Dwars en bewogen

[p. 71]

Patrick Meershoek
Een pedagoog in hart en nieren

In 1997 onderging Hendrik Jan Schoo, op dat moment hoofdredacteur van Elsevier, een zware operatie na een hartaanval. Van de behandelend arts hoorde hij later dat deze zijn patiënt na de operatie nog vijf jaar had gegeven. Het werden er uiteindelijk tien, en dat beschouwde Schoo als winst, zo liet hij eerder dit jaar in een gesprek met vrienden weten. In de nacht van dinsdag op woensdag overleed de journalist in het Leids Universitair Medisch Centrum, waar hij in augustus voor een nieuwe hartoperatie was opgenomen. Schoo is 61 jaar geworden.

De modernisering van het weekblad Elsevier wordt alom genoemd als het huzarenstuk van Schoo. Goede vriend Herman Vuijsje: ‘Van een sullig blaadje heeft Hendrik Jan een in korte tijd een links blad gemaakt. Links in de zin van: niet politiek correct. Dat was een nieuwe formule.’ Opvolger Arendo Joustra: ‘Hendrik Jan introduceerde een nieuwe manier van denken. Service maakte er deel van uit, aandacht voor de wensen van de lezer. Het is een formule waar we nog steeds op koersen.’

De betaalde oplage van Elsevier groeide onder leiding van Schoo naar 125.000. In 1999 vertrok Schoo naar de Volkskrant, waar hij adjunct-hoofdredacteur werd. Het verblijf aan de Wibautstraat duurde een jaar. Joustra: ‘De Volkskrant is een mammoettanker. Bij Elsevier was Hendrik Jan erin geslaagd een relatief kleine redactie naar zijn hand te zetten. Bij de krant lukte dat niet. Een hoofdredacteur van zo'n grote krant kan niet meer doen dan de redactie hem toestaat te doen.’

[p. 72]

Schoo stapte over naar de Weekbladpers en werd directeuruitgever van bladen Vrij Nederland, Psychologie en Opzij. Hij bleef een column schrijven voor de Volkskrant - dat was wat hij eigenlijk het liefste deed. Vuijsje: ‘Hendrik Jan was een pedagoog in hart en nieren. Het was een echte passie van hem om kennis te verspreiden. Dat deed hij in gesprekken met vrienden en dat deed hij in de stukken die hij schreef.’

Vuijsje leerde Schoo kennen in de jaren zeventig toen beiden deel uitmaakten van de redactie van de Grote Spectrum Encyclopedie, Vuijsje als redacteur sociologie, Schoo als redacteur psychologie en pedagogiek. Later betrokken beide journalisten gezamenlijk een kantoortje aan de Lauriergracht in Amsterdam, waar ze artikelen en boeken schreven. Ook privé trokken ze veel op. ‘We maakten lange wandelingen in Duitsland, Frankrijk en Spanje,’ vertelt Vuijsje. ‘Er werd veel gesproken en veel gezwegen. Heel plezierig gezelschap.’

Vuijsje omschrijft Schoo als een ‘selfmade man’, een Amsterdamse zoon uit een sociaal-democratisch milieu die eerst naar de kweekschool ging en pas later, tijdens een langdurig verblijf in de Verenigde Staten, intellectueel tot bloei zou komen. Arendo Joustra roemt de enorme belezenheid van zijn voorganger. ‘Als je een politieke partij in het noordwesten van Australië ter sprake bracht, kende Hendrik Jan een boek of proefschrift over dat onderwerp. Hij had een angstwekkend grote kennis en deed daar ook iets mee.’

Ondanks zijn ambities was Schoo een bescheiden man. Behulpzaam ook: vrienden klopten nooit tevergeefs bij hem aan. Enkele jaren geleden viel Schoo op late leeftijd het vaderschap ten deel, toen hij samen met toenmalig hoofdredacteur Xandra Schutte van Vrij Nederland een zoon kreeg. Dat leidde tot het vertrek van Schutte bij de Weekbladpers, maar het kostte Schoo weinig moeite om in de lastige situatie vooral gelukkig te zijn. Vuijsje: ‘Hendrik Jan was een heel lieve man.’