. Boden hem bijstand aan, maar dat liet zich moeilijk uitleggen.

Donderdag 20 september 10.35 uur. Laube Enzian

Telefoon van meneer Van Liempt. Alle theaters waar we nog moeten komen, vragen extra avonden aan. Maar ik zit hier zo lekker. Nog nooit zo fijn, ver en intens gewandeld als al deze ‘Franse’ vakantiedagen. Gisteren echter te grote risico's genomen. Aan de overkant van de Plessur was het pad weggeslagen. Toch overgestoken en gevaarlijk omhoog door het bos. Drie kwartier zitten praten op een boom die geheel ondergraven voor negentiende los boven een ravijntje bleek te hangen (ich habe Glück gehabt!).

Frans bij vertrek uit Amersfoort ƒ 500, - opgenomen bij meneer Van Liempt oor de reis, vertelde gisteravond: ik heb eigenlijk geen geld voor de terugreis (!?).

Maandag 1 oktober 19.00 uur. Werkhuisje Kudelstaart

Vanmorgen hier wat moedeloos gewerkt. Onder andere de band beluisterd van laatste avond Koninklijke Schouwburg. Viel me niet mee. Alleen is dan heel erg alleen. Om 13.15 uur met Ol naar Hilversum Gooiland. Generale repetitie. Frans nog met zere Zwitserland-knie. Viel me niet mee. Is lelijk aangekomen. Maak me zorgen. Repetitie bracht een beetje sfeer in mijn binnenste. Veranderde ter plaatse nogmaals ‘Zeg maar jij tegen Joop’. Laatste twee regels, tweede couplet:

Want het hele kabinet, da's ouwe jongens onder mekaar
je leert ze amper kennen, of ze zeggen: tutoyeer me maar
Zeg maar jij tegen Joop, zeg maar jij tegen Joop
Neerlands Hoop in bange dagen.

[p. 112]

Op dat moment kwam meneer Van Liempt de getypte tekst brengen of ik zei: ‘Het is alweer veranderd. Kunt u het nog eens overtypen?’

Vrijdag 5 oktober 18.30 uur

Première Hilversum bijna onverdiend groot succes. Was zelf nogal ontevreden door vage onrust van binnen en weinig evenwicht. Veel probeersels die nogal eens mislukten door een soort enge stilte. (Gijsen: Heeft God nog gebeld?) Voelde me erg onzeker en dikwijls in het genre van lust u mij nog? Maar aan het slot was het voor Hilversumse begrippen bijna ovationeel. ‘Zeg maar jij tegen Joop’ ging in mijn gevoel vrijwel geheel de mist in.

Zaterdag 6 oktober 11.45 uur

Goede revanche genomen. Na de pauze ongekend. En het slot ‘Zeg maar jij tegen Joop’ is nog nooit zo sterk geweest. Begon nu met het refrein en bouwde een fraaie brug tussen Gijsen naar Joop. Had het gevoel dat je dit voor oudejaarsavond zo had kunnen opnemen en uitzenden. Mooie reacties na afloop, zei meneer Van Liempt. De druk op de kassa is er ineens weer helemaal. Voldaan met meneer Van Liempt in zijn nieuwe, dure auto (Daimler?) naar huis in af en toe mist.

Dinsdag 9 oktober 8.00 uur

Mineurstemming. Hartkloppingen sinds de oorlog tussen Israël en Egypte en Syrië voor de vierde maal is uitgebroken! Wie heeft er gelijk? Voor wie trekt u partij? Een van de grootste misverstanden van ons leven is dat wij altijd partij willen trekken. Kortom mijn stemming is weer vergelijkbaar met 1938 München, 1939 oorlog, 1941 Japan. Zie er nog iets minder in dan ooit tevoren.

Zaterdag 13 oktober 17.05 uur. Wildwal

De toestand op alle fronten ontmoedigend en alarmerend. Israël wordt nu ook door Jordanië aangevallen. Saoedi-Arabië dreigt de oliekraan te sluiten. ‘We’ (dat zijn meneer Van Liempt en ik) overwegen al om een Eend te kopen, loopt 1 op 20. Het initiatief is overigens van mij, omdat ik er voor de zoveelste maal in het leven niets meer in zie! Kans op een wereldoorlog zit er toch lijkt mij weer

[p. 113]

dik in. Rusland dreigt steeds dreigender. Totaal ongeschikt als ik ben voor held of doorzetter, hoop ik nu maar op een soort remise van welke positie misschien onderhandeld kan worden. Zit nu weer elk uur naar de radio te luisteren. Ol zelf ook nogal stilletjes. Nu niet bepaald de opbeurende kracht van vroeger in dit soort dagen.

Gisteren 19.00 uur in Wapen van Allone met Simon en Tini gegeten. Simon was geweldig. Drinkt niets meer. Al anderhalf jaar. Ons cadeau, gouden pen en potlood, midden in de roos. Kreeg verschillende mooie tips van hem voor de conference (spandoeken waar nooit tekst staat op de achterkant, waardoor duizenden mensen mee kunnen lopen zonder te weten waarvoor!). Leuk en goed contact, maar Tini bedierf veel door ongezellig veel te blijven drinken. November 1939 in Velp... herinner ik me nog precies. Wij speelden de spoorwegjubileumrevue en logeerden met Prem⁴ bij Caro. Elke morgen hoorde ik haar praten in de kamer naast ons. Aan de toonhoogte hoorde ik hoe de berichten waren... Nooit Vrede? Nee nooit.

Dinsdag 16 oktober 12.27 uur

Toestand Midden-Oosten elke dag erger. Russen helpen de Arabieren. En Amerika Israël. Escalatie! Tweeduizend mariniers gaan met de zesde vloot enz. Druk bezig met goedkope auto. Olie in alle tanks, straks even naar Aalsmeer, beetje blikjes in huis halen. Radio staat aan. Er werd zojuist al openlijk gesproken over een rechtstreekse confrontatie Rusland-Amerika. Dat betekent gewoon oorlog!

Zaterdag 27 oktober 14.30 uur. Werkhuisje

Vannacht van 3.00 tot 7.00 uur opgezeten. Tobberig. Gewerkt aan... oudejaar. Liedje over de oliekraan die wordt dichtgedraaid, maar 31 december is alles waarschijnlijk alweer totaal veranderd.

Zondag 4 november 18.15 uur. Werkhuisje

Eerste autoloze zondag. Een ervaring, een openbaring. Het leek iets on begrijpelijks, zoiets als de eerste ijsdag. Overal lachende, wuivende, roepende mensen: Dag Willem! Ga je lekker! Ongekend stil. Alleen die verdomde brommers. Als we die nu nog verbieden, dan zijn we er.

[p. 114]

Zondag 25 november 20.12 uur. Wildwal

Stille, autoloze zondag. Vannacht om vier uur opgestaan en tot over half zes ‘Waar gaan we in het nieuwe jaar naar toe’ zitten schrijven. Toen ik er om zes uur in lag, was ik alweer aan het veranderen. Nu ook weer.

Woensdag 28 november

Thuis van strandwandeling ineens geïnspireerd door onder andere gesprek vanmorgen met Frans Rühl over de titel: ‘Zuinig over de drempel’. Zei Frans dat hij dat liedje zo sfeervol vond. Bedacht dus in een half uur tijd dit:

Zuinig over de drempel
Het was me het jaartje weer wel
Zuinig over de drempel
met de sjeik en de sjah en de Shell
Zuinig over de drempel
De Uyl kan in het donker goed zien
't Kan altijd nog slechter
een tikkeltje rechtser
en je zat nou met Wiegel en Pien
of:
Dus laat hem niet vallen
Straks zit je met z'n allen
in het donker met Wiegel en Pien

Consternatie over Simon van Collem. Was eerst bij Van Liempt met aanvraag interview. Neen, zei ik. Dook vanochtend bij onze buurman op. Fotografeerde meneer Van de Meulen alvast toen hij de voordeur opendeed. Brutale zak! Wilde morgen hier komen. Janien kwam dat aan Tuf melden.

Maandag 3 december 19.50 uur. Wildwal

Eerste voorstelling in Enschede als altijd moeilijk. De voorste drie rijen met een haag van bejaarden waar je doorheen moest breken en dan een balkon halverwege Hengelo waar een paar honderd mensen een geheel eigen leven leiden. Ga d'r maar aanstaan. Zondag zalig stil en autoloos. Om 11.45 uur alleen midden op de brede weg

[p. 115]

naar de schouwburg gelopen en daar tot 15.00 uur fantastisch inspirerend met Ru gerepeteerd: nieuwe liedje ‘Zuinig over de drempel’, ‘Zuinig zijn’ en ‘Waar gaan we in het nieuwe jaar naar toe’. Ru uitermate enthousiast over de teksten en inspirerend melodietjes ter plaatse makend. Tweede voorstelling in mooie spanning opgebracht en wel tot een echt succes gekregen. (Zeg maar ja tegen Joop!)

Woensdag 5 december 22.15 uur

De dagen zijn te kort, als altijd. ‘Ik had zo graag nog heel veel willen doen.’ 's Morgens: scheren, douchen, paar dingen opschrijven, koffie drinken, telefoneren met meneer Van Liempt. De tv is één grote olieplas, dag in, dag uit. Eén lange paniekerige toestand. Mensen die ons bang maken en anderen die ons dan weer een beetje hoop geven. ‘De mens lijdt het meest door 't lijden dat hij vreest.’ Af en toe schiet ik lekker op met m'n oudejaarsavondprogramma, maar vannacht en vandaag stond alles een beetje stil. Oppassen dat het niet een Arabisch programma wordt. Morgen en overmorgen Apeldoorn. Is allang uitverkocht. Zalige dagen (tot nu toe) in 't Onzalige Bos.

Zondag 9 december

Het bijgeloof bij het schrijven. De zogenaamde inspiratie, 's nachts als het kritiekpitje laag brandt. Schreef vannacht voor de potpourri oudejaar:

Den Uyl heeft gezegd, Den Uyl heeft gezegd
heeft ons heel voorzichtig uitgelegd
De wereld van toen komt nooit meer terug
die is voorgoed achter de rug
Ojé dan krijg je straks
de nieuwe wereld hier van Joop en Max
waarin je katten geeft aan het buitenland
dan duurt het lang voor het licht weer brandt.

Maandag 17 december 24.02 uur (dus al 2 minuten dinsdag)

Daverende stront, ineens!, met Tuf die nu al ongeveer twee weken niets anders doet dan de lichten achter m'n kont uitdraaien in

[p. 116]

kamers waar ik twee minuten later weer iets moet halen... De dialoog loopt nu veertien dagen als volgt: ‘Jij zei dat we zuinig moesten zijn met licht.’ ‘Nee, dat zei ik niet, we draaien de lampen aan en uit en dat kost veel meer geld dan ze een kwartier te laten branden. Het gaat om zuinig zijn in de lengte.’ Duidelijk gezegd dat ik die zuinigheid nu twintigmaal heb uitgelegd en dat die nu begrepen moet zijn.

Vanmorgen vanaf 11.15 uur Ru! Repetitie dat wil zeggen tegenover elkaar aan de tafel in 't kleine kamertje en woordje voor woordje het ‘zwart-wit’ liedje zitten maken onder andere van enkelvoud naar breder beeld. Tenslotte belde Sant 's avonds rond 18.00 uur op om te zeggen dat het tweede refrein (heeft m'n zoon uit het water gehaald - een levensgevaarlijke Palestijn) helemaal kon vervallen. Ook omdat er net weer in Rome een ontzaglijk bloedbad is aangericht!!! Uitslag nog lang niet bekend. Kaping vliegtuig dertig doden tot nu toe. Even twijfelen, toen dacht ik: ze heeft gelijk!

Zondag 23 december 10.35 uur

Delft viel tegen. Niet uitverkocht. Vorige keer in twee uur! Nu ongeveer zevenhonderd mensen (gaan er negenhonderd in!). Bibeb was er! Vertelde vanmorgen aan meneer Van Liempt per telefoon: grandioos! Toch ging ik in een lichte mineurstemming naar huis... ‘Kamelen op het behang’ (nieuw liedje) stuk minder dan in Utrecht en Apeldoorn. Unieke ervaring: na afloop stond op het totaal verlaten pleintje voor de Doelen een eenzaam meisje helemaal in d'r eentje te klappen toen we naar buiten kwamen... Meesterlijk! zei ze, meesterlijk. Ik zei: dit maak je nooit meer mee. Altijd verlaat ik het theater als de loodgieter die het toilet gerepareerd heeft. ‘U sluit wel af, hè loodgieter!’ en daar ga je na zo'n avond doodeenzaam (verlaten applaus) naar huis. Het meisje luisterde aandachtig, lachte, pakte haar fietsje en reed staande op de trappers weg... Dagboek schrijven is fotograferen met potlood...

Zondag 30 december 7.02 uur. Kudelstaart

Sinds 4.30 uur op. Opwindende, mysterieuze, feestelijke dagen achter de rug. Vier juichvoorstellingen in Amsterdam. De eerste twee niet eens uitverkocht, maar zo'n ongekend nog niet vertoond succes. De vierde is het geworden! Staat ongewijzigd, ongeknipt,

[p. 117]

onveranderd op de band. 72 minuten. Met (kleine) foutjes en al. Een ‘aarzeling’ bij: draaien we de feestverlichting aan of uit of half? Dansen we in 't donker verder om het gouden kalf! Zagen het gistermiddag in de nos-studio in Hilversum. Tuf en ik, meneer Van Liempt, Ru, Sant, Frans, Joop Koopman, Nico Knapper en... allemaal belachelijk enthousiast. Er ‘vielen’ woorden als happening - ongekend. Zelf moest ik (o, wat een schande!) af en toe lachen. Veel ‘vel’ bij m'n kin, misschien iets te veel close-ups (?), maar... enorm ontspannen en af en toe mooi geïmproviseerd. Volgens Nico Knapper (regisseur) ben ik een ideale tv-persoonlijkheid omdat ik mezelf ‘geef’ (?) zoals ik ben... Zalig nu nog ongeveer 36 uur te mogen wachten op de uitzending.

Lang met Wim Ibo getelefoneerd die de tweede voorstelling zag en daar vanmorgen in de zondagochtend vara-uitzending enthousiast over vertelde. Hij verwonderde zich dat ‘Jongens met rooie streken’ er in zat (erg ‘gedateerd’ volgens hem). Parlementaire geschiedenis op muziek! (zei ik), te veel zichtbaar spieken - dat waren zijn aanmerkingen.

Jan Blokker probeerde in de Volkskrant alvast van te voren de boel ‘mies’ te maken (te verstoren). Hij wist nu al dat het over Den Uyl zou gaan... Hoe zou ie dat in godsnaam weten? Uit de Volkskrant? 't Wordt tijd hem nu eens een flinke opdonder te geven. Tijdens Hirohito liep ie me ook steeds voor de voeten. Hij lacht om Barend Servet (dit om z'n humoristische peil even aan te geven). Goed - opwindende, emotionele dagen. Dicht, dicht, dicht tegen Tuf aan. Samen in het begin van de uitzending (‘Mien, je kan toch nieuwe slaolie hamsteren’) en aan het eind. Ze zag er zo charmant uit in haar dure c & a pakje. Beeldschoon en ontroerend.

Nooit, nooit, nooit vergeten dat ik diep dankbaar tot nu toe dit succes beleef. Niet van leg het daar maar even neer. Heel bewust tot diep in m'n ziel. Wie ben ik dat ik dit beleven mag-achtig. Wat een tijd, wat een dagen! Wat een succes (tot nu toe). En wat denk je nu echt diep in je hart dat het straks worden gaat...? Ja, ik zie het er wel helemaal in... (afkloppen), vooral (ook) omdat die eindeloos lachende, enthousiast klappende zaal volledig in de uitzending zit. Ja, geheel tegen de regels van het spel zie ik er ‘iets’ in. Hopen morgen naar toverhuisje te gaan en het daar te beleven...