Burmadagboek 1942-1945

[p. 67]

[p. 68]

[p. 69]

Vijfde schrift: 20.9.1942 | 8.12.1942

Zondagmiddag 20 september 1942 (16.40)

Hier opent dan m'n 5de dagboek in de hoop dat het zonde zal blijken te zijn van zo'n dik schrift. Als we vrij zullen zijn zal ik dit dagboek wel beëindigen, te meer waar het bedoeld is hoofdzakelijk voor Corry Vonk, die moet weten wat ik gedaan en gedacht heb in die lange, lange tijd dat we gescheiden waren.

Gistermiddag (na afloop Engelse les) opeens mooie geschenken in ons kamertje gebracht van Corry en Liesje. Corned beef, worstjes, sokken, repen chocolade en Zwitserse kaas! Aten er direct een boterham mee voor we onze voorstelling begonnen. Heerlijk! Was die smaak al lang vergeten. Wat een onbegrijpelijke luxe! - - - Af en toe kijk ik eens in ons kamertje rond waar we de staart van de wereldse gezelligheid genieten en dan zie ik opeens de ongelooflijke rotzooi waar we in verzeild zijn geraakt.

Gistermiddag opeens grote consternatie: Kalker wordt overgeplaatst als tolk naar het plaatsbureau. Algemene verslagenheid! Er schijnen grote veranderingen op til te zijn. Een Jap. kampcommandant zou in het huis op de hoek komen wonen met 2 tolken en 4 sergeants. Niet zó leuk. En dat alles terwijl we vandaag naar huis zouden zijn gegaan!!! Gisteravond afscheidsvoorstelling 4de programma. Groot succes. Op het slot Kalker op toneel en ik hem toegesproken. 't Was een aardig moment. De hele staf + ‘broodje hard ei’ was er bij aanwezig. Na afloop eerst veel bezoek en toen na 10 uur toen iedereen al in bed lag hebben we met ons drieën Kalkers afscheid gevierd met vruchtensla van ‘Vader Bril’. Vanmorgen zongebaad in m'n zwembroek die 's avonds dan weer om de lamp moet hangen en verder niets uitgevoerd. Haalde boek uit bibliotheek dat grote mislukking bleek. Breng het direct weer terug. Vanmiddag zwaar onweer met regen. Regen ‘so blue’ stemming. Erg melancholiek en down. Verlang zo ontzettend naar Olle! Kan het soms niet meer uithouden... Weet me vandaag geen raad. Nou gaat Kalker ook al weer weg. Nou Rayer nog en dan zit ik weer helemaal alleen. Nou begint die rotkerk in de verte nog te zingen ook. Om stapelgek van heimwee te worden. Ik bid nu 's avonds nooit meer. Ik vind het zo'n rotzooi dat ik me niet voor kan stellen dat aan het hoofd van zo'n bende

[p. 70]

een soort lieve Heer zou staan. 't Schijnt me veel eerder de anarchie toe. Vanavond zondagavondconcert (als 't niet regent) met cabaretpotpourri. Om half 4 reep met Rayer gedeeld als troost voor de zondag. Om 5 uur thee met Vader Bril! Om 1 uur bruine bonen gegeten. Lekker. Wat dat betreft de laatste tijd weinig te klagen. Maar de rest...

Dinsdagmorgen 7.50, 22 september 1942

Alles in de mist gehuld. Even staan kijken bij de katholieke kerkdienst tegen het muurtje van de vrouwenloods. Met belletje enz. een eigenaardig primitieve indruk. Zondagmorgen j.l. van Stokvis f 20, - geleend (Rayer 10 en ik 10). Waren totaal door ons geld heen. Toch wel reuze aardig van hem. Zal 't niet vergeten! Gisteren (maandag) om 9 uur al bij 't hospitaaltje in de zon met Kalker aan het werk aan 5de programma.

5 minuten later werd het vonnis over Kalker voltrokken! Vlug alles ingepakt en hem met Rayer naar de poort gebracht. Kort afscheid en - ook deze vriend is weer weg. Was net als Rayer wel even in de put, maar enfin. Om elf uur Schaub op bezoek. Weer met liedjes. Keurde alles af. Bijna reuze stront. 's Middags nieuw boek begonnen van Van Schendel Meneer Oberon en Mevrouw. Kan er nog niet over oordelen maar 't lijkt me wel wat. Na Engelse les Lensing even op bezoek. Gekke berichten over 't 6de. Houden pertinent vol de oorlog is afgelopen. Alleen wij weten het nog niet. Stapelgek - geloof ik. Ook Gorters periode van 22 juni-22 september is nu voorbij. Astrologie is niet onfeilbaar. Gisteravond Stoa (Slechts Tijdelijke Oudehoer Avonden). V. d. Houert sprak over proefstation.

Woensdagavond 23 sep., halftien

Morgen inenting tegen pest. Er schijnt pest te heersen. Verder nog steeds wegtrekkende soldaten. Die achterblijven zijn streng en moeten zelf nog geoefend worden. Van Kalker heden geen enkel levensteken. Het kamphuis wordt schoongemaakt en ingericht voor nieuwe kampcommandant. Weinig of geen vliegtuigen in de lucht. Chinezen mogen niet meer verkopen aan ons. Ook 't dagverblijf moet door ‘inheemsen’ geleverd worden. Gisteravond laat merkte ik dat ik mijn lampenkap (zwembroek) nog aan had! Hedenavond Stoa gehad. V. d. Valk sprak over reizen door China. Om negen uur regen en einde van 't geheel. Snap niet veel van Van Schendels Meneer Oberon en Mevrouw. Overigens stemming vrij matig. Maar hebben het beter in ons ‘huisje’ dan vele anderen.

[p. 71]

Vrijdagochtend 25 september, 8.45

Slechte bui. Ook gisteren. Zie er niets meer in! Erg tobberig. Morgen misschien Ol naar Tjimahi. Gisteravond ‘Wie en wat is dat?’²⁷ Zelf ondervraagd; wist ± niets maar Van Thiel souffleerde uitstekend.

Vandaag pestinjectie halen. Hoop maar dat Ol deze ook kan krijgen!

Sprak met dr. Haiart lang over Kudelstaart. Hij had ons in november '39 in Aalsmeer in de 3 Kolommen gezien. Kudelstaart betekent volgens Van Selms: Kudel = kuil en staart = uitloper. Dus misschien de kuil aan de uitloper van de Westeinder. Als die overwinningen van de As zo voortgaan is de oorlog nog dit najaar door hen gewonnen. Denk zo vaak aan Prem, Pap, Truus en Jan. In de sfeer van hier is dat alles zó veraf en onwaarschijnlijk. Soms heb ik 't gevoel dit alles lang vooruit te hebben geweten (aangevoeld). Droomde vaak zoiets en trok me de hele toestand misschien meer aan dan normaal is. Maar ik vóélde dat we er zelf de dupe van gingen worden. Arme Olle. Ik had haar zo graag iets prettigers gegund.

27 Wie en wat is dat? - Een quiz zouden wij dat tegenwoordig noemen. Populair spel in bijna alle kampen. Raden wie er uitgebeeld wordt.

Vrijdagavond 25 september, 7.30

Hedenmiddag via plaatsbureau 2 mooie foto's ontvangen van Ol. God wat was ik daar reuze blij mee. Ook Rayer kreeg foto van Corry Vonk cadeau. Aardig idee met het oog op 30 september a.s. Verder een kleine groet van de b12 pindajas.²⁸ Hoop hem zondag te ontmoeten. Staar nu tevreden maar melancholiek naar de lieve Ol. Ik zou zo graag m'n armen eens om haar hals slaan en dat zij dan zou zeggen: ‘ik zal je wel dragen!’...

Sommige bezoekers beweren dat er een aap in het kippenhok zit. Maar R. en ik houden het op een kip mede omdat een aap geen eieren legt. Ik heb de pest in. Letterlijk en figuurlijk. God wat een rot leven.

28 b12 pindajas: omschrijving van iemand uit blok 12 die kennelijk met een lange stofjas aan rondliep.

Zondagmiddag 4 uur, 27 september '42

Gisteren reuze beroerd van pestinjectie. Vanaf 11 uur in bed gaan liggen. Om halfvijf naar trein gekeken. R. dacht Liesje en Corry te hebben gezien. Zag zelf niets! Om 8 uur naar bed. Geen Engelse les. Om halftien bericht van dr. M. dat alles met Ol goed was, dat het hospitaal hoopte dat wij daar wel een voorstelling zouden kunnen geven. Het wegzenden van onze programma's kan via Volz (?) gebeuren. Woensdag a.s. (30 sept. - R.'s trouwdag) om halftwaalf fourageren! Hoop dat het lukt. Heb Ol dan op de kop af 4 maanden niet meer gezien. Vanmorgen weer veel beter en 3de lezing over cabaret gehouden van 10 tot 11.

Daarna tot 1 uur bij de koffietent gezeten en doorgeluid zoals Ol zou zeggen. Gisteren officiële verandering van kampcommando. Als we zoet zijn en flink ‘Kerei’ roepen en salueren, mogen we misschien briefkaarten wegsturen en 2 × per week muziek maken. De nieuwe Jap. commandant moet een zeer beminnelijk mens zijn!

[p. 72]

Heden dinsdagmorgen 29 sept. '42, 11.30

Morgen R. 1 jaar getrouwd. Gaan ‘ijs en weder dienende’ morgen beiden mee fourageren en hopen ‘in de verte’ een glimp van de vrouwen te zien. R. gisteren alles ervoor geregeld: ‘De plaatsen zijn reeds besproken.

Twee goeie plaatsen aan de eerste kar.’ 't Wordt een groot feest... Als alles goed gaat. Hield me gisteren en vandaag hoofdzakelijk bezig met de vervaardiging van het feestgedicht. Het is net af en luidt als volgt:

De morgen daagt als ied're morgen
over ons allerdaagse kamp:
de bakker komt het brood bezorgen.
De lampekap gaat van de lamp.
Maar door de kamer zweeft iets beters.
Vandaag de dag van Liesje Peters!²⁹
Maar ondanks alledaagse zorgen
komt eens het eindstation in zicht.
Geduld - nog enk'le kilometers - -
Ginds op 't perron wacht - - -
Liesje Peters!!!

Vanmorgen lezing gehoord van Schoonhoven over de bestseller van Pallieter (Timmermans) tot Hollands Glorie. Buitengewoon goed. Hij haalde nog even iets van mij aan ook. ‘Hij zag er niets meer in’... Aardig te merken hoe steeds meer mensen in hun voordrachten enz. iets uit mijn liedjes aanhalen. Zelfs dominee Oranje laatst met zijn ‘steuntje in de rug’. De rust in 't kamp weergekeerd. Jap. zeer lief en mild.

Onderscheidingstekens mogen alle weer gedragen worden! Geef ze morgen R. cadeau.

29 Liesje Peters: de vrouw van Nico Rayer.

Donderdag 1 oktober '42, 9.15 's avonds

Gisteren verjaardag Rayer. 's Morgens brood met corned beef, vruchtensla en bezoek. Vele cadeaus. Om 10 uur uit fourageren. Om 10.15 weer terug wegens hoog Japans bezoek. Reuze de pé. Om halfeen weer uitgerukt. Geen Ol - geen Peters - - Grote diepe teleurstelling. Beetje ongerust, hoewel geen vrouwentrein uit Bandoeng aangekomen. Alles reuze dood buiten - - Sjouwde rijst in goedang met Gerhardz, trok met R. 't wagentje, lachte om zanger met ‘zonnetje gaat’ enz. Alles overigens naar, griezelig en erg beklemmend. Benijd de vrouwen buiten allerminst! Zou Ol daar wel ooit aan wennen? Het verlangen naar normale tijden steeg en steeg. Afschuwelijke ochtend. Schildwacht schreeuwen + bajonet aanval op vrouw met kroost. Ze bleef rustig zitten. Mooi. Thuisgekomen etenhalen al geweest. Lijn elf nasi goreng gemaakt en buren gebakken uitjes. Lief. Om 4 uur Engels. Om 6 uur bij Vriesman. Leiding gekregen van cabaret der amateurs. Om half 8 concert. Om kwart voor

[p. 73]

acht zelf speech gehouden van 10 minuten. Meegedeeld 2 × per week muziek en cabaret der amateurs, daarna huldiging van R. Heerlijk eten uit de keuken (rijst ragout met vlees). Stond rechtop in m'n buik.

's Avonds na concert huis vol visite. Om 11 uur enigszins down naar bed (wegens mislukt fourageren). In Prof. Brugmans gelezen Wereldoorlog '14-'18. De mens verandert nooit. Geen bericht van Ol - Tikje zenuwachtig.

Vrijdag 2 oktober, 12.15

Heb heden, zoals al zolang m'n verlangen was, mijn eerste sonnet geschreven en in gedachten opgedragen aan wat mij het liefst op de wereld is: Olle. Juist terwijl ik laatste hand aan het gedicht legde, verscheen dr. M. met zakdoekje door Ol geborduurd met 28-8-? Dat betekent zeker of ik er aan gedacht heb - dat vraagteken. Leuk teken. Was opvallend geïnspireerd de hele morgen. Heb nu de zakdoek in mijn zak en het borduurplekje een kus gegeven.

Soms zie ik heel Tjimahi als een grote vis;
Dood als een pier en bijna al aan 't stinken,
met mannetjes erop die 't dier verminken
en uit haar halen, wat er uit te halen is!

Daar in dat dooie huis zie ik - als ik me niet vergis
mijn vrouw; 't beeld is onzeker - 't moet bezinken.
Ik wil opeens m'n stem luid laten klinken,
van ‘één, twee, drie buut Corry’, net of 't gekheid is.

Is dit nou ernst of doen wij mee aan 'n kinderspel?
En gaat er zometeen misschien opeens een bel,
die dan beduidt dat ik m'n vrouw mag kussen?

Ik zou zo graag niet meedoen, maar intussen
weet ik geen ander spel dat nog wat vreugd bereidt.
Soms schijnt het hele leven - zonde van je tijd!

Maandag 5 oktober, 9 uur

Rayer repeteert al harmonica (close your eyes). Slechte en melancholieke nacht achter de rug. Verlang heel erg naar Ol. Gek dat je je daar af en toe zo goed overheen kunt zetten. Maar de laatste dagen gaat dat weer

[p. 74]

veel slechter. Zaterdagavond wegens viering Leidens ontzet - harmonica concert. Hield zelf tijdens concert ‘grote redevoering’ voor deelname aan het amateur cabaret. Er werd veel gelachen en luid applaus volgde toen ik de tekenaars met hun dure prijzen in de zeik zette. Was ontzettend luid en toch op dreef. Hielp erg goed. Heb nu ± 14 nummers al. Da's weer te veel en ‘U vraagt wij spelen’ heeft al verzoekjes voor een ½ jaar.

Dinsdag 6 oktober

Melancholieke bui enigszins bekoeld, alhoewel verre van helemaal weer boven Jan. Had 2 eindeloze repetities van het cabaret der amateurs. Zie er af en toe zelfs iets in... Schiet goed op met Engels. Daar R. wereldoorlogboek leest, lees ik Dood water van K. Norel. Erg mooi en prettig weer eens iets over Holland met ‘vorst’ en zo te lezen. Gisteren 2 man uit het zesde ontvlucht en vandaag weer gepakt. Zat gisteravond nog tot half 12 te lezen met Ols foto voor me op tafel. Moet morgen in Stoa gedichten (sonnetten) van dr. K. en v. S. voorlezen. Zal morgen of overmorgen dr. Siemens ontmoeten voor repertoire voor dr. Fokkema.

Zaterdag 10 oktober, 9.15 's morgens

Gisteren lange repetitie (ook eergisteren) van Cabaret der onbekenden. Om 1 uur opeens als Sinterklaascadeautjes veel lieve, praktische en lekkere geschenken van Corry Vonk. Zuur (zelf gemaakt stond er op), chocoladerepen (met lieve woordjes erop). Een blikje erwtensoep, gestampte muisjes, zeep, tandpasta en een prachtig dik schrift! God, wat lief en wat waren we blij. Alles gezellig om 2 uur (na 't eten) uit zitten pakken en bewonderd. Toch een beetje tobberig over zoveel liefde... Wat doet Ol toch veel voor mij en voor anderen. Ik vind het zo prettig af en toe weer een opgewekt levensteken van haar te krijgen. Maar nu zullen we wel voorlopig zonder contact komen, want het is weer helemaal mis en ook de briefkaart schrijverij schijnt van de baan te zijn. Nogal een boze bedoening is het geheel weer. Gisteravond lang met Stokvis over abc, Grimberg, Hermus en Hezeman gepraat. Gezellig herinneringen opgehaald. Daar heb je zo'n grote behoefte soms aan in een kamp. Dan ben je er vaak helemaal ‘uit’ met je gedachten en als de bel van halftien gaat, kijk je verwezen om je heen.

Zaterdag 10 oktober, 2 uur

Hevige opwinding om halfelf: uw vrouw is buiten. R. en ik repetitie onderbroken - bovenlijven ontbloot - hotchotorei³⁰ de poort uit! Niets te zien g.v.d.! Op het sportveld 10 minuten discus geworpen (nog nooit gedaan). Toen weer terug. Ergens in een huis - keek m'n ogen uit - maar

30 Hotchotorei: het líjkt Japans, maar het is een door Kan verzonnen kreet die zoveel betekent als: als de sodemieter.

[p. 75]

9
Aankondiging van een optreden, waarover Kan zelf noteerde: ‘De “bescheiden” reclame ook in Indië welverzorgd.’

[p. 76]

zag niks! Weer iemand (toen we binnen waren): uw vrouw is buiten. Konden niet nogmaals gaan. Hele morgen (en waarschijnlijk ook middag) verpest. Loop te vloeken door 't kamp. Dit is geen leven. Eén, 2, 3 buut Corry! Ook fourageurs haar gezien - koffie op de passar. Zou er goed uitzien! - - Om stapelgek te worden dit spel. Was nou juist weer een heel klein beetje over m'n heimwee heen en nou begint 't weer opnieuw. Eens kom je toch aan het slot van je beheersing en energie op die manier. 't Is alles goed en lief bedoeld, maar de uitwerking is precies omgekeerd.

's Avonds 10.15. Toch nog vrouwen gezien. Hedenmiddag in tuin schuin tegenover de heer Bensdorp. Beiden in 't groen gecamoufleerd tussen het groen. Bij Ambonese familie. Erg ontroerd en doodzenuwachtig. Zag en hoorde zo goed als niets. Verstond alleen opeens en heel helder de stem van Ol: ‘dag lieverd!’ Was zo verbouwereerd en in de war dat ik heel gek (misschien boos) gezicht gezet zal hebben. Zag haar vooral op terugweg vrij goed. Net als vroeger bij optochten van de Koningin. Toen ging het er ook steeds om of je d'r goed gezien zou hebben - - - ‘Man ik zag d'r op 3 meter afstand.’ Stemming valt nu niet te beschrijven. Weet wel dat ik ontroerd ben, zenuwachtig, angstig, blij en teleurgesteld tegelijk! Zaterdag zou het weer zijn. Knijp hem nou al. Vol eerbied en piëteit om half 7 bij 't eten ieder 2 zuurtjes genomen uit Ols eigengemaakte zuur! Engelse les er voor verzuimd. R. moest hotchotorei commanderen.

11 oktober '42. Zaterdagnacht halfeen

Bel. Hancho's. Rillerig. Nerveus. Afvoeren naar Batavia. R. en ik beiden erbij. Snel inpakken ± 600 man. Afscheid. Zes uur 's morgens vertrek in 't donker. R. en ik samen piekelen.³¹ Ontilbare last.

Harmonica. ‘Lijken’ langs de weg links en rechts. Toch volgehouden. Station aangekomen. Om half 5 in Batavia (10e Bat). Gekkenhuis.

Kiotski. Kerei. Naurei. Jasmei. Slecht vreten. ‘Johnny’ de kampcommandant.³² Groot circus! Eten bedelen keuken. Aussies Kempi. Pianospel!³³

31 Piekelen: sjouwen.

32 Johnny de kampcommandant: bedoeld wordt kapitein Kenichi Sonei ofwel Sunny Boy die later als oorlogsmisdadiger ter dood veroordeeld zou worden.

33 Pianospel: knuppelpartij.

Dinsdag 13 oktober '42

Alles aantreden. Vriesman: mededeling van zeer onaangename aard: klaarmaken voor vertrek naar Siam! Begin v. dysenterie bij de Amerikanen enz. Jap. faeces onderzoek (enveloppe met inhoud).

Geruchten - wel weg - niet weg. Timor wegens ziekte door Jap. verlaten (in Aussie's krant). Stortregens. Generale staf en g.g. ook in 10de Bat.

Heden allen voor het eerst kaal geknipt.

[p. 77]

Woensdag 14 okt. '42

Afscheid genomen van alle beroepsoff. Alle brieven van Olle verbrand in de keuken in de huilerige stortregen. Tranen in de ogen. Grote koffer achtergelaten... met vele dierbaarheden. Rugzak bemachtigd.

Donderdag 15 okt.

Om 4 uur reveille. Vertrek in de nacht naar station Koningsplein.

Versierd met vlaggen. Met overste Hubach in zelfde wagen. Op Priokkade alles leeg en dood. Wachten tot 10 uur. Dan aan boord s.s. Tacoma Maru. Met stokken de ruimen ingeslagen! Sloeg net op mijn stoeltje.

Luik 3. Achterdek. ± 1 m³ per persoon. 3 × ½ uur aan dek. Flauw vallen op 't voorschip.

Vrijdag 16 okt.

Vertrek v. Priok. Eerste dysenterie gevallen. Overste Hubach + 60 anderen.

Maandag 19 okt.

's Avonds 6 uur Singapore. Eindelijk.

Woensdag 21 okt.

60 zieken van boord. Onverwacht faeces onderzoek midden in de nacht (poppenkast).

Vrijdag 23 okt.

Pap - pap - pap! Vertrek uit Singapore. Direct wéér dysenterie.

Sommigen zéér ernstig - Gissingen omtrent doel v.d. reis. Dank zij Anton meer eten (stiekem in de keuken). Zweterig - rooie hondachtig enz.

Zondag 25 okt.

Passeren Pinang. Terstond daarop duikbootaanval. ± 2 uur. Pannetje eerst netjes neergezet. Zwemvest en verkeerde veldfles gehaald - 1 schip getroffen - Gevlucht naar Pinang. 8 uur 's avonds aankomst.

Dinsdag 27 okt.

Wachten in Pinang. Afschuwelijk veel zieken. Veel regen. R. slaapt aan dek. wc's besmet. Luit. Eif 's avonds overleden in de regen.

[p. 78]

Woensd. 28 okt.

Begrafenis Eif in stortregen op vlot. Houten rotkist. Kerkhof onder water.

Maandag 2 nov.

Wachten in Pinang. Toestand onhoudbaar. Protest ingediend. Alles besmet. Heden 3 of 5 man ontvlucht. 3 gepakt en mishandeld. Tot eind v.d. reis mogen niet meer aan dek.

Dinsdag 3 nov.

Erg in de buik. 3 × hevig geschrokken. Waarschijnlijk geen bloed en slijm. Gestopt met eten. Vertrek van Pinang. Volgens de Jap. sergeant zouden juist de zieken van boord zijn gegaan! - - - - Osei.

Zaterdag 7 nov.

Aankomst Rangoon (± 12 doden). Le Grand - v. Walraven enz. Onderweg 's avonds 8 uur overboord gezet. Zelf weer wat beter maar erg slap. Lijd dorst. Gisteren m'n slapie aan 't kotsen. Zweterige rotzooi - wonden - apepokken - dysenterie - rode hond - diarree enz. ± 300 zieken. Alle dekken besmet! Rugzak gekregen van een overledene. Erg blij. Im Westen nichts Neues. Om 6 uur rivier opgevaren; om 9 uur in Rangoon. Om 10 uur v. boord en om 12 uur nog opgeborgen in een pracht van een strafgevangenis. Kakkerlakken in m'n etenspan aan 't dansen - geen vreten, geen drinken. Dank u wel oom Jap.

Zondag 8 nov.

Erg in de buik. Puttee³⁴ om de buik. Mooie wasplaats, wc's om te huilen 2e etage.

34 Puttee: militair kledingstuk; brede band die om het onderbeen gewikkeld werd.

Maandag 9 nov.

Verjaardag R. Geen vreten. 'n Beetje pap. Chocola met suiker en water gegeten. Blikje gehakt opengemaakt. Lekker. Schijterij - Kramp - Naar - Akelig. 's Middags half 3 geallieerde luchtaanval. Volgens Aussies 1 schip getroffen (6 toestellen). De grond dreunde. Niet veel afweer zo te zien. Hier verder Engelsen, Brits-Indiërs, Chinezen, Aussies en Hollanders.

Donderdag 12 nov. '42

Dagverblijf aangekomen (slecht) elk 5 pisang - 2 jeroeks - suiker - sigaren. Aantal doden tot 16 gestegen.

[p. 79]

Maandag 16 nov., 11 uur

Zelf weer wat opgeknapt. Paar zeer slechte dagen achter rug. Eten slecht, maar steeds voor 2de keer gaan staan en al vaak gesloft! Eet tegen klippen op. Stemming: alleen ingesteld op eten; zodra gevoed - veel denken aan vroeger - mooie herinneringen met Olle. Mijn eigen Corry Vonk. Zie ik haar levend terug? En anders in 't hiernamaals? Zie ik Prem, Pap, Jan en Truus ooit terug? Twijfel vaak. Iedere dag wéér meer zieken. Met 20 tegelijk schieten ze het hospitaal in - - Als R. en ik in godsnaam maar gezond blijven. Zou alles zo dolgraag overleven. Als 't maar niet te lang meer duurt! Ik smeek God - het lot Corry Vonk... Als er een ster valt - steeds diezelfde ene wens. Leven met mijn Corry Vonk, die ik gevonden heb 11 jaar geleden. Zou het waar kunnen zijn dat ons grote geluk zo gauw al ten einde zou zijn? Enfin - niet mopperen voorlopig! 24 doden hebben we nu... Eten is 't probleem - leven - eten - drinken - slapen en niet denken. Denk veel aan Velp, Kudelstaart, Amstelveen, Susztenpass. Zien we het ooit terug? Zullen we ooit nog op de Carolina Hoeve een kopje koffie drinken - Prem, Ol en ik? Zoals in november '39. Da's nou 3 jaar geleden, maar ik denk er zo vaak aan.

Hoe zal Ol zich houden? Vertrouw nog steeds op haar flinkheid. Hoe is 't met Java, met Holland, met de oorlog? Eindigt die hel nooit? Ach, nu weet je pas hoe je 3 jaar lang leefde zonder je van al die ellende iets aan te trekken! Egoïst - egoïst. Lees weer Hollands Glorie. Vind alles nu heel anders. Heb zelf zoveel meegemaakt en voel me vandaag 100 jaar oud.

Dinsdag 17 nov., 5 uur

Bedacht heden: Viruly's ‘ideaal’ voor mij in vervulling gegaan: tijdens oorlog in Rangoon geïnterneerd! Hoor 't hem nog zeggen! Maar bedoelde toch niet: strafgevangenis Rangoon - honger - ligging op de grond - dysenterie overal! Vandaag weer 3 doden. Totaal 27. Van Zeelst overleden. Vorige week nog met hem gesproken. Hancho van ons - onder de indruk. De dood steeds vlakbij. Weet nu wat misère en ellende is. Eindelijk! Zal voortaan beter oppassen... Denk heel veel aan Olle, die alles is wat ik op de wereld bezit. Hoop en bid haar terug te mogen zien. In Godsnaam! - - Veel gegeten vanmiddag. Vannacht wacht gehad van 10.30-12.30. Kapitein Bosschen ook dood. Verder vrij opgewekt, hoewel plaatselijke toestanden vrijwel hopeloos. Laat me toch niet ontmoedigen. Ga er niet onder zonder strijd! Ga nu zonnebaden en mandiën...

Woensdag 18 nov., 10 uur

Hedennacht ± 11.30 uur bombardement van geallieerde vliegtuigen. Waarschijnlijk vliegveld aangevallen. 3 vliegende forten? Bijna volle maan. Offensief? Ontstellend veel zieken. R. ook sinds gisteravond aan de dunne. Weer 4 doden. Totaal 31. Zoutprobleem dreigend! Er is geen

[p. 80]

zout meer! Zie toekomst heel somber in. Proberen pisang en maiskoeken te krijgen - Afgewezen. Worden langzaam vermoord! Waar dat heen moet? Als ik Ol maar terugzie. Vannacht tijdens bombardement toch maar weer gebeden. Hoop dat 't helpt. Als er niet vlug uitkomst komt, zie ik er niets meer in.

Vrijdag 20 nov., 9 uur

Toestand zieken steeds zorgwekkender. Aantal doden 39! Gorter gisteren overleden (astroloog). ± 400 zieken in ‘hospitaal’ - 60 in de ziekenboeg en vanmorgen 98 op de kamers. Knijp hem erg, maar tot nu toe goed! R. weer ietsjes opgeknapt. Dagverblijf hopeloos zoek - geen suiker, geen zout - geen vruchten - niets. Gistermiddag even luchtalarm - niets te zien. Geruchten over offensief tegen Burma. God geve dat hier een eind aan komt en vlug anders gaan we er allemaal aan. Gisteren droge pap - droge rijst - slappe thee. Alles met niets. Misère - verdriet - akeligheid. Vertrouw op de toekomst, m'n levenslijn, Ols doorzettingsvermogen en geef het niet op. Hoop doet leven!

Zaterdag 21 nov., 10.30

In de zon in de tuin. Schoonhoven dood. Zaad Noordijk dood. 5 dagen geleden nog met beiden gesproken. God wat een toestand! Lig zelf op plaats van Z. Noordijk - met grote letters naam boven m'n hoofd - Brrr! Komen we er ooit levend uit? Rayer weer veel opgeknapt. Zelf gezond, maar slap. Als ik hier sterf word ik in Rangoon begraven - 2 man in één graf. Ik hoop op een geschikte kerel, want da's niet voor even... Beloften van de Jap. voor betere voeding... Reuze honger! Van onze kamer nu ± de helft ziek + 4 doden. Wanneer komt het einde? 't Is moeilijk nu je moreel hoog te houden. 't Lukt tot nu toe. Totaal aantal doden 51.

Maandag 23 nov., 2 uur

Gisternacht (zaterdag) 2.07 uur luchtaanval. Zware bom dichtbij.

Geschrokken. Zondag geen water. 2 × pap - brrr. Hele dag geen drinken. Rotdag. Foto van Ol bekeken - heimwee. Kraaien krrr-krrr-krrr. Mandibak leeg. V. Gijn klap door 't hek. Slecht eten - dagverblijf misverstand - nog steeds niet de deur uit. Geloof er niet in. Stokvis ook ziek. Leoni ziek. Scheermakers ziek. R. wat opgeknapt. Eén dode. Slechte dag gisteren wat moreel betreft. Zag er niets meer in. Schaak met Kamerling. Toekomst en verleden dromen, draaien steeds om Amstelveen, Kudelstaart, Jolstraat 66, Scheveningen, Velp, Uddelermeer en altijd eindigt het met eten! O God wanneer komt er aan deze boze droom een einde?

[p. 81]

10
Wim Kan en Corry Vonk tijdens een optreden in het Savoy Homann Hotel in Bandoeng.

11
Het abc-cabaret op tournee in Indie. Van links naar rechts: Wim Kan, Corry Vonk en Cor Lemaire.

[p. 82]

Dinsdag 24 nov., 9.30

Gisteren suiker aangekomen. Wist niet dat zoiets je zó op kon knappen. Heerlijk! Opeens vermoeidheid verdwenen, zo ook downstemming. Zie er weer wat in! Boek van Den Doolaard, Herberg met het hoefijzer, te leen. Ben benieuwd. Lees 's middags in de tuin, net het Vondelpark in 't verrot! Kraaien. Krrr, krrr. Ga schaken met Kamerling. Vannacht weer even luchtalarm. Niets gemerkt. Ben bang straks weer verder te worden afgevoerd. Enfin - geen zorgen voor de tijd. Praten nu weer even gezellig over de Ark!

Donderdag 26 nov., 9.30

Gisteren weer begonnen met Sinterklaasprogram. Maar verwacht verhuizing. Naar waar is onbekend... Gezondheid zeer goed. 2 × daags op last Jap gymnastiek. Wel prettig. Doolaards Hoefijzer uitgelezen.

Matig. Zieken allen iets opgeknapt. Hedennacht weer luchtalarm. Veel afweer - geen bommen. Actie tegen luit. van de keuken en tegen N. Moreel weer veel beter. Mooie maannachten. Denk veel aan Ol. Gisteren en vandaag katjang-idjoesoep. Goed eten! Minder honger in ieder geval. Eet veel suiker.

Zaterdag 28 nov.

Gisteren bericht Dickhof en overste Milius ook dood. Totaal aantal doden 70. Ziekte in deze barak langzaam afnemend. Gisteren gerepeteerd voor s.n.-programma. V. Gijn 's middags grote rijstekoek gebakken.

Lekker vet. Weer klonten suiker binnen. Moeite wordt gedaan onze vrouwen een levensteken te zenden. Zie weinig hoop daarop. Een beetje van ergste honger verlost. Goddank. Gisteren 'n beetje sambal gegeten. Reuze 't zuur. Kan overigens alles nogal goed verdragen. Zeker boven de middelmaat. Slaap veel, tob veel over Ol, maar zet me er ook steeds weer overheen. Heden komt inspectie Jap. dokter. Veel ruzies in en om de keuken. Zie erg tegen komende feestdagen op.

Maandag 30 nov., 9.30

Vannacht (halfzeven) zware luchtaanval. Grote ontploffingen en zware luchtafweer. Nu weer erg vraagtekenachtig omtrent eventuele thuiskomst. Als dat zo doorgaat kon ik wel eens eindigen met ‘iets op m'n hoofd’. Enfin - ons leven is in Gods hand - althans in geen geval in de onze. Nu ook weer veel doden. Totaal 78. Verheul, de goeie dikke ‘tank’ uit h.k.v., ook dood. Dat is de vijfde uit onze kamer 8. Van de 64 man hebben we nu nog 38 ‘gezonden’ op de kamer over. Griezelig en onheilspellend! Verlang zo heel erg naar Olle en soms ook ineens naar mijn horloge, mijn boeken, albums, manuscripten. Zou ik Ol ooit op deze

[p. 83]

aarde terugzien? Vandaag weer veel twijfel. Iedereen zegt dat ik er zo gezond uitzie. Als ik in de spiegel kijk, valt het me zelf ook op. Olle's vitaminen doen nu zeker veel goed. Het eten nog steeds ontzettend matig maar eet zelf hele pannen rijst op. Repeteer voor 5 december. Ben benieuwd of er wat van komt. Schreef nieuwe tekst voor ‘'t Leven valt mee en tegen’. Krijgen soms een beetje bouillon. Iedere dag zitten ze beneden kruisen te maken. Daaraan kun je het aantal doden van de dag zien. Er is ook een kerkhofcorvee. Doe iedere dag 2 × gymnastiek.

Prettig. Rayer slecht humeur. Moesten gisteren opeens alles schoonmaken van de Jap. Ga straks schaken met Kamerling. Praten weer veel over Holland. 's Avonds met dr. Bentink over Deventer, Zwolle en Uddelermeer. Olle speelt steeds grote rol daarin. Zal ik haar deze dagboeken ooit nog eens voor kunnen lezen?

Donderdag 3 dec.

Geen bijzonderheden. Overste Klaassen ook overleden. Totaal doden 92. Ziekte in barak bij ons neemt af. Gisteren en eergisteren een ‘enge maag’. Liedje aan het schrijven over ganzenbord. Stemming vrij goed. Gisteren grote brand in de stad. Duidelijk zichtbaar. Vannacht luchtalarm. Niets gemerkt. Gisteren kamerwacht. 2 × per dag gymnastiek. Slap maar gezond.

Zaterdag 5 dec., 1 uur

Ja Ol, je zal het vandaag voor 't eerst zonder cadeautje van me moeten doen sinds 10 jaar. Heimwee. Moeilijkheden met toestemming voor voorstelling van vanavond. Tolk Ribbins vergeten aan te vragen of zoiets. Overal slechte stemming. Keuken mocht vanmorgen om 7 uur pas gaan koken. Gevolg alle maaltijden in de war. Om 10.30 pap. Om halftwee ‘lunch’. Er schijnt vanmiddag een dagverblijf te zullen komen. Ben benieuwd. Rijstrantsoen gekregen voor eventuele verhuizing en in sok van Ol gedaan. Totaal aantal doden 106. Liedje Ganzenbord af. Goed geslaagd. Schaken, slapen, tobben, dromen, praten over Holland en denken aan de toekomst. Zo passeren de dagen. Op de kamers vieren ‘etensgesprekken’ hoogtij. Jappen erg klein en vervelend. Schoenen gericht. Ruzies rond de keuken. Geen voorstelling (waarschijnlijk).

Slechte leiding. Alles slap en half. Verlang naar Ol, naar huis, naar een heel klein beetje menselijke gezelligheid. Heb er zó ontzettend genoeg van! Is het dan te veel weelde als je met je tweeën gelukkig bent. Mag je soms in dit leven niet gelukkig zijn. Voorlopig ben je nou alles kwijt. Dat is oorlog leven - zogenaamd ten beste van het een of andere vage doel.

Bah! Wah! Wat een rotzooi!

[p. 84]

Ganzenbord 1942
(Melodie: Je me sens dans tes bras si petite. Voor 5 decemberviering in Rangoon '42)

 

Vandaag weer de dag die je als kind hebt genoten!

 

(Het leven is kort)

 

Je speelde verhit om een hand pepernoten

 

op 't ganzenbord.

 

Je zat in de put naar verlossing te snakken.

 

al ging 't niet vlot.

 

Soms had je onverwacht toch een einddoel te pakken,

 

won je - de pot!

 

 

 

Refrein

 

De eerste worp was haast altijd de herberg.

 

Daarna volgde dan ‘de brug’.

 

Bij de volgende gooi de gevangenis.

 

Of weer naar de herberg terug

 

Daarna via de put - als je zwijnde

 

naar de pepernotenpret!

 

Maar wie de ganzen ontmoette voor het einde

 

werd weer terug naar 't beginpunt gezet.

 

 

 

Nu zijn we wel groot, maar zo zonder 't te weten,

 

't gaat ongemerkt,

 

zijn we het ganzenbord nog niet vergeten;

 

't heeft doorgewerkt.

 

Want onder de zwoele Tjimahiese luchten

 

was 't net als toen,

 

speelden we ganzenbord met de geruchten

 

als kinderen doen.

 

 

 

Refrein

 

De eerste worp was haast steeds Nieuw Guinea,

 

daarna volgde dan metéén

 

eerst Raboul en dan gooide je Timor

 

met een zeeslag er omheen.

 

Voor je 't wist had je Lombok en Bali

 

inclusief bevrijdingspret.

 

Tot je landde nabij Banjoewangi

 

en weer terug op Raboel werd gezet!

 

 

[p. 85]

 

Soms schijnt 't of het spel, dat je als kind hebt genoten

 

weer mode wordt.

 

Maar 't gaat nu om meer dan een hand pepernoten

 

dit ganzenbord!

 

We denken nog steeds dat we 't spel zelf spelen.

 

Maar onverwacht

 

voel je hoe een ander nou gooit met jouw stenen...

 

een hogere macht.

 

 

 

Refrein

 

Wie op Singapore gooit moet vier dagen

 

daar zijn beurt overslaan.

 

'n Onderzeeër is net als de ganzen.

 

Dan moet je terug naar Pinang gaan!

 

Wie in Rangoon komt in de gevangenis

 

zit voorlopig achter slot...

 

Maar op de dag van de grote bevrijding

 

nou dan win je ook een pracht van een pot.

Gevangenis Rangoon 3-12-'42

Slot dagboek. Dinsdag 8 december 1942, 2.30

Vandaag is het een jaar geleden dat Ol en ik in Soeboek Singgan bij de Mey het uitbreken van de oorlog hoorden. Weet je het nog Ol? hoe overdreven grappig ik deed en hoe je er boos over werd op 't weggetje naar het station? Toen had ik geloof ik al een voorgevoel van de ramp die naderde. Later op onze laatste wandeling tegen het vallen van de avond op Tjimboeloewit had ik dat voorgevoel nog duidelijker. De angst gescheiden te zullen worden - uit elkaar te zullen gaan - ik heb die gevoeld. Misschien zelfs al op die avond in april '39 toen jij komend uit ons Amstelveense cafeetje in de voortuin van de Keizer Karelweg opeens begon te huilen en toen ik zei: ‘Misschien hebben we de mooiste tijd van ons leven al achter de rug.’ Echt volop gelukkig ben ik na die spannende dagen nooit meer geweest. Alles altijd met die ontzettende dreiging op de achtergrond. En nu hier in Rangoon; zonder jou. Het aantal doden is gestegen tot 121. Wie naar het hospitaal gaat, diens barang wordt stuk voor stuk genoteerd. We doen het beste onze werkelijke ‘bezittingen’ aan een goeie vriend te geven. Dat zal ik dan ook doen met mijn dagboeken en mijn liedjes. Hopelijk ontvang je die dan nog als ik hier ook dood zou gaan. Later kun je dan met Jons per klm eens op mijn graf gaan kijken. Maar liever ga ik op de thuisweg met jou samen eens naar dit hol en het kerkhof, waar zoveel van onze lotgenoten begraven liggen. Maar enfin - voorlopig voel ik me zeer gezond en de meeste mensen benijden me

[p. 86]

wegens mijn uiterlijk van ‘Hollands welvaren’ - erg verbrand en kort krulhaar (zo'n gekke dikke kop). Speelden 5, 6 en 7 december zonder Jap. toestemming ons Sinterklaasprogramma. 1. Harmonica liedje; 2. Ganzenbord 1942; 3. v. Bennekom; 4. Rayer; 5. Sinterklaas potpourri; 6. 't Geluk woont bij jezelf! Van halfzeven tot kwart over zeven. Goed succes en erg op dreef. Velen verwonderd over onze spirit. Vanmiddag bij 't hek bloemen van Jap. voor begrafenis gekregen. Op een holletje gebracht van hun 8 december feest... Geruchten gisteren over Mandelai en Moulmein. Hoop in godsnaam dat er iets van waar is, want ben soms wel heel erg in de put. Verlang zo ontzettend naar Olle! naar Prem, Pap, Jan, Truus, Kudelstaart en rust... Einde.