Ik ben een echt genie. De briefwisseling van Max de Jong en Hans van Straten 1942-1951

[p. 92]

Amsterdam, ca. 4 juli 1947

veto

Goddomme, wat ben ik een kaffer. Je hebt gelijk - ik sla altijd over kop. Nu is het vier en twintig uur later, en ik zie de twee of drie redenen, waarom dat plannetje niet verwezenlijkt zal kunnen en mogen worden. Ik spreek derhalve over het hele project Animositeit, zoals ik het je gisteren voorlegde, een veto uit. Je mag van dit plot dus geen gebruik maken.

Er zitten overigens aardige dingen in, die voor de toekomst bruikbaar blijven. Maar ik overwoog. Een roman met een type gelijk mij als hoofpersoon (Slokker) is niet gek, ook de tegenspeler (Draak) zou heel goed kunnen, en de noodzakelijke amnestie van plagiaat zou ik jou eventueel kunnen geven. Maar dit eerste project neem ik terug. En wel omdat ik over het hoofd gezien had, dat Heet van de naald al een publicatie van me ís, en wel één, die zijn waarde ontleent aan het echt gebeurd. Deze publicatie zou ik waardeloos maken, door er een legende omheen te weven. Verder kan ik het om het gesprek met die vrouw, dat in werkelijkheid natuurlijk heel anders gelopen is, niet doen. Ten derde moeten we ons wat Hermans betreft aan de feiten houden of een volledige diabolische Draak fingeren, maar alles daartussenin is ongeoorloofde laster. Heet van de naald bestaat, dus nu zou niemand meer geloven, dat die chicanes van Hermans fantasie zijn. Je ziet dat Wahrheit und Dichtung een gebied vol voetangels en klemmen is. Het enige lichtpunt, omdat dit duidelijk nur Dichtung is, zou mijn zelfmoord zijn. Een roman, waarin de Slokker-figuur op het eind zelfmoord pleegt, mag jij eventueel op den duur wel eens schrijven. Maar dus niet dit.

Zo'n opbruising, waarin een boek beraamd wordt, dat niet gerealiseerd mag worden, is overigens toch wel nuttig om over na te delibereren. Zo valt vast te stellen, dat ik de knoop verkeerd gelegd had. Het poeem moest natuurlijk, na de mislukking van publicatie in tijdschriftvorm, uitkomen in boek-vorm, maar te laat, namelijk op de dag, waarop zij de boot neemt. In die wedloop met de klok heeft Slokker haar toch maar voortijdig het manuscript toegezonden, en dientengevolge een onderhoud verkregen maar een blauwtje gelopen. Zij heeft hem getorpedeerd met het vraagje: heb je een job? Hij gaat nu na haar vertrek op zoek naar een job, en smeedt het zielige plan om in zijn 14 dagen vacantie naar Amerika over te steken, om een laatste krampachtige poging te wagen. Maar in het job-drama gaat eerst zijn schrijverschap en vervolgens hijzelf ten onder (Het geworstel om een baantje voor halve dagen, dat niemand hem wil verschaffen, uit rancune, omdat iedereen zelf de ganse dag in de tredmolen loopt). Zo zou het beter geweest zijn, maar als gezegd, ik schrijf je dit maar voor de aardigheid, want het Heet van de naald geval wil ik voor mijn gevoel toch niet vertroebelen

[p. 93]

door er een literaire grap van te maken. We kunnen op den duur wel eens een andere roman projecteren, waarin ik eindig met zelfmoord te plegen en jij mijn nalatenschap bezorgt bij Urkerboer. Als we het eens worden over het schema, dan kunnen we dat precies uitstippelen over een uitgemikt aantal hoofdstukken, en jij kunt het boek schrijven. In dat geval kunnen we ruimten uitsparen, die met flarden van essays en van brieven, welke ik dan leveren kan, opgevuld kunnen worden. Maar houd dit idee in je achterhoofd, vergeet dit eerste project, en lever als de bliksem twee heel andere (nauw met elkaar in verband staande) onderwerpen die twee novellen. Zodra je ze me kunt tonen, liefst medio Augustus, biappen we naar Fokke, ik word onder jouw toezicht dikke vrienden met hem, en uit deze beide volkomen los van elkaar staande ingrediënten bakken we de intrige, die jou in literar-politischer Hinsicht weer op poten moet zetten. Weet je dat een volledig getikt manuscript van me bij de Bezige Bij opnieuw in overweging is? Het bevat een serie losse passages, samen de allerergste grondgedachten uit mijn toekomstige essays behelzend, en deze aangevuld met gewone aphorismen, samen 150 stuks.

Kun je tegen kritiek op je persoonlijkheid? Je hebt een défaut de caractère - je bent niet absoluut betrouwbaar. Laat ik maar een voor de hand liggend voorbeeld bedenken. Ik schrijf nu: ik trek mijn suggesties uit mijn brief van gisteren in en kom op mijn voorstel, om dit plot tot een boek uit te schrijven terug. Daarop hoort een briefje van jou terug te komen: jammer, maar dan gaat het dus niet door. In plaats daarvan heb ik bij jou in dergelijke gevallen het gevoel, dat ik er nooit zeker van ben, dat je het dan niet zonder toestemming toch doet. Je hebt bij jou nooit garanties - dat is een rotte en vervelende bizonderheid, die de omgang en correspondentie wel eens bemoeilijkt. Overigens bezit je - naast eigenschappen zoals sentiment en vastheid die je mist - een collectie aanbiddelijke eigen-schappen. Het is jammer dat ik zo'n koppige heterosexueel ben. Als ik homo was, ging ik beslist met je flikkeren. Ik bedoel als ik paederast was!

Max.

P.S. Heet van de naald is uit. Houd je persoonlijke mening voor je en maak er reclame voor.

Stuur me een volledige Lehmann voor netto-prijs - godverdomme.

Hier ontbreekt blijkbaar de brief die HvS op 26 juni 1947 aankondigde..