Logo DBNL
Burmadagboek 1942-1945 (1986)

Burmadagboek 1942-1945

(1986)–Wim Kan–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende


illustratie



illustratie

Zevende schrift: 2.5.1945 | 8.11.1945

Woensdag 2 mei

Nieuwe boek in gebruik. Blok weg. Las heden een religieus kookboek; kroegbazen en theaterdirecteuren kunnen niet zalig worden. Kroegbaas verkoopt ook wijn. Dat is zondig. Is de fabrikant van wijn ook zondig? Ja? Joh. 2:1-11. Op de bruiloft te Kana fabriceert Christus wijn, door water in wijn te veranderen. Uit het een en ander valt bovendien op te maken, dat op deze bruiloft (waar Jezus en zijn moeder aanwezig waren) behoorlijk gedronken werd... Waar staat in de bijbel dat toneelspelen zondig is? En waar worden theaterdirecteuren zondig verklaard???

Donderdag 3 mei

't Kind is weg. Stoutjesdijk en Kostermans er heden druk mee geweest. Prettig idee. 4e kininedag. Regen. Veel gedebatteerd over 't Nederlands in Roland (behoorlijk(e)-gymnasiale opleiding) en over zondagsrust en Christendom. Ken 't eerste bedrijf van Roland.

Zondag 6 mei

Het is halftwee en merkwaardig stil in de lucht. Ik denk aan Holland, aan Prem en Pap en Jan en Piet en Truus. Wat doen ze deze zondag?

Gaat Prem soms naar de kerk? Ik ook vanavond. En wat doet Ol in Indië? Is ze gezond? Gelooft ze in God? Gaat ze naar de kerk? - Vandaag weer laatste kininedag. Morgen weer aan 't werk. Nogal wat strubbelingen met de Engelsen over de concertparty, maar alles niet zo belangrijk als 't schijnt. Engelse versie van Roland in de maak. Ben ± 15 t. waard. Bezit nu nog alleen dit boekje - een uittreksel van m'n liedjesboek en 't manuscript van Roland. Ook 't boek van de letterkunde. Paul veel op bezoek met prettige gesprekken. Hij is hier nu m'n beste vriend. Ben benieuwd hoe Olle hem zal vinden. Ken 't 2e bedrijf van Roland nu ook. Verder wachten we maar weer af. Er zijn wat mensen van groep 1 teruggekomen uit Bangkok. Ze liggen daar in een loods aan de haven. Veel bombardementen. Niet zo best. 's Avonds meestal zware onweersbuien. Denk veel aan huis en aan Ol.

Zondag 13 mei

Er is post binnen. Gisteren brief van 30 woorden uit Holland, van 8 febr. 1944. Jan 3 febr. getrouwd! Dus toch eindelijk. Met een collega van hem: Lotty Hoek. Pap en Prem en de anderen in goeie conditie. Blijkbaar verhuisd naar de Riouwstraat 71. Vandaag weer nieuw bericht: een kaart van Olle van Java. Alles oké. Z.g. volop eten. Zij treedt blijkbaar geregeld op!! ‘Onderwijst en speelt’ mijn ‘poems’. Afzender: Corry Kan-Vonk, Blanda 15490, Java c.q. Ze had 3 kaarten van mij ontvangen.

Jammer dat ik niet meer kan naslaan welke? Arme meneer Alblas, kreeg bericht van de dood van zijn vrouw. Wat een eigenaardige God beheerst toch dit leven. En waarvoor zou dit alles eigenlijk dienen? Hoe meer je nadenkt, hoe minder je begrijpt. Vandaag 3 jaar en 2 maanden gevangen. Je viert de verjaardag van je eigen vrouw en die van je vrienden zonder te weten wat we straks, als we deze hel overleven, zullen terugvinden. - Conflicten tussen Corbeau, Beer en Paultje -. Ben er druk mee aan 't trammen. Verder elke avond repetities; vermoeiend. Roland voor amateurs wat erg lastig. Gaf de pastoor vrijdag een uur lang bijles. Las van François Pauwels, Tine Kipra's echtscheiding. Nogal matig. Lees nu Sorrel en zoon wat heel aardig moet zijn. Krijg spinazie en duduk.

Schrijf een éénakter De Oude Mevrouw Duister. Lijkt me wel een mooi gegeven. Gaat over moraal in 't algemeen, met de Christelijke leefregels als indirecte achtergrond. Ben wel heel blij met m'n post, maar voel opeens weer hoe geluk en verdriet vlak naast elkander wonen. Enfin nu maar proberen heel thuis te komen.

Donderdag 17 mei

Mevrouw Duister is af. Zou het Ol graag eens voorlezen. Geloof dat ik nog nooit zoiets schreef. Men vindt het goed - mooi - niet zo voor publiek, enz. Lees 's morgens al vroeg in Dichters van deze tijd, mooie verzen van Greshof, Vasalis, Dèr Mouw, Hoornik. Merk ook al weer ouder te worden. Zou zelf veel willen schrijven en dichten. Het kamp wordt weer kleiner. Men poldert ons langzaam in. Er moeten weer dijkwerkers zijn. Vervelend. Het oude verhaal. Overigens de toestand hier best uit te houden. Praat veel over geloof en bijbel, God en Christus o.a. met Paul Hensing en ook dr. Berlijn. Sorrel en zoon valt me weer wat tegen; het is dezelfde auteur als van Smith (Warwick Dasping). Morgen wordt Pap 72 jaar, als-ie nog leeft. Straks lepra-inspectie van dr. Kellerman Dijbel. Daarna 3 huidspreekuren. Zo verglijdt de tijd.

Zondag 20 mei

Grote narigheid met Frits Meyer. Eindeloze, haast onontwarbare kwesties. Einde dat Frits nu overal - zeer tegen mijn zin - is uitgegooid door mij. Alles deed me weer erg aan oude tijden denken met Grimberg.

Lugt gaat nu de rol van Frits in Roland spelen. Leeuwenberg, Jack Chalker en Baar zullen de kostuums gaan verzorgen. 'k Ben benieuwd wat dat worden gaat. Het weer is warm met zware buien 's avonds en koele nachten. Vandaag is 't Pinksteren. Werk nog aan een nieuw slot voor Mevrouw Duister. 'k Ga een beetje liggen lezen in de Handelingen der Apostelen, waarvan Paul vanavond hoopt te preken. Las de Openbaring van Johannes, waaraan geen touw vast te knopen is.

Maandag 21 mei

Gisteravond goede preek van Paul gehoord. Daarna luchtalarm. Toen in de ‘Kubikel’ met Alblas, Piet en Paul gezellig gedebatteerd over de bijbel. Mevrouw Duister heeft een nieuw slot gekregen. Lijkt me wel leuk. Alles weer eens verhuisd door het kamp. Er wordt een nieuwe dijk gegraven. Veel werkers. Dr. Allaerts gaat weg met een klein groepje verplegers. Wanneer weet men nog niet. Vanmiddag weer eens een partijtje geschaakt met Goudswaard. Vanavond theosofie. Lees mooie gedichten. Ook Sorrel en zoon. Vind dat niet veel. Denk veel aan Ol. Frits is nooit meer hier.

Zondag 27 mei

Las vanmorgen eerst een stukje in de bijbel. Ben erg verkouden en voel me beroerd. Morgen zal dr. Berlijn iets vertellen over het leven in Noord-Amerika. Lag vannacht lang wakker en schreef brieven aan Ol. Bedacht wel 3 mogelijkheden voor ons eventuele nieuwe leven, o.a. samen in een chaletje in Adelboden gaan wonen. Daar zou ± 50.000 gulden voor nodig zijn. Hoe krijg ik die? Ik zou boeken kunnen schrijven. Ols leven, mijn leven. Pap zijn leven misschien. Hoe zou het toch met de familie gaan? Zou Ol een beetje schrikken als ze hoort dat ik een halve orthodoxe meneer ben geworden, van wie ze niet meer mag vloeken. 'k Schrik nu al van de ‘ernst’. Verlang naar de vrijheid, Ol, gesprekken met haar, een heel nieuw begin. Heb absoluut geen stem vandaag. Pukkie Goudswaard masseerde gisteren mijn kop. Zou vanavond iets over de film ‘Pygmalion’ vertellen bij de doktoren (Bordon, Berlijn, Allaerts), maar afgelast vanwege influenza. De verveling in het kamp neemt toe. Hollandse bibliotheek nog maar 180 boeken. Repetities nog steeds niet toegestaan. Lugt leert de rol van Lola. Gisteren ‘Jasmei’. De dijk is al weer klaar.

Gezellig kamp, net Holland met al die dijken. ‘Pang Pang, Jasmei’, is de Jap. uitdrukking voor een geweerschot.

Zondag 3 juni

Donderdag weer malaria aanval gehad. Bijna blij dat het losbrak: voelde me zeer beroerd voor die tijd. Nu weer heel wat opgeknapt. Mag van

dr. Berlijn al weer werken. Wel zo prettig. - Repeteerde gisteren eindelijk sinds ± 16 dagen, Roland weer eens in de bakkerij! (Muis en Nico àf in de oven.) Gezellig zuur luchtje. Net een bijeenkomst tijdens de dagen van de inquisitie of zoiets! Heel geheimzinnig en sfeervol. Lugt repeteerde Lola. 't Ging al een beetje. Maar hij vond het een corvee! Las van Jan de Hartog Spoken te koop. Nogal mooie onzin. Lees nu Willem Hendrik van Loon, De mens en zijn kunst. Mooi! Dacht weer aan dat mooie boek, dat ik van Ol kreeg met inschrift - zo lief! Weer een zondag dus. Wat doet Ol! en Prem en Pap en Jan en de anderen? Soms denk ik, dat er nooit een eind aan komt. 't Lijkt soms hier net een sociëteit - zo druk. Bezit niet veel meer. 't Boek van de letterkunde is al 22 waard (alles voor de splits). Denk lang over de vrijheid en toekomst. De mens zakt af. Zware onweersbuien 's avonds. Toneel wordt verplaatst.

Eindeloze moeilijkheden in de concertparty. 22 juni gaat Roland... misschien.

Zondag in een kamp
 
Het leven sluipt op kousevoetjes
 
Behoedzaam zacht voorbij,
 
Schenkt een extract van de gedoetjes
 
Van d'echte maatschappij,
 
Die ergens sluimert achter muren
 
Van prikkeldraad en ‘'k schiet je dood’
 
En die in zondagmiddaguren
 
Ons meestal óók verveling bood...!
 
Neen, laat er ook maar niets gebeuren,
 
Zo is het goed, 't heeft toch geen zin
 
Zonder geluid en zonder kleuren
 
De zondag uit - de maandag in!
 
Laat alles stil zijn en stil blijven
 
En ons, in dees gevangenis,
 
Als witte weke ouwe wijven,
 
Zacht wauwelen tot het vrede is!
 
In 's hemelsnaam geen herrie maken,
 
't Is zondagmiddag! - 't heeft geen zin.
 
Ga maar heel zachtjes zitten schaken
 
Of dommel maar zo'n beetje in...
 
Kijk, 't mager vlees van simp'le koetjes
 
Voor onze soep graast in de wei
 
En 't leven sluipt op kousevoetjes
 
Behoedzaam zachtjes voorbij...

Nakon Paton

Zondag 3 juni 1945

Zondag 10 juni

Belangrijkste gebeurtenis van de week: een party kwam terug van Tavoy alwaar aan een weg wordt gewerkt. Iedereen is ziek. Toestand heel slecht. Serré bij de ingang van 't kamp overleden. Gelukkig komt de rest - op een paar man na - al weer wat bij. Er worden nóg 150 man verwacht. Lig nu in hut 24. Piet Heuving werd overgeplaatst als hutcom. en ik ging maar mee. We repeteren Roland elke dag; 3de akte vooral aardig. Mooi affiche getekend door Jack Chalker. Hoop het te bewaren (lichtblauw). Weer een view comitee voor entertainment met Jaap van Zanten. Gelukkig zonder mij. Vrijdag over een week moet Roland gaan (?!?) 't Wordt misschien 's middags om half 4 gespeeld. Geen repetities op het toneel! 't Wordt steeds moeilijker. We missen Frits, maar gelukkig valt Lugt erg mee. Lees Christus en de tafelronde, van Stanley Jones. Interesseerde me eerst niet zo geweldig, maar zette door en nu schijnt er iets te komen dat me boeit. Weet zelf niet wat het is. Denk erover om min of meer vegetarisch te gaan leven en geheelonthouder te worden, maar moet eens horen wat Olle daarvan zal zeggen. Regentijd lijkt wel in volle gang. Elke middag regen. Genoot van de Mens en zijn kunst. Moest later eens een stuk zien te schrijven b.v. over het leven van Mozart. Bezit nog maar 8 t. en leende die aan Vroom. Wanneer zou het toch eens afgelopen zijn die oorlog? We weten hier ook niets. Horen nooit eens wat nieuws. De Engelsen (Nigel Right en zo) komen nog al vaak op mijn repetities kijken. Ook dr. Berlijn en de pastoor als ze helemaal zelf er niets te maken hebben, maar ze vinden het interessant. 'k Wou dat Ol eens kwam kijken! Denk overmorgen aan Prem en Paps trouwdag!

Zondag 17 juni

Koel donker weer. Af en toe regen. Er wordt met spoed een nieuw toneel gebouwd. Vrijdag zou Roland moeten gaan. Als toneel niet klaar is, dan moet het 29 a.s. gaan. 4.30 begon heden mijn nieuwe stuk Maatje Visser Helderziende. Ben benieuwd of het wat wordt.

Maandag 25 juni

Schreef gisteren de hele dag aan 't nieuwe stuk Maatje Visser Helderziende - op één tafereel na af. Lijkt me een aardig stuk, bijna een klucht. Mooie rollen voor Ol en mij. IJs en weder dienende moet Roland nu vrijdag om halfvier gaan. We kregen een prachtig nieuw toneel van de Jap. Met kleedkamers en al - enfin bijna mooier dan het Leidsepleintheater. Het is hier nu heel goed. Hoop hier tot het einde van de oorlog te mogen blijven. Donderdag a.s., Ol en ik 12 jaar getrouwd. Denk er 's nachts soms lang over na. Zaterdag ging er weer een troep van 500 man weg (dr. Allaerts, Schut, Bronlever, Pellegrina, Peter, totaal 106 Holl.). Ze gooiden ten afscheid col. MacFarlain nog even in de vijver plus een paar

hut- en blokcommandanten, waar men de pest aan had! Er is nogal veel herrie over repetitie-verdeling en voorstellingen met de Engelsen. De laatste 3 nachten weer luchtalarms, vliegtuigen en in de verte schieten. Eergisteren bombardement ergens in de buurt, duidelijk te horen.

Zaterdag 30 juni

Gistermiddag liep Roland wel zeer voorspoedig van stapel. Het succes was enorm. Ook de Engelsen moesten 't toegeven. 1-0 voor de Hollanders.

‘Het beste wat er in 't kamp te zien is geweest’, enz. Was niet erg te spreken over m'n eigen rol, maar niemand heeft er gelukkig genoeg verstand van om dat te constateren. 't Ligt me niet. Als Corry Roland zou spelen zou ze er toch een groot succes mee oogsten, al is de rol klein.

't Zou mooi als film zijn. Maandag hoop ik m'n nieuwste stuk voor te lezen. Maatje Visser Helderziende. Meneer de Leon had de geschiedenis van Roland natuurlijk al eens eerder in een boek gelezen (daarom heet je dan ook de Leon). We boften geweldig met 't weer. Er vielen pamfletten in 't kamp, maar ze werden allemaal bij de Jap ingeleverd. Elke nacht luchtalarm. Vannacht een zoekend vliegtuig vlak in de buurt. Vanavond vertaling van Roland herzien met Jaap, Padri, Davidson en Nigel Right. Heb hier 't eerste deel van De Mens en zijn kunst, Hendrik Willem van Loon. Het is warm. De pastoor was net even op bezoek.

Zondag 1 juli

Alweer een halfjaar om. Ik ben 12 t. waard. Er gaan 100 man weg.

Rombouts een Leeuwenburg ook op de lijst. Ik met Jaap naar de overste. Bereikte hoop ik alles. Er zullen elke dag 25 zieken binnen komen in zeer slechte conditie. Morgen lezing van Maatje Visser. Vanavond kerk met Paultje als spreker.

Zondag 8 juli

Ach, lieve Olle, komt er dan nooit us een eind aan dit alles? Zou ik jou en Prem en Pap en Jan en de anderen ooit nog eens terugzien op aarde of in een later leven, waar ik op 't ogenblik weer absoluut niet in geloof. Kom net uit de kerk. Alles zo benauwd en menselijk akelig. Zag iemand dopen. Allemaal zo zondig en zo. Enfin - dit soort geloof te zamen met het Katholieke Schild -, dat ik nu zowat uit heb, ligt me hoegenaamd niet. Maar wat dan wel? Schreef vrijwel het hele nieuwe stuk in 't net. Bijna af. Ingram gaf met z'n Engelse concertparty een stuk en sloeg pleefiguur als acteur. Niet christelijk om het erg mooi te vinden. Nog voor ik er iets toe kon bijdragen, brak-ie z'n nek al. De Hollanders kregen bij stemming over 't amusement (een onding op zichzelf) een 2e plaats met



illustratie



illustratie
26
Het identiteitsbewijs dat Wim Kan kort na de oorlog kreeg. Plus de lijst met uitgereikte kledij.


Holl. toneel. Een geweldige mooie prestatie. De ironie van 't lot maakt mij hier nu langzamerhand tot de grote tegenstander van 't cabaret.

Voorlopig ‘mogen’ we 7 september weer spelen. Engelse versie Roland moet vrijdag over 14 dagen gaan. Repeteerde nog niet bij hen. Droog, warm weer. Er vielen pamfletten, maar ze werden bij de Jap gebracht en niemand weet zodoende iets. De verdere wereld bestaat misschien niet eens meer. 't Is alles een boze droom, die eindeloos begint te worden.

Zondag 15 juli

Droog koel weer. Blauwe luchten, met 's avonds broeierig warm. Geen luchtalarm, bijna. Even gistermiddag een bijtje zoem, zoem met pamfletten, die ergens ver weg vielen. Zou er nu eindelijk een vrede komen? Lees van Cissy van Marxveld, Job's grote avontuur. Heel erge heimwee naar Scheveningseweg, de Pansierstraat, de zee en een onbezorgde tijd, die nooit meer terug zal komen. Ik wacht op Ol, maar soms denk ik: we zien elkaar nooit meer terug. Repeteer Maatje Visser al. 't Valt me nog niet mee. Padri Davidson gaat in de Engelse Roland de rector spelen. Aardig wel. ‘De geestelijkheid ziet er niets in.’ Nogal wat opschudding deze week omdat hutcommandant en helper van hem 's avonds een emmer stront over zich heen kregen (dat was al de 2e keer). Daders werden gepakt. Heb nu in één schrift: Roland, Maatje en Duister. Alles ter ere van Ol. De meester maakt het goed. Las wat gedichten voor bij de doktoren. Vrijdag over een week moet Roland gaan. Weinig opwinding gelukkig. Hoogst interessante mededeling voor een dagboek! Maar m'n eigen stemming laat zich niet beschrijven. Toen ik 6 jaar was logeerde ik in Warmond en kreeg heimwee. Ik voel me 6 jaar. Wat nu en wat straks en komt er nog een ‘straks’?

Woensdag 25 juli

Las het 2e deel van Stiefmoeder Aarde van Teun de Vries. Mooi. Heb kinine. Vrijdag moet Roland gaan. Als ik maar geen figuur sla met m'n Engelse rol! Repeteerde pas 1 maal. 't Ging wel.

Woensdag 1 augustus

Heb weinig vrije tijd. Hard aan 't werk. Vrijdag ging de Engelse versie van Roland. Vond onze voorst. beter, maar 't had een mooi succes. Er waren enige Engelsen, die beweerden dat ik veel geld zou kunnen verdienen met dit stuk. ‘Zulke stukken zie je bij ons in de eerste theaters in Londen,’ werd er gezegd. Enfin - kreeg een brief van col. Coats. Zeer vriendelijk. M'n eigen spel van m'n kleine rol werd nogal slecht gevonden. Wat 't ook wel was. Er gaat zondag weer een party weg van 300 man. Waarvoor? Waarheen? Niemand die 't weet.

Maandag 6 augustus

Gisteren jaardag Truus. Veel regen. 17 aug. moet Maatje gaan. Kort dag.

Vrijdag 10 augustus

Sprak gisteren met Henk Eskes over Tasmanië. Een prachtig land om je er na de oorlog te vestigen. 265.000 inwoners, 2 × zo groot als Nederland. Lijfrente kopen (30.000 gulden) op je 45ste verjaardag f 150, - per maand bij Sunlife. Alles heel goedkoop. Volop vruchten, vlees, melkprodukten (dairy). Schitterende natuur. Forellenvisserij.

Geen criminaliteit. 't Eiland ligt ten zuiden van Austr. (265 zeemijlen = ± 500 km).

Dinsdag 14 augustus

Woon sinds zaterdag met dr. v.d. Eyden in de kubikel. Erg rustig en gezellig. Hij hier hutcommandant. Doktoren zijn nu met dit baantje behept. De repetities gaan goed. Vooral de laatste akte van Maatje lijkt me best. Ik geloof dat het best een rol voor Corry zou zijn. Om 6 uur repeteren we steeds op 't toneel. 's Avonds in de bakkerij. Het regent vrij weinig. Hopelijk is het vrijdag droog! Er hangt bij de kantine een mooi affiche van Maatje, getekend door Jack Chalker. Droom nu haast elke nacht van Olle en van vrede. Zou het toch nog eens waarheid worden...?

Donderdag 16 augustus

't Is vandaag een vreemde dag. Gisteren de hele dag vrij en overdag Maatje gerepeteerd. Vanmorgen hoorde ik dat we straks een ‘feestmenu’ zullen hebben. Waarom? Iedereen erg opgewonden. Zou je altijd na 3½ jaar krijgsgevangenschap gek worden?

Deed gewoon m'n 3 ziekenrapporten en schreef vanmiddag ‘Als ik een dochter had’ in 't net. Nu regent het - - - water - - - zowel als geruchten. Ik weet niet wat ik hiervan moet denken. Ik denk aan Ol, aan Prem, aan Pap en Jan en Truus en Piet en aan Corry d'r familie. En aan de toekomst. Om 6 uur ‘diner’. Ze zeggen nasi goreng, en eieren? - Om 6.30 repetitie. Ga nu baden. 't Is bijna droog alweer.

Vrijdag 17 augustus, Nakom Paton Siam

Olle het is afgelopen!

Hoera!!!

Hier volgt [een] zo mogelijk volledig verslag van de gebeurtenissen:

Donderdag 16 augustus wakker geworden met de gewone vage

ideeën van hoelang nog, misschien nog kort enz. Caim had de vorige dag tegen me gezegd: misschien valt Maatje Visser nog wel in 't water. Door lang zeuren ontfutselde ik hem: misschien wel afgelopen tussen 20 en 30 augustus.

9 uur. Appel. Lang gewacht, toen na 20 minuten eindelijk een Jap. die 1e sectie doorkeek, wegliep en zei ‘thank you’ (later bleek dat kapt. Vardy zelf de Jappen was gaan ophalen).

9.30. Bij Jaap van Zanten, col. Coats liet al het kantine-geld omzetten in eten. Helemaal gek geworden. Ordonneerde die avond een feestmaal. Redenen onbekend. Overste Larssen er tegen.

10 uur. Met dr. Dijbel ziekenrapport in hut 2, geen bijzonderheden.

11 uur. Met dr. v.d. Meulen in hut 18. Hoorde daar dat het menu doorging. Maj. Fischer zou verteld hebben: ‘War finished.’ Bizard wat sterke verhalen over val Saigon, Hanoi, enz. Aan de lunch met dr. v.d. Eyden weinig zekerheid. Hij 'n standje van de overste gehad wegens het verhaal over beëindiging van de oorlog. Officieel niets bekend. De Jappen zeiden het algemeen.

2.00. Met dr. v.d. Meulen in de lege hut 25 ziekenrapport. Hij lang niet overtuigd van het einde.

Om ± 6 uur bij Ken Adams en Jack Chalker. Jaap pakte daar opeens Geert en mij bij de arm: jongens het is afgelopen. Hoe weet je 't? Niets officieels? De Jap. Quarter Master feliciteerde kapt. Vardy... Halfzeven repeteren op 't toneel. Laat eten. Tijdens de repetitie van Maatje wordt ± 7 uur dr. Berlijn weggeroepen. Alle hutcommandanten moeten bij hut 16 komen. Aldaar (later pas gehoord) de Jap. overste, 2 Jap. officieren en de tolk. Eerst alle mensen, die er niets mee te maken hadden weggestuurd. Dan zegt de Jap. kolonel door middel van de Jap. tolk: Er is een wapenstilstand. De oorlog is op alle fronten beëindigd. U bent geen krijgsgevangenen meer en u zult het kamp van binnen zelf nu moeten bewaken. Buiten blijven nog Jap. soldaten staan. De voorraden van het kamp staan ter uwer beschikking. U zult hier nog wel enige tijd moeten verblijven. Zorg goed voor uw gezondheid en voor de papaya planten!’ - ‘En voor de papaya planten’ - en zo eindigt dan een wereldoorlog! Is 't niet om te huilen? Als ik niet zo blij was, dan zou ik geloof ik de hele tijd huilen. Op het toneel geven we elkaar om 7.15 onofficieel de hand! 't Is voorbij! 16 augustus 1945. Ik was 3 jaar en 5 maanden en 3 dagen p.o.w., dat zijn 1250 dagen!!! Vreemd rond getal... Het zit erop. Ik kom ± 7.30 in de barak. De Jappen hebben daarnet de wacht verlaten. De Indians lopen al vrij door het kamp. Dr. v.d. Eyden deelt het nieuws officieel mee. Dan klinkt er buiten gejuich en geklap. Ik hol naar het toneel. Daar gaan de vlaggen de lucht in - de Engelse en de Nederlandse - Een geweldig moment. ‘Ouwe jongen,’ zegt Henk Eskes, ‘jou heb ik in die 3½ jaar alleen maar mogen zien, als we er iemand onderstopten.’

Overste Coats spreekt op het toneel om 8 uur en overste Larssen op de grote weg. We drukken elkaar de hand, soms met tranen in de ogen. Ik heb een gevoel opnieuw te gaan leven. Een korte speech van de overste - de vlag - 't Wilhelmus, dan naar huis. Nasi goreng met spiegelei - 2 doevres. Als gewoonlijk lust ik geen hap van emotie. Ik ga het kamp door en denk na over Olle, Prem, Pap, Jan, Truus, Piet, Lotty Hoek en Ols familie. 't Is voorbij. 't Zit erop. Wat nu? Wat nu? Morgen mijn papieren opgraven. Muziek op 't toneel. Kapt. Vardy, Ken Adams en Eddie Munchhouse zingen liedjes. De stemming is ondanks alles vrij rustig en toch blij. Ik ga even naar Paul en Corbeau en Beer, later nog naar dr. v.d. Meulen en Moreau. Om 12 uur naar bed. Doe geen oog dicht. Daar lig je dan voor 't eerst weer vrij. Daar heb je 1250 nachten op gewacht en heel stil dank ik iemand - is 't God... of een ander, die mij deze dag laat beleven. In de lucht is het doodstil. 2 × ga ik eruit om even uit te blazen. Stilte, motregen en lichte mist. Einde ichi ni san sjigo, roken nana hachi, kjoe, djoe! Einde van Oheka? How many man? Ni man banjo. - Einde Kerei!! - Jasmei!! - Kiotskei!! - Naurei!! Afgelopen met Bijookie? Bagerio!! Kanero!! Klap klap. 't Is uit dan toch eindelijk met de Soesoeki's, Negoetsji, Wagimasj, Sato, Hosoda, Misdadi en hoe de zakken verder nog mogen heten! En Olle's kopje is nog heel. Vaarwel bijgeloof en koffiedikkijkers. Niemand die het heeft geraden - - 16 augustus 1945 om 8 uur 's avonds. Geen tanho die avond...

Vanmorgen 8 uur, pap met suiker (niet opgegeten, had nog nasi goreng) en om 9 uur een slordig appel voor ons zelf. Vlug netjes scheren, 10 uur in hut 2 met dr. Dijbel. Taart aan hem verloren (1 nov. nog niet afgelopen). Speech van Just tegen de overste. Maatje Visser uitgesteld tot morgenmiddag 3.30. 11 uur een soort gemeenschappelijke dankdienst. Goed gebed van de pastoor. De rest een vreemde combinatie van godsdienst en cabaret (met een teveel aan conferenciers). Men zegt Japan capituleerde de 13e augustus. We weten nog niets. Er zou een commissie straks de stad ingaan. Radio's kopen, kranten, levensmiddelen, enz. Het is nu halfdrie. Dr. v.d. Eyden slaapt. Ik ga het ook eens even proberen. 't Zal wel niet lukken. Niemand weet wat er nu gebeuren gaat. Af en toe komt er een Japje naar de kantine, maar niemand doet iets.

Zaterdag 18 augustus

Gisteren om 3 uur werd bekend gemaakt: om halfvijf vlag hijsen bij de poort. Om 4 uur. 't Gaat niet door, Larssen, Coats, Caim, v. Stapelen, en Dunlop zijn de stad in gegaan en zijn nog niet terug. Algemene ongerustheid. Geruchten over nog vechtende Jappen enz. Om zes uur komen ze eindelijk thuis. Eerst wordt natuurlijk verteld, dat de oorlog niet is afgelopen en zo. Enfin - m'n hele zonnige humeur naar de maan!

Later volgt de ware toedracht: Na prettig in de stad te zijn geweest (bij de gouverneur-passar Chinees - enz.): conferentie bij terugkomst met de Jap. Deze verklaart Japan is wel verslagen, maar verder is er nog niets. De Jappen zijn nog steeds verantwoordelijk voor onze veiligheid - - hum hum - - Er mag beslist niemand naar Bangkok, zoals was voorgesteld en er mag geen contact zijn met de Thai... Losse Japse troepen (eenheden) vechten hier en daar nog door. Bovendien zijn er terugtrekkende troepen uit Burma, die nog van niets weten. Toestand ‘zeer gevaarlijk’ en ‘er zou op u geschoten kunnen worden’ enz.... Ondanks alles mijn stemming erg gezakt, maar nu alles weer oké. Ga morgen het blik opgraven. Straks om 6.30 Maatje Visser. Gistermorgen algemene dankdienst. Lang en erg vervelend. Preek van de pastoor heel goed. Daarna schandelijk gepraat van een Eng. col. over geslachtsziekten enz.... Het moest nog erg grappig voorstellen ook. Later ging hij naar Padri Davidson en bood zijn excuses aan. Vandaag steeds Rode-Kruisbarang. Won een blik appeltaart, suiker en een stuk zeep. Besprak vanmorgen met de overste het programma voor 31 augustus. Dus dat wordt weinig rust. Sommige mensen boos, omdat ik te weinig optreedt. Enfin - er was een boer boos en niemand gaf er om, zou Pap zeggen. De stemming is alweer wat gezakt. Hier en daar al ruzie.

Maandag 20 augustus

Maatje liep voorspoedig van stapel. Laatste akte helaas helemaal in 't donker gespeeld en daardoor leek ze het minst. Was even piskwaad na afloop over de slechte organisatie, gepraat in de hutten enz.... Maar de meeste mensen vinden het beter dan Roland nog. De apotheker moet drogist worden. Het lijkt me beslist dat de rol van Maatje prachtig voor Ol zou zijn. Na afloop kreeg ik mooie kleren cadeau (lange broek en shirt). Een handdoek van dr. v.d. Eyden. Geweldig veel fruit komt er nu opeens binnen. Eieren, zeep, vlees. At gisteren samen met de dokter (traktatie van hem) eend! Lekker, maar geniet nog te weinig van de grote verandering, omdat ik het nu geweldig druk krijg. 29e moet Maatje weer gaan draaien en 31e moet ik een koninginneshow in elkaar zetten. En dat alles in 10 dagen. Brrrr. Enfin - misschien zijn we dan al weg! Merk niets meer van de Jappen. Ze zitten zielig stil hiernaast, lachen niet en praten weinig. Denk veel aan Ol, voel me blij in 't hart. Ben benieuwd naar de komende maanden en verwacht met Kerstmis bij haar te kunnen zijn. Maar voor die tijd toch zeker bericht. Er zijn hier nog geen geallieerden te zien. Het regent orders. Nogal echt militair, maar heb er voorlopig geen last van. We hebben sinds vannacht weer Java-tijd. Coats hield vóór Maatje begon een korte speech. Erg waarderend voor de Hollanders in 't algemeen en voor mij in 't bijzonder. De overste heeft nog niets gezegd, maar scheen het mooi te hebben gevonden; hij lachte zich tenminste rot, af en toe. Heb nog geen enkel idee van de 31 aug. show.

Woensdag 21 augustus

Historische dagen gaan zonder belangrijke gebeurtenissen voorbij. We weten niets dan dat het heus vrede moet zijn. Voor mij genoeg. Heb het belachelijk druk! 29 aug. 2e voorstelling Maatje. 31 aug. Oranje-revue. Ben pas op de helft. Dr. Sthalie speelt ook mee. In de ‘Kubikel’ kwam dr. de Ruiter de Wild er bij te liggen. Hij is psychiater. Mocht vanmiddag erbij zijn, toen-ie iemand in slaap bracht, maar 't lukte niet. Kreeg Amerikaans toneelstuk Junior Miss. Begrijp het al vrij aardig.

Spreek nu betrekkelijk ‘vlot’ Engels. Amerikanen komen ook in de show. De overste is over-druk bezet, maar had toch steeds even tijd voor me!

Zondagmorgen 26 augustus

Gisteren Cor Punt weer ontmoet. Gaat vandaag door naar Bangkok.

Alles best. Probeert 2 telegrammen voor me mee te nemen. Corry Kan-Vonk Bandoeng Java. Gezondheid uitstekend, steeds optredend, zoenen. Wim Kan. Staatsraad mr. J.B. Kan, Den Haag Nederland. Gezondheid uitstekend, toestand Corry onbekend. Hoop nu maar dat er iets van terechtkomt! Gisteren eindeloos veel nieuws voorgelezen. Atoombom.

Alles griezelig, onbekend en nieuw. Hard werken voor de 31e en 29e.

Overste naar Bangkok geweest en alweer terug. Weinig resultaten nog. Er zouden vandaag doktoren aan parachutes boven verschillende kampen worden uitgegooid... Hoogst interessant! We zouden naar Australië gaan, naar Brits-Indië, naar Java... per vliegtuig... per boot... per vliegtuig-moederschip.

Enfin... niemand die het weet. Voorlopig concertparty vast personeel geworden van het hospitaal. Daar heb ik ± 3½ jaar naar verlangd en nou het zo ver is interesseert het me niet meer. C'est la vie!

Woensdag 29 augustus

Ontzettende opwinding! Gisteren Brit. col. in het kamp. Allen per vliegtuig naar Rangoon. Vandaag zouden er al 300 man vertrekken. Allerlei parties gevormd. We zouden bioscopen, cocktail-parties, schouwburgen, sigaretten en lucifers cadeau krijgen. Enfin, iedereen dolblij en nu vanmiddag geruchten, die op werkelijkheid beginnen te lijken; de Holl. blijven in Thail. Overste Larssen zou op instructies van onze regering wachten. De doktoren hevig opgewonden erover. Gelukkig kan het mij heel weinig schelen! 't Enige wat me voorlopig interesseert: nieuws over Olle en Holland en zo vlug mogelijk naar Ol. Neem momenteel kinine in. Verdrong opkomende verkoudheid en malaria.

Hoop dat beiden wegblijven. Oranje-revue 1273 dagen lijkt aardig te worden. Ben benieuwd of 't er nog van komt!

Zaterdag 1 september

Gistermorgen om 10 uur wierpen vliegtuigen honderden pakketten uit aan parachutes. De hele show duurde ± 2 uur. Een prachtig gezicht! De Oranje-revue 1273 dagen werd een geweldig succes. Vanmorgen nog een paar vliegtuigen met barang. Je kon je opgeven om rechtstreeks naar Holland terug te gaan. Als ik zeker wist, dat Ol dat ook kon doen, deed ik het direct. Berichten over Holland, overigens rot... wat te verwachten viel. Er gaan hier steeds bijna mensen weg. Dan weer wel, dan weer niet. Niemand, die iets weet en alle ‘autoriteiten’ spreken elkaar tegen.

Zondag 2 september

Zojuist voor 't eerst sinds ruim 3 jaar weer us een radio gehoord. Pres. Truman verklaart deze dag tot een ‘Victory day’. Op 3 sept. '39 begon de ellende. Nog weinig nieuws over Java en Holland. Overste nam hedenmorgen afscheid. Westhofen Stoutjesdijk gaan naar Holland...? ...met post? Las kranten van 29 juli j.l. Of je opnieuw bent geboren.

Vanavond hier een reuze rotzooi; 't hele kamp heeft nieuwe kleren gekregen en milt die met de Thai tegen drank! De meeste van onze doktoren dineren hedenavond in de stad. Blijf alleen thuis. Verwacht hier straks een beestenboel. Er werd al 2 × geschoten. Las iets over een nieuwe radio-televisie. Een nieuwe wereld. Ben wat onrustig over Ol en Java. Hoorde van dr. de Ruiter de Wild - - ergens is een land waar de mensen eens per jaar watten in hun oren stoppen. Dan zeggen ze elkaar 1 uur lang vreselijke dingen. Mooi voor een sketch. We kregen net (behalve mooie nieuwe kleding) lucifers, tandenborstel, zeep, scheerapparaat, tandpasta.

Dinsdag 4 september

Was nog niet buiten. Ga misschien vanmiddag met Padri Davidson en Paul. Lady Mount Batten zou in het kamp komen. Vanavond variété en optreden in ziekenbarakken. Krijg ook iets te maken met het nieuws.

Buiten nogal een grote rotzooi. Binnen ook. Artiesten lopen weg enz.

Schreef een brief naar Holland. Verlang nu zo ontzettend naar een klein berichtje van Ol. Het eten nu overweldigend. Veel vlees en eieren.

Niemand weet iets over de toekomst. Voorlopig blijven Holl. in Thailand. Eet veel vruchten, maar geef niet veel om vlees.

Zaterdag 8 september (op het toneel)

Woensdag. De gouverneur van dit district bezoekt het toneel en geeft me een hand! Een jongen van 20 die 50 is. Ik demonstreer de tram van Maatje Visser. Ting! Ting! mooi.

Donderdag. Lady Mount Batten inspecteert het kamp, 's middags

met gevolg op toneel. 's Morgens luit. gen. Thomson vraagt wat mijn beroep voor de oorlog was. Aardig. Gisteren (vrijdag) kennis gemaakt met mrs. Clark en haar man. Goedig en energiek! 63 jaar oud v.d. Amerikaanse Zending. Woont 46 jaar in 't land. Haar zoon maj. dokter in Engeland. Kwam na 11 jaar opeens aanzetten. Parachutist. Had mijn opera duet parodie gehoord; dacht dat de radio aanstond! Aardig compliment. Studeerde Thai Song in met Clarks. Moeilijk maar 't gaat. Dinsdag show in de stad. Zing de Thai Song + Olle parodie. Half gekleed als man en half als vrouw! Hier is fonetisch m'n Thai song:

 
Poeak rauw-mie kuwam preem prie
 
sèn jin die-kûn waan nie
 
Phrò rauw thaang lâai phon aantaraai
 
Glâp pen Thaai Chen jang thaan!

Wij zijn vol blijdschap. Meer dan wij kunnen zeggen op deze avond, omdat wij allemaal nu bevrijd zijn van onze moeilijkheden. We zijn nu vrije mensen te zamen met jullie. (Vertaling Thai Song)

Kreeg vanmorgen 170 tikal. Kocht één paar schoenen met rubberzolen en een mooie tas voor Ol (resp. 46 en 37 tik.). Zal op Ols tas een pagodetje laten maken. Zo leuk - ben misschien de eerste man die een cadeau voor z'n vrouw heeft gekocht! Hans van Heusden was daarstraks even hier. Sprak hem even. Erg gezellig en ouderwets. Goeie berichten over toekomst Holland en Ned.-Indië. Nu nog rotzooi. Alles terug in oude banen. Hans Pluygers was eergisteren hier. Niets veranderd. Hadden in tunnels gewerkt bij de 3 pagoden pas. Reuze rotzooi. De stad wemelt nog van Jappen, die nu wel een toontje lager zingen dan een paar maanden geleden. Heb mooie kleren, 2 volledige pakken, maar verkoop niets. Voetbalmatch in stad tegen de Thais. Berichten van Wim Tiemeyer. Programma: hedenavond Maatje Visser, hut 2 (hoorspel). Morgen zondag 10 uur repetitie, Show dinsdag. Zondagavond liedjes zingen in hut 7. Maandag rep. in stad. 's Middags Maatje Visser; 's avonds met dr. Berlijn en v.d. Eyden naar Oké familie. Dinsdag show in stad. Woensdag - -?? Donderdag misschien naar Tamoerang (tournee).

Zondag 9 september

Het belangrijkste tot dusver is dat Olle's mooie tas triomfantelijk in de kubikel hangt, net of ze zo ineens binnen zou kunnen komen stappen!

Maandag 10 september

Cholera in 't Jappenkamp hiernaast. Alle bezoek wordt waarschijnlijk stopgezet. Hevige regen gisteravond. Nu lichte motregen.

Dinsdag 11 september

Toch show. Veel strubbelingen. Gisteren allen met dr. Berlijn naar Pyson en Nin (niet vrouw). Erg ver buiten de stad. Alles een beetje luguber.

Regen, onweer, donker. In een soort paviljoen, tafel gedekt. Officiële voorstelling aan Nin + vrouw. Conversatie in verbeterde Oké stijl. ‘Tell your people and your wife - - we Siamees very glad. We love your country - Your Queen Wilhelmina (glazen leegdrinken en Hoeree 3 ×). En dan weer van voren af aan: We like Siam en the people! Your King very Oké. Hoeree 3 × en weer drinken. En - you give me your adress - - We will write you - Omhelzingen volgen. Handen geven. Opstaan, buiten met handen voor 't gezicht. Bloemen aanbieden. Buigen. Hoeree! All very Oké - Eindelijk weg. Afscheidceremonie ± 20 uur. Ze brengen ons samen weg. Zonder lantaarn. Nin haalt een mes. Je kunt nooit weten. Lopen in volslagen duisternis. Ergens op een weg in de regen opeens m'n Thai Song ten beste gegeven. Omhelzingen. Good friends for ever en de hele show weer van voren af aan. Ten slotte weer in Chinees eethuis - koffie - warme thee en Nin betaalt (20 tikal). Wij mogen niet betalen. Om 10 uur terug in 't kamp. Vannacht niet geslapen.

Woensdag 19 september

Sinds maandag terug van tour naar Tamoerang en Kamchinabri. Groot succes Maatje Visser en revuetje! Morgen met dr. Berlijn naar Bangkok voor 't vormen vaste concertparty. Geen enkel bericht van thuis (niemand). Wat doet Holland? Wat Olle? Begrijp er niet veel van!

Zondag 23 september

Al 3 dagen in Bangkok. O en O voorbereidingen. Gespr. met overste Mantel en Larssen. Blijf in Bangkok (sportclub). Was eerst in Chinese Chambre of Commerce. Reuze rotzooi. Alles net als in de dagen van 10 maart '42. Goddank in vrede. Weinig nieuws over Java, maar alles erg in mineur. Hans van Heusden en Wim Tiemeyer hier. Lig tegenover hen. Veel oude vrienden en bekenden. Verlang meer dan ooit naar Ol. Schreef 2 brieven, maar wacht nu eerst op bericht.

Maandag 24 september

Schietpartijen in de stad. Doden en gewonden (ook ex-p.o.w.). Herrie over mijn legering bij de officieren. Onhoudbare en idiote positie. Kan niet in hotels en in officierenkantines komen. En daar moet ik alles bespreken. Wat moedeloos. Slechte berichten over de vrouwenkampen. Links en rechts komen er al brieven, maar Olle zwijgt in alle talen.

Slechts nieuws over Holland. Vanavond een lezing van een vrije luit. ter zee. De stad 's avonds voor ons verboden. Incident van overste Platte met een geallieerde broeder. Schreeuw- en slaanpartij. Weinig geïnspireerd voor nieuwe repertoire.

Dinsdag 25 september

Gisteravond eerste brief Olle!! Een feest! Weinig inlichtingen, maar ze leeft en werkt in elk geval. Vandaag Wim T's Riquet jarig. In de stad geluncht. Op de tram gestaan. Gezellig overvol. Ook brief van Wim Carp met vaag bericht over familie in Holland, die o.k. zou zijn!

Zondag 7 okt.: Programma afgelopen + komende tijd.

Zaterd. 6 okt.: Cabaret Alliance Française

Zond. 7 okt.: Cabaret Alliance Française

Maand. 8 okt.: Radiouitzending

Dinsd. 9 okt.: Hospitaal

Vrijd. 12 okt.: Maatje Visser

Programma toekomst: 13 Alliance Française cabaret.

9 oktober

Na strubbelingen over ‘Als ze anders waren’57 verklaart overste Mantel: de bovenkampen huilen om Wim Kan. Hij moet direct op tournee.

11 oktober

Geweldig lieve brief van Olle.

Donderdagavond 18 okt.

20 brieven van Corry. Zondag j.l. brief geschreven aan generaal Bakker en met Hans samen in 't Ratanakosin Hotel op z'n kamer gelegd (op pyjamabroek). Plan + stijl Corry Vonk! Maandag 3 uur klaar tournee Pratchai.

Woensdag 24 okt. Tamoeang

3 voorst, in n.p. gegeven (1 hosp). 's Middags weggetimmerd. Bij aankomst wist niemand ergens van. 10 dagen geleden had er in de orders gestaan. In Tamoeang 't zelfde spel. Rotzooi. 2 lieve brieven van Ol!

Vrijdag 26 okt.

Geweldige ontvangst in Kanchaubury.

Zondag 28 okt.

Gistermorgen naar Tamarkan geweest. Gebombardeerde brug - monument. Het kamp was weg. Het was er stil en de vogels floten.

Gezwommen in de rivier met ons vijven (Nick, Hans, Joop, Grendel). Vissen met veel bier na! Wacht op Ol!

Dinsdag 30 okt., 9 uur

Pracht dag! Brief van Ol uit Singapore. Helemaal door 't dolle heen van vreugde! Kan absoluut niet meer wachten: Via Wim Carp berichten uit Holland. Prem erg ziek geweest, Jan een zoon, Pap in een kamp gezeten. Allen leven! Voel me gelukkig!

8 november, 4 uur

Ontmoeting met Olle in Thailand Hotel!

Einde pow dagboek.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen


Over dit hoofdstuk/artikel

datums