Middelnederlandsche epische fragmenten

[p. 221]

XII.
Huge van Bordeeus.

In de: Nieuwe Reeks van Werken van de Maatsch. der Nederl. Letterk. V, 263-304, waar dit deel van een ridderroman voor het eerst werd uitgegeven, leest men:

‘Deze fragmenten werden onlangs door den Heer Rethaan Macaré, wethouder der stad Middelburg, ontdekt in den band van een oud Register, waarvan zij tot schutbladen dienden. Het zijn twee perkamenten vellen in klein folio formaat, beschreven op elke zijde met twee kolommen, elke van vijftig regels of verzen. Te zamen bevatten zij dus 800 verzen, echter niet aan één verbonden, vermits er bij beide een of meer insteekvellen ontbreken. Er zijn dus vier fragmenten, elk van twee honderd verzen. Zij zijn met eene zeer duidelijke hand, naar het mij voorkomt, in de XIV^de of in 't begin der XV^de eeuw geschreven, doch het is te bejammeren, dat de inkt op vele plaatsen heeft losgelaten, waardoor hier en daar veel onleesbaar geworden is, terwijl ook des binders onverbiddelijke schaar treurige verwoestingen heeft aangerigt.’

Dat deze fragmenten tot den bekenden roman van Huon de Bordeaux behoorden, wist men, en zij werden dan ook door Jonckbloet behandeld in zijne Gesch. der Ned. Lett. Verschillende buitenlandsche geleerden hebben zich sedert beijverd de geschiedenis van koning Oberon's beschermeling in een helder daglicht te stellen; uit hunne onderzoekingen zullen wij hier het een en ander overnemen, dat strekken kan om onze fragmenten aan te vullen en toe te lichten¹⁾. Een aan de uitgave van het Fransche epos ontleend

1) Men vgl. vooral: Les Epopées Françaises III, 719-773. Huon de Bordeaux, Chanson de Geste, publiée ..... par MM.F. Guessard et C. Grandmaison. Paris 1860 (Les Anciens Poètes de In France).
Ueber die beiden wiederaufgefundenen Niederländischen Volksbücher von der Königinn Sibille and von Huon von Bordeaux von F. Wolf. Wien. 1857.
Huyge van Bourdeus. Ein Niederländisches Volksbuch, herausgeg. von F. Wolf. Stuttgart. 1860. (Bibliothek des Litterarischen Vereins in Stuttgart. LV).

[p. 222]

overzicht van den inhoud moge den lezer eerst op de hoogte der zaak brengen: Vier jaren zijn verloopen, sinds Seguin, hertog van Bordeaux, gestorven is. Hij liet twee zonen achter, Huon en Gerard; de oudste is de held van ons gedicht. De twee jongelingen hebben nog niet hunne hulde betuigd aan hunnen leenheer Charlemagne. Een verrader, Amaury de la Tour de Rivier, die hun erfgoed begeert, beschuldigt hen van rebellie, juist terwijl de oude keizer, gebukt onder den last der jaren, er over denkt, afstand van de kroon te doen ten behoeve van zijn zoon Charlot. Charlemagne kan niet heengaan, voordat zijne macht overal erkend is: hij maakt zich dus gereed Seguin's zonen te tuchtigen. Maar hertog Naimes hun oom komt tusschenbeide, voert hunne jeugd als verontschuldiging aan en verzoekt, dat zij ten minste niet ongehoord veroordeeld mogen worden. De keizer stemt toe. Huon en Gerard worden naar Parijs ontboden en zij haasten zich derwaarts. Kort voordat zij daar aankomen, vallen zij in eene hinderlaag, waarin Amaury hen gelokt heeft; deze heeft van Charlot een handlanger en een werktuig weten te maken. Charlot brengt den jongsten broeder eene ernstige wonde toe, maar wordt zelf door Huon gedood. A maury, die nu eene schoone gelegenheid heeft om aan zijn haat te voldoen, laat Huon zijn weg voortzetten en eerst na hem komt hij met het bloedige lijk van Charlot in Charlemagn's paleis. ‘Hier ligt uw zoon’, zegt hij tot den keizer ‘en daar staat zijn moordenaar’, voegt hij er bij op Huon wijzend.

Charlemagne's smart wordt slechts door zijn toorn geëvenaard. Hij eischt den dood van Huon, die zich toch slechts gewroken heeft op een verrader; had hertog Naimes hem niet tegengehouden, hij zou den schuldige met eigen hand gedood hebben. Ten laatste echter, verlaten door zijne pairs, naar wier voorstellen en verzoeken hij niet wil luisteren, stemt de keizer er in toe, Huon vergiffenis te schenken. Maar tot welken prijs! Huon moet zich naar Babylonie tot den emir Gaudisse begeven; den eersten Sarraceen, wien hij in het paleis tegenkomt, moet hij dooden; hij moet, terwijl de emir aan tafel zit, aan diens dochter, de schoone Esclarmonde, drie kussen geven en dan zijne boodschap aan Gaudisse doen. Deze moet hem aanzienlijke geschenken meegeven en bovendien zijn baard en vier zijner zwaarste tanden. Huon scheept zich in en nu vangt eene reeks van avonturen aan, welke hij echter alle tot een gelukkig einde brengt door de hulp van den tooverkoning Oberon. Deze avonturen in het Oosten nemen het grootste deel van den roman in. Eindelijk komt Huon met Esclarmonde, die door den paus gekerstend en met hem in den echt verbonden is, weer in Frankrijk terug. Hij heeft de verlangde schatten, den baard en de tanden van den emir bij zich. Onderwijl is echter zijn broeder Gerard met eene dochter van den verrader Gibouart gehuwd en heeft zich van Huon's erfgoed meester gemaakt. Op de tijding van zijn broeders terugkomst reist hij hem tegemoet met het doel, hem uit den weg te ruimen. Dit gelukt hem niet. Wel slaagt hij er in Huon

[p. 223]

en Esclarmonde gevangen te zetten. Dezen worden echter door de hulp van Naimes en den alomtegenwoordigen Oberon bevrijd; Gerard en zijn schoonvader Gibouart worden opgehangen. Huon volgt Oberon na diens dood in zijn koninkrijk Monmur op.

Deze roman, die waarschijnlijk in de eerste jaren van de 13^de eeuw door een onbekend trouvère gedicht werd, bestaat uit twee deelen. Wolf zegt dienaangaande: Dass diese Sage vielleicht aus einem germanischen Mythus, aus einer Elben-Mythe, hervorgegangen sei, könnte ihre Berührung in einigen Grundzügen mit der deutschen Heldensage von Ortnit und Elberich (Auberon) vermuthen lassen. Dass aber auch diese Sage schon frühzeitig (wenigstens seit dem 12. Jahrhundert) in Frankreich verbreitet, mit dem Karolingischen Kreise verbunden und in selbständiger, halb volks-, halb kunstmässiger Dichtungsform, in Chansons de geste, ausgebildet gewesen sei, dafür haben wir Zeugnisse und Denkmäler.’ Hij citeert dan o.a. eene plaats uit de voor de letterkundige geschiedenis zoo gewichtige kroniek van Albericus Trium-Fontium (ad an. 810, in Leibnitz, Access. hist. Tom. II, P. 1. pag. 154): ‘Mortuus est etiam hoc anno Sevvinus Dux Burdegalensis, cui fratres fuerunt Alelmus et Ancherus, hujus Sewini flii, Gerardus et Hugo, qui Karolum (Charlot) filium Karoli casu interfecit, Almaricum (Amaury) proditorem in duello vicit, exul de patria ad mandatum Regis fugit, Alberonem (Auberon) virum mirabilem et fortunatum reperit et caetera sive fabulosa sive historica connexa.’

Gautier meent, dat de hier bedoelde hertog Seguin (Sewinus) niet onder Karel den Groote, maar onder Karel den Kale geleefd heeft, welke beide vorsten dikwijls door de trouvères verward worden; de Charlot uit het gedicht zou een der zoons van Karel den Kale, Karel het kind, geweest zijn, die volgens een Fransch kroniekschrijver door zekeren Albuinus (Aubouin) gedood werd. Huon zou later de plaats van Aubouin hebben ingenomen¹⁾.

Eene historische kern dus werd door den trouvère verbonden met de sage van den kleinen tooverkoning, wiens naam door Shakespeare, Wieland en Weber later zoo beroemd geworden is. Deze sage schijnt van Germaanschen oorsprong en Oberon identisch met den elfenkoning Alberich te zijn. De Franken kunnen deze sage in Gallië hebben gebracht, waar zij later onder den invloed der Arturromans ook eenige, Keltische elementen in zich opnam; immers ook in die mythologie komt een Gwyn-Araun voor, die gelijkenis vertoont met Oberon.²⁾. Die invloed der Arturromans blijkt overigens in deze Chanson de geste ten duidelijkste, zelfsin the mate, dat het gedicht eigenlijk niet tot de Chansons de geste kan gerekend worden, maar eer een ‘roman d'aventures’ verdient te

1) Vgl. daarover: Les Epopées Françaises t.a.p. p. 737-740.

2) Men zie: Huon de Bordeaux. Préface. XXII-XXV.

[p. 224]

heeten. Wij hooren van een kasteel, aan welks ingang twee koperen mannen staan, elk gewapend met een ijzeren vlegel; winter en zomer laten zij deze op en neer gaan, zoodat zelfs geen vlugge leeuwrik het kasteel zou kunnen binnenvliegen, zonder onder hunne slagen te vallen. In dat kasteel woont een reus, die daar eene schoone prinses gevangen houdt en een tooverhalsberg bezit, die onkwetsbaar maakt en zich voegt naar de gestalte van den drager. De tooverbeker, welke Huon van Oberon ontvangt, herinnert aan den Graal enz. Dit gedicht vormt dus een overgang tusschen de oude Chansons de Geste en de latere Arturromans. ‘A tout prendre’ zegt Gautier, ‘il faut considérer ce roman comme le plus parfait modèle des poëmen, qui ont servi de transition entre la vieille école des chansons de geste et l'école. nouvelle des romanciers de la Table ronde. Oeuvre de juste-milieu ou de fusion, qui a joui sans doute d'un certain succés, mais qui n'a eu aucun résultat durable. Et c'est le caractère essentiel de toutes les oeuvres de cette nature’)¹⁾.

Nadat wij aldus het een en ander uit de geschiedenis van het gedicht medegedeeld hebben, kunnen wij overgaan tot de Mnl. fragmenten. Deze hebben betrekking op den terugkeer van Huon naar Frankrijk, nadat hij zijne komische zending volbracht heeft. Zij komen dus overeen met het laatste gedeelte van het Fransche gedicht. Indien wij echter de Nederlandsche bewerking met het Fransch willen vergelijken, wacht ons ook hier weer eene teleurstelling. De bedoelde Fransche redactie toch is naar alle waarschijnlijkheid niet het voorbeeld van den Nederlandschen dichter geweest. Noch de hertog Guweloen, noch zijn neef Ghibrecht, noch de toovenaar Grimuwaert, noch zooveel andere personen, die in onze fragmenten voorkomen (Henriët de dief, Vulcanuut, die met Huon is teruggekeerd, de waard Jacke, de baljuw Muelepas, de ridders Gontier, Steven, en Claroen de Gournay) worden in deze Fransche redactie genoemd. Wat meer is, zij komen ook niet voor in het Nederlandsche volksboek van ‘Huyge van Bourdeus’; dit immers is juist getrokken uit de Fransche bewerking. Eene andere redactie moet dus tot voorbeeld hebben gestrekt aan den Nederlandschen dichter, tenzij men aanneme, dat wij hier eene min of meer zelfstandige bewerking der sage van Huon de Bordeaux vóór ons hebben. Ferd. Wolf meent, dat onze fragmenten gevolgd zijn naar eene redactie ouder dan die, welke Guessard en Grandmaison hebben uitgegeven. Ziehier zijne argumenten: ‘Diese Fragmente gehören unbezweifelt einem dem Französischen nachgebildeten und, wie Herr Jonckbloet mit Recht bemerkt, schon in der Zeit des Verfalls der ritterlichen Poesie in den Niederlanden abgefassten Gedichte an, etwa aus dem Ende des 14. oder dem Anfange des 15. Jahrhunderts, und bereits in kurze Reimpaare umgeschrieben. Aber das ihm zu Grunde liegende französische

1) t.a.p. p. 737.

[p. 225]

Original scheint aus einer Zeit zu stammen, wo diese Sage noch viel inniger met dem karlingischen Kreise verbunden und noch mehr in Einzelnen bekannt war. Denn die erhaltenen Fragmente beziehen sich auf den letzten Theil der ursprünglichen Sage, auf Huon's sieggekrönte Heimkehr nach seinen in Folge des Auftrags Karl's im Oriente bestandenen Abenteuern, und auf den Verrath seines Bruders Gérard (Gheraerd) der, von seinem Schwiegervater (zijn zweer Ghibewaert) verleitet, den ihm mit Vertrauen entgegenkommenden Bruder ins Gefängniss wirft und aus dem Wege räumen will, um das Erbe ungetheilt zu behalten (hier aber wird Huon nicht durch Uberfall and Gewalt, sondern durch einen Zaubertrank, dolendranc, der das Bewusstsein raubte, gefangen). Unter diesem Geschlechte der Verräther spielt nun hier Ganelon (Guweloen) noch die Hauptrolle, dessen so wie vieler hier genannter Personen (Ghibrecht, Ganelon's Neffen, Grimuwaert, des Zauberers, der Ritter und Freunde Huon's Steven, Gontiere, Omaer und Claroen van Gournay, Heïnriët des Diebs, Jacke des Wirths, Vulcanuut des mit Huon heimgekehrten treuen ‘Boten’ des von Gérard zum ‘baeliu’ von Bordeaux eingesetzten Muelepas, ‘geboren zu Toledo, wo kein guter Mann geboren ward’ u.s.w.) in den späteren Redactionen keine Erwähnung mehr geschieht.’

De uitgevers van den Franschen roman trekken uit dezelfde praemissen eene juist tegenovergestelde conclusie. Hoe ouder eene legende is, zeggen zij, hoe eenvoudiger. Nu vertoont h.i. de Nederlandsche bewerking met al die toevoegsels, waarvan in het Fransch niets voorkomt, blijkbaar een minder eenvoudig verhaal dan de door hen gepubliceerde tekst. Dat Ganeloen (Guweloen) in de Nederl. fragmenten voorkomt, is voor hen geen bewijs van ouderdom. Zij zijn van oordeel, dat deze er eerst door den Nederlandschen bewerker in gebracht is, omdat geen Fransch trouvère de dwaze vergissing zou begaan, Ganelon te laten optreden in een gedicht van zooveel lateren tijd; te meer daar de dichter wel op de hoogte is van de geschiedenis van Roland. (Zij verwijzen naar bl. 171, waar wij lezen (Huon brengt Karels boodschap aan Gaudisse over):

Li rois vous mande o le fier hardemant
Que, puis cele eure que Jhesus fist Adant
Et k'il perdi Olivier et Rollant
En Rainscevaux, ù ot domage grant,
N'ala il rois tant de gent asanlant
Que il fera à cest esté avant.¹⁾

Prof. Jonckbloet is het grootendeels met de Fransche uitgevers eens. Na Wolf's meening kortelijk vermeld te hebben, zegt hij: ‘Ik zie daarin eer het kenmerk eener jongere bewerking, en ben het in dat opzicht met

1) Vgl. t.a.p., p. VIII-XII.

[p. 226]

de uitgevers van het Fransche gedicht eens; hoewel ik het niet zooals deze aannemelijk acht, dat de afwijkingen door den Nederlandschen bewerker eerst in het verhaal zouden zijn gebracht’¹⁾.

Ik moet bekennen, dat Wolf's argumenten ook mij nog al zwak voorkomen en dat ik mij eer aan de zijde der Fransche geleerden zou scharen, die meenen, dat onze fragmenten bewerkt zijn naar eene latere redactie der Chanson de Geste. Er is echter nog iets anders mogelijk. Prof. Jonckbloet heeft zulk een gering denkbeeld van het scheppingsvermogen van den Nederl. dichter, dat hij zelfs niet kan aannemen, dat de afwijkingen in onze fragmenten van dezen zelf afkomstig zouden zijn. Ik zou integendeel geneigd zijn, het er voor te houden, dat zij wel degelijk van hem zijn. Ik kan niet gelooven, dat een Fransch trouvère, zelfs een van lateren tijd, Ganelon op deze wijze in eene reeds bestaande sage zou hebben gebracht; daarvoor was deze aartsverrader te onafscheidelijk verbonden aan Roland en Roncevaux. Dat een Nederlandsch dichter het zou doen, is daarentegen zeer goed te begrijpen; hier toch was men niet zoozeer vertrouwd met de Karelsage als in Frankrijk en de bewerker kan den Guweloen (Gueloen) uit de Mnl. vertaling van het Roelantslied hebben leeren kennen²⁾. Er is meer, dat op eene min of meer zelfstandige bewerking van den Nederlandschen dichter wijst. In onze fragmenten komt een toovenaar Grimuwaert voor, die eene rooverbende onder zijne bevelen heeft en Guweloen met zijne gezellen aanvalt en uitplundert. Van dezen maakt het Fransche gedicht, gelijk wij zagen, geene melding. Nu komt echter in den roman van koningin Sebille, die, zooals wij weten, uit het Fransch werd vertaald (welke vertaling later weer tot een volksboek werd omgewerkt) juist dezelfde persoon in een zelfde geval voor. Terwijl Sebille en haar reusachtige beschermer Baroquel (Varocher) onder weg zijn, worden zij door eene bende ‘straatrovers’ aangevallen, aan wier hoofd zich een ‘Capeteyn’ bevindt. Diens naam wordt in het Nederl. volksboek niet genoemd, maar kan daarom zeer wel gestaan hebben in de Mnl. vertaling van het Fransche gedicht³⁾. In het Fransch heet hij Grimoart. Ook deze is een toovenaar en verschillende voorbeelden zijner kunst werden reeds vroeger door Wolf medegedeeld⁴⁾. Ik houd het er voor, dat de Nederlandsche bewerker de persoon van den roover uit de geschiedenis van koningin Sebille had leeren kennen en dezen in zijn

1) Vgl. Gesch. der Ned. Lett. I, 130.

2) Reeds dáár heeft de naam dien vorm, die dan ook beter overeenkomt met de Fransche vormen: Guenes, Guenelun.

3) Eene redactie hiervan werd onder den naam Macaire uitgegeven in de ‘Anciens Poètes de la France.

4) Vgl. b.v. de analyse van het Spaansche volksboek: Hystoria de la reynaSebilla’ dat eene bewerking van den Franschen roman is, in ‘Neuesten Leistungen der Franzosen etc. bl. 144-145. Ook in de uittreksels t.a.p., bl. 13,

[p. 227]

verhaal bracht, evenals hij het Guweloen had gedaan.¹⁾. De ‘doledranc’, die het, bewustzijn rooft, komt niet in het Fransch voor. Ik acht het niet onwaarschijnlijk, dat de bewerker van de Mnl. redactie dezen zal hebben overgenomen uit den ‘Valentijn ende Nameloos’, waar wij dien eveneens aantreffen. Van waar de dichter Guweloeu's neef Ghibrecht kende, weet ik niet; in de Lorreinen wordt echter een Wibrecht (dezelfde naam) vermeld²⁾; ook de in onze fragmenten voorkomende Gadifier (vs. 750) komt niet voor in het Fransch. Personen van dien naam treft men echter in de Lorreinen aan. Zoo b.v. ‘Ende Gadifiere van Camerike’³⁾ en

Gi wart van den goeden arde
Van den coninc Gadifiere
Ende van siren sone Ogiere,
Die ons oyt waren ghetrouwe⁴⁾.

In de Mnl. bewerking wordt onder Huon's gezellen ook nog genoemd ‘van der havene Omaer’. Blijkbaar is deze dezelfde als Garin de Saint-Omer, die in het Fransche gedicht voorkomt; dat zal wel duidelijk worden, indien men eene plaats ziet uit het ‘Sommaire’ dat door de uitgevers werd opgemaakt. De paus zegt tot Huon: ‘Maintenant, écoutezmoi beau neveu. En partant d'ici vous irez à Brindes; là vous trouverez votre cousin et le mien; Garin de Saint-Omer, qui vous fera bon accueil. I1 est marin et garde de la port’⁵⁾. Deze Garin sterft echter voor de thuiskomst. In het volksboek, dat, zooals wij reeds vermelden, aan deze Fransche redactie ontleend is, heet hij Geerwyn.

Van waar de andere in het verhaal genoemde personen, zooals Gontier van der Geronden (of moet men lezen: Goutier?), Steven, Claroen van Gournay, Vulcanunt, Jacke enz. komen, weet ik niet. Ik vermoed, dat de bewerker ze uit andere verhalen kende of dat zij gedeeltelijk aan zijne verbeelding hun aanzijn dankten. En dat is ook geenszins onwaarschijnlijk, wanneer men bedenkt, dat de Middelnederlandsche epische dichters meer dan eens episoden of namen uit andere gedichten overnamen en in hun werk vlochten. Zelfs ontstonden op die wijze nieuwe romans. Van het epische gedicht ‘Flandrijs’ is dit door Dr. Franck aangetoond⁶⁾ en in der ‘Seghelijn van Jerusalem’ vindt men eveneens vele sporen van navolging⁷⁾. Dat de dichter van dien ridderroman de sage van Huon de Bordeaux kende, wordt door Dr. V. zeer waarschijnlijk

1) Ook in den Huon de Bordeaux, komt eene prinses Sebile voor, die in het kasteel van een reus zit opgesloten.

2) Roman der Lorreinen, Nieuw ontdekte Gedeelten door Dr. J.C. Matthes III, 3e boek.

3) Karel de Groote en zijne XII Pairs I, 1647. Ook II, 2913.

4) R. d. Lorr. (Matthes) III, 355.

5) t.a.p., p. LXXIV.

6) Zie Flandrijs, Einleitung, bl. 12-40.

7) Seghelijn van Jerusalem, uitgeg. door Dr. J. Verdam. Leiden 1878. Inl. bl. VI.

[p. 228]

gemaakt; bij zijne bewijsplaatsen voeg ik nog den naam van het monster ‘Grapaert’, die waarschijnlijk eveneens aan den Huon de Bordeaux ontleend is. Daar immers komt een monsterachtige reus voor, die Agrappart genoemd wordt⁸⁾.

Dat de in den Seghelijn voorkomende naam van Judas Maccabeus aan den Rijmbijbel ontleend zij, is zeker mogelijk. Maar ik wijs er toch op, dat dezelfde Judas Maccabeus een der hoofdpersonen is van den ‘Roman d'Auberon’, die aan dien van ‘Huon de Bordeaux’ voorafgaat en daarvan als het ware de inleiding vormt. In verband met de andere plaatsen, die aan den Huon de B. herinneren, acht ik liet waarschijnlijker, dat deze Judas Maccabeus eveneens aan deze Sage zal zijn ontleend. De naam der koningin Blensefleur (eveneens uit de Sage) kan natuurlijk ontleend zijn aan den Floris en Blancefloer, ik acht het echter niet overbodig er aan te herinneren, dat Blanchefleur ook de naam is der koningin, welke eene hoofdrol speelt in de Chanson de Geste van Macaire of van Sibille, beide bewerkingen derzelfde legende (Zie daarover: Les Epopées françaises III, 692). Uit dat alles blijkt genoegzaam, hoezeer het in dezen tijd van verval der epische poëzie de gewoonte der dichters was, van hunne voorgangers te borgen, wat zij noodig hadden.

Indien wij nu bedenken, dat de Flandrijs in het begin, de Seghelijn waarschijnlijk tegen het midden der 14^de eeuw geschreven werd (c. 1330-1350) en dat onze bewerking van den Huon de Bordeaux waarschijnlijk uit het laatst der 14^de eeuw dateert, dan acht ik de gissing niet te gewaagd, dat onze fragmenten deel hebben uitgemaakt van eene min of meer zelfstandige bewerking der Sage, waarbij de dichter gebruik maakte van zijne kennis van andere middeleeuwsche gedichten als het Roelandslied, den roman der Lorreinen, de koningin Sibille, de ‘Valentijn ende Nameloos’ en misschien nog andere, die ons onbekend zijn.

Wat nueindelijk onze fragmenten betreft, wij vernamen reeds, dat zij betrekking hebben op Huon's terugkeer. De verrader Guweloen wordt in het woud door eene rooverbende onder Grimuwaert aangevallen en beroofd. Zijne gezellen (twee neven) worden gedood, hij zelf ontsnapt en komt eindelijk in eene herberg, waar hij van den waard de tijding van Huon's gelukkig volbrachte zending verneemt. Op zijne beurt geeft hij daarvan kennis aan zijnen neef Ghibrecht. Ondertusschen hebben Huons broeder Gheraert en diens schoonvader Ghibewaert Huon door tooverkunsten (o.a. door een ‘dolendranc’) gevangen weten te nemen; zij veinzen voor de burgers van Bordeeus, dat hun heer omgekomen is en stellen de stad onder het bestuur van den wreeden baljuw Muelpas. Twee gezellen van Huon, die hem op al zijne omzwervingen vergezeld hebben en waarvan de een Vulcanuut heet, zijn aan Gheraert's lagen ontsnapt en vermomd als pelgrims te Bordeeus gekomen. Daar nemen zij hunnen intrek bij

8) Vgl. Huon de Bordeaux, p. 188 (ed. Guessard et Grandmaison).

[p. 229]

den waard Jacke, die evenals de meeste inwoners een trouw aanhanger van Huon is. Dezen geven zij te kennen, wie zij zijn en verzoeken hem alle vrienden van Huon in het geheim bijeen te roepen. Dit geschiedt. Als allen bijeen zijn, deelt Vulcanuut hun Huon's lotgevalleu mede en brengt hen tevens op de hoogte van de laatste gebeurtenissen.

Daarmede eindigen de fragmenten.

Dat deze in eene verkeerde volgorde werden afgedrukt, merkte reeds Prof. Jonckbloet op. De juiste volgorde is I, III, IV, II; de twee vellen moeten nl. in niet op elkander gelegd worden.

Stijl en taal der fragmenten verheffen zich nergens boven het middelmatige, al is de voorstelling soms niet van levendigheid ontbloot; de telkens voorkomende enjambementen dragen niet weinig tot die levendigheid bij. Opmerkelijk is in deze bewerking het veelvuldig gebruik van het pron. rel. achter een pron. pers., waar wij het geheel zouden weglaten. Zo b.v. ‘Si die ghinghen in dat cruut’ (vs. 188); ‘Hi die wiste wel die zeden’ (vs. 257); ‘Hi die souden corrigieren’ (vs. 333); ‘Ic die zwige vort van desen’ (vs. 432); ‘Men die zach ook zere trueren’ (vs. 442); ‘Hi die heeft bi haren live’ (vs. 592); ‘Ic die zal mi maken snel’ (vs. 678) ‘Si die begonsten up ons slaen’ (vs. 792)¹⁾.

1) Dr. Verdam vestigde daarop reeds de aandacht bij zijne bespreking v. het Volksboek (Taalk. Bijdr. I, 113).

Fragment I.

Saten zonder enich sparen,
Wel si XXX dat si waren,
Allegader sterke man,
Ende goede wapine an,
Ende daden hem tdiere tiden
Daer si souden moeten liden.
Ende Grimuwaert sijn sort
Aldaer wierp rechte vort,
Daer bi dat Guweles
Tzinen nette comen es
Ende wert recht in dole
Ende buten ziere mole.
Ende zine gezellen drie
Cume so wisten zi²⁾

2) Hs. zie.

[p. 230]

15

Weder si ghinghen of reden;

 

Stappans datsi leden

 

Enen doren groot ende breet,

 

Daer so was wel bereet

 

Grimuwaert ende die zine

20

In vulre wapine.

 

Die so riepen met moede wreet:

 

‘Vastelijc! nu beet! nu beet!

 

Alle vier ghi peilgrijn!

 

Ghi moet uwe Arabijn

25

Hier laten ende u goet

 

Ende blide zijn, dat ghi te voet

 

Van ons levende moget geraken’

 

Dat so dochte qualijc smaken

 

Den hertoge Guweloen,

30

Ende zeide: ‘Ghi felloen!

 

Soudi ons willen roven nu?

 

Kendi mi, dat zegic u,

 

Ghi sout arde node doen

 

Ende ghine waert ooc niet so coen!’

35

‘Wie zidi dan’, sprac Grimuwaert,

 

‘Dat wi van u vervaert

 

Souden zijn gemeenlike?

 

Al waerdi die meeste van Vrankerike,

 

Daer omme souden wi niet laten

40

Omme te zoukene onse baten.’

 

Fellyc zeide Guweloen:

 

‘Quaden ende moeti doen!

 

Soudic dor enen mordenare

 

Moeten zecgen wie ic ware,

45

Daer ic verholen wilde riden?

 

So addic tdezen tiden

 

Danne geleeft lanc genouch.

 

Ic zal meere ongevouch

 

Eer ebben an mine lede.

50

Doe trac hi een zwaert van goeder snede

Van onder die kuevele zijn
Ende ene huve stalijn
Addi onder zinen hoet,
Wel getempert ende goet.
Ende zijn rudder mede
Trac een zwaert uuter scede.

[p. 231]

 

Die messagier was vervaert

 

Ende noopte zijn paert

 

Ende waende vlien daer.

60

Een rover was hem te naer,

 

Diene slouch met zinen zwaerde,

 

Datti viel van den paerde.

 

Een ander met ere aex groot

 

Die slouchene aldaer doot,

65

Daert Guweloen ane zach,

 

Die hen gaf enen slach

 

Den gonen met zulker ghewelde,

 

Diene van den paerde velde,

 

Dat hem metten zelven slage

70

Thovet vlooch vander crage.

 

Ende den anderen diene doot

 

Slouch metter aex groot,

 

Dien so clovedi metten brande

 

Thovet dore toten tanden,

75

Datti sturte onder voet

 

Ende heersene ende bloet

 

Hem te zamen ute ran.

 

Daer omme die ondadige man

 

Rovers waren uuten keren

80

Ende ghingen up hem houweren

 

Met zwaerden ende met bilen,

 

Ende stoten tdiere wilen

 

Met bogen ende gaverloot

 

Guweloen, die also groot

85

Up hem weder slouch die slage,

 

So datsi hem versagen

 

Somige daerof begonden.

 

Daer omme wilden si tdiere stonden

 

Al daer niet achter terden.

90

Het began buten verden

 

Onder hem te gane daer.

 

Grimuwaert die toveraer

 

Was die stereste van hem allen.

 

Vanden paerde dedi vallen

95

Guweloens ridder doot;

 

Die ander inden zwaren stoot

 

Moeste daer bliven mede,

 

Ende Grimuwaert die dede

 

Guweloens paert stille staen,

100

Dat het niet en mochte vergaen

[p. 232]

Kol. 3.

 

No vertorden enen voet.

 

Guweloen wert des vroet

 

Ende spranc van zinen paerde

 

Vollec neder up die aerde,

105

Ende Grimuwaert benam mede

 

Van zinen zwaerde die snede.

 

Guweloen, die sterke here,

 

Thant so slouch also zere

 

Tswaert up Grimuwaerde,

110

Datti viel neder up die aerde

 

Ende hadde tswaert sine snede gehat,

 

Hine hadde geleeft niet meer nadat

 

No hine hadde gesproken wort

 

............. de verdort

115

............ hi ware doot

 

.......... al der an .. scoot

 

......... re omme adde vaer

 

...... Guweloen wort gewaer

 

.......... betovert was

120

....... dat met leden ras

 

....... e dicke vanden risen

 

....... re begonste bisen

 

...... s hi out hi was licht

 

.......... quade wicht

125

....... hem te volgene naer

 

....... ten an die paerde daer

 

....... die male ter vaert

 

....... elke lach up een paert

 

...... erst untermaten vast

130

........ ie adde groten last

 

....... en lieden wel behaechde

 

Grimuwaert die vraechde

 

..... er dat hovet zijn

 

.......... helm stalijn

135

..... was hem uut gedaen

 

...... ogen began hi slaen.

 

...... sprac: ‘gezelle mijn,

 

Waer es die sterke peelgrijn,

 

Es hi doot of gevaen?

140

..... even ware gedaen

 

....... nen ende comen

 

....... die met genomen

[p. 233]

 

....... zwaerde zine snede

 

....... r deen rover zede

145

....... c adde nu geraect

 

......... ende gewaect

 

........ wert also geslagen

 

........ en die ons inder hagen

 

....... ontslopen nu te voet

150

. ......... nden ende al zijn goet.

.......... knapen mede
........ er bleven tdezer stede
........... es ontlopen
.......... die hage gecropen
.......... een wel edel diet
........ st hem te volgene niet
........ vrome es hi van live.
Hi die heeft onser gezellen vive
Allene doot metter hant
Mids zinen scerpen brant
......... den zine snede¹⁾
Ende wi alle gebleven doot
Ende wi adden dor die noot
Moeten vlien onser vaerde.
Men zach Grimuwaerde
Sijn bloet tdiere stonde
Lopen uut nese ende uut monde
Vanden slage die hi ontfinc.
Hi stont up ende ghinc,
Daer hi staende vant zulc cruut,
Dat in adde zulc virtuut,
Als hijt nutte endet ter herte
Quam, verloos hi alle smerte
Quetsure ende zeerhede;
Ende van zinen gezellen mede,
Die hi daer zach gewont,
Stac hi elken inden mont
Al daer of het was gedaen
Ende si genasen zaen.
Maer die doode bleven doot.
Si trecten met aesten groot

1) 1. ‘Haddet behouden zine snede//Wi waren alle ghebleven doot’?

[p. 234]

 

Te zamen in hare duwiere.

 

Die dode grouven si schiere,

185

Bede dander ende die hare,

 

Maer daden die dode dare

 

Wapene ende cleder uut.

 

Si die ghinghen in dat cruut

 

Over zien hare gewin.

190

Die paerde waren in

 

Die duwiere geleet,

 

Daer hem wel was gereet

 

Hoy ende voedercoren¹⁾.

 

Si bezagen tdier oren

195

Die male, daer si in vonden

 

Arde vele diere ponden

 

In goude ende in zelvere claer

 

Ende juwelen dierbaer,

 

Van mantel ende van clederen mede

200

Daer si bi te diere stede

1) 1. een voeder coren? (Vgl. b.v. Antw. Liedb. XXXV, 4: ‘Hi brocht sinen heere een voeder houts’).

Fragment II.

Bekenden die wareit das,
Dat het een groot here was:
Het ne dede clene man
Nie zulke gewaden an
Van gesteente ende van goude
Beset arde menichfoude,
Ende gevoedert met ermine.
Elc der aventuren zine
Dancte boven maten zere,
Maer si waren uuten kere
Om hare gezellen doot;
Maer metten goude root
So waren si vergeten²⁾.

2) Hier schijnt iets uitgevallen. Men zou kunnen lezen: ‘so waren si des saen vergeten.’

[p. 235]

 

Si ghinghen drinken ende eten

215

Ende waren metten bliden.

 

Up Guweloene willic tiden,

 

Die welke also lange sloop

 

Ende ghinc ende croop,

 

Dat hi uten woude quam,

220

Daer hi enen wech vernam,

 

Dies hi was zere blide

 

Ende trac an ere zide

 

Ende hieu neven der aerde

 

Enen stoc met zinen zwaerde,

225

Die hi up zine scoudere leide

 

Ende stac tzwaert in de sceide

 

Ende trac den weck vort waert.

 

Sere clagedi zijn paert

 

Ende zine lieden mede

230

Ende zine andere rijchede

 

Riet hi varen altemale,

 

Ende sprac met hogher tale

 

Jegen hem zelven, daer hi ghinc,

 

Biden hemelschen coninc!

235

Ware hi comen weder te lande,

 

Hi soude elken met enen bande

 

Vor dat wout hangen doen!

 

Van rouwen weende Guweloen,

 

Dat hem bede zine magen

240

Also waren afgeslagen

 

Ende zine camerlingen,

 

Die hi boven allen dingen

 

Ghetrouwede van liven, van eeren.

 

...... wilde niet weder keren

245

... meesten wech was hi leden

 

........ was over reden

 

........ mont¹⁾ datti quam

 

......... ne pas vernam

 

......... stoeden in

250

......... n blide in zinen zin

Want hi was van gane moede.
Hi adde in ziere hoede
Noch penningen tdiere wilen

1) l. wout.

[p. 236]

 

Van goude, daer hi c. milen

255

Mede soude ebben gegaen;

 

In ene herberge trac hi zaen.

 

Hi die wiste wel die zeden;

 

Menich lant addi dorreden

 

Heidin ende Kerstijn.

260

Hi beghaerde een camerkijn

 

Te ebbene daer allene:

 

Met niemene wildi gemene

 

Wesen te diere stont,

 

Omme dat niemene cont

265

Soude wezen, wie hi ware.

 

Arde wel hi hem dare

 

Dede dienen, Guweloen,

 

Ende dede comen doen

 

Met hem eten blide van zinne

270

Bede waert ende waerdinne,

 

Datsi arde ghaerne deden.

 

Want hi sceen van goeder steden,

 

Dats te zecgene, edel man.

 

Na maeltijt hi began

275

Hem lieden vragen dare,

 

Hoe verre dat het ware

 

Van daer tote Bordeeus der stede.

 

Vier dachvaerden, die waert zede,

 

Maer si waren clene.

280

Si vraechden twi hi allene.

 

Daar so dorste achter wegen¹⁾,

 

Ende menich gerooft ende verslegen

 

Was in twout, daer hi bi quam?

 

Guweloen die tale an nam

285

Ende zeide: ‘ic wasser nalinx met

 

Al nu bleven daer int net;

 

Ic lieter lieden ende paerde,

 

Allene vlo ic mire vaerde,

 

Also men hier mach zien.

290

Segt, here waert, onder wien

 

So es dit felle wout gestaen?’

 

Die waert antwerde zaen:

 

‘Onder van .... oelgen Ghibrecht

 

Waer omme .... een recht

295

Ende het sijn mordenare alle

1) l. varen dorste achter wegen?

[p. 237]

 

Piere ......... in die valle

 

Hets ........... lijc here

 

Het .................

 

Ende ................

300

Die .................

Die goede te brengene dan die quade.
Die gast zeide: ‘Dor ghenade!
O here waert, hoe mach dat zijn?
Sijnt niet goede Kerstijn
Danne, die hem anegaen?’
Die waert zeide: ‘Niet verstaen
Sone heb ic van der duecht;
Maer wel ghise kennen muecht,
Het zijn magen van Guweloene,
Die altoos met haren traisoene
Nacht ende dach ommebisen,
Hoe si in eniger wisen
Die goede mogen bederven
Ende ontgoeden ende ontherven.’
Kennesse adde an die wort
Guweloen daer hise hort,
Dat die waert ende waerdinne
Adden arde clene minne
An dat geslachte zijn,
Ende peinsde: Ten trouwen mijn!
Up dat ic hier ware becant,
Ic soude clene gevant
Wezen van dezen man:
Hi souder litel winnen an.
Dat so peinsdi ooc mede.
Toten waert datti zede:
‘Seker, ghi zegt waer!
Bede verre ende naer
Zinget men dat zelve liet.
Wist Karel, tvrome diet,
Van dezen here dat hi
Sijn lant hout so onvri,
Hi die souden corrigieren,
Of hem zelven calengieren
Bede van live ende van goede.
Here waert, waerdi zuic van moede,

[p. 238]

 

Dat ghi hem een brievekijn

 

Wilt gheven in die handen zijn,

 

Hi soude bin dagen drie

340

Te niete doen al die quadie,

 

Dat in dezen woude leit,

 

Ende eere ende v ... eit

 

Sonder u bi ge ......¹⁾

 

Als hi den brief ..... en

345

Ende leent ...........

 

.... al den hie .......

 

...... deen ....... en

 

(Ende bin dez) .........

 

(Sal ic hier) ..........

350

(Ende Kaerl de) ........

Mare van coninc Hugen bringen,
Daer men arde vele dingen
Ave zeit binnen Parijs.
Die waert sprac: ‘Dies ben ic wijs,
Want ic was te Parijs int stede,
Daer ic al die warede
Den goeden abt van Clongi
Horde vanden coninc vri
Zecgen vor die gemene stede:
Hoe hi Karels boodscap dede
Anden soudaen Gaudijs,
Dies men hem te vullen prijs
Nemmermee geven mach
Tote anden domesdach.
Ende hi es weder in Aragoen
Comen, die coninc coen,
Daer hi crone heeft ontfaen
Ende bringt gevangen den soudaen
Ende menigen heidijn.
Gebenedijt so moeti zijn
Ende alle diene ebben lief,
Ende toren ende grief
Alle die gone, diene haten!
Hi slacht wel boven maten
Sinen vader Saiwine!’

1) l. souder u bi gescien?

[p. 239]

 

Guweloen dochte therte zine

 

Breken te dien male,

 

Datti horde zulke tale,

 

Maer hi louch ende volgde mede

380

Al die tale, die hi zede.

 

Lange zere boven maten

 

Si over tafle zaten,

 

Dat Guweloen den waert uut aelde

 

Ende zelve hoveschelike taelde.

385

Ende so princelike zat

 

Over tafle ende at

 

Al addi Karel zelve gezijn,

 

Ende dede zine slavijn

 

Uut, doen scheen hi wel een here

390

Zijnde van groter eere,

 

Ende dedem over waer

 

Ooc dienen al daer.

 

Ende alst up was gedaen,

 

Ghinc Guweloen also zaen

395

Scriven een .brievekijn

 

An Ghibrecht den neve zijn,

 

Daer hi binnen heeft ghes ...¹⁾

 

Die doot van zinene ........

 

Dat so was een qua ....

400

. Hi bezegeldet Guweloen

1) l. ghescreven//Die doot van zinen neven?

Fragment III.

Tusschen Bertaengen ende Normendie,
Niet vorder ne wilde hie,
Guweloen die felle baren,
Metten scepe te watre varen;
Maer hi zat up zijn paert
Ende reet te lande waert
Hemelijc ende allene.
Sine bliscap die was clene,

[p. 240]

 

Omme dat Hugelijn

410

Adde behouden tleven zijn

 

Ende al die zine met.

 

Niewer hevet hi gelet,

 

Vor hi quam in Henegouwen.

 

Hemelijc hi ziere vrouwen

405

Omboot ende zine lieden,

 

Ende ghinc hem bedieden,

 

Dat zine gezellen waren bleven

 

In Spaengen ende lieten tleven

 

Ende hi zelve nauwe ontginc.

420

Hi was clene metter dinc

 

Te wets om ene luegen

 

Te vindene metter vluegen,

 

Ofte eene mordaet

 

Of enen valschen raet

425

Te vindene up ene stede.

 

Staende¹⁾: over warede

 

Hilden si zine wort,

 

Sine adden ooc, verstaet tbediet,

430

Daer jegen dorren zecgen niet,

 

Al adt luegene gewezen.

 

Ic die zwige vort van dezen

 

Ende zecge u van Gheraerde

 

Ende vanden fellen Ghibewaerde.

435

Elkerlijc van hem beden

 

Adde therte vul droufeden.

 

Ende vul der ongesonden;

 

Sine dorsten tdiere stonden

 

Hem zelven niet ziec maken;

440

Die herte in waren zaken

 

Dochte hem beden scueren.

 

Men die zach ooc zere trueren

 

Der felre hertoghinne,

 

Die gelijc der serpentinne

445

Binnen was ghevenijnt ....

 

Ende die felle Gheraer ....

 

Dede zenden na dat

 

Tallen kerken van der stat

 

Ende tallen cloosters mede

450

Ende over hem doen gebede.

1) ? l ... up ene stede//Staende. Over enz.?

[p. 241]

Kol. 2.

 

Datti so zere was bestaen,

 

Datti cume soude ontgaen,

 

Ende hi adde int herte zine

 

Groten rouwe om Hugeline,

455

Sinen lieven broeder goet,

 

Daer men hem of maecte vroet,

 

Datti comen was int lant

 

Ende dat die vrome wigant

 

Was vermoort ende verraden

460

Ende vanden live brocht in scaden,

 

Maer hine wiste van wien,

 

Ende datti zinen broeder zien

 

Niet soude vor zine doot,

 

Dies addi den rouwe groot

465

Datti van rouwen sterven waende.

 

Dies bat hi ende vermaende,

 

Dat jonc ende daertoe oude

 

Over hem bidden soude

 

Ende over zinen broeder mede,

470

Datti te ziere stede

 

Met lieve moeste comen.

 

Aldus so dedi nomen

 

Sine bede, dat zecgic u,

 

Ende hi maecte enen baeliu

475

In die stede vanden doden

 

Ende dede hem geboden

 

Te gevene tote dat

 

Ruwaert te zine vander stat,

 

Tote hi genezen ware,

480

Of zijn broeder quame dare.

 

Geheten was hi Muelpas.

 

Ne geen overdadigher was

 

Binnen Bordeeus der stede,

 

Noch geen aergher mede

485

Ende verrader quaet ende fel.

 

Sine warens niet te wel

 

Gepait die vander stede.

 

Sone waren si van Geraerde mede,

 

Die si geloofden cume;

490

Want men onder den dume

 

Al hemelike zede,

 

Dat Gheraert ende zijn zweer mede

[p. 242]

 

Arde zere drouve waren,

 

Dat Huge die vrome baren

495

Soude te lande comen.

 

Nu so willic u nomen

 

Vanden goeden Vulcanuut,

 

Die niet was van zinne ruut

 

Maer suptyl ende vroet

500

Ende getrouwe ende goet.

Ende zijn gezelle mede¹⁾
Waren comen in die stede
Van Bordeeus hemelike
..... dat die verrader rike
....... oen was gevaen
....... feten adde gedaen
....... enen peilgrijn
Ende elc adde zinen slavijn
Uut gedaen om die dingen.
Als cooplieden si ghingen
In ene herberge binder stede,
Ende hem te gemake dede
Elkerlijc na zijn gevouch,
Want si adden ghelts genouch.
.... rs ende lapidaren
Seiden si datsi waren.
Si conster hem alle bede
Arde wel gehelpen mede
Ende Vulcanuut boven al
..... e hoeden dat gescal
..... en fellen palmenare
....... m dat ware
..... van wanen hi was.
Vulcanuut bout ende ras
...... wijs ende vroet
...... vele wel verstoet
...... oen hemelike zede
...... elc in die stede
...... en vromen Hugelijn
...... den broeder zijn
...... mestroude zere
....... dien vromen here

1) l. Hi ende etc.?

[p. 243]

 

... at .... en tziere stede

 

..... anden volke mede

535

... doot lach up die Geronde

 

..... men ave ne conde

 

....... en die warede

 

......... binder stede

 

..... emiste vanden zinen

540

..... herte was in pinen

 

..... wijf ende man

 

....... nuut began

 

...... vragen dijn here

 

........ minde zere

545

...... ane hem verstoet

 

Seide: ‘Here waert, maect mi vroet,

 

Datti God eere moete geven,

 

En was met Hugen niet een Steven,

 

Die sijn drussate hiet,

550

Doen hi uuter stede schiet

Ende addi niet een vader?’
‘Ja hi, vrient, ende allegader,
Die met Hugen onzen here
Voeren over twilde mere,
Die so kendic alle wel,
Vrome rudders ende snel,
Ende die abt van Clongi.
Daer so wasser ooc, die mi
Bestoeden arde naer:
Vander havene Omaer,
Ende Gontier vander Geronden,
God vergeve hem alle zonden,
Of si alle bede zijn doot!
Ende leven si, uuter noot
Moetse bringen onse here!
Want tvolc es uuten kere,
Dat zijn broeder Gheraerdijn
Over den coninc Hugelijn
Den lieden doet doen gebede
Ende over hem zelven mede;
Want die menige, die peinst,
Datti hem zelven daerin veinst;
Want zijn wijf ende zijn zweer
Weten menigen lozen keer

[p. 244]

575

Ende so doet hi zelve mede,

 

Ende hi hevet in die stede

 

Nu gemaect enen baeliu,

 

Die es alre doget scu

 

Ende vul alre quaetede,

580

Ende hi heeftene in zine stede

 

Al met allen ooc gheset.

 

Hi es gheboren van Tollet,

 

Daer noit goed man gheboren was¹⁾,

 

Ende es geheten Muelepas,

585

Vander felre verraders bloede.

 

God die gheeft ons te goede

 

Ende zijn lieve moeder Marie!

 

Ene quade dachvaert dede hie

 

Tonser alre bouf Gheraert,

590

Alsi die dochter van Ghibewaert

 

Troude tenen wive.

 

Hi die heeft bi haren live

 

Gewonnen nu een kint,

 

....... duvel ane zint

595

........ dan enen man

 

...... lieden zecgher van

 

....... en kerstin doen

 

..... die dwerch Guweloen

 

..... rudders ordine mede

600

....... or zijne kerstinede

1) In de Hist. Litt. de la France XXII, p. 701 lees ik: ‘Dans l'histoire de Maugis, comme dans la plupart des autres monuments littéraires du même temps, on voit que la ville de Tolède passait pour être le centre des études astrologiques et le séjour ordinaire des plus fameux magiciens.’ Had deze stad misschien daarom zulk een slechten naam?

Fragment IV.

...... at hem al bescheet
...... ment inden hals smeet
........ e louch Vulcanuut²⁾
...... et dochtem een goet druut

2) Hs. Vulcanus.

[p. 245]

605

........ en die waert zijn

 

........ hi den coninc Hugelijn,

 

Sinen lieven geherechten here

 

Minde met herten zere,

 

Ende zeide: ‘Lieve here waert!

610

Mi dinke, dat ghi gherechtvaert

 

Zijt in uwer herten gront.

 

Wildi te dezer stont

 

Also vele doen dor mi,

 

Als ic soude bidden di? -

615

Ic wils verdienen ten trouwen mijn

 

Ende ter eeren van Hugelijn;

 

Want ic wel ende wee

 

Met hem doochde over zee,

 

Ende die gezelle mine

620

Ende metten coninc Hugeline

 

Quamen wi over bede -

 

Dat ghi wout in die stede

 

Een ghedeel lieden mi

 

Doen spreken, die ghi

625

Kent, dat ghetrouwe zijn

 

Den coninc Hugelijn,

 

Ende die vrienden ende die magen

 

Die met Hugen wilden wagen

 

In dat lant van over zee:

630

Ic wilde hem een wort of twe

 

Secgen van Hugeline

 

Ende vanden gezellen zine.’

 

Als die waert dat verstoet,

 

Diere om adde bliden moet,

635

Dat was hi die Jacke hiet,

 

An Vulcanute datti schiet

 

Ende namen inden arme dare

 

Ende zeide: ‘wildi nuwe mare

 

Secgen vanden here mijn,

640

Ic wille tuwen dienste zijn

 

Ende doen, dat ghi beghaert.’

 

‘Jaic, en trouwen, lieve here waert,

 

Doet ons die vrienden comen

 

Vanden rudders, die ic nomen

645

U allegader wille hier:

 

Voren die rudders fier,

 

Steven ende Gontiere

 

Ende Omaer, den rudder fiere

[p. 246]

 

Ende Claroen, den rudder fray,

650

Die men hiet van Gournay.

E ......... den palaise
E ......... ch Niclaise
E ......... der hede
Ende ....... in die stede
Die ........ Segewine
Besi ...... van Hugeline
Ende ........ bastaert
Oom .......... waert
Hugelijn ............
Ende broeder des .......
Die nu es een cardinael
Ende die enen vromen vassael
Bestaet, die Alsamus heet.
Wat dezen lieden ane gheet
Ende Hugen getrouwe si,
Dat so wilt doen spreken mi
Hemelijc metter vaerde;
Maer den fellen Gheraerde
Sone willic spreken niet.’
‘Help here, die hem crucen liet’,
Sprac Jacke die goede mán,
‘Hoe wel ken icse alle, die an
Desen goeden lieden gaen!
U begheren wort wel gedaen,
Eer dat ic in enighen kere
Ete of drinke, bi onzen here!
Doet u te gemake wel:
Ic die zal mi maken snel,
Datsi cortelijc en trouwen
U zullen comen anescouwen
Ende so hemelijc gedaen,
Dat niemene zal verstaen,
Die ons ende dezer mare
Sal wezen contrare.’
Ende mettien so ghinc hi
Zere blide, geloves mi,
Daer hi wiste der goenre magen,
Wies namen ghi horet gewagen,
Vaders, broeders, oome, neven;

[p. 247]

690

Ende heeft hem te kennen gegeven

 

Al daer zonder letten mee,

 

Dat tzinen huus¹⁾ waren si twee,

 

Die met Hugen over quamen

 

Ende diese alle te zamen

695

Hemelijc gherne spraken.

 

Ay God! hoe wel si te gemake

 

Waren, die goede lieden,

 

Alsi dat horden bedieden!

 

Ende quamen een ende een

700

Te zamen, dat negheen

Ander daer mer ..........
Ende in die de ..........
Meest vanden ...........
So dat al daer b .........
Verzamen na m ..........
Arde vele goed ..........
Ja die macht ............
Ende vele magen .........
Vanden coninc Hugelijn.
In ene camere si zijn
Alle te zamen gegaen,
Daer si wel ebben ontfaen
Ende blidelike die twee,
Die welke van over zee
Met Hugeline quamen,
Ende baden hem te zamen,
Dattem al die wareit
Van Hugen worde gezeit
Ende van haren vrienden met,
Daeromme datsi ontset
Waren van herten zere.
Vulcanuut sprac: ‘Bi onzen here!
Dat so zal u gheschien,
Ende wilt dies geloven mien:
Al die rechte wareit
Wort u van mi nu gezeit.’
Doe ontvielen hem die tranen,
Als hi begonste vermanen

1) In de uitgave der M.v.L. thuus.

[p. 248]

 

Van Hugen ende dat hi

730

Peinsde omme den coninc vri,

 

Wie¹⁾ hem over was gegaen,

 

Der gelijc dat ghi verstaen

 

Ebt die wareit min no mee

 

Van dies hem over zee

735

Was gevallen den here vri,

 

Ende daer si waren na ende bi,

 

Hi ende zijn²⁾ gezelle mede,

 

Die met hem uut kerstinede

 

Trac ende met hem weder quam,

740

Tote dat die here lofzam

 

Weder quam int casteel,

 

Dat welke die hangereel³⁾

 

Maecte met toverien,

 

Omme datti den vrien

745

Hugen bedriegen woude,

 

Ende die minne ende die vroude.

 

Die welke hem Gheraert

 

Ende zijn zweer Ghibewaert

 

Toochde den coninc fiere

750

Ende datti gaf Gadifiere,

Sinen zone, dat casteel,
Twelke dat scoenste juweel
Scheen vander werelt wijt.
Ende alst was slapens tijt,
Gaven si hem drinken dolendranc,
Daer si mede eer iet lanc
Verloren kennesse ende zin,
Alle die gone meer no min,
Die den dranc dronken daer.
Ende si waren daer naer
Gevoert henen of gedragen;
‘Maer⁴⁾ wi die gone, die lagen
Biden paerden inden stal,
Vanden dranke waren wi al
Vergeten, si u verclaert,

1) l. Wat?

2) Uitg. zine.

3) ?

4) Men merke op, dat de dichter hier van de ‘oratio indirecta’ overgaat in de ‘oratio directa’.

[p. 249]

 

Ende die VII. lupaert,

 

Die welke ons waren bi.

 

Ende 's morgens als wi

 

Onse ogen doe ondeden,

770

Vonden wi upter heden

 

Ons metten hemele gedect

 

Tcasteel was wech getrect

 

Ende vrouwen ende heren,

 

Kinderen, maechden vul der eeren,

775

Ende scat ende paerden,

 

Maer die VII. lupaerden,

 

Die so waren ons allen bi.

 

LX gezellen adden wi,

 

Maer wel V.^c der verrader,

780

Die so waren daer te gader,

 

Onder rudders ende knecht,

 

Die wel wisten, hoet berecht

 

Adde die dief Heinriët.

 

Die andere zeiden, in dat net

785

So waren si alle gevaen.

 

Bescaemt waren wi ende ondaen.

 

Nochtan riepen wi alle gader:

 

‘Mordenaren ende verrader!

 

Waer so hebdi onze heren,

790

Vrouwen, maechden vul der eeren

 

Bin dezer nacht nu gedaan?’

 

Si die begonsten up ons slaen

 

Ende scieten ende steken,

 

Daer wi arde zwaerleken,

795

So ons dochte, waren an.

 

Elc die weerde hem als een man,

 

So hi alre best conste;

 

Ende bider Gods jonste,

 

Die ons dicken in staden

800

Adde gestaen bi ziere genaden