Batavia

Enchvsa.

Enchvsa nomen à singularibus aedificijs, quae rara principio, in vici modum, pòst densiora accreuerunt, accepisse autumant: id namque sonat, Enckel hunsen. Oppidum ⁺ est elegans, naturâ loci munitum, maris furori obiectum, quem in extremo terrae margine situm despicit, opibus quas mari peperit fortunatum, lateritijs plerisq́ue domicilijs ornatum, paucioribus ligneis, ob incendiorum periculum, quae semel iterumq́ue olim experta metuit. Constat ex Annalium ⁺ fide circa annum salutis ciɔ. cc. lxxxxvii. iniecto igne per Herculanum Heroëm & Puteanum hostiliter inflammatum conflagrasse. Muro cingitur & turribus, nisi quâ Frisiam prospectat, vbi inexhaustis sumptibus agger per mare ductus ex algâ, materiâ ad repugnandum mari conuenientissimâ, in speciem portûs, capacissimum alueum recipiendis ⁺ onerarijs nauibus includit. Est & alter portus nauigijs, cui turris valida imminet, in quâ elogium extat disticho ⁺ clausum à me tum puero, in marmore incisum, quod memoriam seruat insidiarum à Carolo Gelriae Duce comparatarum, ⁺ ad inuadendum opportunissimum inquietandae Hollandiae portum, ad annum à salutifero partu ciɔ iɔ. xxxvii.

+ Enchusae etymon.

+ Enschuae incendium.

+ Portus nouus.

+ Alter portus.

+ Enchusa insidijs per Gelros tentata.

[p. 278]

obseruato accommodo gerendae rei tempore; quando plaeraque omnis iuuentutis & ciuium pars nauigando occupata abest, immissâ ad id tentandum per duas naues cohorte expeditorum militum, subsecuturis mox alijs, ad primum colluentis flammae edendum ex conuerto signum. Distichon haud otiosis à me verbis expressum, vt ibi legitur, & literis numeralibus, ita habet.

enChVsaM InsIdILs taCItIs sVb noCte sILentI
obrVere adnIXa est geLrICa perfIdIa.⁺

Oppidum istud factitij salis gloriam affectat, numerosis admodum longo secundum aggerem tractu exstructis extra ⁺ moenia tect is Salarijs, in quibus strues salinarum aggestas videre est, sundantibus noctes diesq́ue operis. Oppidani homines gnaui & industrij ex Armoricis ciuitatibus salem, sed asperum & pullum, corbitis deuectum, cortinis amplis excoquunt, affusa marina, quae nonnihil intertem mitemq́ue gustui salis saporem corrigendo exhibet, ac candorem mensis cibisq́ue gratum arte conciliat, quamuis ex atro fumo, quem cespitum bituminosa materia euomit, tecta tota fuliginem densam & atrorem ombiberint. Nostra enim regio tametsi opportuna habeat cataractarum claustra, quibus salsae maris vndae commodè admitti queant, vt fieri solet in Italia Gallijsq́ue, destituitur tamen acribus illisaestiui Solis feruoribus, quorum pernecessarius ad durados latices vsus requiritur, vt in coagula concrescant crustae glebaeq́ue salis, aut in minutos grumos siccentur. Ab his diuersum coficiendi salis ⁺ morem apud Hermunduros (qui Cattos, vnde nobis origo, pepulerunt) receptum tradit Tacitus, quo ardenti arborum strui aqua infusa densabatur & igne concrescebat, pugnâ quadam elementorum ignis & aquae. Qui & maiores nostros accepi in pecullio suo, hoc est, genitalibus terris, salis natales ⁺ coluisse diligentiùs, antequam corbitis aperto Oceano Armorici & Hispaniae frequentari coeperant, tum namque è glebis vstis & in cineres versis opimo quaestu salem conficiebant, ⁺ non salo, non salinis (quarum inuentum Anco Mar-

+ Sal factitius apud Ench.

+ Zoutketen.

+ Salis consiciëdi mira ratio.

+ Salis confectio vernacula.

+ Salinarum inuentor.

[p. 279]

tio tribuitur) vsi, & in adiacentes regiones huberrimo compendio eum deuehebant, qui aqua affusa splendidus nitebat, Siltsout popularium idiomate dictus, quòd è glebis salsilagine imbutis arte extractus esset, ad quem quaestum ita plaeriq́ue passim calluerant, vt agrorum sumen omne (quippe in summa eorum vilitate) exhauserint, vnde multi natum augurantur quòd solum infinitis in locis redditum sit depressius humiliusq́ue. Adde quòd è bituminosis cepsitibus subterraneis (quos alibi Darias vocari admonui) cinefactis, salsaq́ue perfusis, aetas auorum elicuisse cognoscitur, quae nunc ars exoleuit, & in desuetudinem abijt, ob affluentem salis copiam, quam Galliae Hispaniaeq́ue subministrant. Hoc oppidum Neptunium iurè dici queat, quòd fatali illâ & haud scio quâm immutabili sempiterni ordinis lege, maris quoddam imperium & classium agitauerit, propitio Caroli Caes. & Philippi Regis studio atque fauore, quando vterque non alijs temerè nauibus vitam suam, hic in transmittendo Oceanno, ille in suscipiendis expeditionibus, commiserint. Atque hinc felici augurio coeruleum scutum (vti Sex. Pompeius eiusdem coloris paludamentum sumpsisse cum Neptunij agnomine legitur) cum duabas stellis inter haleces interiectis, vice insignium praefert, quod halecum modo maria sulcet, non sine certâ vtriusq́ue poli & siderum cursum moderantium cognitione. Ab Enchusâ Hornam rectâ iter ducit.