Herinneringen

22. H. Colijn aan De Jonge, 25 juni 1935.⁷²

Het hierbij ingesloten Aneta-telegram⁷³ trok mijn aandacht, niet zoozeer om hetgeen erin vermeld staat, doch uit vrees, dat men in die richting misschien verder zal gaan. In sommige ‘deutsch-freundliche’ kringen in Nederland wordt ook wel de klank gehoord, dat Nederland een geste zou kunnen maken door Nederlandsch-Nieuw-Guinea aan Duitschland af te staan. Ik denk niet, dat Mussert zoo onhandig zal zijn een dergelijke uitlating voor zijn rekening te nemen, maar ik vestig er toch even Uw aandacht op, opdat Gij hem op dit punt kunt controleeren.

De politieke toestand hier te lande begint zich toe te spitsen⁷⁴. Van R.K.

72 Particulier. Uit 's-Gravenhage.

73 Dit telegram luidt: ‘Batavia, 22 Juni (aneta). In een hoofdartikel, voorkomend in het “Nieuws van den Dag voor Ned.-Indië”, wordt gezegd, dat het de verdienste van Mussert is dat hij dingen zegt, welke zeer velen reeds dachten, doch nimmer tot uitdrukking brachten.
Wellicht is zelfs de onmiskenbare groei van het nationaal-socialisme in Nederland het best verklaarbaar uit het feit, dat de beweging en haar leider vorm geven aan hetgeen sinds lang bezig was in de Nederlandsche volksziel te groeien.
Naar aanleiding van de reis van Mussert citeert het blad een interview dat een vertegenwoordiger van de “Indische Courant” met Ir. Mussert heeft gehad en waarin wordt vermeld dat het wederom verwerven van de verloren koloniën door Duitschland, met name het voormalig Duitsch-Nieuw-Guinea en de Pacific-bezittingen, voor Indië van groot belang is, omdat dit het koloniaal evenwicht in het Verre Oosten zou herstellen en onze positie zou versterken.
Het blad wijst er op dat er zeker moed toe noodig is om een dergelijke meening uit te spreken, doch nuttig is het dit krachtig te doen juist nu de Europeesche situatie aan het verhelderen is.
“Het Nieuws van den Dag voor Ned.-Indië” noemt het afnemen van de Koloniën van Duitschland een der ergste fouten van het verdrag van Versailles. Het staat vast, zoo meent het blad, dat, zoodra de periode waarin een volstrekte rechtsgelijkheid verkregen zal zijn, voltooid is, Duitschland met nieuwe kracht zal aandringen op gedeeltelijke teruggave van de Koloniën.
Het is daarom thans van groot gewicht er op te wijzen dat hierbij het belang van Ned.-Indië ten nauwste is betrokken.
Het blad betoogt dat het weder intreden van Duitschland als mogendheid met Azië- en Pacific-belangen het zoo dringend gewenschte herstel van evenwicht zou brengen.
Het blad noemt het nuttig indien het bij monde van Ir. Mussert zou geschieden, dat het buitenland weet dat Indië zich rekenschap geeft van de groote en gunstige beteekenis, welke een juiste oplossing van dit probleem voor onszelf en voor de wereld zou hebben.’

74 Zie Herinneringen, p. 312.

[p. 440]

zijde wil men eigenlijk het Kabinet weg hebben, evenwel zonder bereid te zijn om onder Roomsch-Roode vlag in zee te gaan. Men hoopt dan op een z.g. zakenkabinet onder R.K. leiding, dat zou moeten steunen op de R.K. groep, de Christelijke Historischen en de Vrijzinnig Democraten en op een zekere mate van sympathie met de Socialisten. Heel veel kans van slagen geef ik hun niet, omdat de Anti-Revolutionnairen niet zouden mededoen en daarom niet te verwachten is, dat de Christelijk Historischen alleen met zulk een Kabinet zouden willen samenwerken. Daarbij komt, dat men een andere mogelijkheid blijkbaar uitschakelt, nl. Kamerontbinding, waarvoor ik bij een conflict vooralsnog het meeste zou voelen.

Dit alles zijn op het oogenblik nog maar bespiegelingen, maar ik vermoed, dat Gij er prijs op stelt, op de hoogte te worden gehouden van wat er hier broeit.