Dwars en bewogen

[p. 7]

Voorwoord

Na afloop van de herdenkingsbijeenkomst voor Hendrik Jan Schoo, op 16 september 2007 in De Rode Hoed te Amsterdam, stapte een echtpaar op de organisatoren af. De man en de vrouw maakten zich kenbaar als bezoekers die hun medeleven kwamen betuigen met het verlies van een geliefde auteur. ‘Wij zijn geen bekende mensen, maar gewoon lezers,’ zeiden ze, haast verontschuldigend. ‘We lazen meneer Schoo altijd en we zullen zijn stukken ontzettend missen.’

Het was een reactie die Hendrik Jan ongetwijfeld met trots, maar waarschijnlijk ook met enige verbazing zou hebben vervuld. Hij, de man van de feiten en de analyse, vroeg zich vaak af of hij als auteur bij de lezer wel de juiste snaar raakte. Ik ben geen publiekslieveling, dacht hij zelf. Dat vond hij lastig, want als maker van tijdschriften (Psychologie, Intermagazine, Elsevier) hamerde hij altijd op het belang van kennis over de doelgroep. Dat hij, bij benadering, zijn lezers en hun gewoonten kende, was een van de pijlers onder het succes van Hendrik Jan als bladenmaker.

Maar op de herdenkingsavond werd andermaal duidelijk wat velen al wisten: juist als auteur had Hendrik Jan een trouw publiek. In de zaal bevonden zich, naast lezers, vertegenwoordigers van alle geledingen in de Nederlandse journalistiek. Dat wil zeggen, de geschreven pers. Want hoewel hij zelf een verknocht radioluisteraar was, heeft het tussen Hendrik Jan en de audiovisuele media nooit zo willen boteren. HJ kwam het best tot zijn recht op schrift.

[p. 8]

Dat Hendrik Jan zelf dacht dat hij geen publiekslieveling was, had wellicht te maken met de route die hij als auteur koos: nooit de gemakzuchtige formulering, nooit de gemakkelijkste onderwerpen, nooit de gratuite verontwaardiging. Hij schreef in zorgvuldig gekozen woorden, gebaseerd op gedegen lectuur, over de ingewikkelde vraagstukken van onze tijd: immigratie en integratie, de verhouding overheid-burger, de complexe veranderingen in het (partij)politieke landschap. Zo creëerde hij voor zichzelf een unieke positie, waarmee hij een originele gids was in het denken over de problemen in de samenleving.

Een gids was hij ook als leidinggevende: een journalistieke manager - of sturende journalist - die velen inspireerde om op serieuze manier, bij wijze van contra-expertise, het landsbestuur te controleren. Hij was een mentor voor al diegenen die geen genoegen nemen met de waan van de dag of de lokroep van de kudde. Met die houding voedde hij een generatie journalisten op die nu bij diverse media actief is.

De crematieplechtigheid op 12 september vond plaats in besloten kring. Omdat de redacties van Elsevier en de Volkskrant sterke behoefte voelden aan een eigen afscheid, werd in overleg met de familie de herdenkingsbijeenkomst in De Rode Hoed georganiseerd. En omdat de daar voorgedragen teksten intens en memorabel waren, is besloten ze in dit boek te bundelen, tezamen met de vele necrologieën die in diverse bladen zijn ge-publiceerd in de dagen na het overlijden van Hendrik Jan. Zo is een document ontstaan dat de getuigenis is van een welbesteed, maar helaas te kort leven.

Amsterdam/Den Haag, oktober 2007

Arendo Joustra, Remco Meijer en Herman Vuijsje