Het leven van Philippus den Stauten, Hertoch van Borgonien, ende van Margarita van Male, Gravinne van Vlaenderen

[1381]

⁺ Dit jaer is wederom met een nieuwe oproerte in Vlaenderen begonst. De Brugghelinghen wilden dat den buyt, den welcken de Ghentenaers van hun ghenomen hadden, ende meynden te vercoopen, door de officieren van den graef saude opghehauden ende wederomghegheven worden;

+ 1381. Inlandtschen oorloch in Vlaenderen.

[p. 89]

ghelijck den buyt, den welcken de Brugghelinghen van de Ghentenaers ghecreghen hadde, tot Brugghe door de selve officiers opghehauden wiert. Waer over de Ghentenaers hun clachten deden ende seyden dat de Brugghelinghen den peys daer mede ghebrocken hadden. De Brugghelinghen van den anderen kant seyden dat het hun gheoorloft was hun dinghen wederom te vraeghen. De Ghentenaers dit siende, sijn wederom naer Yperen ghegaen, ende hebben aldaer met de Yperlinghen een nieuw verbondt ghemaeckt. Dit gheschiedt sijnde hebben sy Deynse met vesten ende wallen gaen verstercken, waer over den graef seer vergramt is gheweest. Bovendien bedreven de Capruynmans groote strooperyen op het landt, van de welcke eenighe sijn ghevanghen ende binnen Cortrijck onthooft. Raso Mulaert binnen Ghendt capiteyn van de ghemeente ghecosen sijnde, heeft eene wet ghestelt, dat alle de ghene die eenen ridder saude connen ghevanghen nemen twee ponden grooten, die een edelman saude vanghen een pondt groote, voor synen loon saude hebben. By Aertvelde hebben sy eenen treffelijcken borgher, ghenoemt Simon Rijm, den welcken allen tweedracht meynde te ontvluchten, met synen knecht ghevanghen ghenomen ende onthooft. In 't beghinsel van mey hebben de Ghentenaers vijf leghers ghemaeckt ende naer vijf canten van Vlaenderen ghesonden, te weten: een naer Dendermonde, een naer Gheertsberghe, een naer Cortrijck, een naer Deynse ende een naer de Vier Ambachten. Hier mede hebben sy de voorsteden van Cortrijck verbrandt, de Vier Ambachten overrompelt, ende het gheheel land van Waes, uytghenomen de casteelen van Beveren ende Rupelmonde, aen hunnen cant ghetrocken, Deynse inghenomen,

[p. 90]

Aelst verlaten vindende versterckt ende met garnisoen beset,⁺om alsoo den wech naer Brabandt ende Henegauw open te hauden. Den edeldom, den welcken binnen Gheertsberghen in garnisoen was, hoorende de aencomste van Raso Van Hersele met sijn volck, is daer uyt ghevlucht ende hebben de stadt verlaten. Raso daer inghecommen sijnde heeft de selve doen verstercken ende met volck besetten. Bovendien omdat hun niets en saude ghebreken, het welcke tot het uytstaen van eenen scherpen oorloch noodtsaeckelijk is, hebben sy uyt Hollandt ende Zeelandt eenen grooten overvloedt van levensmiddelen naer Ghendt ghebracht, ende op alle passagien crijchsoversten ghestelt. Tot dien eynde hebben⁺sy oock alle vlaemsche ballinghen ingheropen ende eenen Cortrijckschen ballinck Jan Van der Elst daer oversten van ghemaeckt. Dese hebben terstondt veel quaedts beghinnen te doen; de casteelen van Wondelghem ende Vianen gheplundert ende afghebrocken, het casteel van Sotteghem inghenomen ende met garnisoen beleyt. Ludovicus de Haze, bastaerd van den graef, dit hoorende heeft terstondt het selve casteel aenghetast, ende een deel van het garnisoen stormender handt te neder ghemaeckt, de reste ghevanghen ghenomen ende doen onthoofden. Een weynich tijds daer naer heeft den edeldom alle de steden van Vlaenderen, uytghenomen Gheertsberghen, wederom onder den graef ghebracht. Den graef vreesende dat sijn macht door de rebellie van de Ghentenaers allenckxkens meer ende meer saude⁺ghekrenckt worden, heeft de Arthoisers, Brabanders, Hollanders, Zeelanders ende Henegauwers tot hulpe gheropen, ende van die, met de Brugghelinghen, Yperlinghen, Cortrisaenen, Vryers, Rijsselaers, Douayenaers ende Aude-

+ Bynaer gheheel Vlaenderen door de Ghentenaers inghenomen.

+ Jan Van der Elst opleyder van de vlaemsche ballinghen.

+ Het legher van den graef 20,000 mannen sterck.

[p. 91]

naerders t'samen ghevoecht, een leger ghemaeckt van twintich duysent mannen ende het bevel daer over ghegheven aen Gualterius d'Enghien, den welcken met het selve is ghetrocken naer Nevel. Raso Van Herzele ende Joannes⁺Lannoy met ses duysent Ghentenaers daer ontrent sijnde, niet afwachtende de samencomste van hun andere leghers, sonder de welcke sy te vooren besloten hadden gheenen slach te leveren, is met sijn volck het legher van den graef teghen ghetrocken, ende heeft het self met alle middelen tot eenen veldtslach trachten aen te locken.

Den graef siende dat het legher van Raso maer ses duysent,⁺ende het sijn wel twintich duysent mannen sterck was en heeft dese occasie niet laeten voorby gaen. Van beyde canten wiert met een onghehoorde cloeckmoedicheyt ende hertneckicheyt ghevochten, soo dat Raso van Herzele met sijn ses duysent mannen teghen de twintich duysent mannen van den graef seer langhen tijdt vechtede niet sonder groote hope van victorie te becommen, tot dat ten lesten het legher van den graef de overhandt cryghende, ende Pieter Van den Bossche door eenen poel belet wordende Raso met sijn nieuwe hulptroepen te ondersteunen, het legher van de Ghentenaers heeft moeten de vlucht nemen naer de kercke.

Raso van Herzele willende sijn volck, het welcke in de kercke ghevlucht was, beschermen, is op de selve plaets met lancien doorsteken, ende heeft aldus ellendichlijck sijn leven ghceyndigt. Den graef siende dat die, de welcke in⁺de kercke waeren, noch cloecken teghenstandt deden, heeft de kercke doen in brandt steken. Joannes Lannoy op den torn ghevlucht sijnde, ende niet langher connende verdraeghen de hitte van het vier ende de benautheyt van den

+ Het legher van de Ghentenaers maer 6000 mannen sterck.

+ Veltslach tusschen beyde leghers.

+ De doodt van Raso van Herzele.

[p. 92]

roock, heeft om gratie gheropen, ende een groote somme ghelts voor sijn leven ghepresenteert. Maer hoorende dat hy van sijn vyanden uytghelachen wierdt, heeft eenen anderen middel ghesocht om het vier te ontvluchten ende is uyt den toren ghespronghen op de lancien van de vyanden, waermede hy doorsteken sijnde is van de selve in het vier gheworpen ende verbrandt. Het was een droeve saecke, de welcke oock steenene herten soude hebben moeten beweghen, te hooren het ghehuyl en gheschreeuw van die ellendighe menschen, de welcke in de kercke als in eenen oven ghesloten waeren, ende het vier noch den roock niet en conden ontvluchten oft blusschen. Dit niet teghenstaende was het volck van den graef soo seer teghen hun verbittert, dat sy alle de ghene die het selve meynden te ontvluchten, vermoordeden ende wederom in het vier wierpen. Dit is gheweest het ellendich eynde waermede Razo Van Herzele, Jan Van der Elst, Jacob Van Berst, Mathias Colvin ende andere opperhoofden met het meeste deel van hunne aenhanghers hun leven hebben gheeyndicht; want van de ses duysent en isser qualijck dry hondert ontcommen. Nevel van⁺ghelijcke is van alle canten in brandt ghesteken ende de inwoonders daer uyt ghevlucht. De Ghentenaers, de welcke binnen Deynse waeren, hebben met de inwonders naer Ghendt den vlucht ghenomen; het volck van den graef⁺daer binnen commende, heeft de huysen ende kercken in brandt ghesteken ende alles door het vier laeten vernielen. De Ghentenaers eenichsints volghens hun cleyn vermoghen willende vreken de doodt van hunne belhamers, hebben⁺Eecloo, Ursele, Haelteren, Maldeghem, Male ende meer andere plaetsen afghebrandt; maer het ghene alle vreedtheyt

+ Nevel verbrandt.

+ Deynse verbrandt.

+ Dorpen verbrandt.

[p. 93]

te boven ginck, was dat sy ses-en-twintich ghevanghene Brugghelinghen ende Vryers binnen Ghendt op de merckt,⁺niet teghenstaende hunne onnooselheyt, met stocken ende hamers hebben doodt gheslaghen; met dierghelyke vreedtheyt hebben sy noch derthien ander Escornaysche ghevanghenen op de selve merckt vermoort. In de maendt van junius hebben twee edelieden, Raso Vande Voorde ende⁺Franciscus Ackerman, de abdye van Baudeloo (die abdye was alsdan op het landt gheleghen, maer nu binnen de stadt vervoert) openghebrocken, ende alles wat daer in was, tot den staf van den prelaet toe, uytgheplundert.

De vlaemsche ballinghen bedreven oock groote buytenspooricheden binnen Ghendt, ende naemen op de hoochpoorte het huys van Rijm in met ghewelt om aldaer te blyven woonen. In de plaetse van Raso van Herzele ende van Joannes Lannoy sijn ghesuccedeert Jacob de Rijcke en⁺Gualterus Van Huyse. Op H. Dryvuldicheytdach is binnen Ghendt een groot tempeest gheweest van donder ende blixem, door het welcke dry clockeluyders in den toren van⁺S. Nicolaeskercke sijn verslaeghen; ende den toren van de Predicheerenkercke afghebrandt.

De magistraet van Ghendt ende eerlijcke borgers voorsiende de ellenden, de welcke hun door de rebellie van⁺somighe van hun inwoonders aenstaende waeren, hebben t'samen besloten aen den graef den peys te doen versoecken, ende hebben tot dien eynde Albertus van Beyeren, graef van Hollandt, verwillicht om den peys by hunnen graef te vervoorderen; maer den graef en wilde hun den selven niet toestaen, ten sy dat sy hem, soo veel ende die hy saude kiesen voor borghen, wilden overleveren,

+ Groote vreedtheyt van de Ghentenaers.

+ De abdye van Baudeloo gheplundert.

+ Tempeest van donder binnen Ghendt.

+ Predickheeren toren afghebrandt.

+ Vruchteloose handelinghe over den peys.

[p. 94]

waer in sy met hem niet en hebben connen overeen commen.

Alle de steden van Vlaenderen, uytghenomen Gheersberghen, hadden de Ghentenaers verlaeten ende de partye van den graef aenghenomen; daerom heeft den graef besloten die stadt tot den grondt toe te doen verwoesten om aen de andere steden tot exempel te dienen. Tot dien eynde is Gualterus d'Enghien Gheersberghe met een machtich legher gaen belegheren. De Ghentenaers waeren uytghetrocken om die stadt te helpen, maer vreesende dat sy te cranck sauden sijn om aen soo een machtich leger te wederstaen, sijn sy met schande naer huys ghekeert. Den 7 july heeft Gualterus⁺d'Enghien, noch maer twintich jaeren audt sijnde, met sijn volck de stadt lanckx meer als veertien canten bestormt, ende naer een cloeck ghevecht van beyde canten inghenomen. Dit volck nu meester van de stadt sijnde, hebben alles vermoordt; noch vrouwen, noch kinderen, noch auderlingen, jae selfs geen bevruchte vrauwen spaerende. Alles wat leven ontfanghen hadde aldus vermoordt sijnde, hebben sy lanckx meer als twee hondert plaetsen de stadt in brand ghesteken, soo dat in de selve niet een huys oft kerke en is overghebleven. Van daer is Gualterus naer het legher van den graef voor Ghendt ghegaen, ende van den graef met groote teeckenen⁺van blijdschap ontvanghen. Terwylen de stadt van Ghent lanckx de Keyserpoorte ende Brughsche-poorte beleghert was, hielt den graef sich tot Nonnenbossche. Daerentusschen isser binnen de stadt eenen grooten oploop opghestaen: Jacob de Rijcke beschuldichde Lieven Walrave, deken van de wevers, dat hy de stadt aen den graef hadde⁺willen verraden. Lieven hetselve bekent hebbende is op de S. Pharaildeplaetse voor het Gravencasteel onthooft; maer

+ Gheersberghen met groote vreedtheyt verwoest.

+ Ghendt van den graef beleghert.

+ Lieven Walrave onthooft ende lanckx de stadt ghesleept.

[p. 95]

aenghesien hy niet alleenelijck beschuldicht en wierdt van de stadt te hebben willen verraden, maer oock van oorsaecke gheweest te hebben dat Raso van Herzele alleen den slach teghen den graef hadde aenghegaen, hebben de vrauwen van de aldaer-ghedoode mans sijn onthooft lichaem ghenomen, ende met haecken lanckx de straeten voor by sijn ende sijns vrienden huysen ghesleept, ende hem over al voor eenen verrader uytgheschelt. Den graef dit hoorende heeft daer over seer bedroeft geweest. De Ghentenaers ende andere, de welcke in de verwoestinghe van Gheersberghe het leven door den vlucht behauden hadden, siende dat Gualterus d'Enghien opgheblaesen door de behaelde victorie, sijn selven door sijn jonghe verwaentheyt in groote perijckelen begaf, dese occasie waernemende om sich over sijn vreedtheyt binnen Gheersberghe bedreven te vreken, hebben sich wel ghewaepent ende met langhe swerte pijcken voorsien, gheleyt in bedeckte weghen, lanckx welcke Gualterus met den edeldom ghewoon was te passeren, om teghen de belegherden met kleyne troepkens te vechten. Als Gualterus nu meynde volghens sijn ghewoonte met synen edeldom lanckx dien wech de belegherden te gaen uytlocken, hebben de andere hun van alle canten omringhelt ende Gualterus d'Enghien, synen naturelijcken broeder⁺Joannes, bastard van Enghien, AEgidius Toisson, Eustachius Montigny ende meer andere edelieden met hun swerte pijcken doorsteken. Dit is den loon waer mede de rebellen van Gheertsberghen door Gualterus, ende Gualterus vreedtheyt door de overblijfsels van de selve rebellen sijn gheloont gheweest. Den graef dit hoorende is daer door soo bedroeft gheweest, dat hy terstondt de belegheringhe heeft doen op-

+ De doodt van Gualterus d'Enghien.

[p. 96]

⁺breken, ende naer Brugghe gaende ghesworen heeft de stadt Ghendt tot den grondt toe te doen verwoesten, oft ten minsten sulck eene straffe te sullen doen onderstaen dat de naercommers voor altijdt sauden ghedenken. Tot dien eynde heeft hy seer stercke garnisoenen gheleydt binnen Audenaerde, Gaveren, Dendermonde ende Cortrijck, ende sijn ambassadeurs naer Luyck ghesonden om te doen beletten dat sy naer Ghent gheene provisie en sauden senden; maer de Luyckenaers en hebben dese ambassadeurs niet veel gheacht. Niet temin de Brabanders hebben het selve toeghestaen. De Hollanders, niet teghenstaende het verbodt van hunnen graef, hebben evenwel de Ghentenaers van alles voorsien.

De Ghentenaers sich verlost siende van de belegheringhe ende van alles wel voorsien, sijn wederom uytghetrocken⁺ende hebben Tielt uytgheplundert ende verbrandt. Van ghelyken hebben sy de cloosters van Oostecloo ende Baudeloo, Axel ende gheheel het landt van de Vierambachten uytgheplundert onder het beleyt van Gillis Wasscher; van het landt van Enghien hebben sy oock veel vee wechghehaelt.

⁺ In de maendt van Augustus de Ghentenaers siende dat de levensmiddelen daeghelijckx merckelijk verminderden, hebben sy wederom hunnen toevlucht ghenomen tot Albertus Van Beyeren, graef van Hollandt, om hun verschillen met den graef te bemiddelen, door wiens voorspraeke zy vercreghen hebben dat alle de steden van Vlaenderen hun ghecommiteerde naer Brugghe sauden senden om met den graef in eene generale vergaderinghe over den peys te handelen. Aldaer vergadert sijnde, heeft den graef ghevraecht dat hem vijf hondert Ghentenaers tot ostagiers sauden over-

+ Ghendt van den graef verlaeten.

+ Tielt verbrandt, Oosteclo, Baudeloo, Axel etc. uytgheplundert.

+ Vruchteloose handelinghe van den peys.

[p. 97]

ghelevert worden, te weten: dry hondert wevers, hondert borghers ende hondert van die hy saude vraeghen; soo nochtans, dat waert saecke dat daer eenighe van stierven, in hun plaetse wederom ander sauden ghelevert worden, om altijdt het selve ghetal vol te hebben. De Ghentenaers dit niet willende toestaen, is dese samencomste wederom vruchteloos ghescheyden. Alsdan heeft den edeldom het gheheel Ghendsch ghebiedt afghebrandt, ende de Ghentenaers uyt de Vierambachten veel kerren met graen naer de stadt ghebracht.

In de maendt van October sijn de Ghentenaers, onder⁺Raso Van de Voorde, Deynse wederom gaen belegheren; maer aenghesien daer seer cloeck garnisoen van edeldom in was, ende de stadt van stercke vesten ende diepe grachten wel voorsien was, Heylardus Van Poecke, gouverneur van de selve oock ten uytersten wel alles bestierde, hebben sy de selve met schande moeten verlaeten.

In de maend van november hebben de Ghentenaers wederom eenen inval ghedaen in de Vierambachten, van waer sy veel graen ende wijn hebben medeghebracht; Oostburch⁺hebben sy uytgheplundert ende verbrant. Ontrendt Kersmisse hebben sy in Brabant veel graen, wijn ende saudt opghekocht, ende daermede naer huys ghekeert. Op den selven tijdt isser wederom binnen Ghendt een groote tumulte⁺gheweest omdat Simon Van Vaernewijck d'heer Gillis Meulenaere, eenen advocaet, vermoordt hadde, omdat hy seyde dat desen Gillis den peys tusschen den graef belet hadde, welcke tumulte niet en heeft connen ghestilt worden, ten sy naer dat Simon Van Vaernewijck tot een eeuwich ballinckschap verwesen was.

+ Deynse van de Ghentenaers beleghert ende verlaten.

+ Oostburch verbrandt.

+ Tumulte binnen Ghendt.

[p. 98]

Brabant.

Gerardus van Radinghen, Henricus, Ludovicus ende Gualterus Pinnoc, dry ghebroeders, sijn naer Leuven gheropen gheweest om sich over de moordt van Jan Vleminx te ontschuldighen; maer mits dat sy ten gestelden daghe niet en compareerden, sijn hun goederen door bevel van de Leuvenaers in brandt ghesteken. Sy hebben oock hun officieren naer Haspegau ghesonden om Pieter Platvoet ende Joannes de Witte te vanghen ende naer Leuven te brenghen. Dese hebben Gualterus Caynooghe ende Gualterus Van der⁺Poorten tot Herckenroy doen ghevanghen nemen; maer dese hunnen toevlucht ghenomen hebbende tot de wetten van de stadt, heeft het ghemeente eenen oploop ghemaeckt, en Hendrijck Van Schoore, die ghecommen was uyt comissie van de Leuvenaers, tot Halle toe op de vlucht ghejaecht ende vier van sijn volck ghevanghen ghenomen, wiens leven niet sonder groote moyte en heeft connen verbeden worden.

In 't selve jaer hebben de adelheeren eenen Leuvenschen⁺borgher, Jan Van de Grave, tot Dorne, handen ende voeten afghekapt, ende alsoo naer Leuven ghesonden; maer die sijn door Guilielmus Horrin, balliu van Haspegau, ghevanghen ende onthooft.

+ Tumulte binnen Herckenroy.

+ Vreedtheyt ghestraft.