De dagboeken van Wim Kan 1968-1983. De televisietijd

[p. 61]

1971

Brutaal als de beul die hij zelf ontliep is de eerste reactie van Wim Kan als hij het nieuws van de mogelijke komst van keizer Hirohito naar Nederland verneemt. Het wordt dan ook het jaar waarin Kan zijn reputatie op het spel zet om kost wat het kost het officiële bezoek van de zo gehate Japanse keizer aan ons land tegen te gaan. Ook in Engeland en Denemarken zijn de protesten ongekend fel. In de vs zorgen de Pentagon Papers voor opschudding. China wordt toegelaten tot de Verenigde Naties. Het gifschip Stella Maris zwerft zonder zijn Akzo-giflading te kunnen dumpen over de zeeën en een olieramp treft de Biesbosch. Radio Veronica pleegt een bomaanslag op het schip van zijn concurrent Radio Noordzee. De militaire haardracht wordt vrijgegeven, maar de hotpants bepalen het modebeeld. Joop den Uyl gaat de Kamerverkiezingen van 28 april in met een vooraf samengesteld schaduwkabinet. Die verkiezingen leveren een politieke verschuiving op, maar informateur Piet Steenkamp weet de pvda buiten de regering te houden. Zo komt er na zeven weken door een coalitie met ds70 (een splinter die mee mag zweren) het kabinet-Barend Biesheuvel met Van Agt als minister van justitie. Hans Wiegel wordt de jongste fractieleider van Nederland.

Na januari breekt Kan de vijf maanden durende serie in het Nieuwe de la Mar theater in Amsterdam voortijdig af. Om gezondheidsredenen, een stressgevoel, stopt hij twee maanden met optreden. In april wordt de voorstelling in het Hofpleintheater in Rotterdam hervat. De maand augustus is traditioneel voor de zomerbespeling in Scheveningen. Na de vrije maand september volgt een lange tournee, waarbij in oktober en november alle energie in acties tegen de Japanse keizer gaat zitten. Een week van zeventig dagen. Kan leert de kracht van het medium televisie kennen. Pas nadat hij hier gegeten heeft, zal ik kunnen zeggen of onze koks hem hebben vergeven!

[p. 62]

Zondag 3 januari 18.10 uur. Bedstee Kudelstaart

Als ik's avonds weer (alweer) naar het theater ga, lijkt het net of ik er nog even terugga, omdat ik iets heb laten liggen. Drinken nu vrijwel elke avond champagne. Ontspanning na de inspanning van weer een succesvolle voorstelling. Heerlijk geslapen dank zij drie pillen. Toon op de voorpagina van de krant met Seth, zonder dat hij zichtbaar zijn bloed stond te drinken.

Zaterdag 16 januari 11.10 uur. Nog te bed

Zestig worden, hoe vindt u dat? Ach, ik zag het al een hele tijd aankomen. Vanaf donderdag allemaal uiterst zware voorstellingen, die op mijn verjaardag inbegrepen. Ze zongen bij aanvang ineens ‘Lang zal ie leven’, terwijl de muziekband al liep. Moest terug, maar daarna werd het moeilijk. Zelfs na de pauze zwaar, zwaar, zwaar. Werd pas beter bij ‘Burgeroorlog’. Niemand van het publiek merkte daar iets van. In de pauze ‘lapten’ ze zelfs voor een cadeau, een pop van speculaas: Isaäc in plaats van Abraham. Een zee van bloemen op het slot, vijftig telegrammen, zeker veertig cadeaus, veel gelukwensen en veel mensen. Overdag geheel onverwacht Herman van Veen en Paul van Vliet op bezoek. Zij redden zonder dat ze dat wisten de jaardag uit een soort zenuwinzinking. Met ons allen op het waterige ijs van de Westeinderplas. Beetje flauwekul schaatsen. Erg ontspannend. Gezellig, sympathiek, collegiaal. Hoorde net in lange telefoon met meneer Van Liempt dat Willem Duys er in zijn ‘Vuist’ aandacht aan besteedde met ons slotliedje ‘Nu gaan overal op de wereld alle voordoeken weer dicht’ en veel lovende woorden.

Zondag 31 januari 10.50 uur. Nog te bed

Stil weer. Op bezoek bij het Medische Engeltje dokter Bon een half uur lang zonder Ol over zelfmoord zitten praten. Loop daar soms dagenlang over te tobben. Zij was voorstandster om je leven in eigen hand te nemen of te houden. Nu denk ik: er zouden eigenlijk richtlijnen moeten komen voor een aangename zelfmoord. Dat is beter dan het strafbaar stellen ervan.

[p. 63]

Woensdag 3 februari 19.20 uur. Beneden in Enzian

Gisteren om 11.00 uur in Langwies aangekomen. We hebben vierentwintig voorstellingen afgelast. Ineens rust. Stilte. De sfeer is er nog helemaal. Na een paar uur al het gevoel of we nooit zijn weggeweest. Gauw vijf flessen wijn in het Franse rugzakje gehaald. Terug uit het dorp in beginnende sneeuwval.

Maandag 15 februari 19.30 uur. Beneden in Enzian

We luisteren naar het bandje van de Wereldomroep over mij, gesproken tussentekst van Wim Ibo en Simon Carmiggelt. Veel oude nummers die mij nu minder goed bevielen. Met Ol gewandeld op de Sommerweg naar Sapün. Mooi stil, eenzaam en indrukwekkend. Ol liep bedaard maar gestadig. Was blij met haar samen nog te mogen leven... nog even (?). Zei haar dat ook. Kuste haar tweemaal. Alleen de dennen zagen het en de sneeuw!

Zaterdag 20 februari 9.50 uur. Bedstee Enzian

Gisteravond nog weer lange telefoon met meneer Van Liempt: er is een brief naar u onderweg van de verzekering dat u zich dinsdagmorgen om half elf bij dokter Kaufman in Zürich moet melden. Heb een half uur staan schelden. Ben kwaad (was kwaad). Weiger om voor een Zwitserse arts naar Zürich te reizen. Zes uur onderweg plus overnachting. Ik ben geen postpakket, maar een patiënt. Vind dat ik slecht beschermd word door meneer Katan en meneer Van Liempt. Die moesten zorgen dat dergelijke onzinopdrachten mij niet bereiken konden. Nu besloten nog veertien dagen langer hier te blijven en nog tien voorstellingen te annuleren. De verzekering maakt me ziek.

Dinsdag 23 februari 18.00 uur. Langwies

Nader bij U mijn God weer. Enorme dikke sneeuwval. Net terug uit Zürich. Door geduldige bemiddeling van Goof met meneer Heye van de verzekering uiteindelijk toch voor onderzoek naar dokter Kaufman geweest. De man begreep er niets van. Of het een vergissing was. Of de verzekering soms het Nederlandse attest niet vertrouwde. Keek telkens weer in de stukken over mij die hij vanmorgen pas (in het Engels) had ontvangen en schudde dan misnoegd het hoofd. Tenslotte onderzocht hij mij. Ik geloof omdat ik er

[p. 64]

nu eenmaal toch was, maar er kwamen geen directe aanwijzingen aan het licht. Hij weet het grootste deel van mijn klachten aan mijn zware werk en aan mijn leeftijd!... Namen trein terug uit Zürich van 13.24 uur. Aten feestelijk in het restauratierijtuig. Altijd weer fascinerend!

Woensdag 24 februari 19.50 uur. Boven in Enzian

Op bed. Moe en weinig adem. Hirohito komt naar Nederland. Telefoon met Henk van der Meyden. Hem stuk ‘Welkom Hirohito’ gedicteerd. Zou morgen op de voorpagina van de Telegraaf komen. Zal mij us benieuwen! Na wandeling telefoon van de heer van Meekren van de avro, die probeerde uit te leggen hoe goed het was dat ze gisteren op de televisie de staart van het Birma-liedje hadden afgehakt. ‘En toch is er nog altijd een die het navertellen kan, die de geschiedenis kent als geen, de keizer van Japan.’ Hier brak men het liedje af en vertoonde beelden van Beatrix aan tafel met Hirohito het glas heffend. Mij niet boos gemaakt. Je kan wel aan de gang blijven!

Zondag 28 februari 19.00 uur. Boven in Enzian

Om vier uur alleen omhoog. Me rot gesjouwd in halve meter sneeuw. Stapje voor stapje tot mijn knieën in de sneeuw. Moe maar fijn toch boven gekomen. Daar doodse stilte in een natuur die onverbiddelijk halt heeft gezegd tegen de mens. Sfeer van je komt er niet in. Weg naar Fondei totaal ongerept. Doodse, absolute stilte. Aan het eind van vele levens hoor je vele mensen vragen, waar heeft het allemaal voor gediend? Ja, wie de berg beklimt alleen omdat ie denkt dat boven iets moet zijn, zal altijd als ie boven komt vragen, waar heeft het allemaal voor gediend? Alleen wie onderweg geniet van het klimmen en het uitzicht op zich, die zal misschien begrijpen dat niets voor iets behoeft te dienen.

Gisteravond beetje boos gemaakt op Ol. Gezeur over te weinig wijn. Tenslotte alle flessen met drank in bed gebracht. Mocht niet. Was te grappig. Ik moest andere mensen aan het lachen maken en niet haar. Vandaag alles uitgepraat. Net lange telefoon van Wim Sonneveld. Reuze hartelijk. Hoe het met me ging. (Ik wou dat ik het wist.) Geef toch die hele tournee tot 31 mei cadeau. 't Wordt lente. En begin pas weer 1 augustus in Scheveningen. 't Klonk

[p. 65]

verleidelijk. Denk er al dikwijls aan. Het leven is zo kort nog. Tob veel over de dood en zo. Toch ben ik hier erg gelukkig. Moet vaker alleen omhoog misschien.

Zondag 15 maart 19.00 uur. Werkhuisje Kudelstaart

Terug van weggeweest. Om 13.00 uur naar Scheveningen. Alle symptomen van het naderend voorjaar. Bibeb op het strand ontmoet. Bijna een uur met haar op het strand staan praten. Toch een aardig mens, dat iets boven de dingen uitzweeft. Beloofde haar eens langs te komen als ik weer beter ben, voor een gesprek. Geen interview. We spraken over eb en vloed, in zijn en uit. Over de uitstraling die het belangrijkste is op het toneel. Over de hippe jongens van Vrij Nederland. (Nog niets gezegd over die vervelende Koolhaas.) Over Hirohito (niet voor interview bestemd), over Herman van Veen, Frans Halsema, Jasperina. Over de grote drie die nu wel naar huis konden gaan; maar ‘nu’ is al weer drie jaar geleden.

Zondag 28 maart 12.30 uur

Zijn in Hofpleintheater, Rotterdam begonnen. Eergisteren nog erg onzeker. Kon mijn draai nog niet erg vinden, vooral als ik op mijn stoeltje vlak voor het voetlicht (dat er niet is) met het publiek zit te praten. Theater een soort scheikundelokaal met veel te breed middenpad. Maar gisteren was het ineens raak. Waren eerste twee avonden veel te laat uit (23.22 uur).

Gistermiddag in Scheveningen weer eens ouderwets gezellig gewandeld. Leuk meisje ontmoet: Meike. Wilde geen achternaam zeggen. Enorme fan van Herman van Veen. Wist alles van hem. Toen begon het ineens te gieten. Ze had alleen een witte omslagdoek om, paars leuk hip fluwelen broekje. Een grote, onverwachte golf maakte ons beiden ‘zijkie’. Ze vond het zalig. Lekker gevoel zo te soppen in je schoenen. Gaf haar later in de auto een handtekening en droge sokken. 's Avonds in het theater Pieter Lutz met zeer charmante, hippe vrouw achter. Kreeg tweemaal dikke zoenen van haar, omdat ze het zo prachtig had gevonden.

Kortom een mooie dag vol bewonderaars en daar heb ik zo gek als het klinkt van tijd tot tijd ineens erge behoefte aan, want ondanks applaus, gelach en uitverkocht loop ik dan dagenlang een beetje eenzaam rond.

[p. 66]

Vrijdag 2 april 15.20 uur. Buiten op de ligstoel voor mijn werkhuisje

Lente. Leo is de aanlegsteiger aan het maken. Ria richt haar nieuwe woning in aan de overkant. Ol plant in de tuin overal kleurige plantjes. De vogels vliegen af en aan. De duiven koeren. Kortom lente.

In Rotterdam Hofpleintheater sfeerloos, zwembadachtig. Elf dagen allemaal uitverkocht, maar zo onpersoonlijk. Je ziet niets, je hoort niets. Je staat na afloop onder een keiharde douche en je denkt: was het iets? Gisteravond heer en mevrouw Verolme binnen en ook nog even achter. Neen, dacht ik van hem. Ja, dacht ik van haar. Overigens een zeer zware avond. Conference over Verolme wel leuk; die zijn eigen one man show één avond ruilde voor de mijne. Hij gaf een mammoet orchidee aan ons cadeau.

Zondag 25 april 10.10 uur. Bedstee Kudelstaart

Vier tourneedagen achter de rug. Roermond. Venlo. Venray. In Maastricht Maurice Hermans tussen de coulissen. Grote fles Courvoisier van Toon en Rietje. Na afloop Wim Bary met zijn vrouw vol fantastische kritiek. Lieve, leuke vrouw, dochter van burgemeester Matzer. Algemene indruk van de Limburgse voorstellingen. Moeilijk in het begin, plaatselijke conference meestal zwak. Bij ‘Kort is de roem’ begint het succes. Na de pauze ijzersterk. Op het slot prima, prima. Maar ben wel erg gelukkig, als er even een paar mensen kwamen vertellen dat het een fantastische avond was. Heb nu een mooie slotgrap: ‘Grote gebeurtenissen werpen hun schaduwkabinet vooruit...’

Vrijdag 30 april 23.30 uur. Kamer 2 Strandhotel, Vlissingen

Alle voorstellingen daverend succes. Axel. Oostburg. Goes. Stijgende lijn. Vlissingen gisteravond daverend. Na de verkiezingen meteen nieuwe conferences gemaakt. Mooie dingen: het Nederlandse volk heeft gesproken; wartaal. D-day, de grote dag voor d'66 en ds 70. Hans van Mierlo de prikkelpop van d'66 in het socialistische kamp: Hans in rode-besjesland. Ridder van Rappard heeft het niet gehaald: voor het zingen de kamer uit.

Jaardag Tuf een groot ongekend succes geworden. In Goes gevierd. Staande zong de zaal ‘Lang zal ze leven’. Ik als doorgewin-

[p. 67]

terde egoïst het hardst. Ontroerende momenten. Eerder op de hotelkamer, terwijl Tuf sliep, tien punten opgeschreven: waarom ik van Corry houd. Kocht daar het interview van Henk van der Meyden mee af. Belde het om 17.45 uur nog door aan de Telegraaf. Volgende morgen stond er een hele pagina in het leesplankje voor volwassenen, weliswaar mijn artikel voorop, maar daaronder een eindeloos lulverhaal van Henk van der Meyden zelf. Met zevenmaal precies hetzelfde. Jammer...

Vlissingen hoogtepunt van de vier voorstellingen. Leuke meisjes na afloop werden omhelsd en afgezoend door Frans.

Zaterdag 1 mei 23.12 uur

Om 14.15 uur op het strand. Voor mij uit liep Meike (de Jong!) en alweer een vriendinnetje, een ander weer. Bleef wel een kwartier achter ze lopen, tot ze me eindelijk zagen. Gewandeld tegen ijskoude noordoostenwind in tot de Wassenaarseslag. Veel en lange verhalen verteld over Ol en Frans Rühl. Over wachtende meisjes in Vlissingen. Over de mooiste love story van ons land (Telegraaf Henk van der Meyden). Over de verjaardag in Goes, 24 rozen van Toon, telegram van Wim Sonneveld en wat niet al verteld en veel gelachen. God zij dank. Gelachen! Om niets. Vlak voor Scheveningen nog even op een vlot gestaan. Niemand natte voeten en toch een hoop lol, vooral toen we bijna weer op Bibeb stootten. Gerend met zijn drieën om het hardst om haar te ontlopen. Gedraafd tot Seinpost en om vijf uur terug bij mijn auto. Daar afscheid genomen, voorlopig voorgoed. Beetje triest want het haalde me net als 's avonds het lachen en de lol met Frans erg uit de diepe, diepe put waar ik op gezette tijden in woon.

Zie zo erg iet eindstation in zicht. Terecht of hopelijk ten onrechte. Drink nog steeds ‘op de eeuwigheid’ met Ol, maar ze begrijpt niet wat ik bedoel. Kan het ook moeilijk uitleggen omdat zij niet in het hiernamaals gelooft. Ik wel soms, misschien, wie weet. Wil samen met haar leven en samen met haar sterven.

Vanavond Ol ineens erg onaardig, onlief, jaloers. Ik was naïef, ik zag dat niet, dat Meike, zestien jaar, een beeldschoon kind zou zijn dat geraffineerd op de foto stond die ik Ol had laten zien. Ik m'n hand op haar schouder en zij tegen mij aangeleund. Enfin, gewoon ver beneden de waardigheid van het karakter van Tuf. Was er

[p. 68]

doodongelukkig over en ben dat nog op dit ogenblik. Dus dit vindt Ol dan in haar hart. Terwijl ik weet dat ik zonder dit soort ontspannen plezier gewoon geen zin meer heb om verder te leven. Het zit net zo als met Frans Rühl. Verdomme, laat mij nou ook nog eens lachen voor ik doodga. Lachen om niks. Viermaal in de week moet ik zeshonderd mensen laten lachen. Hele plezier naar zijn moer, nu ik weet hoe Ol er in haar hart over denkt. Hoe vijf uur van huis te lang duurt voor Ol en op haar verjaardag (en andere dagen) drietot zesmaal Frans staat af te zoenen. Daar zal ik eens een leuke foto van maken!!! Nu zo boos, teleurgesteld en innerlijk verdrietig dat ik de wijn met drie slaappillen heb opgedronken. Het is 12.10 uur nu. ‘De mooiste love story van ons land.’

Dinsdag 4 mei 22.35 uur

Om half zes toen ik voor de tweede maal stapelgek van ellende, eenzaamheid en slapeloosheid op de rand van het bed zat, heb ik Ol wakkergemaakt. Ze had geen flauw idee wat er nu aan de hand was. Dat heb ik toen ten einde raad van half zes tot half negen zitten vertellen, uitschreeuwen, uithuilen. Alles wat me al maanden dwars zat. Ik ben zo eenzaam.

Donderdag 6 mei 17.45 uur. Werkhuisje

Gistermorgen tien voor tien kwam kranteknipsel Nieuwsblad van Noord-Brabant. Geen recensie van de voorstelling uit Vlissingen, maar onder de kop ‘Wim Kan over de verkiezingen’ elf van de beste grappen naverteld. Gestolen! Zelfs de slotgrap ‘Tot de dood ons scheidt, tot de schijt ons doodt’. En dat in de editie van Roosendaal, waar we die avond (!) gisteren dus moesten optreden. Meneer Van Liempt gebeld: ik ga niet. Opgevreten van woede en ellende. Terwijl meneer Van Liempt met de directeur van de Kring Roosendaal, de voorzitter van de Tuchtraad van de journalistiek en de hoofdredacteur van het Nieuwsblad van Noord-Brabant telefoneerde, ik Simon Carmiggelt gebeld, die mij in een vrolijk half uur volkomen wist te kalmeren. Meneer Van Liempt nogmaals gebeld: ik ga wel.

Voorstelling half succes. Door gevoel van al die nieuwe grappen kennen ze al. Kan best verbeelding zijn geweest ook. Op het slot

[p. 69]

ovationeel succes, dat wel, hoewel slotgrap voor vijftig procent de mist in ging.

Maandag 17 mei 14.00 uur. Carolina Hoeve

Stil weer. Gisteren vergeten naar de zes minuten durende sexfilm ‘Growing up’ bij de vpro te kijken. Een nvsh-voorlichtingsfilm over onderwijzeres die masturbeerde en zo. Vandaag in Nederland het gesprek van de dag. (Vroeg aan een mevrouw: hoe vond u het? Zeer bevredigend.) Net als ik denk dat is zinneprikkelend, blijkt het wetenschappelijk te zijn. Slecht geslapen, ook zonder die film.

Vrijdag 28 mei. Avond. Kamer 20, Hotel Braams, Gieten

Laatste (daverende) slotvoorstellingen van dit seizoen in Stadskanaal. Theater Geert Teis. Directeur Tim Kuik op slot met rolwagen vol cadeaus het toneel op. Hartelijk. Beetje een reuze oh, maar een geweldig organisator daar in dat afgelegen gebied.

Zondag 20 juni 9.20 uur. Les Terrasses, Cap d'Ail

Mooi - blauw - weer. Gisteren braken wij met de traditie van elke avond eten met Tu en Pé in La Pinède (gezellig), omdat Alfred Nöggerath hier bij ons zou komen. Binnen een kwartier was de conversatie op. Veel over ziekten, kuren, pillen, dode vrienden, zieke vriendinnen en verder eigenlijk weinig interesse in de rest. Twee zielen uitéén gedreven door de tijd; Ol en Alfred. Ik daar zo'n beetje tussen als een mislukte koppelaar. Diner viel ook wat tegen. Dit mocht ie niet, dat nam ie nooit en dat lustte ie niet, maar beweerde ie, het smaakte hem uitstekend. Geen drank, dus ik ook niet. Bracht hem om kwart voor elf weer naar Nice, waar we nog even dwars door het nachtleven reden! Werkelijk leuke meisjes in hotpants met erg lange laarzen, zwart en wit.

Zondag 4 juli 17.17 uur

In zwembroek in mijn draaihuisje. We zijn nu 53 uur ‘thuis’. Een gevoel van nog niets gedaan. Dikke, dikke, dikke post. Vier Vrij Nederlanden doorgewerkt. Opgenomen in de dagelijkse spreek- en schrijftaal zijn nu: ‘Goeie oude radio’, ‘Uithuilen en opnieuw beginnen’, ‘Waardig over de drempel’, ‘Jelle zal wel zien’, ‘Lief zijn voor Luns’, ‘Hoe vermager ik’ en ‘Waar laat ik mijn auto’.

[p. 70]

Zondag 11 juli 18.20 uur. In werkhuisje waarin ik niet kan werken

Nooit is een mens machtelozer dan wanneer hij een paar regels zou moeten veranderen in een liedje dat eigenlijk al klaar is.

Woensdag 14 juli 22.15 uur. Te bed in de bedstee

Luister elke dag om 12 uur naar Godfried Bomans op Rottumerplaat. Hij was gisteren ziek en vertelde daar erg egocentrisch van (ik ben zo warm en heb 37.6). Zou het zelf graag ook eens proberen: één week op een onbewoond eiland.

Zaterdag 1 augustus 10.40 uur. Westerterras

The day after the night before. Onbevredigend gevoel. Voor de zoveelste maal beviel het mij gisteravond weer niet. Vooral voor de pauze. Het lag aan mezelf. Onzeker, niet leuk genoeg vindend, steeds denkend: hoe was het ook alweer. Hoorde mezelf praten. Merkte hoe ik probeerde improvisaties te reproduceren en dat lukt eigenlijk nooit op een première. Scheveningen-conference (nieuw) mislukte min of meer. Deed Buziau zonder de rust. Versprak me in de tweede alibi. Bij ‘Knodde’ kon ik noch Frans noch mezelf aan het lachen maken... maar Frans speelde meesterlijk of hij lachen moest, waardoor de zaal toch eindelijk min of meer los kwam. Pauzefinale, het nieuwe accordeonnummer werd ritmisch verklapt, waardoor de tekst ervan verloren ging. In de pauze was de brandwacht weer enthousiast. Dat wel. Ik erg in mineur. Miste erg een glas sherry of champagne.

In de pauze, met zes spiekborden voor me vol oude en nieuwe grapjes, mij vast voorgenomen om wat er ook zou gebeuren, niet te gaan haasten en jachten. Groot gevaar; een opsomming van grappen. Deed dat dan ook niet. Het geheel viel me mee, althans niet tegen, maar ik ben d'r nog niet weg van. Om een conference van ongeveer één uur heel goed, om niet te zeggen perfect, te kunnen doen, moet je precies weten welke troeven je ‘straks’ nog in handen hebt. Anders wil je elke dertig seconden een succes forceren, dat straks toch onherroepelijk komt. Confereren over een nieuw kabinet is om vele redenen op een première bijna onbegonnen werk: je weet totaal niet òf en welke figuren al een gezicht hebben gekregen bij het grote publiek.

[p. 71]

Vrijdag 13 augustus 10.45 uur. Westerterras

Gistermorgen grote opwinding wegens bericht in het ochtendblad dat de keizer van Japan echt komt. Hele dag zitten piekeren wat daar nog tegen gedaan zou kunnen worden. Onze Oost-Aziëverzetssterren terug geven aan de Koningin en haar vragen deze uit te reiken aan de Keizer en de Keizerin, want dat waren, heb ik nu wel begrepen, in de oorlog échte verzetsmensen. Ze hebben zich altijd verzet tegen die oorlog en daarvoor nog nooit een Nederlandse onderscheiding ontvangen! Gedurende de drie dagen dat Hiroklojo in ons land is voor radio en televisie fragmenten voorlezen uit mijn Birma-dagboek en daar steeds achter zeggen: maar de keizer was hier tegen... Of vliegtuigje laten overvliegen met ‘Hiro blijf daro!’. Of niks doen en berusten (ik ben geen vechter meer).

Vrijdag 20 augustus. Middag

Snikhete dagen. Gisteravond in theater niet te harden! Foto's gemaakt voor de grote afbraakpuinhoop van Scheveningen met Paul van Vliet en Herman. We `rie hier. Herman in het Circustheater, Paul in het Kurhaus en wij in het Paviljoentheater. Voor aanvang buiten bij de puinhoop Meike en Mirjam die programma's gingen verkopen op de première van Herman.

Zondag 29 augustus 10.20 uur

Hirohito komt logeren op Huis Ten Bosch, maar niet ‘officieel’. Dat betekent zelf lakens meebrengen. Hij heeft er nog heel wat, want in de oorlog kon ie ze niet uitdelen (hoor ik). Voor mij is hij een soort oorlogsmonument voor de gevallenen waar hele regeringen bij slapen. We moeten die man ontvangen wegens economische redenen. Dat zeggen ze in ieder bordeel. Gisteravond overigens niet zo'n topavond als vrijdag, maar wel met een ongekend lang slotapplaus. (Afscheid?) Toch weer wat weemoedig. Alles inpakken, lege kleedkamer. Decor wordt door de zaal heen weggesjouwd. Handen drukken. Nou tabé dan, ik kom over één jaar weer terug.

Dinsdag 31 augustus 22.37 uur

Brief geschreven aan de Koningin of ze alstublieft keizer Hirohito niet wil ontvangen. Stuurde brief aan meneer Van Liempt die beloofde de brief te posten gewoon aan Hare Majesteit de Konin-

[p. 72]

gin, Paleis Soestdijk. Ben benieuwd of ik er ooit iets over zal horen of er nog enige invloed van uit zal gaan.

Woensdag 8 september 9.00 uur. Balkon Fischer's See Hotel, Lugano

Gisteravond vertelde meneer Van Liempt in de telefoon dat koningin Juliana!... Hirohito op Soestdijk zal ontvangen... Verzetssterren terug. Oranje Nassau terug.

Zaterdag 11 september. Ochtend

Om half twee wakker en de brief, open brief aan onze regering liggen schrijven, in gedachten althans. Om twee uur toen maar een blikje bier en een slaappil ingenomen. Hielp perfect. Om acht uur de brief dan nog echt geschreven. Viermaal hardop voor en door gelezen. Ol vond hem mooi. Gaat nu per expres naar Nederland.

Zondag 12 september 11.35 uur

Zojuist telefoon van meneer Van Liempt. Er is antwoord op onze brief aan de Koningin. Secretaris mr. Van den Hoeven schrijft ongeveer: internationaal gebruikelijk enz. enz. keizer te ontvangen, valt onder verantwoordelijkheid van de regering. Daardoor wordt mijn open brief aan de Nederlandse regering nog meer in de roos. Want de vraag die ik daar in stel is ongeveer: als wij het enige land zijn dat Hirohito niet officieel ontvangt, doordat o.a. onze regering hem geen diner aanbiedt, waarom trekken wij dan die lijn niet door en laten hem ook niet lunchen op Soestdijk? Of is deze lunch soms een particuliere picknick die niet onder de verantwoordelijkheid van de regering valt?

Vrijdag 17 september 8.15 uur

Telefoon meneer Van Liempt. Jan Kan was akkoord met de open brief, mits aan de minister-president gericht (en niet aan de regering) en s.v.p. ‘bordeel’ eruit. Alles zo gedaan als hij zei en nog twee bekortingen gemaakt.

Zaterdag 25 september

In het laatste nos-Journaal vroeg men Biesheuvel hoe zijn reactie was op de brief van W.K., waarop B. antwoordde: die heb ik nog

[p. 73]

niet ontvangen. Vandaag veel kranten met op de voorpagina: Biesheuvel wacht op brief van Wim Kan.

Donderdag 30 september

Tijdens voorstelling in Deventer première van het liedje ‘Zou het erg zijn lieve opa, als Japan gewonnen had!’. Opname voor de vara-televisie, extra ingelaste uitzending a.s. zondagavond om 22.35 uur. Ovationeel succes! Applaus werd mee opgenomen en wordt mee uitgezonden!

Zaterdag 2 oktober. Kamer 218 Gooiland, Hilversum

In alle verdrukking gisteren in Deventer toch een beetje mijn veertigjarig toneeljubileum gevierd. Bloemstukken van het gemeentebestuur en technisch personeel van de schouwburg.

Zondag 3 oktober. Carolina Hoeve

Om 10.30 uur in Gooiland gehaald door Hans Jacobs van ‘Achter het Nieuws’. Van 10.45 uur tot over enen (!) met hem in stille vara-villa mijn draaiboek doorgenomen. Goede snelle samenwerking. Om half één regisseur Suurhoff, om één uur Ru en Tuf. Allen naar Nederhorst den Berg en van 13.30 tot 14.45 uur opnamen gemaakt. Elke tien minuten stop! (wegens einde rol film). Geen flauw idee hoe het straks over zal komen. Geloof net zo in slecht als in goed. Geen enkele reactie. Maar enig doel is te verhinderen dat Hirohito vrijdag komt...

Vannacht op Carolien plannen gemaakt om bij voorbeeld woensdag, als er niets is gebeurd nog, laatste poging te wagen ter elfder ure zijn komst te verhinderen. Probeer vanavond in Deventer om half elf uit te zijn, zodat wij met zijn allen de uitzending in een kleedkamer kunnen zien. Op van de zenuwen.

Maandag 4 oktober 7.40 uur. Carolina Hoeve

Hoorde zojuist om even over zeven radio met onder andere: Wim Kan heeft gisteravond in een televisieuitzending de regering gevraagd het bezoek van keizer Hirohito aan ons land uit te stellen. De heer Kan was voorstander van geweldloze acties (of zoiets ongeveer). Ben er totaal van onderste boven.

Speelde gisteravond prachtvoorstelling in Deventer. Was precies

[p. 74]

22.35 uur uit. Gingen met al onze mensen (meneer en mevrouw Van Liempt, Ru, Frans, Bernard, Rob en al het technisch personeel van de schouwburg) in een kleedkamer kijken. Het maakte veel indruk en ik was zelf verrast over de indringende uitwerking die zoiets ineens kan hebben. Conclusie na de uitzending: de televisie leent zich meer voor de ernst dan voor de lol.

Thuis in de mist ineens het gevoel, er is datgene gebeurd wat ik hoopte: er wordt aan gewerkt.

Avond 23.43 uur

Ol en ik naast elkaar tevreden in bed. Ol met blikje bier, halve liter rood en nu aan haar tweede cognac. In nos-Journaal: Wim Kan heeft antwoord brief ontvangen van premier Biesheuvel. Aan het eind van de avond ‘Televizier’. (die ik om vijf uur meedeelde dat ik als ik iets te zeggen zou hebben dat woensdag bij hem, Jaap van Meekren, zou doen in een extra uitzending. Woensdagmorgen om tien uur bellen.) Aan het slot van de bijna een uur durende uitzending verscheen totaal onaangekondigd Biesheuvel (foto), Hirohito (filmbeeld) en ik huilend (foto ‘Uithuilen en opnieuw beginnen’). Daarna filmbeelden van Hirohito's bezoek aan ons land vijftig jaar geleden met machtig mooi commentaar van Van Meekren. Erevelden. Birmaspoorweg. Tekening van Fritz Behrendt: Hitler kijkt uit de wolken naar beneden: als ik nog een paar jaar geleefd had, had ik nou ook zo'n wereldreisje mogen maken.

Dinsdag 5 oktober 21.30 uur

De grote teleurstellingen van de laatste dagen. De schijtlaarzen: 1. Phonogram die het plaatje ‘Er leven haast geen mensen meer’ niet wilde uitgeven. Dat zou schadelijk zijn voor de handelsrelaties met Japan. 2. de avro die gisteravond nog zo'n prachtig slot aan de uitzending van Televizier gaf, diezelfde avro die Biesheuvel en mij uitnodigde voor een debat in ‘Televizier’, de avro die dagenlang zeurde of ik nu voor hen wilde optreden, die vanmiddag bij monde van de heer Van Meekren beweerde dat ik woensdagavond in een extra uitzending van ‘Televizier’ zou komen, diezelfde avro deelde vanmiddag om kwart over drie bij monde van een zeer teleurgestelde heer Van Meekren mee... dat het feest niet doorging. ‘Hogerhand’ had bij nader inzien toch wel bezwaren. Om kwart

[p. 75]

over vijf kreeg ik eindelijk de hoogste allerhoogste Siebe van der Zee te pakken. Zijn eindeloos betoog kwam er tenslotte op neer dat de avro dan toch teveel ‘partij’ zou worden, partij zou kiezen. Journalisten: de goeie hebben geen leven en de slechte hebben geen werk. Slot: morgenavond om acht uur in het Journaal zal ik in één minuut reageren op de brief van de heer Biesheuvel en daarna aankondigen dat ik van plan ben alsnog te trachten te verhinderen dat de keizer overmorgen komt¹.

1 Maar de Keizer kwam toch. In razende vaart werd hij door het land gejaagd. Hij mocht de nijlpaarden in Artis bekijken en de koninklijke familie begroeten op Soestdijk.

Zaterdag 9 oktober

Had in mijn hoofd zondagavond in een extra uitzending van ‘Brandpunt’ een slot aan de hele verloren zaak te maken. Alles was in kannen en kruiken. Heer Van Westerloo (kro-‘Brandpunt’) wilde het zondagmorgen vroeg opnemen. Ik zei ter elfder ure: nee, kan niet. We kunnen pas iets opnemen als Hirohito weg is. Van Westerloo: maar waarom? Zondagmorgen gaat hij weg. Ik: maar het is nog geen zondagmorgen. Hij: gaat u dan nog iets doen? Ik: ik heb nog een laatste plan misschien. Hij: dagboek aanbieden. Ik: ja, wie weet. Had dat toen al in mijn hoofd, omdat ik wist dat Japanse journalisten mij wilden ontmoeten. ‘The invisible man’ die, zo dachten de Japanse journalisten, achter de hele actie zat van onder andere de verbrande vlaggetjes bij het Okurahotel. Maar ik had bezwaar tegen een ontmoeting op zaterdag, omdat ik die immers tot (nationale?) rouwdag had gemaakt. Dus afspraak gemaakt voor zondagmorgen half negen vertrekhal Schiphol. Voor het vertrek van Hirohito. Want wie weet krijg ik via die journalisten toch nog kans om Hirohito één minuut te spreken.

Zondag 10 oktober

Onvoorstelbaar - onherstelbaar. De Nederlandse regering pleegde gereglementeerd overspel. Verzetssterren niet aan de Koningin teruggegeven, maar weggegooid in de Westeinder. Ging alleen maar naar Schiphol op deze vroege zondagmorgen, omdat ik dacht dat die Japanse journalisten mij ter elfder ure naar Hirohito's vliegtuig zouden brengen. God of toeval. Wie bedacht dit slot? Wie had mij 24 uur geleden kunnen voorspellen dat dit hele verloren spel eindigen zou in een één minuut reportage van Hans van der Werf in het nos-Journaal van zeven uur waarin ik tijdens de

[p. 76]

persconferentie op Schiphol jong Japan de hand gaf en die lange tijd vasthield... om te bewijzen dat ik mee wil werken aan een nieuwe wereld (waarin ik voorlopig helaas niet geloof). We voelden elkaar trillen, camera's knipten, camera's snorden. Een nooit door mij mogelijk geacht slot. Een waanzinnige finale van een door mij verloren wedstrijd.

Maandag 11 oktober. Ochtend

Gevraagd met spoed bloemen te sturen naar de drie mensen op wie wij in de afgelopen dagen zo mochten bouwen. Onze tolk mevrouw Takahasji (omdat zij de brug bouwde tussen jong Japan en grijs Nederland), kolonel Van der Steur van de marechaussee en mevrouw Van der Werf. Meneer Van Liempt verzorgde deze drie dingen zoals altijd prima, maar... in ‘oorlogstijd’ is hij veel minder goed, bang om ooit maar het kleinste risico te nemen.

Vreemd! Van de pers om je heen voelde ik dat er toch nog steeds werd gedacht: hij meent het niet. Hij speelt zijn show. In de wereld is zo ontzaglijk veel gehuicheld dat niemand zich kan voorstellen dat dit echt is. Voor mijn lol heb ik het niet gedaan. Het was en is nog steeds een groot risico.

Woensdag 13 oktober. Carolina Hoeve

Nieuwe laatste couplet:

Er leven haast geen mensen meer
Maar wie weet of nu zaterdag
de doden stil ontdaan
daar in het verre eregraf
en bloc zijn opgestaan?
En als ze toen hebben gezien
vanaf de melkweg misschien
hoe heel hun zaak in stukken lag
die godvergeten zaterdag
heeft niemand hier ze horen zeggen
dat veld van eer dat hoeft niet meer
wij gaan gewoon weer in de modder liggen.

7 voor 12 's morgens geschreven, maar vanavond niet gezongen.

[p. 77]

Zaterdag 16 oktober

Conference vanavond in Rijswijk: in Perzië woonden koningen en staatshoofden de feestelijkheden van het 2500-jarig bestaan van het keizerrijk bij. Zij vierden het feit dat ze er in zijn geslaagd 2500 jaar lang de lonen van de arbeiders ongeveer op hetzelfde peil te houden... Prins Bernhard is er al weer naar toe. Holt van het ene diner naar het andere. Een soort Sint Bernhard die de cognac ruikt. Prins Bernhard! Harteloos? Kan je niet beoordelen. Er hangt te veel goud en zilver op de plaats van zijn hart om er doorheen te kunnen dringen.

Vrijdag 15 oktober. Bijna 12.00 uur. Nog te bed

Omringd door Ol, liefde en post. De post heeft namelijk de afmetingen aangenomen van een vloedgolf die mij overspoelt. Als ik daar in zou duiken, ben ik verloren voor de toekomst. Ik moet nog tot en met zondag spelen. Ik moet denken, overwegen, afhechten en voorbereiden.

Maandag 18 oktober. Carolina Hoeve

Gisteravond in Rijswijk stond een deel van de zaal op, toen ik mijn entree maakte. In Haarlem gooide iemand bij het slotapplaus een boeket witte bloemen over het voetlicht. Maar achter de bloemen en cadeaus die wij vandaag nog krijgen, staat dreigend reeds de donkere does met paardevijgen. Anonieme brief: Corry was een jongetje en ik leefde al jaren met ‘hem’. Ingezonden stukken in kranten waarvan een deel van de schrijvers al opgewekt begint te gooien: Kan heeft nooit aan die spoorlijn hoeven werken, hij was in een bevoorrechte positie, gaf ons alleen ‘vaak een uurtje amusement’. De Nieuwe Haagse Courant suggereert dat mijn hele Birma-dagboek niet zou bestaan.

Dinsdag 19 oktober 9.00 uur. Carolina Hoeve

Gisteren eindelijk om ongeveer half drie een verhelderend telefoongesprek met Hans Jacobs van de vara gehad. Bevestiging van wat ik al begon te vermoeden; voor deze Hirohito-kwestie kón de Tweede Kamer zich om nog heel andere redenen niet meer gaan inzetten... Eigenlijk heeft iedereen min of meer boter op zijn hoofd, omdat de Kamer, nadat Van der Spek (psp) destijds vragen had

[p. 78]

gesteld over het a.s. bezoek van Hirohito, zich met het antwoord van de regering met een kluitje in het riet heeft laten sturen. Men had toen een motie in moeten dienen, maar zover is het niet gekomen. Men zag de zaak als niet belangrijk genoeg zoals wel het huwelijk van Beatrix met Claus en de vrijlating van de drie van Breda. Mijn grote fout was dat ik, sinds Bernhard in Osaka met de Keizer had gegeten, wel in elke voorstelling erover sprak en elke voorstelling sinds 5 mei 1970 mijn liedje ‘Er leven haast geen mensen meer’ bracht, maar dat ik mij nooit gerealiseerd heb dat een dergelijk protest volledig tussen vier muren blijft. Vijfhonderd mensen per avond. Eenmaal 23 minuten televisie iets, zonder de taal van de humor te gebruiken, in volle ernst naar voren brengen en de hele zaak is in beweging.

Donderdag 21 oktober 12.00 uur. Kudelstaart

Hij deed het allemaal voor de reclame. 17 januari j.l. werd ik zestig jaar. 15 augustus bestond het abc-cabaret vijfendertig jaar. 1 oktober was ik veertig jaar aan het toneel. Dit seizoen zijn alle voorstellingen overal minstens een week van tevoren uitverkocht. Maar desalniettemin deed ‘hij’ het voor de publiciteit. De leugen is zo kind aan huis bij ons dat de waarheid voor een vreemde wordt aangezien.

Zaterdag 23 oktober 22.45 uur

Vrij! Telefoon met Toon van half drie tot half vier. Laat de dingen komen zoals ze komen. Geen opstelling hebben in het leven is de beste opstelling. Corry, Ru en jij zijn één grote klont. Eén machtig geheel in deze moeilijke tijden. Je bent mooi bevallen zonder keizersnee. Er moet toch een bevrijdend gevoel over je zijn gekomen. Allemaal losse vage zinnen uit een zinvol gesprek. Toon staande in een snikhete telefooncel in het Hiltonhotel met boze mensen voor 't glas.

Dinsdag 26 oktober 13.15 uur. Voor mijn werkhuisje

Overweeg een televisiegesprek met Godfried Bomans in bij voorbeeld maart 1972 om beschouwend nog eens op de afgelopen weken terug te komen.

[p. 79]

Donderdag 28 oktober 19.10 uur. Werkhuisje

's Middags half vijf bij het Medische Engeltje. Weer pillen. Ook om te slapen. Vijftig Vesparax, daar zou je als je wilde heel, heel, heel lang op kunnen slapen. Als Ol eens dood ging... Een rustige dood zei Medisch Engeltje gedecideerd. Voel me nu veel opgeluchter ineens. Nog even in Scheveningen. Een uurtje op het strand. Meisje met leuke jachthond. Gesprekje...

Maandag 1 november

Prins Bernhard pleit in een interview in het nrc Handelsblad voor een parlement dat voor een of twee jaar volmacht zou geven aan de regering waardoor al dat lastige gevraag achterwege zou worden gelaten. Nou, maar nu is de Tweede Kamer ineens klaar wakker en... onverdeeld!

Zaterdag 27 november 12.45 uur. Kamer 37 Strandhotel, Vlissingen

Rare voorstelling, een soort broekenpies-succes. Dames die ongeveer van het balkon vielen van de lach. Soms een beetje griezelig hysterisch. Om half twee naar bed. Ol hardop dromend van mijn lieve, lieve, enige man, dit kamertje is voor hem, gaan jullie weg allemaal, dit is voor mijn man. Mijn eigen lieve man. Urenlang. Werd er zo eenzaam en melancholiek van. Ontzettend. Huilde bijna en sliep om half zes nog niet. Hoorde steeds Herman zingen: ‘je hebt me van de kroegen en de eenzaamheid gered’. Zo'n zinnetje gaat ook dwars door je ziel.

Zondag 12 december 10.20 uur. Lauswolt

Doodsangst voor de voorstelling. Vreemde benen, trilling, duizelig, misselijk. Maar... voorstelling werd daverend. Ontzettend veel jonge mensen. Heer Oostra goede gastheer, kortom dagen in Drachten om op terug te zien.

Zaterdag 25 december. Eerste Kerstdag 14.50 uur. Carolina Hoeve

Donker, duister weer. Zojuist geluisterd naar kerstboodschap van de Koningin. Ze gaat steeds beter voordragen. Daarna vijf kwartier gebeld met Max Koot. Over fototentoonstelling. (Aapje dat naast

[p. 80]

mij hangt niets mee bedoeld.) Over Paul van Vliet in zijn grandioze, nieuwe show. Helemaal zichzelf gevonden ineens, door Liselore en... Henk van Ulsen steeds tegengehouden. Liselore huilde (volgens Max) na de première. Zo had ze Paul nog nooit gezien. Zo kende ze hem niet... Over Toon die gelouterd is door zijn ziekte en nu sterk genoeg is om Paul z'n nieuwe show te gaan zien... Ik hoop het!

Frits Schiller, 85 jaar, gisteren ineens gestorven. Godfried Bomans, 58, gisteren begraven. Vannacht kon ik niet zo best slapen, stond op en las een half uurtje in Godfried Bomans' boek ‘De man met de witte das’ (over zijn vader) en genoot weer van elke bladzijde. Hij schreef destijds naar aanleiding van een recensie in de Volkskrant: Wim Kan alleen maar grappig, een stuk (ook in de Volkskrant): Dominee aan groeve alleen maar ernstig.

Spijt, spijt, spijt dat ik op zijn brief die ongetwijfeld een uitnodiging inhield voor een televisieinterview (ik loop al een tijdje met een plan, schreef hij) niet ben ingegaan destijds. Had graag eens met hem samen over die hele Hirohito-toestand willen praten en dat eventueel over enige tijd laten uitzenden op tv. Maar het hoeft niet meer. Hij is dood.

Oudejaarsavond 22.13 uur. Carolina Hoeve

IJskoud. Geluisterd naar Toon op de radio (kro), vraaggesprek met Wim Bary. Zeer vervelend. Zoals meneer Van Liempt zei: vromer dan vrolijk. Toon waarderend over zijn collega's: de krant lezen en daar vijfentwintig grappen uit halen is geen kunst. In de ‘Vuist’ zei Willem Duys: Corry is de enige die op oudejaarsavond Wim Kan kan horen. Zo zie je alweer. Nu wachten we op Seth. Wil niet zo kinderachtig zijn om niet te kijken, maar zie er wel tegen op. Om half elf begint hij...

Seth show. Lang. Alles erbij gesleept. Ze zaten er allemaal. Drees en Van Agt, staatssecretaris Vonhoff, Monseigneur Zwartkruis. Tabé taboe tabé, leuk idee maar, zoals al zijn liedjes, niet uitgewerkt. Tante Leen, Willy Walden en Piet Muyselaar, Ida Bons, The Blue Diamonds, het Leger des Heils hoorden de tien geboden op laag niveau hoog belachelijk maken. Tot slot Pieter van Vollenhoven aan de vleugel met ‘Nee, nooit meer doen’ (nu nog een foto van Hirohito met de familie Oranje op het bordes van Soestdijk).

[p. 81]

Toespraak van voorzitter van de avro. Ik heb in geen twee jaar zoveel dilettantisme gezien. Vroeger werden autoriteiten op oudejaarsavond wel eens belachelijk gemaakt, nou doen ze dat allemaal zelf.