Dwars en bewogen

[p. 15]

Frits Bolkestein
Schoo's rol in het immigratiedebat

Mij is gevraagd iets te zeggen over de rol die Hendrik Jan Schoo heeft gespeeld in het immigratiedebat. Hij heeft daarover veel geschreven, vooral nadat hij, in 1993, hoofdredacteur van Elsevier is geworden. Hij heeft die artikelen gebundeld in een boek dat hij in 2000 heeft gepubliceerd en dat De verwarde natie heet, met als ondertitel Dwarse notities over immigratie. De publicatie viel samen met zijn overstap naar het adjunct-hoofdredacteurschap van de Volkskrant, waar hij het overigens niet lang heeft uitgehouden - misschien om die dwarse notities.

Hendrik Jan Schoo was overigens niet de eerste die over dit thema schreef.

Die eer - indien men dat een eer wil noemen - komt toe aan Herman Vuijsje, die in 1986 een boek publiceerde dat Vermoorde onschuld heet. Ook dat boek heeft een ondertitel, namelijk Etnisch verschil als Hollands taboe.

Een taboe was het zeker. Daar heeft Vuijsje van kunnen genieten. Dat overkwam ook Schoo. ‘De geringste afwijking van de huidige orthodoxie,’ schreef hij, leidt tot instant verontwaardiging.’ Dienovereenkomstig betichtte de directeur van de Wiardi Beckman Stichting hem ervan een wegbereider van extreem-rechts gedachtengoed te zijn geweest. Ik vond die artikelen helemaal niet extreem. Eerder afgewogen en doorspekt met feiten.

Over feiten ging de discussie bijna nooit, schreef hij verder, maar die mochten in een zo gevoelige zaak als de immigratie

[p. 16]

niet echt een rol spelen. Zoals Jan Pronk eens zei: ‘Feiten zijn rechts.’ Het ging niet om feiten, schreef Schoo, het ging erom wie ‘goed’ was. Hij had met een kerk te maken. De kerk was volgens hem hoofdzakelijk gevuld met wat hij noemde ‘gepassioneerd links’.

Hendrik Jan Schoo noemde de opkomst van immigratie de belangrijkste gebeurtenis sinds de Tweede Wereldoorlog, een maatschappelijke en demografische aardverschuiving. Dat is zonder twijfel waar. In de loop van een jaar of veertig heeft Amsterdam een islamitische meerderheid gekregen. Dat is een ontwikkeling zonder weerga.

In zijn recensie van De verwarde natie schreef Paul Schnabel dat het boek ‘ook iets had van een wanhopig roepen in de woestijn’. Ik heb gelijk, zegt de hoofdredacteur van Elsevier (volgens Schnabel) maar ik weet heus wel dat jullie niet naar mij willen luisteren.

De trend was lang van ‘Nederland immigratieland’ en van een ‘ruimhartig asielbeleid’. Maar het vereist meer dan een reeks artikelen om een trend te keren. Daartoe is nodig een goede wet, in dit geval de Vreemdelingenwet van Job Cohen (kabinet-Kok II, december 2000) en een krachtige minister, hier Rita Verdonk (kabinet-Balkenende I). Maar zonder een moedige en afgewogen analyse van de problemen zou het noodzakelijke intellectuele voorwerk toch niet zijn gedaan. We moeten dus dankbaar zijn voor die artikelen van Hendrik Jan Schoo.

We zullen hem missen in het debat.