Wagenbegeleider
Sinds afgelopen maandag heet de conducteur op de Amsterdamse tram wagenbegeleider. Zou de directeur van het gemeentevervoerbedrijf (GVB) voor dat woord een studiereis naar China hebben gemaakt? Daar krijgen nieuwe vindingen ook namen die zijn samengesteld uit oude woorden. Zo is trein opgebouwd uit vuur en wagen, een vuurwagen dus.
Onduidelijk blijft wat zo nieuw is aan de wagenbegeleider. Hij doet immers hetzelfde werk als de conducteur en de controleur, eerst ‘goedemiddag, de plaatsbewijzen alstublieft!’ door de tram schreeuwen en dan kijken of de reiziger zijn strippenkaart heeft gestempeld. Dus waarom een nieuw woord?
Volgens het GVB is de wagenbegeleider wel degelijk heel iemand anders dan de conducteur of controleur. Afgekort heet hij VIC, ‘de functionaris die zich bezighoudt met veiligheid, informatie en kaartcontrole’. En een conducteur is volgens Van Dale slechts ‘een beambte die op treinen, trams enz., voor het opnemen en uitlaten der reizigers zorgt door het sein tot stilhouden en weer voortgaan te geven, het reisgeld ontvangt of de bewijzen van betaling daarvan controleert’. Veiligheid en informatie staan daar niet bij, dus voldoet conducteur niet als benaming voor de VIC-functionaris. Voor kinderen is wagenbegeleider een makkelijk woord. Ze kunnen de oorsprong ervan zelf herleiden. In het deze week verschenen nummer van Onze Taal, maandblad van het gelijknamige genootschap, heeft hoofdredacteur Renkema een beschouwing gewijd aan de kinder-etymologie. Dat is het veranderen van onbekende woorden in bekende woorden die er in klank of betekenis aan verwant zijn, aldus de definitie die Renkema geeft. Zijn eigen kinderen spreken bijvoorbeeld over korenvlees als ze cornflakes bedoelen.
Kinderen worden doorlopend geconfronteerd met woorden waarin de logica ver te zoeken is, aldus Renkema. Zij willen bijvoorbeeld weten waarom speelgoed ‘goed’ is. En waarom er geen vadervlek bestaat, zoals er naast de papagaai ook een moedergaai moet zijn. De dochter van Renkema praat over openreren. Waarom? ‘Nou, logisch toch, je moet eerst iemand open-maken voordat hij beter wordt’, antwoordt ze haar vader.
Renkema concludeert dat niet alleen kinderen zich aan pseudo-etymologie bezondigen. Mensen denken bij het spellen van ijselijk aan ijs, terwijl het is afgeleid van het Middelnederlandse eisen, dat gruwen betekent.
Auteursrechtelijk beschermd