Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde. Deel 4

[p. 79]

Dichters en Tooneelschrijvers.

Het voorafgaand overzicht in vogelvlucht was noodig om, onder de veelheid van personen en werken in het letterkundig Amsterdam van dezen tijd, eenige voorname feiten in het oog te blijven houden. Eenige dezer dichters en tooneelschrijvers, die wij vluchtig hebben leeren kennen, moeten wij nu in hun leven en werk van naderbij beschouwen.

De drie Zuidnederlanders: Heyns, Kolm en De Koningh leden van 't Wit Lavendel, laten zich zonder veel moeite vereenigen tot een groep, die wij mogen plaatsen tegenover de Noordnederlanders Coster, Rodenburg, Breero, Hooft en de dochters van Roemer Visscher. Dirck Pietersz. Pers mogen wij bij deze Amsterdammers voegen, al zijn wij niet zeker omtrent zijn afkomst; evenals Starter, al was hij van geboorte een Engelschman. Vondel, meer dan een der overige Zuidnederlanders, schakel tusschen Noord- en Zuid-Nederland, heeft recht op een eigen plaats. De hier getrokken scheidingslijn tusschen Zuid en Noord is niet van louter geographischen aard: het literair conservatisme immers, waarvan wij in den aanvang van dit hoofdstuk melding maakten, vertoont zich in de werken der Zuidnederlandsche letterkundigen sterker dan in die der Noordnederlandsche, bij wie de geest der nieuwere tijden tot voller ontplooiing komt.

Het is waar, dat op Rederijkers-samenkomsten van de jaren 1613 en 1617 ook door de Eglantier nog ouderwetsch werk geleverd wordt: tooneelstukken, in den trant der oude zinne-

[p. 80]

spelen; refereinen ‘op 't blasoen’ in een versmaat, die slechts lijkt op den alexandrijn¹⁾.

Maar Breero, Hooft, Coster, Vondel maken zich toch, de een sneller dan de ander, van het oude los en wenden zich tot het nieuwe. In de werken der drie Zuidnederlanders komt het nieuwe ook wel voor, doch er zoo mede vermengd, dat wij het met recht als overgangs-werk mogen betitelen²⁾.

1) De bedoelde bundels zijn: 1^o. Der Reden-rijcken Springh-ader enz.: werk geleverd voor een wedstrijd, die was uitgeschreven door de Wijngaertrancxkens te Haarlem a^o. 1613.
2^o. de antwoorden ‘op de Vraghe, uytghegeven by de Brabandsche Reden-rijck Camer 't Wit Lavender uyt Levender Jonst tot Amsterdam’ (a^o. 1613).
3^o. Vlaerdings Redenrijck-bergh (t'Amsterdam by Kornelis Fransz. a^o. 1617).

2) Over Pieter Heyns vgl. Oud-Holland XV, 170.
De uitgaven van Zacharias' Emblemata en zijne beide tooneelstukken beschreven door Dr. A.G.C. de Vries in De Nederl. Emblemata n^o. 69 en n^o. 118; zie ook bladz. 62, 82-3. Een overzicht van het Sinne-Spel van de dry Hoofdeuchden door J. Koopmans in Taal en Letteren XIIe Jaargang. Coornhert's bedoelde verhandeling door mij vermeld in mijne Geschiedenis van de Ned. Letterk. der 16^de eeuw II, 214.
Over zijne beide stukken Vriendt-Spieghel en Pest-Spieghel datzelfde werk II, 376-'7. Dat Hevns woonde ‘in de Hooft-Deuchden’, blijkt op het titelblad van zijn Vriendts-Spieghel.