|
| |
| |
| |
Haedstik XV
Iiswille by Lubbert syn tinte
Wikenlang al sjogge de jonges ned winter út, mar it liket, dat er fan 't jier weibliuwe sil. It rint nei Febrewaris en it waer is sa myld, dat de swartlysters harren forsinne. Hja tsjotterje optein yn it winnende ljocht, in foarlike sjonger bisiket sels de earste noaten fan in biskieden maitiidslietsje al to floitsjen. Ja, sok waer is trewis foar de fûgels, en ek foar de wylgen, de hazzenút- en nageltsjebeammen, dy't risselwaesje bigjinne to meitsjen foar in iere pronk. Springer en syn maten hawwe ek leaver sudewyn en wetter as knipende winternachten. En hja hawwe gâns maten ûnder de minsken, dy't der krekt sa oer tinke.
De húshâlding fan Greate Lubbert Hylkema bygelyks. Lubbert is los arbeider en de winter fan forline jier heucht him jit al to goed. Ornaris fortsjinnet er winterdei in deihier mei stobberoeijen. Al soppet it net sa rom, as de lysterfangst goed west hat, komme hja de winter sûnder al to greate earmoede troch. Forline jier lykwols hie de groun fan Krysttiid oant fier yn Maert op ien bonke iis west. Hast in fearnsjier lang hied er gjin wurk en sa goed as gjin fortsjinst hawn. Kleije docht Lubbert nea net, om help freegje noch minder, mar doe is it him bang om it hert wurden. It winterpotsje mei de winst fan it lysterbosk wie ringen leech. Lubbert hat sawn bern en in húshâldster, en Rim, syn âldste fanke, is siik. Hja kin wer better, hat dokter sein, mar hja moat forsterkjend spul hawwe, molke en aeijen en hjouwermout, jierren lang. Hwer moast Lubbert it wei bitelje? Hoe moast er lytse Rein, dat smelle jonkje, dat sa stûf arbeidet, genôch to iten
| |
| |
jaen? En de broerkes en suskes? Och, de winkellju binne him genegen en woene wol boargje, mar hoe soe Lubbert al dy oprinnende rekkens ea bitelje kinne en wer lyk wurde?
Lytse Rein, dy't sljocht op reedriden is en as in swel de baen oer sjit, hie in pear wiken lang middeis to riden west. Der koe lykwols gjin dûbeltsje ôf, om ris mei oare jonges yn in tinte to sitten en in kop waerme sûkelademolke to drinken. En doe't er oan heit syn eagen murk, hoe't it der thús foarstie, hied er gjin moed mear, om mei de redens ôf to setten.
Op in middei binne heit en hy doe togearre nei it iis gien, elk mei in biezem. Faeks wie der mei baenfeijen in goune to fortsjinjen. Lubbert hie der ôfgryslik tsjin oan sjoen en lang wifke. Hy wrotte leaver lange dagen foar in skriel lean yn 'e stobben, as de hân op to hâlden foar it jachtsjende plezierfolk. Mar de bittere need twong him.
Sa rekken hy en lytse Rein dan oan it baenfeijen. Hja kamen in pear jounen mei in sint-mennich thús, in binaud lyts lean foar in hûd fol wurk, en neffens Lubbert fornederjend wurk. Gjin baenfak, dat der moaijer ûtseach as harres, mar ek gjin baenfager, dy't sa min fortsjinne. Lubbert koe net roppe en de hân ophâlde, as der riders oankamen. De laitsjende fammen en roppende feinten swierden harren foarby en mar inkelen dy't út har sels yn de bûse taestten. Der wiene safolle baenfagers en de winter hie al sa lang duorre. En dan noch foel it him ûnwitten swier, om de hân op to hâldlen, as de riders út eigen biweging hwat joegen. Hwat koene party lju ek ûnforskillich in koperen sint de baen oer keile, dêr't Rein dan as in snoek efteroan skeat. Sa smyt men in houn in bonke ta, tocht Lubbert. Hwat hie it him bigreate om syn meager jonkje, dy't wrotte as in keardel en mei bange, biskieden eagen hyltiten wer ôfwachte, oft in losse rider, of in optein pear, of in sliert fan geijend jongfolk harren bitinke soe. Hie syn feintsje net itselde rjocht op winterwille as al dat folk? Moast hysels, gewante keardel, dy't fan God
| |
| |
sokke sterke lea en sokke brede hannen krigen hie, hjir op it iis stean en dimmen op in pear sinten wachtsje? Mei mismoedige eagen en in bitter hert kaem er jouns thús.
Sa hiene hja in wike lang baenfage en mei lijen fiif goune fortsjinne. Doe wie dat ek út, hwant der foel safolle snie, dat alle iissport ûnmooglik waerd.
De lêste moanne fan dy wrede winter hie Lubbert gjin sint mear yn 'e hûs hawn. Foekje, syn húshâldster, hie soarge, dat Rim net to koart kaem en alle dagen har molke en aeijen krige. Ja, as er Foekje net hawn hie! Hja hie dat spul út eigen bûse bitelle en woe der gjin praet oer hearre.
Op in joun lykwols wie der hwat bard, dat Lubbert nea wer forjitte sil. De lytse bern leine op 'e souder op bêd, Foekje wie nei har folk. Lubbert hie in kreweike yn 't efterhûs, Rein siet yn 'e keamer en lies Rim út in boek foar. Lubbert koe syn lûd hearre, al forstie er de wurden net. Doe't Rein ophold mei lêzen, wie 't in skoftke stil, mar efkes letter hearde Lubbert syn beide âldsten iggewearjen. Hwat mocht dat bitsjutte? Rein en Rim hiene nea gjin wurden, Rein wie altiten foar syn sike suster yn 't spier, Rim wie sljocht op Rein, dy't mear as har broer, dy't har trouwe kammeraet wie. Hiene dy beide nou spul? Heit bigriep der neat fan. Nea soed er it petear fan syn bern ôflústerje, mar dit kaem him sa frjemd foar, dat er súntsjes de doar fan de kast tusken keamer en efterhûs iependie en efkes harke.
‘Dochst it nou, of net?’ hearde er Rim suver forheftich sizzen.
‘Né, ik wol net, dû bist siik,’ antwurde Rein mei in brek yn syn stim.
Doe't Lubbert in menút of hwat letter de keamer ynkaem, siet Rein bleek by de tafel en seach syn heit mei greate, skuldige eagen oan.
‘Hwat is hjir bard?’ frege heit.
Rim wie oerein yn de kjessens gien en hie mei fûnkjende eagen útliz dien.
| |
| |
‘Rein hat myn aei opiten,’ sei hja, ‘en dêr gûlt er nou om. Hy woe perfoarst net, mar ik ha krekt sa lang fitere, dat er it die. En moarn-to joun kriget er it wer. En sa lang as dizze winter duorret.’
‘Dû bist siik, fanke, dit forsterkjende spul is dyn ienichst bihâld,’ hie Lubbert mei triljend lûd sein.
‘Mar Rein hat honger,’ hime Rim. ‘Hy is sa meager as in latte en kin fan droech brea en rauwe woartels net bistean. Ik wol gjin molke en aeijen mear hawwe, as jimm' honger lije.’ Rim hie har fiersten to folle opwoun, heit hie har delbêdzje moatten. En Rein hie syn smel gesicht nei him opheve en him mei bange eagen oansjoen.
Lubbert wie syn rie to'n ein en koe gjin wurden fine. Rim har wurden en Rein syn eagen pinigen him as messen. Stom fan forbjustering seach er fan syn fanke nei syn jonge en fan syn jonge nei syn fanke. En dan wer nei it thépantsje, dêr't de aeijedoppen op leine. De need sloech him om it hert en skroefde syn kiel ticht. Doe hied er syn klompen opsocht en wie ôfset, de bosken yn. In ûre lang hied er doarme lâns de amper bigeanbere wegen, troch de hege snie. De stjerren fûnkelen oan de felle loft, de eastewyn song syn deadeliet troch de kreunende tûken, mar Lubbert fornaem neat fan de knipende kjeld. Hy stie fan binnen yn 'e brân. In wylde opstân lôge troch syn siel, in machteleaze drôvens bitize syn brein. Hy hat flokt en bidden dy joun.
Doe't er wer thúskaem, lei Rein al lang op bêd. Foekje hearde er yn de keamer praten mei in manspersoan. It bliek Marten Faber to wêzen, koumelker oan 'e Luts.
Faber hie daliks syn boadskip sein. Hy hie fan Foekje heard, hoe't it der hjir foarstie en wie kommen, om to helpen.
‘To helpen?’ hie Lubbert grimmitich frege.
‘Ja, ik kom hjir as diaken en sjoch, dat hjir daliks help fanneden is. Hwerom binne jo net by ús kommen?’
‘Dat soe my yn myn eare komme, ik ha noch nea in sint fan de diakens hawn,’ sei Lubbert.
| |
| |
Faber en Foekje hiene stride moatten, om him to oertsjûgjen. Koe hy, de man, dy't foar syn swiere húshâlding wrotte as gjin oar, it helpe, dat er troch dizze wrede winter yn de ûnderwâl rekke wie? Wie it gjin plicht en eare foar Kristus' gemeente om elkoarren by to stean yn de need? Lubbert mocht dit net wegerje.
Lubbert syn misforstân aksele tsjin, hy woe net ûnderhâlden wurde, hy woe arbeidzje. Mar folle forwar hied er net, hwant Rim har wurden en Rein syn eagen hiene him lytsman makke, hiene him brutsen.
Doe hat Greate Lubbert de sterke holle bûgd en help oannommen fan de diakenij.
Ja, dy winter fan forline jier heucht Lubbert. Hy is bliid en tankber, dat it waer fan 't jier sa myld is. Hy arbeidet de hiele winter yn de stobben mei de bruorren Yntema: Sterke Thomas en Jetse. De Yntema's, dy 't sels fan de groun ôf bigoun binne, witte hwat in arbeider takomt, witte ek, dat der gjin dreger wrotter is as Lubbert en litte him in goede deihier fortsjinje. Hja arbeidzje mei wille fan tsjuster oant tsjuster, dizze trije, dêr't it folk fan seit, dat hja stikken noch dea kinne. Hja komme wolris mei in wiete pels thús, mar hwat bitsjut dat foar keardels, dy't fan God seinge binne mei in bernlik moed, in brede rêch en machtige earmen? Hja fiele har ien mei dizze groun, ien mei dizze bosken en binne suver like fleurich as de swartlysters, dy't yn de struwellen tsjotterje en deun by harren delstrike, om wjirmen to sykjen. Hja binne it swiere wurk yn de stobben treast, hja hingje mei har sterke lea op 'e lodde en swaeije de lange bile, dy't flikkeret yn de kliuwende sinne.
Dan komt Noarman harren hookstrooks oer it mat mei in let gewelt. De boskwachter hat juster al forteld, dat it dochs noch winter wurde soe, hwant syn wiif hie rimmetyk yn 't skouder en dat is wisser as in waerglês. Ek is it de lêste jounen tige hoar en binne de wylde swannen oan 'e sékant frijhwat ûnrêstich.
| |
| |
Hy kriget gelyk: it wurdt winter, sa mar ynienen. De lêste Jannewaris smite noardwester buijen forheftige rein- en heilfleagen tsjin de wrâld, de nachts sjit de wyn út nei it noardeasten en de oare moarns al friest it hynste-iis. De wegen binne sa glêd as sjippe, de hynders fan de molkriders moatte op skerp, it grounwurk leit mei ien feech stil. It bosk is in mearke fan flikkerjend kristal wurden. Spjerren en iken en boeken en bjirken binne mei in tsjokke iislaech oerdutsen, dêr't de sinne yn wjerljochtet. De felle wyn bliest troch de blinkende tûken, it risselt en tikket en tinkelet fier en hein, der is in geklang fan sulveren klokjes it hiele bosk troch.
De jonges jubelje: winter, iis, ride! Hja hoege net iens to wachtsjen oant de sleatten en fearten sterk binne, hwant de wegen binne yn iisbanen foroare. Hoe't de âlden ek warskôgje, dat hja de redens stomp ride, gjin rider ûnder de jonges bikroadet him der om.
Ja, it jongfolk hat wille, mar foar greate Lubbert is dit in rare misrekken. Hy is der stil fan. Sokke lette winters kinne noch lang genôch duorje, dêr wit er fan mei to praten. Mocht dizze fûleindige kjeld in deimennich oanhâlde, en alles wiist der op, dan friest de groun djip yn. As er oant mids Maert ta sûnder wurk en ynkomsten rekket is 't al wer slim genôch. Winlik bigjint it lijen de earste dagen al, omdat er mei him sels forlegen is. Hy kin net omloaikje, it bloed fitert him ta aksje, de hannen prykje him oan de sterke earmen. Hy nifelet hwat yn it efterhûs en it hok, hy rint mei spikers ûnder de klompen de glêdde paden del, hy kofjedrinkt en skôget de grille, kâlde loft. Hy forfeelt him ta de teannen út, hy is mismoedich.
De oare moarns steane de blommen sa tsjok op 'e lytse ruten, dat it potkacheltsje der gjin biweging yn krije kin. De lytse jonges blieze roune gatten yn de iislaech, mar sa gau as hja ophâlde, sjitte de iiskristallen wer oer de rounte en blomkje de glêzen ticht. Lubbert hat harren fannacht âlde jassen oer
| |
| |
de tinne tekkens smiten, hwant is it sa knipende kâld op 'e souder.
De twadde jouns sit er mei de holle yn 'e hannen by de tafel to stoarjen. Rein lêst, Foekje breidet. Foekje bisiket ifpraet geande to hâlden, mar hja fornimt skoan, dat de baes der net mei de holle by is.
Dan seit hja ynienen:
‘Lubbert, ik ha in útstel.’
‘In útstel?’
‘Jo moatte moarn mei in tinte op it iis. Dan hawwe jo wurk en der sit aventûr yn. Der net lang oer stúmje, mar daliks risselwaesje meitsje.’
Foekje hâldt fan oanpakken, hja kriemt koart. Hja hat it hiele plan al foar har sels útarbeide.
Dit komt Lubbert oer it mat, hy sjocht der gjin gat yn. Der kin neat fan komme, tinkt him, dêr is hy de man net foar. Hy is net lyk as Aent Strak, dy't op it iis stiet to balten en to gnizen en de lju suver yn syn tinte twingt. Né, dit soe wer krekt sa'n mislearring wurde as it baenfeijen forline jier.
Mar Foekje hâldt oan en praet as Brugman. Wol Lubbert dan leaver lyk as forline jier? Is it net folle better om hwat oan to pakken en hwat to weagjen? De bûtenwetters binne noch fol wekken en mei sa'n stoarm net to biriden, mar de Luts en de Sminkefeart, dy't djip yn de bosken biskûle lizze, binne nei trije sokke nachten sa sterk as in dyk. Dêrre, yn 'e lijte, tilt it moarn fan jongfolk, dat binammen de earste dagen net op in dûbeltsje en in kwartsje sjocht. Latten, seil en banken hawwe hja, molke en koeke kinne joune noch bisteld wurde. Foekje sil moarnier de molke siede en hwat mear seit, hja giet mei nei it iis. Aent Strak mei dan roppe en raze, Lubbert sil sjen, hoe't hja it spul oan de man bringt. As hja moarn-to-joun mei de winst thúskomme, sil er der hiel oars oer tinke.
Dy Foekje! Hja hat der in kleur fan, sa sprekt hja op. Rim falt har by en Rein dounset fan opwining. Safolle opteinens
| |
| |
en birettens dêr kin Lubbert net tsjin op, al sjocht er der wakker tsjin oan, om moarn foar tintebaes to spyljen. Hy moat tajaen, aventûr is better as wikenlang omstippe mei in hert fol argewaesje, en as er tinkt oan de bittere soargen fan forline jier, wifket er net lang mear.
De oare middeis om ien ûre steane Lubbert en Foekje en Rein mei in greate tinte op it iis. Hja hawwe it gaedlikste plak útsocht: by Kipenboarch, op 'e hoeke fan Luts en Sminkefeart, yn 'e lijte fan bosk en hege wâllen. Is der yn hiele Fryslân moaijer plak om to reedriden, as de eastewyn oer de flakten giert by in temperatuer fan 12 graden ûnder nul? Rein hat fansels de redens meinommen en streket de spegeljende baen fan de Sminkefeart al oer, nei de Boegen op. Dit is in wille, dêr't er gjin wurden foar hat. De eastewyn sjongt syn brûzjend oerwinningsliet troch de bosken en reept it iis fan de swaeijende tûken. De spjerren rûzje as de sé ûnder it gewelt fan dy wylde ruter. Mar Rein hat gjin lêst fan de wyn: de Sminkefeart leit glêd en stil tusken de hege, tichtbigroeide wâllen. It lege hout en de strewellen oan 'e kant steane hjir yn har wite pronk ûnder in stielblauwe loft yn de sinne to fûnkeljen.
Troch dy blinkende wrâld rydt lytse Rein, in âld iismûtse oer de earen, in kleur op 'e smelle wangen.
Maklik is syn libben net, al twa jier lang arbeidet er mear as dat er boartet, mar nou fielt er him in mearkeprins yn in wûndere, bitsjoende wrâld. Syn redens binne skerp, de twaklang fan it stiel op it hurde iis klinkt him as muzyk yn de earen, moaijer noch as it lûd fan syn harmoanika. Heech slacht er de fuotten efterút, mei wisse streken glydt et de baen oer, de lange, wite tunnel troch. Hy sjit ûnder de Skearslipersbrêge lâns, dy't oer de feart bôget. Hommels set er de rjochterskonk heaks, draeit him mei ien linige swaei om en stiet stil. Hy mjit de distânsje nei beide einen en sjocht, dat er al gâns in ein fan de tinte ôf is. Moat er werom? Welné, heit en Foekje binne togearre en der ride noch mar in stikmennich
| |
| |
lju. Faeks hoecht er de hiele middei net iens to helpen en kin er oan fiif ûre ta ride.
Dan forfettet er syn reis nei de Boegen, de treddel kilometer lange baen fan swart, glêd iis oer. Dit is hwat oars as ikeboskje, houtkapje en melke. Dit is hwat oars as mei in biezem op 'e baen wrotte en biddelje om in sint. As heit nou mar folk yn de tinte kriget en jild fortsjinnet, dan mei de winter om him wiken en wiken duorje. Hawar, dat sil wol yn oarder komme, dat is Foekje wol tabitroud. Mei in licht hert en glânzgjende eagen skekt er by de sulveren, tinkeljende boskseamen lâns. Dit is de heechste wille, it greate aventûr, it folsleine lok. Gjin dream kin moaijer wêze as dit bilibjen: tusken de wachten fan wyt-biïzele beammen troch, dêr't it rinkelet en rûzet en sjongt, de sinne tomjitte streekje.
Hy woe wol, dat dizze baen tsien kilometer en langer wie, dat der gjin ein oan kaem. Alles hwat der oan dream en langst yn syn hert is, alles hwat der oan aksje yn syn bloed polsket, libbet er hjir út. Fan klearebare opteinens nimt er hommels in sprong en laitsjend komt er wer op 'e smelle izers del. In âld roek, dy't yn in beam sit to klomjen, fljocht âljend op en strykt as in swart spoek oer de wite beammen. Flean dû mar, tinkt Rein, ik ryd. In ûnwennige knyn wipt út in rûchtepôlle wei en lit de fleurige rider noch krekt syn wyt spegeltsje ûnder de sturt sjen. Hongerige houteksters roppe yn it bosk, in iensume swartlyster wjukkelet yn de strûken, mar Rein, dy't oars sljocht op beesten is, hat der hjoed gjin euvelmoed yn, dat hja kjeld lije en it krap hawwe. Alles hwat er heart is muzyk, it rûzjend beamte, de tinkeljende tûken, de bearende wyn, sels de needrop fan de fûgels. Muzyk, dêr't de stielen klap fan syn redens troch hinne klinkt yn in fêst, evenredich ritme.
Elke beam, elke fûgel is in aventûr, en it greatste aventûr is de gong fan syn linige skonken, is de swarte, glêdde baen, dy't mei feart ûnder him lâns glydt.
De earste riders, dy't er tsjinkomt, binne Douwe Skram
| |
| |
en Reade Ime út 'e Finkeflecht. Ime komt bêst foarút, mar rydt mei in nuvere, kromme slach. Douwe is alhiel gjin master, hy klaut mei swaeijende earmen efter Ime oan. Rein stekt de hân omheech en groetet harren suver sjongend. Ime sjocht him nei en seit tsjin Douwe:
‘Hwat kin dy lytse aep ride.’
‘Dat is Rein fan Greate Lubbert út Rûchhuzen,’ seit Douwe, bliid dat er efkes útpûste kin. ‘Rein Hylkema, de harmoanikaspylder fan it Krystfeest.’
Beide binne hja oergunstich op Rein syn lange, wisse streek. Yn 'e fierte komme mear riders oan en op 'e ein fan 'e feart sitte hja yn kloften oan 'e kant, om op to binen. Dan komt it folk yn ploegen opsetten: losse riders, pearkes, fammen en feinten, slierten fan geijende jonges en famkes. Bitûfte riders, dy't de hiele baen nedich hawwe foar har brede streken, stroffeljende klúnhakken en gystene klauwers. It is nou in koar fan blide stimmen en in lûd gekletter fan stiel op stielhurd iis. Rein strykt de riders foarby en ropt de inkele kunden in optein hui! ta. Ynienen mindert er gong en mikert skerp foar him út. Dan bigjinne syn eagen to twinkeljen. ‘Hja binne it, hja binne it,’ laket er. De maten út it ikebosk, de maten fan it Krystfeest, dy't er forwachte hie, dy't er ophelje woe. In lange rige fan jonges en famkes, Sjoerd mei syn brede rêch en wisse streek foarop, in sliert fan wol tsien maten efter him oan.
Rein set him út alle macht en streket harren yn 'e mjitte, de rêch krom, de eagen foardel. Sjoerd hat der neat fan yn de gaten, dat dy streupert mei de iismûtse oer de earen, dy't der oanstrûzen komt, har maet Rein is, dy't er hjir nammers ek net forwachtet. As hja deun by inoar binne, set Rein syn rjochterskonk to skoar, swaeit mei in sierlike slach om, dat de iissplinters opspatte en ropt: ‘Hallo!’ Yn in amerij is it keatling brutsen. Hartman springt der as in hazze tusken út en fljocht op Rein oan, folge fan syn fjouwer freonen: Jolmer en Sjoerd en Piter en Wessel. Richt Baukema, op
| |
| |
sokke hookstrookse meneuvels net fortocht, sil stroffelje, glydt in ein troch mei in slach yn 'e rêch, mar hâldt it op fuotten. Rink Wearman, net sa fêst op 'e izers, saeit de baen oer en sljurket mei gong yn de rûchte fan 'e wâl, dêr't hja in toarn protteljend en laitsjend lizzen bliuwt.
‘Lytse Rein!’ roppe de maten. ‘Us harmoanikaspylder,’ laitsje de famkes en Rein stiet strieljend fan wille midden yn 'e ploech. As er fortelt, dat heit en Foekje mei in tinte op 'e hoeke fan 'e Luts steane, davert der in jûchhei! op. Hartman dounset op it iis en swaeit mei de earmen.
‘Dan giet myn hiele kaptael der hjoed oan!’ sjongt er.
‘Hoefolle hast by dy? In stûr?’ laket Richt.
‘Hurdride Richt, om in kwartsje?’ freget Hartman.
Richt is daliks ré, mar de oaren ornearje: aensen kinne jimme wol hurdride, nou earst meiïnoar op 'e Luts oan, nei Lubbert syn tinte.
Sjoerd leit al op, Jolmer grypt syn hân en yn in amerij is it keatling wer sletten: sawn jonges en fjouwer famkes, Rein efterst en de swakken tusken Piter en Rein yn.
Hwat streket dy Sjoerd op!
‘Net sa hurd!’ ropt Rink, mar Rein hat har de hannen yn de siden, dat hja giet suver fansels, al skimert it har ek foar de eagen.
‘Dat helpt, Rein, datstû dy klúnhakken optriuwste!’ skreaut Sjoerd.
Rein heart it net iens yn it lewaei fan laitsjende stimmen en kletterjend izer. Hartman rydt yn 'e midden en formakket foar- en efterhoede mei syn fantasijen en kwinkslaggen. Sa rydt de trein fan libbenswille by de wite boskseamen lâns, dy't fûnkje yn 'e sinne.
Hja komme mei sa'n gong by de tinte oan, dat as Jolmer en de oaren loslitte, Fouk en Rink en Wessel, dy't sa gau de swaei net meitsje kinne, rjocht by de Lutswâl opstouwe en frijhwat rimpen yn de strûken stroffelje. Rink prottelt, dat hja net elk amerij de wâl opjage wurde wol, Hartman preket,
| |
| |
dat hja foarsichtich wêze moat en de ploech fan ‘de sjongende klauwers’ net to skande meitsje mei foar de eagen fan it publyk. Rein laket sa, dat it Greate Lubbert waerm om it hert wurdt.
Piter seit, dat er in toarst as in hynder hat, hoewol er krekt in kertier op it iis is. Efkes letter sit de hiele ploech by Lubbert yn de tinte efter in kop gleone sûkelademolke to blazen. Rein glimket al sa forhearlike, as Foekje him ek ynskinkt en sabeare earnstich forklearret:
‘Foar dy sil ik it opskriuwe, feint, dû moatst joune thús bitelje.’
It folk komt nou fan alle kanten opsetten en om twa ûre tilt it fan riders. As mei in pear dagen it waer hwat gaedliker wurdt, sille party de marren oer swiere, it wide Fryslân yn, mar hwer kinne hja mei sa'n wyn en sa'n fûleindigen kjeld better ride as hjir yn de lijte fan de bosken? Baentsjeriden kin men dit winliken ek net neame, hwant nei trije kanten kinne hja kilometers fier komme. En it sintrum fan dit feest is hjoed Lubbert syn tinte. De earste ûre hawwe Foekje en hy net folle klandyzje, letter op 'e middei lykwols komt it folk by kloften yn 'e tinte.
It is Lubbert wûnder to moede mei de greate hannen fol sulverjild. Minsken, dit kin in dei wurde! De mismoedige tear om syn mûle is alhiel fordwoun, der glânzget in stille blydskip yn syn eagen. Hy stiet earst al hwat forlegen mei de sûkeladetsjettel yn 'e hân, hy kin better mei de stobbebile omgean. Praet hat er nea net folle, dat hoecht nammers ek net hjoed, dêr soarget Foekje wol foar. Hja bekket foar it faderlân wei en formakket it jongfolk mei har fleur en har útfallen. Lubbert fornuveret him oer syn húshâldster. Dat Foekje redsum en bitûft is, dat wist er wol, mar nea net hat er safolle en sok gewykst praet fan har heard. De iene tsjettel nei de oare wurdt leechskonken, de koeke fljocht fuort, it jongfolk is hongerich en toarstich, optein en rejael. Dit kin in dei wurde!
| |
| |
As der op in stuit net folle folk yn 'e tinte is, strike Hartman en syn maten wer op 'e banken del.
‘Hwer is Jolmer?’ freget Sjoerd.
‘Mei de faem fuort fansels,’ seit Hartman.
‘Dêr komme se krekt oan!’ ropt Rein.
Ja, dêr komme Jolmer en Richt oan. Hja hiene hurdriden oan 'e Kipenboarchster brêge ta. Jolmer hie it mei klauwen amper winne kinnen fan Richt mei har foarse, fêste streek. Doe hied er foar har oplein, in ein de Luts del. Jolmer hat alhiel gjin hekel oan Richt, en mei har to riden is in genot, hwant hja triuwt mear op as dat se har lûke lit. Mei hege kleuren ploffe hja tusken de maten del. Hartman pleaget: ‘Richt is lid fan de ploech fan “de sjongende klauwers”, Jolmer, ast der mei har útstrike wolste, moatst ús earst permisje freegje. En Richt, dy't har samar meitroaije lit, moat foar straf in lietsje sjonge.’
It hiele selskip falt him by. Lubbert glimket.
Richt doar wol, mar Foekje ornearret:
‘Allegear sjonge, ien stim is to meager yn it lewaei fan wyn en redens.’
‘In widzeliet,’ stelt Hartman út.
‘In ikeboskersdeuntsje,’ laket Piter.
‘In iissankje,’ seit Rein, en tagelyk hellet er syn harmoanika út it kofferke efter de théstove.
De jonges âlje it út fan opwining:
‘Hast dyn harmoanika by dy? Hwerom hast dat net earder sein?’
‘Omdat ik hjoed ride wol en net spylje,’ laket Rein.
Hawar, in inkeld liet, dêr hat er neat op tsjin.
Rein set al yn en de ploech sjongt, holpen fan in stel fammen yn wite iistruijen, dy't in bêst lûd hawwe:
't Wie sierlik waer en winter,
En elk dy ride koe dy ried,
Men wit hoe dat yn 't Fryske lân
| |
| |
It klinkt fleurich tusken de beammen yn de skerpe winterloft, en de wyn draecht it fier nei it westen. Op it sjongen en spyljen komt it jongfolk yn kloften tasetten. Mei de wurden giet it al hwat nuver, hwant party kenne lang it hiele liet net fan bûten. De wize lykwols is bikend en in ploech bolbjirken feinten forsterket dan de sang mei tra la la la la la la!
Rein is sa goed net, of hy moat noch in pear wyskes spylje. De rjochte nocht hat er der lykwols net oan, syn fingers binne knoffelich en hy wol ride.
Douwe en Ime steane ek by de tinte.
‘Hurdride, Douwe?’ freget Hartman.
Douwe prottelet hwat. Hy is in minne rider en hy moat him elk amerij forbine.
‘Ik wol tsjin dy ride,’ seit Rein, wylst er de harmoanika opberget. ‘Fan dy ikebeam ôf nei de tinte.’
Hartman nimt it daliks oan, Foekje ûnthjit in kop molke oan de winder.
Jolmer giet mei om ôf to tellen. Hartman is in stevigen rider, mar de lytse, bihindige Rein is sa fluch as in swel op 'e redens en hy wint it mei in foege meter foarsprong.
Rein drinkt syn molke op en freget dryst: ‘Hwa wol nou?’ ‘Ikke,’ bromt Reade Ime. ‘Om in koeke.’
Rein wurdt al efkes kjel. Tsjin sa'n knaep fan sawntjin jier, dy't net iens folle lytser is as heit? En dan om in koeke fan twa dûbeltsjes?
‘Toe mar,’ fitert Foekje. ‘As Rein forliest, bitellet er joun wol, hy stiet dochs al yn myn boekje, hwant hy boarget de hiele middei.’
Nou is de nijsgjirrigens fan it publyk folle greater. It is allegear folk om en yn 'e tinte, en lyk as by in echte hurdriderij geane hja yn twa rigen lâns de baen, om dit toaniel to sjen: lytse Rein tsjin de greate Foks út 'e Finkeflecht. Ime hat der winlik al spyt fan, dat er dizze striid oangien is. It folk is fansels oant de lêste man op Rein syn hân. Ien fan de feinten lêbbet al: ‘Foarsichtich Ime, dat Rein dy net tusken de fuotten
| |
| |
troch glûpt!’ Hawar, hy hat it der útsmiten, hy kin der nou net mear foar wei. Hy moat it fansels al winne fan dy lytse pipernút, oars stiet er suver foar skandael. Hy sil de hiele sterke hûd der op smite en him der yn streken ôfride. Alhiel wis fan syn oerwinning is er lykwols net, dy streupert kin ride! Jolmer telt wer. De start mislearret wol trije kear. Einlings binne hja los, Ime mei in houtene sprong, Rein, it gesicht hast op it iis, mei gystene skekjes. It liket nuver, Rein njonken de greate Foks.
‘In kabouter tsjin in reus,’ ropt Hartman.
Rein syn poatsjes giselje der oer, hy slacht de redens hast oan 'e rêch ta en sjit rjocht foarút. Ime swaeit sa mei de earmen en skaeit sa seldsum mei de lange skonken, dat ien fan de feinten ropt: ‘Bist oan't meanen, Ime?’ En fansels, de hiele mannichte fitert Rein oan en raest him moed yn. Trije kwart fan de baen bliuwe hja folslein lyk, dan liket it, dat Ime winne sil. Mar in meter of tsien foar de ein skampt er mei de lofterreed jusjes yn in barst en docht er mei in slach yn 'e rêch in pear ûnwisse halen. Dan sjit Rein him foarby en wint. It folk is út 'e skroeven, de maten bijubelje Rein. Ime rêdt de sitewaesje troch him great to hâlden. Sportyf skoddet er Rein de hân en jowt him de lange koeke.
Sa fljocht de middei om, dy't in spontaen iisfeest wurden is. Nimmen is lykwols sa bliid as lytse Rein, nimmen is sa tankber as Greate Lubbert. De jouns is 't noch feest foar Rein en de broerkes en suskes, hwant der wurdt fleurich forteld en sûkelademolke dronken en koeke iten, net sunich. As Lubbert syn jild teld en de rekken opmakke hat, sjocht er Foekje tankber oan en seit: ‘Wy hawwe hjoed hast in dûbeld wyklean fortsjinne.’
|
|
Auteursrecht onbekend