Dwars en bewogen

[p. 9]

Toespraken

[p. 11]

Eegje Schoo
Kindertijd

Ik ben het zusje van Hendrik Jan, en ook van Michiel, Hans en Martien. Ieder van ons heeft heel bijzondere, eigen herinneringen aan HJ. Voor u maakte ik het volgende verhaaltje over Hendrik Jans kindertijd:

HJ werd geboren op 10 november 1945 in een wereld vol spanningen. Als commandant van een strijdgroep uit het verzet had zijn vader al in mei ontslag genomen. Hij zou nog lange tijd met de ziel onder de arm lopen, bleef ook later eigenlijk altijd zoekende, terwijl moeder, nog rouwende om drie geliefde tantes die bij een abusievelijk bombardement op hun huis in Amsterdam-Zuid waren omgekomen, niets liever wilde dan zich veilig wijden aan kind, huis en haard.

Ik weet niet of de zegswijze van mijn grootvader: ‘Een goed kind voedt zichzelf op’ ter geruststelling van mijn moeder werd gebezigd of ter aanmoediging van ons. Feit is dat ook HJ al vroeg het heft in eigen hand nam.

Wij woonden in de jaren veertig en vijftig vlakbij het Olympisch Stadion en behalve een afkeer van auto's (ons Stadionplein veranderde elke week in een tweedehandsautomarkt) heeft HJ aan al zijn exploraties in de Stadionbuurt veel levenslange liefdes overgehouden.

Vanzelfsprekend het voetballen en de voetbalwedstrijden, waarvoor we via een bootje over het water aan de achterkant het stadion binnenglipten, maar ook leerde hij er van muziek

[p. 12]

houden. Thuis klonk er mondharmonica, blokfluit, gitaar, viool en cello. Maar het mooiste was het klarinetconcert van Mozart in A groot dat dagelijks over de binnentuinen door de bomen bij ons kwam aanwaaien vanuit het huis van Bram de Wilde, de toenmalige eerste klarinettist van het Concertgebouworkest. Nooit hoorden we het mooier.

Ik herinner me dat op de dagen dat mijn vader er niet was, HJ automatisch als eerste de krant kreeg en er - voordat hij goed en wel kon lezen - al languit mee op de grond lag. Lezen werd ons met de paplepel ingegoten. Mijn moeder las, als ze haar handen niet vol had aan ons, eigenlijk altijd. Wij haalden boeken bij de bibliotheek van de speeltuinvereniging: ‘Graag ook twee boeken voor grote mensen,’ zeiden we dan. En behalve Het Parool en de boeken kregen we af en toe de Groene onder ogen.

Hij en Giel liepen, lang voordat ze in Kees de jongen over zijn zwembadpas zouden lezen, als jongens van vijf en zes in de omapas van de stadionbuurt naar de Lumeystraat in Oud-West waar bij oma en opa een tuinhuis stond dat de jongens min of meer als hun eigendom beschouwden en waar de Groene lag van tante Tini, de jongere zuster van onze moeder. Ze las ons eruit voor, gaf ons een abonnement op Ons Amsterdam en liep op zondagochtenden met ons door de stad; in haar hand de wandeltochten van Koot met alle mogelijke wetenswaardigheden over granchtenpanden, geveltjes en gevelstenen. Het leek wel of HJ alles onthield. Ooit zou hij zo voor een gids over honderd jaar Amsterdamse gebouwen (1880-1980) een nog niet eerder herkend historisch pand leren identificeren.

HJ hield van water en ijs. Als kleuters speelden we met waterslangen en teilen in de tuin, onder de fonteinen van het Van Heutzpark of in het kinderbadje van het Beatrixpark. Zodra we naar de grote school aan de Stadionkade gingen leerden we zwemmen in het bad van de AMVJ en mochten we 's zomers naar het Bosplan om te picknicken en in het Nieuwe Meer te zwemmen. Maar meestal bleven we dichter bij huis, waar we

[p. 13]

onze eigen, vaak geheime, hutten bouwden op het zandland aan de rand van de stad waar, langs de Stadionkade, de wonderlijkste planten groeiden, diertjes te vinden waren en materiaal te over voorhanden was voor het bouwen van hutten.

In zo'n hut kwamen we toen HJ negen was, al pratend over Dr. Doolittle, tot de ontdekking dat dieren net mensen waren omdat ze nu eenmaal pijn konden voelen en zei HJ als eerste dat we dan eigenlijk ook geen vlees meer moesten eten. Hij heeft nog een tijdje een compromis met zichzelf gesloten en at alleen nog maar gehaktballen, want daar kon je de herkomst niet meer van zien, en nog later nam hij voor de smaak nog wel wat jus op zijn aardappelen, maar uiteindelijk werd ook dat binnen het jaar afgeschaft en bleven we - tot grote verrassing van onze moeder, die aanvankelijk rustig twee potten, vegetarisch en niet vegetarisch, kookte omdat ze dacht dat het wel weer zo'n bevlieging van enkele weken was, zoals kinderen van een jaar of negen, tien wel vaker hebben - eten zonder vlees en vis nog vóór we wisten dat het woord ‘vegetarisch’ bestond. Uiteindelijk werd moeder ook zelf vegetarisch, bleven ‘de jongens’ in de keuken als ze bezig was en probeerden ze beetje bij beetje zelf mee te doen. Ze hielden van meet af aan van koken. Hendrik Jan hield er vooral van mensen van wie hij hield, lekkere eigengemaakte dingen te laten proeven. Hij kocht graag zelf de ingrediënten en streefde ook daarbij naar kwaliteit. Nog afgelopen zomer speet het hem bij zonder de enige aardappelboer die nog duinaardappelen verbouwde, niet meer op de zaterdagochtendmarkt van de Lindengracht aan te treffen.

De eerste helft van de jaren zestig woonden we in de Watergraafsmeer. We deden de mulo eigenlijk en passant - de school speelde, om het eufemistisch te zeggen, geen grote rol in ons leven. Veel belangrijker was de NJN, de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie, waar Hendrik Jan zijn interesse voor vogels kon laven aan de kennis van oudere jongens. Wij, HJ, Giel en ik werden er de Schootjes genoemd. We waren, juist in onze tienerjaren, onafscheidelijk en trokken al op veertien- en

[p. 14]

vijftienjarige leeftijd liftend door Europa, en hoewel de achterblijvers vaak ongerust waren overheerste bij onze moeder toch altijd het vertrouwen dat de jongens verstandig genoeg waren om niet in zeven sloten tegelijk te springen.

Over Hendrik Jans jeugdjaren met krantenwijken, zeilboten, schaatstochten, broers, vrienden en vriendinnen, valt natuurlijk veel meer te zeggen. Maar niet in vijf minuten. Ik rond af met een voorbeeld van HJ's onvoorwaardelijke toewijding en liefde voor ons gezin.

Toen HJ een jaar of zeventien was, had zijn vader een nieuw plan. Hij zou zelf bijoux gaan importeren. Daarvoor had hij echter een koffer met allerlei vakjes en laadjes nodig die moeilijk te verkrijgen zou zijn. Dit horende zette Hendrik Jan zo'n bijouxkoffer eigenhandig in elkaar; alles strak afplakkend met prachtig glanzend fluweel.

Aan die koffer heeft het niet gelegen.

Eén ding moet Michiel, Hans, Martien en mij nog van het hart: Het was altijd heerlijk als Hendrik Jan er was, en hij was er voor ons eigenlijk altijd.