|
| |
| |
| |
Voor-reden.
Tot den goetwilligen Lezer.
EErwaerde, Lieve en zeer beminde Lezer, het is een ghemeen spreeck-woort, zo menighen mensch soo menighen zin, waer over ick dan niet hebbe konnen naerlaten dit mijn ghering schrijvens aenden dagh te brenghen, 'tgene ick selfs met mijn eygen oogen altemael gesien, ende met mijn ooren gehoort hebbe V E. Mede te deelen in dit boexken genaemt de Kleyne VVeerelt, hoe ick besoght ende door wandelt hebbe tien Keyser-rijcken Koninck-Rijcken ende Landen, als Turckyen, Hungaryen, Poolen, Ruslant, Oostenrijck, Bohemen, Duytslandt, Hispanien, Vranckrijck, Italien, Engelant, het Lant van beloften het Nieuwe Ierusalem, ende Brasieliae, &c. Waer inne my voorghevallen syn veele ende diverse vreemde geschiedenisse ende acten, gelijck in't Boexken selfs klaerder ende breeder beschreven syn, achte het selve te wesen niet vande aldergheringhste weldaden vanGodt denmensch ghegeven, maer wel een vande meeste, want wat | |
| |
is doch inde Werelt Heerlijcker, eerlijcker, ende treffelijcker als Landen ende steden te besichtighen ende doorwandelen, als mede van 't ghene my daer inne is ontmoet ende bejeghent, soo hebbe ick dan mede mijn kleyn talent pont in't werck stellende, beschreven de groote wonderlijckheden die my op de reyse sijn voorgevallen, als zynde alles ('t ghene U E. Alhier verhaelt wort) de oprechte waerheyt, waer over my noyt ghene moeyte en heeft verdrooten, ende nu oock in desen genen kosten en hebbe gespaert om 't selve in 't licht te brengen, hopende dat U E. daer inne sodanighen vermaeck sult vinden, dat U E. tot nutticheydt ende opmerckinghe mach strecken, veel van't werck zelfs te seggen ofte prijsen dunckt my onnoodigh te sijn, goede waer moet men hem zelfs lauderen, ick twijffel dan niet ofte dit ondersoeck ende door lesen van myn Boecxken de Kleyne wonderlijcke wereldt sal U E strecken tot nut ende profyt, goetwillighe Leser, het Historie schryven is by alle verstandige altijdt seer prijselijck gheweest, ja by Godt aenghenaem, overmits een yeghelijck daer uyt kan leeren 't ghene hem tot voordeel ofte schade kan dienen, oock hoemen hem in sulcke voorvallende saecken te comporteren heeft, dierhalven dan dat dit een groote weldaet Gods is, betuycht de Hooghe Majesteyt selver daer mede, dat hy aldereerst de Historien heeft laten beschrijven door synen dienaer Moysem, die ten eersten beschreven heeft wat voor de Suntvloet geschiet is (wat souden de menschen hier anders yets van geweten hebben?) tot op sijnen Doot toe. Ende noopende de vordere geschiedenissen na synen Doot, van Iosua, inde Boecken der Rechteren, Samuelis, der Coningen Chronijcken Esdrae, Nehemiae, ende der Machabaeen beschreven, is niet alle 't selve geschiet door ingevinghe des Geests Gods, | |
| |
tot versekertheyt vande nakomelingen? De heydensche Histori-schryvers hoe wel sy van andere materien ende geschiedenissen handelen, geven nochtans dickwils inde aenwijsinghe der tijden ende jaren de voorghenoemde Goddelijcke Scribenten de handt. Ja maeckten menichmael de Prophetische schriften (die anders in haer selven donker soude wesen) met hare Historien klaerder ende lichter om te verstaen, tis oock so dat de voornaemste Monarchen ende Prinsen deser werelt hun selven oock niet en hebben gheschaemt te lesen ende te ondersoecken, t gunt zy naer mochten volgen, gelijck Suetonius vanden Keyser Augusto betuycht, dat hy in alle zijn Studeren meest acht ghenomen heeft op de Historische exempelen, na de welcke hy alle sijne saecken meest aengherecht heeft: gelijckmen oock van Carolo Magno leest, dat hy met groote moeyte en onkosten gheleerde mannen, ende insonderheyt sodanige die de Werelt door-wandelt hadden, ghesocht ofte doen soecken heeft, ende de selve uyt de ghemeene middelen gageerde, die de voornaemste Historische by een souden brenghen omme deselve naer te moghen lesen en ondersoecken wat best tot zijnen dienst oorbaerlijcxst was, dat meer is heeft tot dien eynde alle avondt ter tafelen zittende hem eenighe Historien, met de schoone spreucken der treffelijcker Helden, ende 'tghene zy besocht en door-wandelt hebben, voor doen lesen, om daer uyt te leren wat hy doen ofte laten zoude, waerde leser laet U E. dan doch niet verdrietich syn dit mijn Boecxken te door lesen, moghelijck ist U E. in den aen-vangh van 't lesen soo dienstich niet, als het wel ghewis met op-merckinghe doorlezen hebbende op't eynde uytvallen sal, Solymus den Turckschen Keyser den vader Solimani hoe wel hy een erf vyandt was der Christenen, heeft nochtans zonderlinghe lust | |
| |
gehadt tot de Historien te leesen: in voeghen dat hy de geschiedenissen Alexander Magni ende Iuly Caesaris met extra-ordinarie groote onkosten inde griexsche tale doen oversetten hebbende, hem selven daer inne met gestadigh lesen sulcx gheoeffent, ende daer uyt oock soo veel gheleert heeft, dat de zoldaten van Egypten van hem overwonnen, mitsgaders gheheel Egypten en Syrien onder syn ghebiedt syn ghebracht gheweest, ende alsoo ick derhalven wel verseeckert ben dat U. E. Een sonderlinge ghenoeghte ende grooten lust neemt en oock hebben sult de doorwandelinge van Landen en Steden, en deszelfs vreemdicheden te doorlesen en onder-soecken. Soo hebbe ick niet konnen naerlaten U E. desen mijnen gheringhen arbeydt dien volghende willen presenteeren ende dediceren, ende dat alsoo gestelt op't bondichste ende kortste om den aendachtighen leeser niet met eenighe lammigheden ofte omweghen op te houden, van de welcke moghelijck andere soodanighe pelgrummagie ghedaen hebbende wel lichtelijck driemael soo veel schrijvens ende moghelijck met veel minder sin en waerheyt soude doen, Biddende U E. 't selve my ten goede te willen houden, ende bevrijden van den laster muylen, die doch altijdt soo gheneycht sijn, liever ander luyden arbeydt te berispen, dan selfs yets beters te maecken ofte aen den dagh te brenghen, te meer alsoo ick wel weet ende verseeckert ben, dat noyt soo perfecten werck van soodanighe reysen ende deszelfs vreemdigheyden uyt-ghegaen en is, 't welck de benijders niet onbenijt sullen konnen laten. Biddende insghelijcks Godt den Hemelschen Vader, ende Heer aller Heeren dat hy U E. in zijn ghenadighe protextie, ende bescherminghe gelieve te nemen. Ende U E. my doch te excuseeren, waer inne ick (onwetende) een faute ofte abuys mochte hebben. 't is gewis zoo dat ick mijn uyter- | |
| |
ste neerstigheyt om U E. te dienen, hier inne nae mijn krancke vermogen hebbe gedaen, de principaelste insicht daer van by my is geweest, dat het U E. mochte strecken tot nut ende proffijt insonder als het U E. meest van noode soude mogen syn, Ick ben dan voldaen als maer't Boeck syn op schrift voldoet, dat is (goetwillige Leeser) dat het U E. mach stichten, ende met eenen vermaecken waer toe voor al van nooden is dat het klaer en verstandelijck zy. In het welcke hoe grooten vlijdt oock aenghewendt is, ick even-wel my selven niet allesints hebbe konnen genoech doen, gelijck ick oock duchte den Lieven Leeser niet te sullen gedaen hebben, de rest al te samen is ydel ende buyten ons, die nerghens van werck moeten maecken, dan van't gene dat vorderen kan tot onser onsterffelijck en Heerlijck-wordinge, die ick U E. van gantscher herten toewensche, Den goeden Godt ghelieve U E. daer inne by te syn, met soodanighe ghenade ende hulpe als sijne Heylige wijsheyt achtet U E. van nooden te syn. Hier mede eyndende blijft altesamen hertelijck gegroet, ende dien milden, goedertieren, ende barmhertigen God: bevolen.
Amen.
Actum, in Amsterdam den 4. December
Anno 1649.
|
|
Auteursrechtvrij