Middelnederlandsche epische fragmenten
(1968)–G. Kalff–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 99]
| |
IV.
| |
[pagina 100]
| |
hij; ‘neen, dan is de ridderschap heel wat anders: ridders strijden steeds tegen de ongeloovigen, en worden dikwerf met hun bloed gedoopt; maar gij hebt voor niets zin dan voor eten en drinken, lezen, zingen en slapen. Die monniken kruipen in de pij, alleen om er zich in vet te mesten en te luieren over hun psalmboek!’ En dan volgt eene reeks van vragen: ‘En als men mij den mantel rooft? of mijne pij? of mijne laarzen? of mijne hoozen? .....’ En steeds is het antwoord, dat zijn onwil wekt: ‘Geef alles gewillig!’ Hier vangt het eerste fragment van onze vertaling aan. Het Fransche gedicht werd tot nog toe slechts gedeeltelijk uitgegeven. Zoo kunnen wij het b.v. hier en daar vergelijken met die gedeelten van het origineel, welke in de bekende: Hist. Litt. de la France (XXII. p. 519-529) zijn medegedeeld. Zoo vindt men voor vs. 31-33 der Mnl. bewerking in het Fransch (t.a.p. bl. 523): Li valès lors prist soi. à escrier
Bien gentement comencha à chanter:
‘Volés oïr de dant Thibaut l'Escler
Et de Guillaume, le marquis au Cort nés
Si com il prist Orenge la cité.
Naar het schijnt heeft de Nederl. bewerker den inhoud van dit liedje weggelaten. Vs. 71-85 bevatten de schildering van een jongleur. Als de roovers ‘van des graven knape dien sanc’ hooren, meent een hunner, dat het een jongleur is en hij raadt zijnen kameraads dus af, ter wille van zulk eene onbeteekenende prooi van tafel op te staan: Por Deu, lessiez ester:
Mien escient que ce est un jugler
Qui vient de ville, de borc ou de cité
Là où il a en la place chanté.
A jougléor povés pou conquester
De lor usaige certes sai je assés.
Quant a III sous, IV ou V asamblés,
En la taverne les va toz aloer,
Si en fait feste tant com puent durer.
Et quant il a le bon vin savoré,
Quant voit li ostes, qu'il a tot aloé,
Frère, fet il, querés aillors hostel
Que marchéant doivent ci hosteler;
Donez moi gage de ce que vous devez.
Et cil li lesse sa chausse ou son soler,
Ou il li offre sa foi à afier,
Qu'il revenra, s'il le veult respiter.
Tosdiz fait tant que l'eu l'en lesse aler,
| |
[pagina 101]
| |
Et si vet querre où se puist recovrer
A chevalier, à prestre ou à abé.
Bone costume ont certes li jugler:
Aussi bien, chante quant it n'a que digner
Con s'il eust XL mars trovez.
Por amor Deu, lessiez l'outre passer.
Gonnart, de aanvoerder, is het daarmede niet eens: de jongleurs zijn niet altijd zoo berooid, zegt hij, Il ont sovent de bons deniers assez,
Les bones robes, les roncins enselez
Que li franc home lor donent pour chanter.
Bovendien werd een fragment van het Moniage uitgegeven door Prof. HoffmannGa naar voetnoot1) en besprak Prof. Jonckbloet het gedicht uitvoerig in zijn groot werk over de gedichten van dezen cyclus (Guill. d'Or. II, 117 vlgg.). Men vindt daar tevens een overzicht van den inhoud, die op vele plaatsen woordelijk wordt weergegeven. Het door Hoffmann uitgegeven fragment bevat de oudste redactie der Chanson de Geste; de in de Hist. Litt. gegeven uittreksels zijn ontleend aan eene jongere redactie, welker bewerker allerlei avonturen aan de oorspronkelijke toevoegde. Zoo b.v. Guillaume's gevangenschap bij Synagoen en zijne bevrijding door Landri. Alleen daaruit zou men reeds opmaken, dat onze vertaling aan eene jongere redactie ontleend is; dit blijkt bovendien nog, wanneer wij de plaatsen in beide redacties vergelijken, waar de roovers over de jongleurs spreken. In de oudste redactie pleit een der roovers voor den gewaanden meistreel, dien zij hooren zingen, terwijl de rooverhoofdman last geeft hem te berooven. De dichter laat den roover o.a. zeggen: Car jougleor ne doit nus destorber,
Mais tout franc home les déussent amer,
Deniers et robes et à mangier doner.
De dichter der jongere redactie daarentegen is lang niet zoo gunstig gezind tegenover de jongleurs, zooals blijkt uit de boven aangehaalde plaats uit de Hist. Litt. de la France. Indien men nu de Mnl. vertaling nagaat (voor zoover dat mogelijk is, want juist dáár begeeft ons het hs.) dan kan men zien, dat de dichter zich waarschijnlijk ook ongunstig uitlaat over de jongleurs (vs. 71-77) en dat de Mnl. vertaling dichter staat bij de jongere dan bij de oudere redactie. Zoo lezen wij in de laatste, dat de knecht, die Willem begeleidt, na door zijn heer te zijn bemoedigd, luidkeels een lied aanheft (‘Bien kautement commencha à chanter’). In de jongere redactie daarentegen heeft hij zijne vrees nog | |
[pagina 102]
| |
niet overwonnen en zingt hij niet hard, maar zacht (‘Bien gentement comencha à chanter’). Ook hier komt de Mnl. bewerking weer met de jongere redactie overeen, want Willems knaap begint ‘een liedekijn porren // Al soetelike te halven uut (vs. 31 vlg.). Het schijnt dus, voor zoover men kan zien, dat niet de oudste en eenvoudigste redactie der Fransche Chanson de Geste tot voorbeeld der Mnl. bewerking heeft gestrekt. Daar het fragment dezer oudste bewerking alleen in de ‘Abhandlungen der K. bayrischen Akademie’ is uitgegeven, heb ik hier dat deel overgenomen, waarin Willem's strijd met de roovers beschreven is (vs. 1-208 der Mnl. bewerking). Ik vermeld nog, dat onder de boeken van Jonker Everwijn van Guterswick, Greve to Benthem (in den aanvang der 15de eeuw) ook een gevonden werd, dat den titel droeg: ‘de markgrave Willem’Ga naar voetnoot1). Blijkbaar is dit de roman van ‘Willem van Oringen’ misschien in eene Nederduitsche bewerking (het Fransche gedicht noemt hem gewoonlijk ‘Guillaumes le marcis’). Het verhaal van den tocht, dien Guillaume onderneemt om visch te koopen vangt aan op fol. 264 vo van het hs. Li quens G. a congié demandé
L'abés li done volentiers e de gré
Plus de X libres li fist l'abés doner etc.
Ga naar margenoot+ (De terugtocht naar het klooster).
Li quens monta, ses somiers fait troser,
5[regelnummer]
Vers l'abeie s'est mis au retorner
Ainc ne fina dusqu'au bos de Biaucler;
Mais des larrons n'en ont mie troué,
Ga naar margenoot+ Tant qu'il s'en vint el parfont gaut ramé.
Li quens G. fu mout gentil et ber,
10[regelnummer]
Voit son vallet, si l'a araisonet:
‘Amis, biaus frere, savés vous nient canter?
Jà pour larron mar vos esmaierés
Quidies vous donc ne vos pusse garder?’
Si valés l'ot, prist soi à escrier,
15[regelnummer]
Bien hautement commencha à chanter:
‘Volés oïr de dant Tibaut l'Escler
Et de G. le marcis au cort nés,
Si com il prist Orenge la chité
Et prist Guiborc à moillier et à per,
20[regelnummer]
Et Gloriete le palais principer?’
| |
[pagina 103]
| |
‘Jou ne saroie, sire, plus haut chanter;
Car chi soloient li larron converser,
Qui tos iors vivent de tollir et d'embler.
S'il nos perchoivent, n'en poons escaper,
25[regelnummer]
Ne nos garroit ne vesques ne abé,
Ne clerc, ne prestre ne mone coroné,
Que ne soions maintenant decopé.’
Et dist G.: ‘ià mar en douterés,
Jà pour larron ne laissies à canter;
30[regelnummer]
Car s'il i vienent, io vos quit bien tenser.
Li vif diable les en ont enportés,
Que iou nes puis veïr ne encontrer.
Li valles l'ot, si commence a chanter,
Si hautement fist le bois resoner,
35[regelnummer]
XV. larron l'orent bien escouté,
Que sont el bois, si se doivent disner
Et lor mengier orent fait atorner.
Ga naar margenoot+ Un hermitage auoient derobé
Et les conuers auoient estranglé,
40[regelnummer]
Deniers et robes en orent aporté.
Dist l'un a l'autre: ‘i'ai oi I. iougler,
Oiés com cante de G. au court nés.’
Et dist li maistreGa naar voetnoot1): ‘faites le chà torner
S'il porte auoir, n'en porra escaper.’
45[regelnummer]
Et dist li autres: ‘segnor laissiés ester;
Car jougleor ne doit nus destorber,
Mais tout franc home les déussent amer,
Deniers et robes et à mangier doner.’
Et dist li maistres: ‘de folie oi parler,
50[regelnummer]
Quant il i vint, bien le doit comparer.
Ainschois qu'il soit de nos mains eseapé,
Porra il dire que mar fu onques né.’
Il saillent sus, es ceuaus sont monté,
Lor armes prendent, el cemin sont alé,
55[regelnummer]
Dusqu'à G. ne se sent aresté,
Par tel aïr ont le conte escrié,
Que li somier en sont tout effraé,
Li quens G. en a le sanc mué
Il li escrient en viron et en lé:
60[regelnummer]
‘Estés dans moines ne nos escaperés.
S'alés auant, tout serés decopés.’
Et dist G.: ‘qu'est che que demandés?
| |
[pagina 104]
| |
Se mal nos faites riens ni gaaignerés,
Escumeniés serés de dant abé,
65[regelnummer]
De l'apostoile, de tous les ordenés.’
Et dist li maistres: ‘de folie parlés.
Ne clerc ne prestre ne vesques ne abés
Ga naar margenoot+ Ne prisons nous un denier monnée.
Trop estes rices et d'auoir assasé.
70[regelnummer]
As poures gens déussiés tant doner,
Que vostre vie péussiés amender.
Or pensés bien de matines chanter,
Nous penserons de tollir et d'enbler.
N'en porterés I. denier monnée
75[regelnummer]
De tout l'auoir, qu'aués chi amené.’
Le vallet prendent, à terre l'ont ieté
Et piés et mains li ont estroit bendés,
Puis le ietèrent envers en .I. fossé
Et puis en sont au conte retorné,
80[regelnummer]
Puis li escrient: ‘dans moines ne irés.’
Dex le garisse par la soie bonté
Ore en a bien à faire.
Li larron furent felon et soudoiant,
G. prendent et derrière et deuant,
85[regelnummer]
Au frain le tienent qu'il ne voist foiant,
Li uns le boute, l'autres le va sachant.
Et dist li uns: ‘com cil moines est grant’,
‘Voire’, dist l'autres, ‘il est de fier samblant,
Vés com il vait les II. eux rooillant.
90[regelnummer]
S'il se courouce, il nos fera dolant.’
Et dist li tiers: ‘com il a rices gant
A or parés, ià millor ne demant.’
Il li demande illuec de maintenant.
‘Tenés’, dist il, ‘iou le fac mult dolant;
95[regelnummer]
Car iou voi bien, que iou ne puis auant.
S'or me laissiés escaper par itant,
Si m'ait diex, preu i auerés grant.’
Ga naar margenoot+ Et dist li maistres: ‘vous parlés de noiant..
De tout l'auoir, que aués en presant
100[regelnummer]
N'en porterés le vaillance d'un gant.’
‘Voir’, dist G. ‘dont me va malement.
Mout grant pecié en faites.’
Il li demandent la gonne de son dos
Et en après l'estamine et le froc,
105[regelnummer]
Et il lor done onques n'i quist repot.
| |
[pagina 105]
| |
‘Dex’, dist G., ‘com or samble bien sot;
Trop puis souffrir, foi que iou doi S. pol.
Or en deusse IIII. ou V. auoir mort
Et ochis à martire.’
110[regelnummer]
Sor le ceual fu dant G. encore
Tot nus et poure, qu'il n'auoit point de robe,
Ne mais ses braies, ses cauces et ses botes.
Li larron furent entour lui tot à rote,
Au frain le tindrent, qu'il ne lor puist estordre.
115[regelnummer]
‘Larron’, dist il, ‘com estés de pute ordre!
A males fourques serés pendu encore,
Si ferés vous se de chi puis estordre.’
Li maistres iure son menton et sa gorge,
Saint Lienart, qu'on requiert à Limoge:
120[regelnummer]
‘Chà meterés le cheual et les botes
Et les ganteces nos lairés vos encore.’
Li quens descent del cheual sous la mote.
‘Tenés’, dist il, ‘pour Saint Piere l'apostre!
Mien ensient ne vos ai mais que sorre
125[regelnummer]
Fors unes braies, qui me cuevrent les costes
Et I. braiel qui est maluais encore.’
Et dist li maistres: ‘chà le rendrés sans faille.’
Ga naar margenoot+ Cho, dist G.: ‘foi que iou doi nostre ordre,
Mieus vaut assés, que toute l'autre robe,
130[regelnummer]
Et se volés l'aurés ià encore;
Mais iou nel donrai mie.
‘Segneur larron’, dist G. au vis fier,
‘Si m'ait dex, vesci un bon braier.
Il n'a tant bon de chi à Montpellier
135[regelnummer]
A bendes d'or e à boutons d'or mer
Chil qui l'aura tenir le devroit cier.
Plus de VIJ lib. cousta il auant ier.
Se tant l'amés, que nel volés laissier,
Plus près de moi vos conuient aproismier.
140[regelnummer]
Se iel vos doins, dex confonde mon cief,
Car i'en auroie en maint lieu reprouier;
Mais vigne auant, qui le vaudra baillier.’
Li maistres lerres a coisi le braier
Et les iagondes et l'or fin flamboier.
145[regelnummer]
Dame dieu iure ne li vaudra laissier.
Il s'agenoille, qu'il li vent deslacier,
Qu'il le voloit fors des braies sacier.
| |
[pagina 106]
| |
Voit le li quens, n'i ot que courecier.
‘Dex’, dist G. ‘com or puis esragier!
150[regelnummer]
Com or me tienent cil gloton losengier,
Que nes mes braies ne me veulent laissier.
Or voi iou bien proiere n'à mestier.
Dex me confonde, s'or ne me voel vengier.’
Qui li veist lors la teste hocier,
155[regelnummer]
Les dens estraindre et la color cangier,
Paour l'en péust prendre.
‘Dex’, dist G. ‘or voi qu'il mest à laide;
Ga naar margenoot+ Car iou n'i truis ne merci ne manaide.
Jà commanda dans abés nostre maistre,
160[regelnummer]
Se trouvoie home, qui me tolist me braie
Et mon braier vausist à force traire,
A icest mot me poroie iraistre.
Se plus ateng miex vauroie estre à naistre,
Car il sont trop felon et de put aire.’
165[regelnummer]
Hauce le poig, si valt ferir le maistre,
Tel cop li done deuant en son visage
L'os de la goule en II. moitiés li quasse,
Mort le trebuce à terre.
Li quens G. mout forment s'aïra,
170[regelnummer]
Par maltalent le poig destre leua,
Si fiert I. autre, que deuant lui troua
L'ors (l'os) de la goule tout li esmiela.
II. en saisi à ses II. poins, qu'il a,
Tout par aïr ensamble les hurta,
175[regelnummer]
Que l'un à l'autre ensamble escheruela
Et au cisquisme I. tel cop redouna
De son poig destre I. autre en assena
Emmi le pis si que tot l'enversa,
Li cuers del uentre au cair li creua
180[regelnummer]
Et le setisme par les cheueus coubra,
IIJ. tors le torne et au quart le rua
Encontre I. caisne, que tout le conbrisa
Puis li a dit: ‘quant cist releuera,
Jà de canter talent ne li prendra
185[regelnummer]
Mout par fu fols, quant mes braies m'osta
De tolir braies n'oi parler piecha.
Ga naar margenoot+ Se nus le veut, si se traie en escha
Bones saudees de mon poig portera
Si que iou quit iamais ne relevra
| |
[pagina 107]
| |
190[regelnummer]
As bones gens iamais mal ne fera
Moi ne autrui qui le cemin ira.’
Quant cil l'entendent, chascuns s'espoenta
Dist l'un à l'autre: ‘quel diable chi a!
S(?)ensi se tient, nus n'en escapera.’
195[regelnummer]
I1 se ralient et de chà et de là,
Lancent li lances et dars que chascuns a.
Dex le gari que nus d'eus nel toucha.
Voit le li quens damedieu reclama:
‘Si voirement com le ciel estora,
200[regelnummer]
Garissiés mon cors, sire!’
‘Dex’, dist G. ‘si com tu es verais,
Garis mon cors de ces larrons pusnais.
Grant pecié fist nostre abés benéois;
Chà m'enuoia nostre abés benéois;
205[regelnummer]
Si m'enuoia à mout poure conrois,
Sans mon hauberc et mon branc viénois
Et mon vert helme et mon espiel turquois.
Se il i fussent, chertes L et trois,
Tout fussent mort li larron maléois
210[regelnummer]
Chi voi iesir tant bon branc viénois;
N'en prendrai nul, car it m'est en defois
Car el capitre dist li abés cortois,
Que n'éusse armes fors le char et les ois?
De che me deffendisse.’
215[regelnummer]
Li quens G. a regardé arrier,
D'en coste lui voit ester son somier,
Ga naar margenoot+ Qui de poisson auoit bien fait cherkier
Li quens li race le cuisse atout le pié,
En haut le lieue, s'a son pas auanchié,
220[regelnummer]
Vint as larrons, le premier a paié
Par tel vertu que tout l'a trebucié
Puis fiert un autre le vassal droiturier,
Et puis le tierc, ne l'a mie espargnée.
III. en a mors des glotons losengiers.
225[regelnummer]
Tant i feri li ientix quens proisiés
Tous les a mors, n'en remest I. en pié.
Or a G. le cemin aquitié
Jamais poure home n'en laira son marcié.
| |
[pagina 108]
| |
Ga naar margenoot+ Met sinen knape vor hi sire strate,
Hi haesten uter maten sere,
Ende soude dien abt sinen here
Gerne die vessce te tide bringen,
5[regelnummer]
Wils hem god gehingen.
Soe lange reet die edele man,
Dat hi int dal ten SigerenGa naar voetnoot1) quam.
Hi reet onder die gebrchteGa naar voetnoot2) groet
Ende hi en duchte en gene noet;
10[regelnummer]
Mar die knape hadde vaer;
Dat seggic u over waer;
Hi waender wel doet bliuen
Ende datmenne soude ontliuen.
Doe sprac hi dienGa naar voetnoot3) edelen man
15[regelnummer]
Harde vervarlike an:
‘Here, ic en can niet geduren
Van vare terre uren.’
Ten knape sprac hi vriendelike:
‘Vrient, ic biddu hertelike,
20[regelnummer]
Dat gi een liedekijn singet,
Dar gi u seluen mede bringet
Uten vare dar gi in sijtGa naar voetnoot4)
Ende mi dar mede verblijt,
Ic hope an gode, die ons geboet,
25[regelnummer]
Wi en selen hebben gene noet.’
Alse dat die knape versiet,
‘Here’, seit hi, ‘oft gijt gebiet,
Oft gi ember wilt, dat si,
Ic sal singen, grave vri,
30[regelnummer]
Ine souts u niet werenGa naar voetnoot5) dorren.’
Mettien ginc hi een liedekijn porren
Al soetelike te haluen uut,
Hi en dorste maken geen geluut.
Willem horet ende sprac doe
35[regelnummer]
Sinen knape vriendelijc toe:
‘Vrient ........
| |
[pagina 109]
| |
Ga naar margenoot+ Die mordenaers waren binnen desenGa naar voetnoot1)
Comen ende hadden roef gedaen
Ende si hebben den sanc verstaen.
40[regelnummer]
Si quamen vanGa naar voetnoot2) op dien dach,
Dar si waren om hare beiach
Ende enen edelen man hadden doet
Ende sine maisnide ende syn conroet
Ende sine kinder; des gelike
45[regelnummer]
Si plagen dagelike.
Si brachten tgoet, dat sine was,
Nimanne en wondere das,
Mordenaren noch oec dief
En haddenGa naar voetnoot3) nimanne soe lief,
50[regelnummer]
SiGa naar voetnoot4) en souden om clene dinc doden,
Si en latens hem niet verbloden.
Si waren ten taflenGa naar voetnoot5) geseten
Ende souden hebben geten;
Dar was spice gnoech,
55[regelnummer]
Dar af hadden si har gevoech.
XV. sater tenen ringe,
Sijn paert hadde elc sonderlinge,
Oft teneger noet quame,
Dat elc tsine vinge ende name
60[regelnummer]
Ende hare wapine dar bi;
Aldus te gadre saten si.
Die meester was Gonnart geheten,
Men conste genen fellere geweten,
Noch die conste stellenGa naar voetnoot6) bat,
65[regelnummer]
Want hem noit geen man ontsat
Noch enne ontfarmeGa naar voetnoot7) in gere maniere;
Dese was soe putertiere,
God die motene verwaten
Ende alle sine gesellen haten.
70[regelnummer]
Si hebben gehort sonder wanc
Van des graven knape dien sancGa naar voetnoot8)
Ga naar margenoot+ Bi al dat icker an gem .....
Hi comt van ere br.......
Dar hi hevet wasdom......
| |
[pagina 110]
| |
75[regelnummer]
Alsi hebben II. scellin .....
Sijn si vele blidere ......
Dan oft I. hertoge of grave
Hadde M. marc van ......
Gonnart seide: Ic h ......
80[regelnummer]
Wonder laet dese re ......
Men sal hem nemen d .....
Ic weet wel dat men ......
Dicke perde di si riden
Cledere, geelt, dire gesmiden
85[regelnummer]
Hoege liede dar si .......
Gaet wech, roeften .......
Die VII. saten ........
Ende reden d .........
Die VIII. bleven .......
90[regelnummer]
Die VII. voren ronder v .....
Tote beneden ere .......
Dar si dien grave st ......
Ende sinen knape d ......
Si waren blide sere ......
95[regelnummer]
Omdat I. man was ......
Si waren dapper e .......
Si reden met snelre vaert
Dapperlike dare waert;
Elc riep: ‘Moenc be ......
100[regelnummer]
Ende maect u henen v .....
Laet ons cledere ende gelt
Ende rumet al naect dat velt.’
‘Gerne’, seide Willem, ‘ma ...
Sonde, seit hi toten m .....
105[regelnummer]
Want ic ben van ordinen ....Ga naar voetnoot1)
Ga naar margenoot+Mettien hi sgraven knape sach,
Met prachte sine namen
Ende banden hem te samen
Beide voete ende hande,
110[regelnummer]
Si daden hem grote scande;
Si worpene in ene gracht,
| |
[pagina 111]
| |
Datter Willem niet jegen vacht.
Doe riep die knape: ‘wach arme!’ sere,
‘Ay God, helpe minen here,
115[regelnummer]
Die die beste es, die je wart geboren;
Mi gaet naerre sijn toren
Dan mijn seer, overwar.’
Doe sprac die grave dar:
‘Gi heren, gi hebt onrecht!
120[regelnummer]
Geeft mi weder minen knecht,
Soe dodi utermaten wel.
Jegen mi sidi te fel,
Ende nemt dat gi wilt van minen goede,
Dies biddic u op oetmoede.’
125[regelnummer]
Gonnart, die mester antworde;
Alse hi den grave spreken horde:
‘Anderssijns moetti singen,
Eer gi mi heden selt ontspringen.
Bi dien here, die mi geboet,
130[regelnummer]
Ten sal bliven clene no groet,
Gi sijt hir qualike geraect,
Gi moet van ons sceden naect;
Nochtan suldi cume dlijf ontdragen.’
Willem begans qualike behagen;
135[regelnummer]
Hi en hadde no knief no swert,
Dar hi hem mede hadde verwert
Mochte hebben in dien strijt.
Opdat God sijns niet mijt,
Hi blijfter sonder twivel doet
140[regelnummer]
Ga naar margenoot+Dat mi hellinc no penninc es bleven.
Laet mi gaen, soe doedi wale.’
Die meester seide met derre tale:
‘Hets triwantise, dat gi spreket,
Ic sie wel, dat u therte gebreket
145[regelnummer]
Tonswaert in quaden moede;
Wardi wel op uwe hoede,
Ende gi wapine hadt an,
Gi wart een herde starc man,
Gi en ontsaget ons allen niet,
150[regelnummer]
Als men an u merct ende siet.’
Die grave loech alse hijt horde;
Them selven sprac hi mettien worde:
‘Du mochts wel leggen waer,
| |
[pagina 112]
| |
Waric gewapent, ic soudi vaer
155[regelnummer]
Ende dinen gesellen doen,
Eer si mi meer ontvloen.’
Echt bat Willem die vrie,
Genade dor Sente Marie,
Dat si sijns souden ontfarmen
160[regelnummer]
Ende sinen knape lieten geharmen.
Die meester antworde gereet:
‘Gi selt u selven, Godeweet,
Al moedernaect ontcleden,
Eer gi van ons selt sceden.’
165[regelnummer]
Willem seide op die stonde:
‘Bi Gode, gi daet sonde.’
Die meester wert harde gram;
Hi seide: ‘swiget des, goet man,
Gi selt mi die covele laten,
170[regelnummer]
Ende uwe pelse ende gaet uwer straten,
Dar toe boten ende cousen mede;
Dus soe mogedi hebben vrede;
Ende dien goeden stamijn
Hi moet verdronken sijn.’
175[regelnummer]
Ga naar margenoot+Doe sprac Willem die baroen:
‘Gi sijt te scerne gedreven;
Mijn broecrime es mi bleven;
Mine gespe es beter dan al tgoet,
Dat gi mi nemen doet.
180[regelnummer]
Die stene, die daer sijn ane,
Costen na minen wane
XXX. marc van finen goude.
Dar sijn mirauden an menechfoude:
C. marc hads die goutsmet.
185[regelnummer]
Niman en mochten maken bet:
Hi coste M. pont al te male.’
Wat holper ombe lange tale?
Elkerlijc begerden sere.
Die meester, hare alre here,
190[regelnummer]
Seide: ‘Die broecrime es mijn.
Doe antworde die grave fijn:
‘Ja, seldi mi laten bloet,
Dat ware u lachter al te groet.’
‘Nenic’, seide die domme,
195[regelnummer]
‘Ic sal u den minen doen ombe;
| |
[pagina 113]
| |
Geven, des wissele wi.
Willem seide: ‘Gi selten mi
Nemen, op dat gine hebben selt
Nembermer in uwer gewelt.’
200[regelnummer]
Gonnart beette van dien perde
Ende haestem darwart herde.
Hi knielde vor dien degen goet
Ende waenden metter spoet
Dien broecrime hebben genomen;
205[regelnummer]
God danc, hets anders comen.
Alse doe die grave sach
Vor hem liggén, dienGa naar voetnoot1) al dien dach
Hem gereit sijn ongevoech,
Hief hi die vust op, ende sloech
Den inhoud van het 2e en 3e deel van ‘Le Mon. G.’ (d.w.z. van de jongere bewerking door Guillaume de Batpaumes) geeft hij zelf aldus weer (Hoffman t.a.p. bl. 615): Huimès orroiz de Guillaume chanter
Fière chancon sel volez escouter,
Comment li quens s'en va s'ame sauver
Et comme it fut el desert hostelé
Et com paien li cuivert deffaé
Le pristrent puis, einsiz com vos orrez,
En l'ermitage où servoit damedé,
Rois Synagons li fist puis mal assez,
Tint l'en prison à Palerne sor mer.
Enz en sa chartre plus de VII. anz passez.
Tant i soffri de fain et de lastez
Et de mesese et de chetivetez,
Pou s'en failli, qu'il n'i fu afamez;
Mès pui s'en fu Guillaumes delivrez
Par un haut home, qui venait d'outremer,
Li timoniers Landris fu apelez
Puis fist Guillaumes Sarrazins toz irez.
Het vervolg van het Mnl. fragment luidt aldus: 210[regelnummer]
Ga naar margenoot+Ende dies en hadde hi bore wat,
Nemare bi maten syn vat.
Hi hadde te dien stonden,
| |
[pagina 114]
| |
Grote pine van sinen wonden.
Bander side dogedi mee:
215[regelnummer]
Dar quam water in van der zee,
Dat was gemaect met condute
Ten keere te lopene in ende ute
Dar sat hi dicke wile inne,
Toter borst ende toten kinne,
220[regelnummer]
Dat dede sinen wonden soe seer,
Hi en wanes genesen nembermeer.
Dus was hi nacht ende dach,
Dies haddi swaer verdrach.
VII. jaer soe lach hi daerGa naar voetnoot1))
225[regelnummer]
In gevancnesse herde swaer
Met groter clagen ende met weene;
Dar op achten Serrasine clene;
Mar God, die alle dinc versiet,
En lietene in dien rowe niet,
230[regelnummer]
Al gedogedijt menegen dach;
Nu hort hoe hine versach.
(Dat u onse here lone
Ene aventure scone,
Ende van dien boeke dbeste te voren
235[regelnummer]
Ende van den walsce ende vercoren,)Ga naar voetnoot2)
Hoe Willem vor vort an
Hi wert bi enen edelen man
Verloest ende bi enen ridder fier,
Geheten was hi Timoier:
240[regelnummer]
Landridus hordicken nomen,
Ende was van sinen geslechte comen,
Alse gi hier na selt horen;
Mar ic telle van Willem voren,
Die in dien kerkere lach,
245[regelnummer]
Ende hadde swar verdrach
Ga naar margenoot+Doe sprac die grave vri:
‘Horenkindere, gaet van mi;
Ic sweert u allen, Godeweet,
Hir an leget u grote leet.
250[regelnummer]
Magic noch van hir ontgaen,
Ic sal u doen hangen, sonder waen,
| |
[pagina 115]
| |
Ende Synagoene uwen coninc
Salic doen in warre dinc
Breken op een rat, ende slechten
255[regelnummer]
Dese stat sonder wedervechten.’
Serrasinen logen sere,
Alsi horden dreigen dien here;
Si seiden: ‘Dreiget al sochte, heer grave,
U en can gehelpen scat no have,
260[regelnummer]
Dat gi nembermeer ute comt.’
Die grave sprac: ‘Gi syt verdomt;
Swiget hir af al stille!
Het geet al an Gods wille.’
Die grave was van hongere bleecGa naar voetnoot1),
265[regelnummer]
Dat hi hem selven niet geleec;
Engeens dincs haddi gnoech,
Sonder leets ende ongevoech.
Hi en was gedwegen no gescoren,
Ru was hi achter ende voren.
270[regelnummer]
Alse hi soude gaen slapen daerGa naar voetnoot2),
Clam hi hoge op een pilaer.
Hi sliep dar, soe hi best mochte;
Ander bedde men hem niet brochte.
Tenen tide soe sliep hi,
275[regelnummer]
Die grave edel ende vri,
Ende alse hi slapen soude,
Quam die ingel boude,
Dien God dar selven sende,
Ende troestene int elende,
280[regelnummer]
Willem, dien edelen man.
Tierst hine genesen began
Van al sine wonden
Ga naar margenoot+Dat h ...........
Tote d ...........
285[regelnummer]
Hir ............
Ende ............
Tote da...........
Van lan ..........
Hi was ...........
290[regelnummer]
Het we ...........
| |
[pagina 116]
| |
Alse w ...........
Ende hi ..........
En w ...........
Si w ...........
295[regelnummer]
Dat si ...........
Dese ............
Dat ............
Mi ............
Met ............
300[regelnummer]
Dar ............
Wan ............
Ende g...........
Ende............
Hi ............
305[regelnummer]
Dar ............
Ende............
Ende............
Diet ............
Doe............
310[regelnummer]
Hie ............
Hi ............
Ute ............
Si h ............
Ende............
315[regelnummer]
Die ............
Mar ............
Die ............
Dede ............
Te p............
320[regelnummer]
Ga naar margenoot+ .... el galioete quamer toe
.... at si waren ontvloen doe
.... in III. scepe mee,
.... die in die zee
.... im te rovene plagen,
325[regelnummer]
.... i die kerstine sagen
.... doe dar wert
.... e worden ververt,
.... eide: ‘Wi sijn verloren
.... u herde wel te voren
330[regelnummer]
.... wi ons verweren
.... et selen ons deren
.... lide gereet
| |
[pagina 117]
| |
.... weren, godweet,
.... si hare wapine ane,
335[regelnummer]
.... sere te slane
.... rde gedichte
.... hten niet lichte
.... lioete was vele
.... nc uten spele
340[regelnummer]
.... verslagen
.... an sinen magen
.... nen stonden
.... ebonden
.... dar bi gesciede
345[regelnummer]
.... ons liede
.... r die ze
.... dene wee
.... agen
.... e plagen
350[regelnummer]
.... gevaen
.... aliote gedaen
.... kort sekerlike
.... storie van erttrike
.... ste mede
355[regelnummer]
.... warhede
.... ie grave
Ga naar margenoot+Si sijn duchtech ende coene,
War dats es te doene.
Siedi genen sconen langen?
360[regelnummer]
Hi werdem herde strangen
Ende hi es harre alre here:
Hi es duchtech herde sere.
Ic wane hi van hogen geslechte si;
Ant gelaet donckes mi.
365[regelnummer]
Nu doeter uwen wille mede;
Rechter over, na uwen sede!’
Synagoen seits hem groten danc.
Dar na hietseGa naar voetnoot1) eer iet lanc
Boven leiden in die zale.
370[regelnummer]
Hi sette Landri in tale,
Hi seide: ‘Vrient, segt mi,
Ute wat lande sidi?
| |
[pagina 118]
| |
Sidi porters, doet mi weten,
Ofte ridders geheten?
375[regelnummer]
Segt mi die warheit al uut,
En heles mi niet overluut.’Ga naar voetnoot1)
Landri sprac doe voren,
Dat ment mochte horen,
Ende seide: ‘wi sijn coepliede,
380[regelnummer]
Ende varen achter lande ombe miede.
Wi voren lakene menegertiere,
Some slichteGa naar voetnoot2), some diere,
Some gele ende some grone,
Scarlakene ende singlatoene,
385[regelnummer]
Ende dar toe ginbere ende cruut,
Selc alse coepliede bringen uut;
Soe doewi peper ende comijn;
Alle willewi comans sijn;
Nu hebbewi verloren onse goet,
390[regelnummer]
Dies siewi drove in onsen moet
Ende en weten wies anevaen.
Soete here, laet ons verstaenGa naar voetnoot3),
Ongescaet ende .......
Ga naar margenoot+Gi en segt mi die warhede
395[regelnummer]
Ic sal u hangen sonder bede,
Ende ic sal oec weten wel,
Seggedi mi logene oft iet el;
Mar seggedi mi waer,
Van mi en hebt genen vaer,
400[regelnummer]
Gi en latet hir lijf no let,
Dat sweric u bi mire wet;
Daer toe sal ic u doen vercleeden,
Ende uten lande geleden,
Eńde goede perde geven,
405[regelnummer]
Ende penninge, dar gi bi moget leven,
Tes gi comt te lande.’
Li Timonier sprac te hande:
‘Here, soe seggict u dan.
Ic ben ridder ende vri man,
410[regelnummer]
Ende dese andren die gelike;
Wi sijn geboren ute Vrancrike.’
‘Van wat geslechte?’ sprac Synagoen,
| |
[pagina 119]
| |
‘Nu en lieget niet, baroen.’Ga naar voetnoot1).
‘Here, nenic sekerlike;
415[regelnummer]
Van den mogensten van Kerstijnrike:
Mijn oem was Aymerijn
Van Nerbone die grave fijn,
Ende van Polien Reinier,
Van Beaulande die ridder fier.
420[regelnummer]
Mi bestaet menech edel man,
Die ic genomen niet en can.
Mile es mi also na belanc;
Aymerijns kindere, sonder wanc,
Sijn mijn oems kinder,
425[regelnummer]
Beide merre ende minder,
Ende Willem van Oringen,
Dien die heidine nie consten dwingen,
Was dalre liefste man,
429[regelnummer]
Die ic ie levende .......
|
|