Batavia

Cap. XXII.
De Celtis, quòd Germani fuerint, non autem Galli.

Ingens ac diuturna hactenus doctissimos homines è Germanis Gallisq́ue pugna exercuit, de Celtarum ancipiti nomine, quod & haec & illa gentes ad se mordicus traxerunt, ob rerum quas gessisse antiquitus leguntur claritudinem, quas venditare sibiq́ue arrogare otiosè cur magis studeant, quàm ad earum laudem imitatione aspirare, id verò quaerendum etiam atque etiam ab ipsis est. Vtbunque sit, dubia scriptorum fides, meo iudicio Germaniae luminibus plurimum hîc obstruxit, gentisq́ue splendorem obscurauit, qui dum promiscuè Gallorum, Celtaru, & Galatarum nomina confundunt, alienae gloriae falsam haereditatem Gallis attribuerunt, Germanis suam derogarunt. Cuius erroris germinam mihi videor occasionem obseruasse, cùm indistinctam populorum cognitionem, siue ignorationem potiùs, tum antiquiorem in Gallica natione, quàm inter Germanos, scribentum copiam, quippe apud quos nupera admodum ac recens ista laus esse coeperit. Nam Gallia postquam Francorum Regibus, post Gothos in praedam cessit, atque illi ob cultum, fertilitatem regionis & opes, peculio nouo armis quaesito victricibus, plus aliquanto curae impenderunt, & studia inter Ecclesiasticos viros, in quibus Benedictini primas ferè partes tenuerunt, potissimè aluerunt: quae res occasionem dedit, vt gentis suae laudes plenioribus

[p. 376]

buccis praedicare studuerint, quesi protelo & incitamento ⁺ in seram posteritatem extracto. Celtas (vt à nomine initium capiam) ab Herculis filio Celto appellationem traxisse scribit Parthenius Eroticῶn auctor, quem è congressu eius viri ⁺ cum Celtine puella Britanni fillia partu editum, Celtis populis ⁺ nomen creasse fabulatur. Appianus historicus à Celto Polyphemi filio nominatam gentem putat illorum opinioni suffragatus, qui è Polyphemo Siculo & Galataea coniuge natos ternos liberos, Celtum, Illyrium, & Galatam, adulta aetate è Sicilia oram soluisse, & à se subactis possessisq́ue tribus regnis nominis originem dedisse asserunt. Paullo diuersius commentum adfert Graecus Etymologici auctor, scribens Herculem gessisse morem Celtae Britannis filiae amore Horoïs inflammatae, noctemq́ue ab illo petenti, eumq́ue in discessu compressae reliquisse arcum sui monumentum, addita oraculi voce, qua Regem fore (si mascula proles fuisset edita) auguratus fuit, si arcum illum in cornua flexum tendere valeret, natumq́ue ex eodem concubitu Celtum, patris augurium impleuisse, gentiq́ue à se nomen indidisse. Idem auctor sui oblitus regionem Celticam à Celte Herculis ex Sterope Atlantis filia genito dictum annotat. Sed istorum auctoritas poëticae fabulae quàm historiae vicinior, quid momenti aut ponderis apud eruditorum animos habitura sit, non video, quemadmodum & illorum qui mediae Graeciae è latebris appellationis fontem reuocant, quasi ϰέλητες ⁺ Celtae, hoc est, Galli dicti fuerint, quòd liberis equis, haud stratis aut ad currum iunctis vehi consuessent, ac proinde omnium maximè equitatu valuerint, vti Bodino homini imprimis docto placere video, quum peditatus gloria penes istam gentem fuerit semper habita anitquior: quasi Celtae ab ea voce ϰεληταὶ, & per syncopen ϰελταὶ nuncupati fuerint. Strabo lib. Geogr. quarto ambiguè scribit Celtas appellatos, διὰ τƖὼ ἐπιϕάνειαν, quòd auctoritate valuerint, siue quòd robusta & viribus valens natio fuerit: idem autem est gelten, quod valere: quò spectat & pecuniae etymon,

+ Celtae vnde dicti.

+ Celtine.

+ Celtus.

+ ϰέλητες.

[p. 377]

quam Germanica lingua Gelt nuncupat, quòd penes pecuniam ⁺ rerum reginam valoris omins momentum sit & aestimatio. Memini fuisse qui tam Galatas quàm Celtas ab ea voce nominis fontes arcessere debere contenderint, quòd vtraque gens pecuniae auidior vitam nundinaretur, & Carum more venalem haberent, denis in diem assibus animam & corpus aestimans, vt Taciti verbis dicam. Ita & Celtoscythae (sic dicebatur communi nomine Cimbrorum agmen Plutarcho teste) dicti videntur, velut pecuniae iaculatores, quòd aera merentes pecuniam qua abundabant sine laude profunderent, qui Germanicae militae quasi haereditarius morbus permansit. Hactenus de vocabuli origine satis multa: nunc ostendamus Celtas pro Germanis accipi apud scriptores. Pausanias in Phocicis confundit absque discrimine cum Galatis Celtas, nunc hoc, nunc illo vsus vocabulo, vbi de Celtis pertexit historiam, qui Brennum ducem strenuum & in fallendis hostibus mirè industrium, in Graeciam expeditionem mouentem secuti sunt. Idem in Atticis Galatas qui in Graeciam incursionem fecerunt, ab extrema Europae maritimaq́ue ora profectos, lingua patria dictos fuisse Celtas commemorat. Diodorus Siculus Galatas à Celtis hoc discrimine separat, quòd hi à Pyrenaeis iugis mediterranea ⁺ colant, illi ad Oceanum & saltus Hercynios ad Sarmatiam vsque extendantur (quod ego non de montibus qui Galliam ab Hispania secludunt intelligendum puto, sed de pyrenaeo monte inter Alphes, qui lingua Heluetica hodie ⁺ Brennerus vocitatur) vtroque tamen nomine Germanos comprehendi, luce ipsa clarius est. Diligentia & fide aliquanto maiore vsus Polybius Gallos vbique Galatas nominat, vt Germanos Celtas, quorum operâ vsum Hannibalem in obsidione vrbis Tarentinae refert libro octauo. Idem scriptor lib.2. Hasdrubalem Hannibalis patrem virum militia clarum, cuius diligentia res Carthaginiensium magnum incre mentum acceperat, in exercitu suo Celtas habuisse memorat, è quorum ducibus vnus noctu Hasdrubalem in ten-

+ Gelt.
Pecuniae vis.

+ Pyrenaei.

+ Pyrenaem mous.

[p. 378]

torio aggressus, ob priuatas inimicitias, confecerit. Itaque latae culpae non immeritò arcessi queat Liuius, qui Gallos pertinaciter vbique appellat, quos Celtas Polybius, è quo plaeraque omnia iste deprompsit. Herodotus quum Danubium inter Celtas nasci scribit, diuersam à Gallis nationem, Germanicam nimirum, Celtas clarè loquitur. Cimbros & Teutonos quos Marius deleuit, Appianus Celtas nominat in Celtico. Dion Tencteros & Vsipetas Celticum genus vocat lib.38. his verbis, τἐɣϰτηρoί τε ηαꞁ̀ ᴕ̓σιπέται ϰελτιϰὰ ɣένη. quod Caesar eadem de re loquens prior dixerat lib.4. ‘Vsipetae Germani & item Tencteri. Eôdem facit quod subijcit Dion eos à Gallis euocatos Rhenum transisse: Graecè est, πρὸς τῶν ɣαλατῶν ἐπιϰληθέντες. quibus è verb is clarè patet vtriusque gentis in nominibus discrimen. Rursus idem Batauos Celtas appellat lib.58. quibus mos erat armatis fluuios quamuis citatos tranare: quod de Batauis & Germanis confirmat Tacitus. Appianus bellorum Ciuilium lib. primo, Cimbri, inquit, natio sunt Celtica.’ Idem Boios Celtis adnumerat, quos nemo inficiabitur, nisi emota sit mente, puros putos esse Germanos, appellans eos nationem Celticam cumprimis efferam & immanem. Polybius Ernestum Celtarum regem quando nominat, quis non peculiare gentis Germanicae nomen agnoscit? E quibus Germanis Celtas originem ducere caesar asserat, dictum est à me alibi. Hesychius quoque Grammaticus Celtas diuersam à Gallis gentem tradit, & quidem rectè. Quin & Suidas Celtas dici Germanos Rheni accolas è veterum scriptis haud dubiè, quorum testimonia & fragmenta sine nomine saepiùs adducit, annotauit. Adhaec Eustathius in Dionysium commentarijs discriminat à Galatis Celtas, vbi ait hos porrigi secundum Rheni ripam, διήειν δὲ λέɣονται ἄχρι ηυꞁ̀ τοῦ ρήνᴕ ὁι ϰελτοὶ, ἀπὸ δὲἀυτῶν ὁι σύμπαντες Ευροοπαῖοι ɣαλάται, ϰελτοὶ ὑπὸ ἑλλήνων ἐϰλθησαν. hoc est, Celtae pertingere dicunrur Rheno tenus, aut, secundum Rhenum extenduntur, à quibus cuncti Europaei Galli à Graecis Celtae dicti fuere. Audiamus

[p. 379]

& Lucillium Tarrhaeum Apollonij scholiasten quid sentiat, is disertè saltum Hercynium Celtis attribuit: eum verò saltum Germaniam sibi propriam vendicare extra controuersiam est. Dion lib. 39. Celtas antiquitus nominatos fuisse ait, qui Rhenum vtrinque accolerent, quod eius verba sonant: τόɣε πάνυ ἀρχαῖον ϰελοὶ, ἑϰάτεροι ὁι ἐϖ̓ ἀμϕότερα τᴕ͂ ποταμᴕ͂ οιϰᴕ͂ντες ὠνομάζοντο. hoc est, Priscis temporibus Celtae dicebantur, qui Rheni fluminis ripam vtrinque praetexebant, vel, accoleant. Simocatus in epistolis Rhenum Celticum flumen appellat: Nazianzenus eiusq́ue fermè aequalis Iulianus Apostata, scribunt Celtas ad explorandam thori coniugalis fidem, liberos suos recente partu editos periclitari, Rhenoq́ue immergere; creduli spurios & adulterinos foetus fluminis vortice rapi, legitimos innatare illaesosq́ue existere. Istud verò Germanos pro consuetudine tenuisse, neque esse fabulosum, ex Galeni testimonio clarè constat libro Salubrium primo, vbi disertis verbis sic loquitur: ‘Germani infantem modò natum & ab vtero calentem adhuc, ad amnem deportant, algentiq́ue fluminis alueo tingunt, ceu ferrum candens, tum vt periculum faciant de naturae vigore, tum vt corpus ipsum roborent durentq́ue.’ Quem illorum ritum & Gregorius & Claudianus, pulcherrimeq́ue Nonnus Dionysiacῶn auctor expresserunt, ita vt dubium minimè sit, quin ijdem cum Germanis sint Celtae. Ad superiorem controuersiam facit, quod Plinius & Iulius Florus Gallum fuisse scribunt seruum publicum, qui Minturnis Campaniae oppido cum imperio in carcerem immissus fuerat, vt C. Marium interficeret: quem Velleius Paterculus Germanum vocat; eundem Val. Maximus Cimbrum appellat, quippe Cimbrico in bello captum. Vbi Arrianus in Alexandreide de Celtis loquitur, quos proceris esse corporibus, magnosq́ue sibi spiritus sumere scribit, non alios quàm Germanos designauit: à quorum legatis amicitiam Alexandri ambientibus, diuersum ab opinione sua responsum ille tulit. nam cùm arbitraretur dicturos, quod

[p. 380]

fama nominis illius fuissent exterriti, responderunt se longo locorum interuallo ab ipso dissitos in locis difficilibus metuisse, ne aliquando caelum in ipsos corrueret. Celticam audaciam ⁺ Aristoteles proiectam illam & cum vitae contemptu coniunctam vocat, cuius origo è superioribus liquet, nimirum morits despicientia. Mirum est quòd AElianus in variae historiae libris tam stultam & vecordem huic genti audaciam adscribit, vt plus quàm belluina stoliditate praeditos fuisse oportuerit, si à vero non exorbitauit: sed eius tam impudens est oratio, vt pudeat verba contrà facere. Quis enim adeò fungus & stipes fuerit, vt ingruentes marinos fluctus praepilatis hastis nudisq́ue ensibus territare praesumat? aut quis non ruinae labentis tecti subducere se malit, conseruandae vitae caussâ, cuius interitum animantia omnia fugiunt, quàm volens sub eo mortem oppetat? Quis nisi Coroebo stultior nolit praesens incendium, modò pateat effugium, euadere, quàm miserrimo necis genere flammis absumi? Repertus tamen est qui victuris chartis haec mandauerit, qui tantae vecordiae fidem mortalibus approbare se posse putarit. Celticae fidem mortalibus approbare se posse putarit. Celticae etiam vocabulo Germaniam intelligere Plutarchum luce clarius est, quando in Mario τΙιὺ ϰελτιϰὴν διά βάθος χώρας ϰȷ̀ μέɣεθος ϰατὰ τΙιὺ μαιῶτιν ἐπιϛ ρέϕᴕσαν ἅπτεσθαι τῆς ποντιϰῆς σϰυθίας commemorat. dicam idem Latinè propter peregrinae linguae nescios. Sunt, inquit, qui Celticam, vt est vasta & ampla regio ab extremo Oceano & plaga Septentrioni subiecta, apud paludem Maeotidem versus Orientem reflectentem, Scythiam Ponticam attingere dictitant, gentemq́ue Celtoscythas vocari. Idem sentiunt Herodotus & Diodorus Siculus. Trebellius Pollio historicus in Claudij vita barbaros enumerans, qui ad vastandum Romani Imperij solum inuitati fuerant, Celtas adscribit, haud alios quàm Germanos intelligens. Haec fermè sunt quae de Celtis, hoc est Germanis, opinionem meam confirmare videntur. Illud corollarij vice adijciendum duxi, Lugdu-

+ Celtica audacia.

[p. 381]

num vrbem à Stephano Ethnographo ϰελτοɣαλατία assignari, vt sit communis Germanis & Gallis, aut in earum gentium collimitio sit sita.