Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde. Deel 7

Literatuur en Tooneel in Vlaamsch-België.

Het eerste geslacht (na 1848). Het tweede geslacht.

In de tweede helft der 19^de eeuw gaat de Vlaamsche Beweging in sneller tempo voorwaarts; met en door haar de Vlaamsche literatuur.

Het liberale Willems-Fonds (1851) en het clericale Davids-Fonds (1875) wijden zich aan de ontwikkeling van het Vlaamsche volk door middel van goedkoope volkslectuur, volksbibliotheken en voordrachten. De Vlamingen gaan inzien dat zij bij hun streven de politiek niet langer mogen verwaarloozen; door toedoen van den welsprekenden advocaat Julius Vuylsteke en zijn vrienden worden er politieke vereenigingen gesticht als de Nederduitsche Bond en het Vlaemsch Verbond; niet lang meer duurde het of, tot verbazing en ergernis der Walen, werden de eerste Vlaamsche eeden in de Kamer afgelegd. Gaandeweg breidt de Beweging zich uit. In 1865 komt met Benoît's Lucifer de Vlaamsche muziek in het veld; twaalf jaar later viert de Rubens-cantate hare triomfen; dan gaat de strijd om een Vlaamsch conservatorium ontbranden. Het Vlaamsch volksgezang, door Willems, Snellaert en Prudens van Duyse krachtig bevorderd, wordt een nieuwe bron van kracht.

In 1869 vestigt De Maere-Limnander de aandacht der Belgische Tweede Kamer op het droevig verschil in stoffelijk en

[p. 706]

zedelijk opzicht tusschen de Waalsche en de Vlaamsche gewesten; op den samenhang van dat verschil met de geestelijke achterlijkheid van het Vlaamsche volk en de onderdrukking der volkstaal in de Vlaamsche gewesten. De Vlaamsche pers (Het Volksbelang 1867 en De Zweep 1869) begint zich krachtiger te weren tegenover een machtige Fransch-schrijvende pers, die niet moede werd, het Fransch voortestellen als de eenige beschaafde taal, de Fransche literatuur en wetenschap als de alleenzaligmakende. Een lange, heftige strijd werd in de Kamers gevoerd over de taalwetten van 1873, '78 en '83; die wetten ten gunste van het Nederlandsch in de rechtspraak, als ambtstaal en voertuig van onderwijs werden ten slotte aangenomen, zij het ook door amendementen verzwakt of ontzenuwd. Nieuwe aanleiding tot strijd gaven die wetten, naarmate de Overheden de hand lichtten met de uitvoering ervan; doch de Vlamingen bleven volhouden en voortdringen, hoe ook belemmerd en tegengehouden.

De Vlaamsche dichters en proza-schrijvers hebben daartoe het hunne gedaan, hetzij door hun moedertaal in hun werken tot eere te brengen; het gemoed, den geest en den smaak hunner lezers te ontwikkelen; de banden met Noord-Nederland te versterken; hetzij door rechtstreekschen invloed te oefenen op den gang der staatkundige of maatschappelijke ontwikkeling.