Het leven van Philippus den Stauten, Hertoch van Borgonien, ende van Margarita van Male, Gravinne van Vlaenderen

[1380]

⁺ Oliverius Outrive, Philippus van Massem, Gallus van Massem, ende andere bloedtvrienden van den ghedooden hoochballiu van Ghendt, willende wreken de doodt van

+ 1380. Inlandtschen oorloch binnen Ghendt.

[p. 71]

hunnen vriendt, hebben aen de Ghentenaers den oorloch aengheseyt, ende eenighe graenschippers, die sy op de Schelde ghevonden hadden, de handen afghekapt, hun ooghen uytghesteken ende alsoo naer Ghendt ghesonden. De Ghentenaers daer over seer vergramt sijnde, ende suspicie hebbende dat dit gheschiedt was met kennisse van den graef van Vlaenderen, heeft Joannes Prunel, sonder de wete van de magistraet, vijf duysent Capruynmans t'samen gheropen, ende daermede naer Audenaerde ghegaen, ende de⁺stadt met weynich garnisoen beset sijnde inghenomen, den 22 Februarius. Als sy nu daer binnen waeren, hebben sy twee poorten, de welcke aen den candt van Ghendt waeren met hun torens ende vesten van beyde canten tot sesthien voeten in de breede afghebrocken, segghende dat volghens de privilegien van de stadt van Ghendt, gheen steden van Vlaenderen aen hunnen candt en mochten ghesloten sijn, ende dat sy de poorten van die, de welcke ghesloten sijn, vervolghens mochten afbreken. Den graef hier over seer vergramt sijnde heeft sijn ambassadeurs naer de magistraet van Ghendt ghesonden, om over het brecken van den peys sijn clachten te doen. De magistraet heeft daerop gheantwordt dat dit buyten hun kennisse gheschiedt was, dat den peys meer van den candt van den graef ghebrocken was, aenghesien dat door sijn toelaeten Oliverius Outrive de Ghendtsche schippers een deel ghedoodt, een deel seer schandelijck gheschonden hadde naer Ghendt ghesonden. Waerop de ambassadeurs antwordeden dat dit maer een injurie van eenen particulieren persoon en was, dat sy daer over aen den graef hadden moeten claeghen ende Prunel t'huys hauden, ende dat sy de stadt van Audenaerde sauden

+ Audenaerde van de Ghentsche Capruynmans verovert.

[p. 72]

wedergheven, oft eenen swaeren oorloch verwachten. Waer over de magistraet, door den raedt van Joannes Vander Gracht, Gijsbertus Gruytere, Simon Bette ende andere, de welcke peys ende vrede sochten, toeghestaen heeft dat men de stadt van Audenaerde aen den graef sauden wedergheven, ende Joannes Prunell als eenen twistmaecker ende verstoorder van de republicke voor altijdt uyt de stadt bannen, om dat hy dit sonder consent van de magistraet ghedaen hadde, ende dat van ghelijcken Oliverius Outrive, Philippus Van Massem, Gallus Van Massem ende andere, de welcke de schippers mishandelt hadden, in eeuwich ballinckschap sauden ghesonden worden. Philippus Van Massem is dan naer Valencijn, de andere naer Brabant, ende Joannes Prunell naer Aeth in ballinchschap ghegaen, ende aldaer op het versoeck van den graef van Vlaenderen door het volck van Albertus van Beyeren ghevanghen ghenomen ende naer⁺Rijssel ghevoert, alwaer hy met eenighe andere is onthooft ende hunne lichaemen op ratten gheleyt. Van ghelijcken heeft den graef binnen Yperen eenighe van de ghemeente, de welcke in de voorgaende tumulte somighe van den edeldom⁺ghedoodt ende aen de Ghentenaers de poorten gheopent hadden, doen onthoofden. De Ghentenaers, onder andere Petrus Vanden Bossche, Joannes Boele, Raso Van Hersele, Joannes Van Alffen, Arnulphus Clerck ende Petrus De Winter dit hoorende sijn daer over seer ghestoort gheweest ende hebben teghen hun volck gheseydt datter voor hun gheenen vrede; maer ter contrarie een dierghelijcke straffe te verwachten was, ten waere dat sy hun in tijds teghen den⁺graef stelden; hier op sijn sy met hun Capruynmans wederom uytghetrocken, ende hebben alle de lusthuysen ende casteelen

+ Joannes Prunell onthooft.

+ Yperlinghen onthooft.

+ Buytenspoorichenen van de Capruynmans.

[p. 73]

van den edeldom tot den grondt toe afgebrocken. Den edeldom dit siende heeft van den graef consent ghevraecht om de Ghentenaers den oorloch aen te doen, ende dit vercreghen hebbende, hebben Ludovicus De Haze, bastardt van den⁺graef, voor hunnen capiteyn ghenomen, ende hun vrienden uyt Henegauw ende andere landen opontboden, ende daer mede het platte landt tot voor de poorten van Ghendt uytgheplundert ende by naer alle de meulens rontom de stadt afghebrocken. De Ghentenaers siende dat hun saecken in slechten staet waeren, hebben van den coninck van Vranckrijck versocht dat hy sich met desen oorloch niet en saude bemoijen, het welcke sy van hem, als tot den graef niet seer gheneghen sijnde, lichtelijck hebben vercreghen. Den graef hadde een seer schoon legher tusschen Audenaerde ende Cortrijck onder het ghebiedt van Gallus van Massem om aen Raso van Herzele, opleyder van de Capruynmans, te wederstaen. Daer en boven heeft den graef alle de vlaemsche ballinghen ontboden, ende gheheel het landt van Vlaenderen aen den anderen cant van de Leye te plunderen ghegheven. Dese hebben overal veel schaede ghedaen, principalijck aen de Yperlinghen ende uytlandtsche cooplieden. Sy hebben oock binnen Poperinghe groote plunderinghen beghonst te doen; waer over de Poperinghers aen de Yperlinghers om hulpe hebben versocht, de welcke terstondt ses hondert mannen daer naer toe hebben ghesonden, met de welcke die van Poperinghen versamelt sijnde, alle die roovers, maer ontrendt acht hondert sterck sijnde, tot den lesten toe hebben om hals ghebracht, ende⁺op die maniere het landt van Vlaenderen van die stroopers verlost. De Brugghelinghen waeren oock seer qualijck te

+ Oorloch tusschen den edeldom en de Capruynmans.

+ Landtstroopers ghedoodt.

[p. 74]

vreden om dat den graef eenighe van de ghemeente hadde doen onthoofden, ende gheraeckten teghen malcanderen in twist: het een deel begheerde de partye van de Ghentenaers aen te nemen ende om hunnen vrydom te vechten, het ander deel begheerde met den graef in vriendtschap te leven. Het selve gheschiede binnen Doornijck, Douay ende Rijssel, om dat sy saeghen dat hunne weghen ende rivieren door het ghewelt van de waepenen besloten ende onbruyckbaer bleven, waerdoor sy in hunnen coophandel seer beschaedicht wierden. De Ghentenaers ende Brugghelinghen waeren in⁺verschil over het principael hof ende woonste van den graef; om dat sy van beyde canten het selve begheerden in hun stadt te moeten verblyven.

Den graef dese occasie waernemende heeft aen de principaelste van Brugghe gheschreven dat hy te vreden was aldaer sijn hof te commen hauden, waer 't saecke dat sy hun verbondt met de Ghentenaers wilden breken. Terwylen hadde⁺de magistraet eenighe, de welcke in peys niet en begheerden te leven, doen onthoofden. Den graef van ghelijcken, een groot ghetal van soldaeten by een hebbende, is met Guilielmus van Namen ende veel anderen edeldom tot Brugghe ghecommen, ende heeft aldaer ontrent vijf hondert borghers, die de partye van de Ghentenaers hielden, doen onthoofden. Op de selve maniere heeft hy die van het Vrye, een deel door goedtheyt, een deel door ghewelt naer synen candt ghetrocken.

⁺ In 't beghinsel van Mey sijn de Ghentenaers onder het beleydt van Raso van Herzele, Dendermonde gaen belegheren; maer sijn door het duyts garnisoen verdreven ende des cleermaeckers standaert verovert.

+ Verschil tusschen de Ghentenaers ende Brugghelinghen.

+ Brugghelinghen onthooft.

+ Dendermonde beleghert.

[p. 75]

Van daer sijn de Ghentenaers naer Aelst ghetrocken, hebben die stadt met accordt inghenomen, ende de inwoonders⁺aen hun hunnen eedt doende onbeschaedicht ghelaten; dit gheschiet sijnde, sijn sy wederom Dendermonde ghaen belegheren, tot welcke belegheringhe alle hun bondtghenoten, uytghenomen die van Audenaerde, selfs een deel van de Brugghelinghen ende van het Vrye, de welcke de partye van den graef niet en hadden willen aennemen, sijn t'samen ghecommen. Op den selven tijdt sijn een deel van de Ghentenaers naer Brugghe gheghaen, hebben het Sandt, teghenwoordich de Vrydacht-merckt ghenoemt, inghenomen ende casteelghewijs versterckt. Sy wilden oock de Ghendtpoorte afbreken om dat sy seyden dat de Brugghelinghen hun verbondt ghebrocken hadden, om het hof van den graef te moghen behauden. De Brugghelinghen daervan ghewaerschauwt sijnde, sijn met het vendel van den graef op de merckt⁺ghecommen, ende met ghewelt op de Ghentenaers ghevallen, van de welcke sy ontrendt de ses hondert ghedoodt ende dry hondert hebben ghevanghen ghenomen. De Ghentenaers, de welcke Dendermonde belegherden, hoorende de victorie de welcke de Brugghelinghen over hun medeghesellen behaelt hadden, hebben die stadt den eersten van Juny met meerder ghewelt als oyt te voren aenghetast, ende door het gheduerich inwerpen van vier, ontrendt den helft verbrandt; soo dat de inwoonders van het meeste deel daer uyt vluchteden, ende de overblyvende met accordt van goedt⁺ende leven te moghen behauden, sich overgaven ende aen de Ghentenaers ostagiers overleverden.

De Yperlinghen, de welcke met de Ghentenaers Dendermonde hebben beleghert, hoorende dat het ghetal van de

+ Aelst van de Ghentenaers verovert.

+ De Ghentenaers van de Brugghelinghen verjaecht.

+ Dendermonde van de Ghentenaers inghenomen.

[p. 76]

Brugghelinghen, de welcke de partye van den graef omhelsden, daeghelijkx aengroeyde waeren seer bevreest op wat middel sy sauden connen naer huys wederkeeren. De Ghentenaers dan hebben hun vergheselschapt, ende lanckx Cortrijck naer Yperen gheleyt. De Brugghelinghen, de welcke oock Dendermonde hadden helpen belegheren, sijn oock naer Brugghe wederghekeert, de welcke den graef aldaer vindende hebben van hem vergiffenisse vercreghen; maer den graef en begheerde dese gratie aen niemandt van de andere steden toe te staen. De Brugghelinghen ende die van het Vrye schreven aen de Ghentenaers dat waer 't saecke sy van den graef den peys wilden vraeghen, dat sy hun den selven sauden besorghen. Somighe van de Ghentenaers, de welcke maer naer peys en verlanchden, hebben soo veel uytghewerckt dat de magistraet haer ghedeputeerde naer den graef ghesonden heeft; maer siende dat de ghedeputeerde te lanck wech bleven, ende vreesende dat sy de selve met goedtheyt niet en sauden connen vereryghen, bovendien vergramt sijnde dat de Brugghelinghen sonder hun consent met den graef den peys ghemaeckt hadden, het welcke was streckende teghen het verbondt, sijn met de Cortrijcsanen ende andere Vlaminghen in de waepenen naer Brugghe ghegaen om den graef tot den peys te dwinghen, oft die stadt te destrueren. Den graef dit siende heeft hun doen aensegghen dat sy met vrede naer huys sauden gaen, dat hy naer Ghendt saude commen ende met hun oock peys maecken. De Ghentenaers⁺naer huys ghegaen sijnde, hebben daernaer hunnen graef met de gheestelijckheyt, de magistraet ende edeldom seer treffelijck inghehaelt ende met hem den peys ghemaeckt den 19 Juny.

+ Den peys tusschen den graef en de Ghentenaers.

[p. 77]

Dry maenden daer naer isser binnen Brugghe wederom een ghevecht gheweest tusschen eenighe edelieden en de⁺wevers. Den schaut straftede de wevers ende spaerde de edelieden; dede bovendien verbieden het weven ende dat de gheseyde wevers gheen waepenen en sauden moghen in huys hebben, om dat sy suspect waeren van de Ghentenaers onderstandt ghedaen te hebben in het besetten van de Vrydacht-merckt, ende noch dickwils over oproericheyt hadden ghestraft gheweest. De Ghentenaers principaelijck de Capruynmans, de welcke de meeste vrienden waeren van de wevers, hoorende dat sy soo tot Ghendt als tot Brugghe soo seer benauwt wierden, hebben daer over hunne clachten ghedaen, ende niet langher willende wachten van daer over vraecke te nemen, sijn naer Deynse, Tielt, ende Roesselaere ghetrocken, hebben hun ghetrauwicheyt doen sweeren ende sich voeghende by de Cortrijcsanen ende Yperlinghen, hebben de Dixmuydenaers oock hunnen eedt doen doen, oft ghedreycht die stadt te plunderen te gheven.

De graef dit hoorende is met de Brugghelinghen ende die van het Vrye naer Tourhaut ghegaen, ende heeft die van Veurne, Nieupoort ende Berghen by hem doen commen om Yperen te gaen belegheren. De Ghentenaers hebben daer teghen Joannes Boele, ende Arnoldus Clerck met veerthien duysent mannen naer Yperen ghesonden, om die stadt te helpen ende aen den graef slach te leveren, by de welcke de Yperlinghen noch ses duysent mannen van hun volck hebben ghevoecht. Terwylen dat het legher synen wech vervoorderde, heeft den graef een groot deel van sijn volck ende Aza synen Bastard ende Gualterus d'Enghien in dry verscheyden ambuscaden gheleydt. Daerentusschen isser

+ Nieuwen oorloch tusschen den graef ende de Ghentenaers.

[p. 78]

tusschen de opleyders van de Vlaminghen een tweedrachticheyt opghestaen: Joannes Boele wilde naer Tourhaut ende Arnoldus Clerck naer Roesselaer gaen. Ten lesten overeenghecommen sijnde, sijn sy t'samen naer Tourhaut ghetrocken, ende onderweghen in de handen van 's graeven volck ghevallen, de welcke ontrendt twee hondert Ghentenaers⁺ende bynaer soo veel Yperlinghen hebben te nederghemaeckt, ende de reste, een deel naer Yperen, ende een deel naer Roesselaere op de vlucht ghejaecht. Daer naer is den graef naer Dixmuyde ghegaen om de Vlaminghen, de welcke die stadt belegherden te doen opbreken, ende heeft daer vele van die ghedoodt, de andere tot Yperen ende Cortrijck toe vervolcht. De ghevanghenen heeft hy terstondt doen onthoofden, ende in ghevanghenissen werpen. Alle hunnen buyt, den welcken sy rontom Dixmuyde becommen hadden, heeft hy naer Brugghe doen senden, alwaer eenen osse voor twelf, een vercken voor seven ende een scaep voor dry stuyvers vercocht wiert. Den graef om aen den edeldom meerder couragie te gheven, heeft Balduinus De Vos, Matheus Van Schatille, Franciscus Van Haverkercke ende andere nieuwe ridders ghemaeckt.

⁺ De Ghentenaers tot Cortrijck sijnde hebben Joannes Boele van verraderye beschuldicht, om dat hy niet lanckx den rechten wech naer Roesselaere by sijn volck ghecommen en was, ende hebben hem als raesende honden in stucken ghescheurt.

De Yperlinghen waeren oock in groote benauwtheyt, hoorende dat den graef van meyninghe was hun stadt te belegheren. Dry hondert van de rijckste borghers sijn den⁺graef te ghemoet ghegaen, hebben aen hem de sleutels van de stadt ghepresenteert ende op hun knien vergiffenisse ghe-

+ Nederlaghe van de Vlaminghen.

+ Joannes Boele deerlijck vermoordt.

+ Peys tusschen den graef ende de Yperlinghen.

[p. 79]

beden. Den graef heeft hun in ghenaede ontfanghen, is met hun naer de groote merckt ghegaen ende heeft daer ontrendt de dry hondert doen onthoofden, de welcke aen de Ghentenaers de poorten van de stadt hadden gheopent, ende den edeldom om hals ghebracht. Bovendien heeft hy noch ontrendt de dry hondert borghers ghevanghen naer Brugghe doen voeren. De Ghentenaers oock meynende van den graef vergiffenisse te vraeghen, hoorende hoe straffelijck den graef met de Yperlinghen ghehandelt hadde, sijn door vreese wederghekeert. Naer dat de Ghentenaers Cortrijck verlaten⁺hadden, hebben de Cortrijcsaenen sich oock aen den graef overghegheven, ende heeft den graef twee hondert van de rijckste borghers, ghelijck hy oock in de andere steden ghedaen hadde, voor ostagiers naer Rijssel ende Douay doen voeren, ende is ses daeghen daer naer wederom naer Brugghe vertrocken.

In 't beghinsel van september is den graef met ontrendt hondert duysent mannen naer Ghendt ghegaen om die stadt te belegeren, ende heeft Gualterus D'Enghien, sijn cosijn, marischal van Vlaenderen, met dry hondert ruyters naer Geertsberghen ghesonden om aldaer eenighe, wiens naemen hy aen hem in 't gescrift ghegheven hadde, te doen onthoofden. Hy aldaer ghecommen sijnde heeft daer eerst twee oft dry doen onthoofden. De borghers dit siende, hebben⁺terstondt gheropen: Verraedt! verraedt! Terstondt hebben sy de poorten ghesloten, ende al het volck van Gualterus doodt geslaegen, uytghenomen synen persoon ende twee ridders, de welcke sy ghevangen hebben naer Ghendt ghesonden, ende van ghelijck hebben de Ghentenaers hun volck naer Geersberghen ghesonden om die stadt te bewaeren.

+ Peys tusschen den graef ende Cortrijck.

+ Oproer binnen Gheertsberghen.

[p. 80]

Den graef hadde sestich duysent mannen, waermede hy de⁺stadt van Ghendt van den candt van Cortrijck ende Brugghe belegherde, maer sy hadden noch dry a vier andere poorten lanckx waer sy nieuw volck ende provisie conden inbrenghen. De Brusselaers ende Luyckenaers schreven gheduerich aen de Ghentenaers dat sy den moedt niet en sauden verloren gheven; maer cloeckelijk stryden voor hunnen vrydom en privilegien. De Ghentenaers stelden goede wacht van die van het landt van Waes aen Langherbrugghe om te beletten, dat de stadt al dien cant oock saude beleghert worden. Nietteghenstaende dat sy van soo een talrijck legher beleghert wierden, ghinghen de Capruynmans met een groot ghetal⁺volckx Andenaerde, Aelst en Dendermonde belegheren, om den graef met sijn volck van Ghendt af te trecken. Voor Aclst commende hebben sy hun legher in eenen meersch gheleyt, lanckx waer sy meynden dat de stadt best conde inghenomen worden. Maer die van de stadt hebben de sluysen gheopent, waerdoor dien gheheelen meersch onderwatert wierdt, vele van de belegheraers verdroncken, ende een groot ghetal, van die het water meynden te ontloopen,⁺wierden ghedoodt. Van daer sijn sy naer Ninoven ghegaen, hebben die stadt inghenomen, gheplundert, verbrandt ende het casteel gheheel gheruïneert. Den sesden October heeft Raso van Herzele, Arnoldus Clerck ende Joannes Alnete met ses duysent mannen de belegheringhe van Aelst wederom ernomen. Den edeldom, den welcken aldaer in garnisoen lach, siende dat hy te onsterck was om de stadt te defenderen, is naer Brussel ghevlucht. De inwoonders van ghelijcke siende dat de stadt seer beschaedicht wierdt door het vier, het welcke de Ghentenaers daer in wierpen, ende dat sy

+ Ghendt van den graef beleghert.

+ Audenaerde, Aelst ende Dendermonde van de Ghentenaers beleghert.

+ Ninoven verovert ende verbrandt.

[p. 81]

gheenen gheluckighen uytval te verwachten en hadden, hebben het exempel van den edeldom naerghevolcht ende de⁺stadt verlaeten. De Ghentenaers dit siende, hebben de stadt uytgheplundert, verbrandt, ende sijn daer mede naer huys ghekeert.

Den neghensten October sijn de Ghentenaers, onder het beleyt van Petrus Van den Bossche ende van Jacobus Van Berst, Dendermonde wederom gaen belegheren. Den edeldom ende andere van het garnisoen hebben hun aenghevallen, ende sijn van beyde canten in een seer scherp ghevecht gheraeckt ende van beyde canten veele ghedoodt ende ghequetst, selve de twee opleyders van de Ghentenaers sijn ghequetst gheweest; maer de Ghentenaers hebben evenwel de victorie becommen, vele standaerden verovert, de heeren Guilielmus van Reyngaertsvliet, Joannes Galle, Joannes Van den Berghe ende andere van den edeldom ghedoodt ende de reste naer de stadt op den vlucht ghejaecht. De Hulstenaers niet dapper ghenoech vluchtende sijn meestendeel allegader ghedoodt oft verdroncken, weynich uytghenomen, de welcke met coorden door de grachten van de vesten in de stadt ghetrocken sijn. De Ghentenaers hebben ten lesten⁺oock de stadt inghenomen.

In de selve maendt van October sijn de Ghentenaers onder het gheleydt van Raso van Herzele ende van Arnoldus Clerck wederom uytghetrocken om Audenaerde te gaen belegheren, ende hebben Swaelmen sterck ghemaeckt om hun teghen de uytvallen van den edeldom, de welcken met de Yperlinghen, Rijsselaers, Orchiesche ende Bethuners het casteel van⁺Eenamen (nu een clooster) beset hielden, onder het ghebiedt van den heere van Watervliet. Dese plaetse hebben sy met

+ Aelst verovert ende verbrandt.

+ Dendermonde verovert.

+ Den slach van Eenamen.

[p. 82]

alle macht beleghert, ende inghenomen; den heere van Watervliet ende noch twelf hondert van sijn volck ghedoodt, ende in het water verdroncken, ende bovendien den heer Petrus van Schoonbrugghe uyt de venster doen springen ende met pijcken doorsteken. Van daer sijn sy naer Edelaerenberch ghegaen om Audenaerde voor goed te belegheren; maer Aza, bastard van den graef ende Gualterus d'Enghien hebben met hun volck soo te voet als te peerde eenen uytval ghedaen, hun van alle canten omringhelt, een groot deel⁺te neder ghemaeckt ende Arnoldus Clerck, hunnen opleyder, met twee lancien doorsteken. Sijn lichaem is naer het legher van den graef voor Ghendt ghesonden, aldaer onthooft ende voor de poorte van de stadt op een radt gheleydt. De Ghentenaers, de welcke alsdan noch besich waeren met Dendermonde te belegheren, dese nederlaeghe hoorende, hebben de belegheringhe ghestaeckt, ende sijn wederom naer Ghendt ghekeert.

Naer dat den graef van Vlaenderen nu ontrent twee maenden vruchteloos voor Ghendt gheleghen hadde, heeft hy de Brugghelinghen, die van het Vrye ende Yperlinghen onder den heer Judocus Halewijn naer Langherbrugghe ghesonden om lanckx daer in 't landt van Waes door te dringhen ende de stadt lanckx dien candt noch meer te benauwen. De Ghentenaers ende Waesenaers, de welcke aldaer de wacht hielden, ondersteunt sijnde door Raso van Herzele, Pieter Van den Bossche ende Pieter de Winter, hebben teghen den heere Judocus Halewijn ende sijn volck den slach aenghegaen; soo dat den heer Halewijn aldaer is doodt ghebleven ende sijn volck heeft moeten de vlucht nemen. De Ghentenaers hebben hun vendels ghe-

+ Arnoldus Clerck doorsteken.

[p. 83]

nomen ende binnen de stadt tot spot ten thoonen ghestelt.

Den tweeden November hebben Aza, bastardt van den⁺graef, ende Gualterus d'Enghien Gheertsberghen met accordt inghenomen; want den edeldom quamp met het vendel van den graef op de merckt; waer op de Ghentenaers ende een groot deel van de borghers uyt de stadt vluchteden, ende de poorten voor Aza gheopent wierden.

Den vijfden November hebben de Ghentenaers over de⁺Brugghelinghen ende die van het Vrye wederom victorie behaelt. S. Christoffelskercke was met ontrendt duysent Ghentenaers beset. Ontrendt 's middernachts is Raso van Herzele ende Pieter Van den Bossche met de parochiaenen van S. Michiels ende S. Jacobs hun ter hulpe ghecommen ende hebben alsoo de vyanden onvoorsiens overvallen, Tristanus Hallewijn, eenen edelen ridder, ghedoodt, hun legher verstroyt, hun vendels ghenomen ende op de vesten van Ghendt tot schande ghestelt.

Dit gheschiedt sijnde hebben de Ghentenaers hun ghesanten⁺ghesonden om van den graef den peys te versoecken. Den graef, den welcken aerm gheoorlocht was, ende niet veel profijt en sach te doen, was seer licht om te versoenen. Den peys wierdt op S. Martensdach ghemaeckt; de belegheringhe, de welcke over de thien weken gheduert hadde, opghebrocken ende den graef in de stadt ontfanghen; maer desen peys en heeft maer ontrent vijfthien weken gheduert.

Wenceslaus, hertoch van Brabant, in de maendt van Januarius naer Brabant wederghekeert sijnde, heeft de ghedeputeerde van de steden tot Brussel ghevonden ende aen hun belast dat sy naer Leuven sauden wederom keeren ende segghen dat hy met den eersten daer sal commen ende over

+ Gheertsberghen verovert.

+ Nederlaghe van de Brugghelinghen.

+ Peys tusschen den graef ende de Ghentenaers.

[p. 84]

de moordenaers van beyde canten recht doen; maer dede alles bereyt maecken om door de wapenen daer over vraecke te nemen. De Leuvenaers vreesende voor dese antworde, hebben versocht dat de ghedeputeerde van Luyck, Tongheren ende S. Truyen met die van Thienen, Leeuw, Nivelle ende den schaut van Leuven naer Brussel sauden gaen om hun met den hertoch te versoenen, belovende dat sy hem voldoeninghe sauden doen, waer 't saecke dat hy hun met sijn ambassadeurs naer Parck oft Terbanck wilde laeten t' samen commen, het welck hy hun heeft gheweyghert. Den hertoch een weynich tijdts daer naer hoorende dat de Leuvenaers met de Brusselaers in 't heymelijck begonden t' samen te handelen, heeft de ghemeente de wapenen afghenomen, ende de sleutels van de poorten by hem doen brenghen. Ten lesten heeft den hertoch toeghestaen, dat de ghevraechde byeencomste tot Parck oft Terbanck saude gheschieden; maer den dach der selve door belet ghepasseert sijnde, is die tot Tervueren vastghestelt. Aldaer sijn ghesonden gheweest den schaut van Leuven met de twee borghemeesters: Joannes van Bourchoven ende Guilielmus van Audt-Heverle. De Leuvenaers presenteerden dat die, de welcke hunne handen besmet hadden met het bloedt van den adel, over zee in pelgrimagie sauden ghesonden worden, ende de ander gheen straffe en sauden onderstaen; maer aenghesien sy over de conditien niet en conden overeencommen, is dese samencomste vruchteloos ghescheyden. In de maendt van April isser wederom een samencomste ghehauden Terbanck, alwaer door de tusschenspraecke van de Brusselaers den peys⁺ghesloten is, op conditie datter veerthien van de ghemeente, de welcke de principaelste autheurs van de moordt van den

+ Den peys tusschen den hertoch van Brabant ende de Leuvenaers.

[p. 85]

adel gheweest hadden, naer Cyprus in pelgrimagie sauden gaen, ende aen de vrienden van de vermoorde heeren een somme ghelts sauden gheven. Dat die de welcke Walterus van Leyden, audt-borghemeester van Leuven, binnen Brussel vermoordt hadden, in een eeuwich ballinckschap sauden ghesonden worden; dat de kinderen van de vermoorde adelheeren uyt de ghemeene thresorie sauden te vreden ghestelt worden. De vrienden van de vermoorde adelheeren hoorende dat aen dese pilgrims reysghelt ten coste van de republycke toeghestaen was, hebben daer over seer ghestoort gheweest, ende gheseyt dat het bloedt van hun maechschap voor ghelt niet te coopen en was, noch met soo luttel ghelts niet en conden afghecocht worden. Sy hebben dan de omligghende plactsen ende casteelen inghenomen, ende aen hun eyghen borghers den oorloch aenghedaen; waerin de borghers oock niet en hebben te cort ghecommen, ende oock teghen hunnen hertoch met de Ghentenaers (de welcke oock teghen⁺hunnen graef oorloochden, ende over gheheel Vlaenderen de overhandt hadden) een heymelijck verbondt ghemaeckt.

In Overrijssel eenen sekeren edelman, ghenaemt Everardus van Esse, dede een sterck ghemetst casteel bauwen op het landt van Overrijssel, ende wierdt ghenoemt het casteel van Eerden, waer mede hy grooten overlast dede aen het landt van Zalandt. Hy hadde alreede onder syne macht ghebracht een groot deel van Sevenbosch, balliuagien ende dorpen van het ghebiedt van Utrecht, spottende met de macht, niet⁺alleen van den bisschop, maer oock van alle den edeldom. Floris van Wevelickhoven, vijftichsten bischop van Utrecht met de heeren Joannes van Arckel, Arnoldus van Egmond, heere van Isclstijn ende vele andere edelieden, een aensiene-

+ Verbondt tusschen de Leuvenaers ende de Ghentenaers.

+ Het casteel van Eerden verovert door den bischop van Utrecht.

[p. 86]

lijck legher vergadert hebbende, sijn daer mede in 't landt van Overijssel ghevallen, ende met het selve dit gheseyt casteel beleghert gheduerende den tijdt van vijf weken. De soldaeten, die daerin in garnisoen waeren, siende dat sy dit belech niet langher en conden uytstaen, hebben het selve aen den bischop, met accordt van goedt ende leven te moghen behauden, overghegheven. Soo haest als het garnisoen daer was uytghetrocken, heeft den bischop het selve van vier canten doen in brandt steken, ende tot den grondt toe doen afbreken. Den heer Everardus van Esse in dit belech niet teghenwoordich sijnde, is daer naer door de voorspraecke van eenighe van den edeldom, van den bischop in ghenade ontfanghen.

⁺ Op de selve maniere heeft den bischop van Utrecht de casteelen van Arzoelen ende Laghen verovert ende doen destrueren.

⁺ Den 16 September is op het casteel van Bois de Vincennes overleden, 44 jaren oudt, Carel den vijfden, coninck van Vranckrijck, broeder van Philippus den Stauten. Desen coninck noch maer hertoch van Normandien sijnde is seer vervolcht gheweest van Carel II, coninck van Navarre, door wiens toedoen, aen hem soo een crachtich; maer lancksaem vergif is ghegheven, dat door de cracht van het selve vergif hem de hayren uyt het hoofd ende de naeghels uyt de vinghers ende teenen vielen, ende gheheel sijn lichaem soo maegher ende dorre wiert, als eenen stock haut; nochtans door de middelen van eenen hoogdaytschen medecijn is hy soo seer erstelt gheweest dat hem maer alleenelijck een fistel in den aerm en is ghebleven; maer soo haest als die oock begonde op te drooghen, Carel ghcdachtich sijnde dat den medecijn

+ De casteelen van Arzoelen ende Laghen verovert door den bischop van Utrecht.

+ De doodt van Carel den V, coninck van Vranckrijck.

[p. 87]

hem dat voorseyt hadde als een voorteecken van de doodt, heeft sijn twee broeders Joannes, hertoch van Berry ende⁺Philippus den Stauten, hertoch van Borgonien, by hem gheropen ende sijn testament ghemaeckt, hun recommanderende sijn kinderen ende besonderlijck Carel, synen sone ende successeur, ten tyde van sijn minderjaericheyt. Ende om sijn rijck in volle ruste te laeten, heeft hy begheert dat sijn broeder Ludovicus, hertoch van Anjou, saude regent sijn van het rijck, dat synen joncksten broeder Philippus den Stauten ende Ludovicus, hertoch van Bourbon, sijn swaegher, sauden vochden sijn van synen sone tot den ouderdom van veerthien jaren; dat sy oock vochden sauden sijn van Ludovicus, hertoch van Orleans, ende sijn andere kinderen. Maer aenghesien dat naer de doodt van Carel den vijfden, verscheyden verschillen opreesen aengaende de regeringhe, heeft den raedt van Vranckrijck gheraetsaem ghevonden dat Carel saude sonder voorder uytstel coninck ghecroont worden ende op synen naem het rijck saude doen regheren. Desen jonghen prins is dan naer Reims gheleydt, ende sondachs voor Alderheylighen coninck ghesalft ende ghecroont in de⁺teghenwoordicheyt van sijn ooms Ludovicus, den hertoch van Anjou, Joannes, hertoch van Berry, Philippus den Stauten, hertoch van Borgonien, den hertoch van Bar, Oliverius de Clisson, conestabel van Vranckrijck, de pairs ende edelieden van het rijck, ende ghenoemt Carolus den Sesden, coninck van Vranckrijck. In dese crooninghe is de questie voorghevallen aengaende het besetten van de eerste plaetse nevens den coninck. Den hertoch van Anjou pretenderde die, als wesende den regent van 't rijck ende den audtsten van de kinderen van den overleden coninck, uytghenomen

+ Testament van Carel V, coninck van Vranckrijck; vide Froissard.

+ Crooninghe van Carel den VI coninck van Vranckrijck tot Reims.

[p. 88]

den teghenwordich ghecroonden. Philippus pretendeerde die oock, als sijnde den eersten pair ende deken van de pairs van Vranckrijck: hier over heeft den coninck met synen raedt besloten dat de selve aen Philippus was toecommende. Dit niet teghenstaende is den hertoch van Anjou evenwel gaen sitten neffens den coninck. Als wanneer dat alle de pairs ende edelieden nu gheseten waeren, is Philippus over de bancken ghespronghen ende heeft sich ghevoecht tusschen den coninck ende den hertoch van Anjou. Dit is wederom eene van de redens gheweest dat hy noch te meer Philippus den Stauten is blyven heeten.

⁺ In 't leste van dit jaer hebben Pieter Platvoet ende Jan De Witte binnen Mechelen seer vreedelijck vermoordt Jan Van Helaere, eenen borgher ende capruynman van Leuven. Op den selven tijdt is aldaer oock vermoordt gheweest Jan Vleminckx door Louis Gillis, den welcken sy seyden opghemaeckt gheweest te sijn door de heeren Gerardus van Radinghen, Godefridus van Liminghen, Henricus, Ludovicus ende Gualterus Pinnoc, drye ghebroeders, het welcke de oorsaecke is gheweest van eenen nieuwen oorloch; want de Leuvenaers dit hoorende hebben terstondt hunne ghecomitteerde naer Brussel ende Mechelen ghesonden, ende van den hertoch versocht dat hy van die moorden sauden believen ondersoeck te doen ende de moordenaers van hunne borghers te doen straffen.

+ Moorden binnen Mechelen.