De Eerste Wereldoorlog door Nederlandse ogen

Getuigenissen - verhalen - betogen

2. Handige tips

Dat een mens in tijden van schaarste vaak vindingrijk wordt, geldt ook voor de jaren '14-'18. In allerlei bladen werden handige tips afgedrukt. Een voorbeeld daarvan is te vinden in het weekblad Panorama van 17 oktober 1917, waar een zekere Luus uiteenzet hoe men met een klein beetje koffie heel véél koffie kan zetten. Een ander voorbeeld is de uiteenzetting van N.N. in De Katholieke Illustratie van 17 februari 1917, waaruit te leren valt hoe je brandstof kunt besparen met een hooikist: een hulpmiddel dat tijdens de Tweede Wereldoorlog opnieuw in veel gezinnen opgang maakte.

2a. Luus: De schaarschte aan koffie

Nu de koffie zoo schaarsch geworden is, en we ook daarvan een - wél karig - rantsoen ontvangen, is het of we nóg meer dan anders verlangen naar een kop van dezen, in zoo hooge mate den geest verkwikkenden drank. Edoch, een oud spreekwoord zegt: ‘Waar niet is, verliest de Keizer zijn recht.’ Daartegen valt niets in te brengen, en dus zou het bij een ijdel verlangen blijven, indien Panorama zijn lezeressen - en ook zijn lezers, want ook die ‘zitten’ erg met de koffie-rantsoeneering - niet uit den brand hielp, zooals men dit noemt, en hun hieronder een recept verschafte, volgens welk zij van 1 ons koffie ongeveer 48 koppen van deze smakelijke verkwikking kunnen schenken.

[p. 214]

En dit wel zonder dat de beroemde kruik van Elia^* er bij te pas komt. Men gelieve er echter op te letten, dat men zich stipt aan het voorgeschrevene dient te houden, wil het niet mislukken. Doch het is heel eenvoudig. Let maar op.

Men heeft noodig: 1 ons gemalen koffie en ½ pond lichten basterdsuiker. Men zet het ½ pond lichten basterdsuiker droog op het vuur en laat het branden tot het heel donker is. Is het voldoende donker, dan doet men er een ons gemalen droge koffie door. Onder steeds roeren laat men dit op het vuur zwart branden. Wanneer het bijna zwart gebrand is, roert men er langzaam 1½ liter kokend water door, zoodat het een dikke brei wordt.

Dit laat men 3 minuten doorkoken, waarna men het tweemaal zeeft en in flesschen doet. Van dit extract nu is een eetlepel - of naar verkiezing iets meer - voldoende om een kop goede koffie te bereiden, wanneer men het bijschenkt met kokend water. Schenkt men er in plaats van water, melk op, dan is de koffie én smakelijker én meer gebonden. Suiker natuurlijk bijvoegen naar believen.

Van het op de zeef achtergebleven koffiedik kan men voor direct gebruik nog goede koffie schenken, door het dik te filtreeren met ongeveer ½ liter kokend water. Niet meer, anders wordt het te slap.

Per resto: Smakelijk drinken.

Een volgenden keer weer eens iets over de bereiding van jam uit wortelen, suiker en citroenen, of uit appelen, suiker en citroenen. Deze jam is én zeer smakelijk én zeer goedkoop, en dus met het oog op de hooge prijzen van boter en jam... actueel.

* kruik van Elia: zinspeling op het bijbelverhaal waarin de profeet Elia er o.a. voor zorgt dat de oliekruik van een weduwe niet leegraakt.

2b. N.N.: De hooikist

Over de samenstelling van dit practische instrument de volgende bizonderheden.

Men neme een kistje van ongeveer 80 bij 55 bij 50 cM hoogte, plaatse daarin 2 flinke potten of pannen, na vooraf den bodem met ongeveer een handdik tamelijk stevig houtwol, hooi of krantenpapier te hebben belegd. Om de pannen heen vulle men de overige ruimte stevig met houtwol, hooi of krantenpapier aan, tot aan den rand toe, neme de pannen er uit en bevestige van gonje^* of van een wollen of flanellen lap een ‘bekleedsel’ over het houtwol, zoodat op de plaatsen waar de pannen gestaan hebben, twee openingen gekomen zijn, in de rondte van gonje voorzien, waarin men diverse potten of pannen plaatsen kan. Dan make men ook twee kussentjes, gevuld met houtwol of hooi om op de pannen te leggen en... de hooikist is gereed.

Dat het gebruik daarvan voordeelig en praktisch is, kan blijken uit het feit dat b.v.

* gonje: uit Indisch hennep geweven grove stof.

[p. 215]

rijst die een halfuur noodig heeft om op de gasvlam gaar te koken, bij het gebruik van een hooikist slechts vijf minuten behoeft te koken, waarna men de pan in de hooikist plaatst en het deksel sluit om de rijst verder vanzelf gaar te laten worden.

Het komt er dus op aan te zorgen dat de warmte niet verloren gaat!

Bij gebruik van de hooikist neme men het volgende in acht.

De pan moet zooveel mogelijk gevuld zijn. Bij kleine hoeveelheden gebruike men dus kleine pannen. Bij bereiding op gas gaat door verdamping een groot gedeelte der vloeistof in de pan verloren. In de hooikist is dat niet het geval, zoodat men er op bedacht moet zijn de spijzen met minder vloeistof op te zetten. Wordt de rijst bijvoorbeeld met driemaal zooveel water opgezet, dan kan men nu volstaan met twee à twee en een half maal zooveel.

Slechts één zesde van den tijd dien de spijzen anders noodig hebben om gaar te worden, behoeven zij op het gas vóór te koken, waarna men de pan direct, om afkoeling te voorkomen, na het afnemen in de hooikist plaatst. Evenwel moeten de spijzen om gaar te worden, den dubbelen tijd in de hooikist blijven, dien zij anders op de gasvlam daarvoor noodig hebben, gedurende welken tijd de pan niet uitgenomen of geopend mag worden.

Na gebruik van de hooikist moet deze goed gelucht worden.

Ten slotte zij meegedeeld dat voor de bereiding in de hooikist zich in het bijzonder die spijzen leenen, welke in veel vloeistof moeten gaar worden.

Een ieder kan met het hierboven meegedeelde zijn voordeel doen!