|
| |
| |
| |
Haedstik X
In natuerkundeles, dy't Hartman syn hiele libben net wer forjit
As Hartman by tsjuster thúskomt, neidat er earst noch wol in healûre yn de winige kâlde joun omdoarme hat, bisiket er, om neat skine to litten. Hy docht sabeare fleurich, floitet en skaeit hwat yn pakhús en winkel om. Syn hert bounzet lykwols en syn eagen steane wyld. As mem mar neat merkbyt en mar neat bifreget. By de breatafel drinkt er ryklik molke, om syn wenstich poarsje iten der troch to krijen en hy praet drok mei syn bruorke. Letter nimt er ‘Alleen op de wereld’ fan 'e planke en sit mei de holle tusken de hannen to lêzen.
‘Hoe faek hast dat boek nou al lêzen?’ freget mem laitsjend. Hartman glimket flau en seit: ‘It is sa moai.’ Hy sjocht lykwols amper, hwat der stiet, de letters dounsje foar syn eagen, de aventûren fan Rémi litte him joun sa kâld as in stien. Hy hat genôch oan syn eigen aventûr. Hy is bliid, dat mem op it lêst seit:
‘Bêdtiid, Hartman, dû hast in drokke dei hawn hjoed.’
Oars akselet er ornaris tsjin, om noch hwat op to bliuwen. Foaral sokke rûzige hjerstjounen, as bûtendoar de wyn syn striidsang sjongt, mei er sa graech by de snoarjende kachel sitte to nifeljen en to lêzen, mar nou seit er:
‘Ja, ik bin suver hwat wurch.’
Hy winsket heit en mem goenacht en giet nei de souder, dêr't syn ledekant stiet.
Sliepen komt lykwols neat fan. Hy wrot fan de iene side op 'e oare en it kjessen wurdt him gleon ûnder de holle. Foar it earst fan syn libben fielt er him iensum, sa folslein iensum
| |
| |
en forlitten, dat er ûnder de tekkens leit to snikken. Hy kin it op bêd suver net úthâlde. Hy woe der wol ôffleane en ûren yn de bolderjende stoarm oprinne, moedersiel allinne yn 'e nacht. Hy, dy't oars sjongt yn de sinne, floitet yn 'e wyn, laket mei de maten, freon fan ljurken en lysters en iikhoarntsjes is, hy fielt him iensum en forlitten fan alles en allegearre.
Hied er it hiele gefal oan heit en mem fortelle moatten? Mar soene hja him bigrepen hawwe? Soed er fan heit hwat oars heard hawwe as: dû kinst dyn hannen fan oarmans lysters ôfhâlde? Soe heit him miskien nei de boskwachter stjûrd hawwe, om skuld to bikennen en to ûnthjitten, dat er it noait wer dwaen soe? Mar de Hear wit, djip yn syn hert fielt er him net skuldich. Hy fynt it hiele gefal biroerd en binearjend, mar birou hat er net. Doe't er dy bange fûgel wrakseljen seach, doe't er dat hertsje yn deadsneed klopjen fielde, koed er mar ien ding dwaen: him fleane litte. En noch heart er, suver mei blide foldwaning, de geijende freugderop fan de fûgel, dy't as in pylk de frije romte yn skeat. Takomme maitiid, tinkt er, sit dy goudbek wer yn de beammen tsjin de opgeande sinne to floitsjen.
Mar dan falt dat oare wer as in swiere binearing op him. It is in âlde wet yn Gaesterlân, dat men fan in oar syn lysters ôfbliuwt. En de lju, dy't it hearre, sille neat fan syn meilijen en syn leafde foar de moaije sjonger bigripe, neat fan syn striid en syn twivel, hja sille skodholje, of him útgnize en sizze: dû koest wol net wiis wêze, jonge!
It slimste is lykwols, dat de boskwachter him fortinkt, dat er in forachtelike lysterdief is, dat er mei opsetsin de fûgels út syn bosk hellet. Dat is net to fordragen, dat makket him pûr en machteleas. Hy soe wol nei syn hûs tafleane wolle en klopje him der út midden yn 'e nacht en skreau him yn syn gesicht: ‘Ik bin gjin dief, man, ik bin gjin dief!’
Soe dy keardel it thús fortelle en oan oare lju? Soed er him moarn of oaremoarn jitris ûnderfreegje? Soed er hjir komme
| |
| |
om it gefal mei heit en mem to bipraten? Dan sil er him yn syn rûch burd opraze, dat er gjin dief is! En Sjoerd? Syn trouwe, moedige maet Sjoerd, soe dy him fortinke? Dat soe jit helte slimmer wêze. Sjoerd sil der net oer prate, tsjin nimmen net, dêr is er wol wis fan, hwant Sjoerd is sa ticht as in pot. Mar hwat tinkt Sjoerd fan him? Soed er moarn gewoan mei him boartsje, of soed er him mije?
‘Help my, Heare!’ is de ienichste bea, dy't er joune bidt.
Ynienen giet er oerein sitten. Master fan der Mear! Master sil faeks alles bigripe, as er him it hiele gefal fortelt. Master sil him fordigenje, as de lju him fortinke. Master is sljocht op lysters en gealen en ljurken, op lamkes en foaltsjes. Master sil nei de boskwachter gean en tsjin him sizze: harkris, man, ien ding is wis en dat moatte jo oannimme: Hartman is gjin lysterdief. Master fan der Mear...
It is al let yn 'e nacht, as Hartman einlings yn in ûnrêstige sliep falt.
Hy is net fris en fleurich en optein, lyk as oars, as er de oare moarns wekker wurdt. Hy bigroetet it ljocht fan de nije dei net mei blide fantasijen en wûndere dreamen. Hy komt net sjongend en floitsjend by de treppen del, hy rôllet net yn in oerstjûre rite mei syn bruorkes oer de flier. Hy giet net ier en bitiid nei skoalle, om de maten op to sykjen. Hy is suver bliid, dat heit him foar njoggenen noch op 'e fyts nei in pear klanten stjûrt.
Master fan der Mear syn floitsje giet krekt, as er by skoalle komt.
‘Hwat bist let, wy hawwe mear as in heal ûre op dy wachte,’ sizze Jolmer en Piter.
‘Ik moast mei boadskippen nei de Bouwen,’ antwurdet Hartman.
Yn skoalle docht er sa gewoan mooglik, mar dochs sjocht it skerpe each fan master syn kant in pear kear út, wylst er oer syn skrift bûgd sit. It ûntkomt master net, dat Hartman hjoed al hwat oars as oars is. O ja, syn wurk is yn oarder, hy
| |
| |
harket mei oandacht, mar master mist de wenstige laits en de twinkeling fan de eagen en de kwinkslaggen, dy't er altyd kostlik fynt, ek as er der wol ris in ein oan meitsje moat.
‘Wie der hwat oan mei Hartman?’ freget master de middeis oan Jolmer. ‘Hy wie hwat ryklik stil, tinkt my.’
‘Ik ha neat murken, heit,’ seit Jolmer. ‘Heit hat ek gjin gelegenheit jown foar grappen, wy moasten tsien lange sommen meitsje en in swiere taelles.’
‘It is ek wier,’ glimket master.
De middeis is Hartman earder by skoalle. As er alle kearen let kaem, soe 't yn 'e gaten rinne. Hja petsjebalje mei in greate ploech, in fleurich en drok spul, dêr't Hartman weiwurdt yn de mennichte.
Nei skoaltiid, om healwei fjouweren, steane de maten, mei Douwe der ek by, op it plein to rieplachtsjen, hwat hja dwaen sille. Dit is har gaedlikste tiid net, nou't de dagen hurd koartsje en de bosken forbean binne. Ornaris hat Hartman, dy't altiten kânsen en aventûr sjocht, wol it iene of oare plan, mar hjoed komt er net mei in útstel. Hy merkbyt, dat Sjoerd by de ploech bliuwt en net, lyk as de lêste dagen, nei it lysterbosk fan Swartburd giet. Mijt Sjoerd him, of forbyldet Hartman him dat mar?
Dan komt Wessel mei in útstel:
‘Joune yn de skimer nei de snipflecht fan Auke Landman.’
‘Nei de snipflechten? Dêr meist dochs net bykomme?’ falle de oaren yn.
Nou né, Wessel wol ek net nei it net ta, noch minder der oankomme, mar hy wol op 'e strún yn ien fan de boskgroppen dêrre.
‘Hwat wolst dan?’ freegje de jonges.
Dan docht Wessel in forhael fan Auke.
Auke Landman is in bitûften âlden snipfanger, mei in deagoed aerd, allinnich hwat brommerich en ienkennich. As er neat yn syn net fongen hat, dan rint er mei de holle foardel nei hûs en gjin minske kriget in groet fan him, sels syn neiste
| |
| |
buorman net, as er him tsjinkomt. Mei ien of twa snippen yn 'e hannen, dy't er altyd op 'e rêch hat, bromt er in goejoun of in goemoarn tsjin elke kunde en forjit net, om de snippen sjen to litten. Mar as er in rike fangst hat, trije of mear, dan kucht en hoasset en docht er al, as er yn de fierte mar immen sjocht. Dan groetet er pûrfrjemden en swaeit triumfantelik mei syn moaije fûgels, en docht bjusterbaerlike forhalen oer syn bitûftens as snipfanger en oer de jagersaventûren fan syn jeugd.
Forline wike, mei de noardmantsjes, doe tilde it ek fan houtsnippen yn Gaesterlân. Doe hat Auke Landman de rykste en greatste dei fan syn libben hawn, dêr't er grif noch jierren lang oer opsnije sil. Togearre wiene hja yn de iere moarn, by neare nacht noch, der op útset, de herten fol forwachting, Auke en Akke, syn âld wyfke. En it wie in moarn wurden, sa't er nea net bilibbe hie. Hast oan ien trie wei koed er it net flappe litte en elke kear wie it raek. Tsien snippen op ien moarn is in bûtenkânske, dat mar inkele snipfangers ien kear yn har libben oerkomt. Mar Auke kaem der boppe. Hy telde al alf, tolf, trettjin snippen. It like suver in wûnder, en de beide âlde lju waerden der senuweftich fan. Doe't it net foar de fjirtjinde kear spand stie, kaem de sinne op, en dan fleane de houtsnippen net langer. Mar Auke woe noch net nei hûs, hy forwachte noch mear. En ja, jitris kaem der in houtsnip tusken de beammen troch op it ljochte easten oanfleanen. Akke koe har net ynhâlde, klapte yn 'e hannen en rôp oerstjûr: ‘De fjirtjinde, Auke, de fjirtjinde!’ De snip waerd kjel en doe't Auke it net loslitte soe, kearde de fûgel him hommels om en fordwoun nei it westen.
Auke wie sa pûr, dat er net oan de trettjin tocht, dy't er fongen hie, mar ûnderweis almar op syn wyfke prottele, dy't de fjirtjinde fuortjage hie. Mei de hannen fol houtsnippen, dy't meiïnoar mear as tweintich goune wurdich wiene, waerd er fan elkenien, dy't er tsjinkaem oanhâlden. En allegearre krigen hja itselde to hearren:
| |
| |
‘Ik hie fjirtjin hawn, man, as myn âld wiif de lêste net werom jage hie.’
De jonges hawwe it forhael ek al heard, mar laitsje der jitris om. Hja hawwe der ek wol sin oan, om de âld man ris to bistrunen by it net. Der binne hjoed snippen, seit Wessel, syn heit hat fan 'e moarn mear as ien sjoen. Douwe leit yn, dat der gefaer wankt: de snipflecht fan Sterke Thomas is dêr ek yn 'e buert. Sterke Thomas hat Douwe, sûnt fan 'e maitiid, in great ûntsach en in stille freze foar. De grize giet him oer de grouwe, as hy oan de mooglikheit tinkt, dat dy machtige hannen him yn it nekfel gripe soene. Ek de oaren wifkje. Hja hawwe ûnthjitten net yn de bosken to kommen. Dan komt it Piter yn it sin, dat er joune melke moat. Sjoerd is fan bitinken, dat it moaije der dan ôf is, as hja net meiïnoar geane. Ek komme hja ta de oertsjûging, dat hja it wurd, dat hja master jown hawwe, hâlde moatte. Dat de reis nei de snipflechten giet oer en Hartman is der net rouwich om. De jonges knikkerje in skoft en sette dan op hûs oan. Hartman en Sjoerd hawwe beide de rjochte wille net hawn.
In pear dagen letter, as de maten meiïnoar nei skoalle rinne, fortelt Piter, dat der lysters út 'e bosken stellen wurde. Jochem Bakker hie it by harren thús forteld. Hy miste al in pear dagen strûpen, dy't trochknipt, of út 'e bûgels skuord wiene. De boskwachter ek, en hja hiene sels yn it hoekje fan âlde Jan west. De jonges petearje der drok oer, mar Hartman, dy't it âld sear hommels wer forheftich fielt, wurdt wyt, en Sjoerd, dy't oars syn wurdtsje wol dwaen kin, swijt forlegen en sjocht tomûk nei syn maet.
Hartman hat gjin wille, as er oan de frage fan Swartburd tinkt. Soe dy keardel him noch foar in dief oansjen? Soed er der thús of mei oare lju oer praet ha? Hy hat in oanstriid om alles oan master to fortellen, mar hy sjocht der al wer tsjin oan. Hy wit net, hoe't er bigjinne moat, hy is bang, dat er him net goed hâlde sil, dat er net krekt fortelle kin, hwat der yn him omgiet.
| |
| |
De middeis wachtet him, en de oaren ek, op skoalle in greate forrassing. Der stiet natuerkunde op it roaster, in fak, dêr't hja sljocht op binne, omdat master, dy't sels in bulte fan beesten en blommen hâldt der sa spannend fan fortelt. Meastentiids hat er de planten en blommen der sels by, en ek faek in opsette fûgel, in kop, in skelet, of soms ek wol in libben beest.
As hja yn skoalle komme, stiet der in kou mei in swartlyster op 'e lessener. De bern hokje der daliks om hinne, mar master stjûrt harren nei har plak, hwant de fûgel is skou en bang. De les bigjint daliks, fiif en fjirtich bern sitte stil to harkjen. De fûgel wipt en wjukkelt earst noch hinne en wer, mar as it stil yn de klasse wurdt, en er oars neat mear heart as master syn evenredich lûd, bidarret er en toutert op syn stokje, de kop lykwols eangstich forwegend.
‘Ja, dat wisten jimme fansels net, dat ik in swartlyster hie,’ seit master.
Jolmer laket, hwant hy wist it wol, mar hie neat fortelle mocht.
‘Nou, jonges, ik haw him ek noch mar sûnt justermiddei. Ik hie him bisteld oan in lysterfanger, omdat ik jimme krekt yn dizze tiid graech ris fan in swartlyster fortelle woe. En as men it beest der sels by hat, is alles folle libbener en echter.
Bisjoch him earst mar ris goed. It moaiste soe wêze, as wy him allegear efkes yn 'e hân krigen, om him oer syn blinkende swarte wjukken to aeijen, mar juster, doe't er yn de bûgel hong, hat er ek yn minskehannen west, en doe is er sa stjerrende binaud wurden, dat wy der net mei bigjinne kinne. Der is lykwols sa ek genôch oan to sjen. Ik hoech jimme net to freegjen, oft er ek moai is. Alles oan him is like sierlik: foarm en kleur en glâns. God hat in bulte moaije fûgels skepen, ik bin sljocht op lurken en ljippen en faisanten en party oaren, mar moaijer as de swartlyster haw ik nea net sjoen. Sjochris, hoe't dat heldere giel fan syn bek ôfstekt tsjin syn
| |
| |
glânzgjende swarte fearren. Soks hie gjin skilder bitinke, gjin dichter dreame kind. Sjoch syn biweechlike eagen, syn fyn kopke, syn slanke foarm. Hy hat alles mei en is altyd like moai, oft er sit of rint of fljocht. Syn flecht, mei de brede waeijer fan syn sturt, is fearjend, syn gong licht en rêd. As er it paed oer tripket en iten siket yn bosk en tún, bigrypt men net, hoe't er dy poatsjes sa hurd forsette kin, se geane suver as de speaken fan in fyts.
En dan syn lûd! Swiet en fol en hearlik is it en it sjongt klear en fier oer bosken en greiden. Spitich, dat it hjerst is, oars soed er faeks, as er net bang wie, in liet foar ús sjonge. Dêr soene wy allegearre wol in heal ûre lang stil nei harkje kinne. Midden yn 'e winter sjongt er net. Hy hat altiten forlet fan ljocht en waermte, mar as de dagen langje, bigjint er op in mylde dei yn Febrewaris al to oefenjen. En mei't it ljocht wint, wurdt syn macht en syn langstme greater en yn de iere maitiid is er de earste, dy't de sinne jubeljend groetet, dat it jin waerm om it hert wurdt.
Hawwe jimme him wolris heard yn de iere moarn, as er op 'e nael fan 'e pleats siet, of op it heechste twychje fan in beam skommele? De kij lizze noch yn 'e dauwe, de minsken sliepe jit, de hiele natuer leit forsonken yn de djippe rêst fan de neinacht. Dan bigjint yn it easten de dage troch to brekken en ús swarte sjonger siket it heechste plak op, dat er fine kin. Suver dronken fan nocht en blydskip bigjint er tsjin it rizende ljocht to floitsjen. In maet yn 'e fierte antwurdet him en dat wurdt in duo, dêr't ik wolris in ûre lang nei harke ha...’
Hartman sit roerleas yn 'e bank, de eagen stiif op master en de swartlyster, de fûsten gearknypt yn de bûsen.
‘Dizze fûgel,’ seit master, ‘bigjint ek hwat langer hwat mear fan de minsken to hâlden. Noch gjin ieu lyn, libbe er allinnich yn de bosken, nou fynt men him oeral hwer't minsken wenje, yn 'e stêdstunen likegoed as yn de doarpsbeammen. Hy sit op 'e nael fan ús skuorren, op it skoarstienboerd fan
| |
| |
ús huzen, mar ek op 'e hege blokken fan Amsterdam to floitsjen. Oeral siket er de minsken op en jowt syn seldsume konserten fan Febrewaris oant Oktober. Sa fleuret er de simmerdagen op mei syn forskining, mei syn gejubel.
Hwer soe dizze maet weikomme? Dat kin er ús net fortelle. Faeks is it in swartlyster, dy't hjir al lang yn Gaesterlân tahâldt. Ik tink lykwols, dat er forline wike mei de fûle noardwester út Skandinavië wei hjir hinne flein is, mei de kloften noardmantsjes. Dat er op reis wie nei de ljochte, waerme lânnen fan it suden en doe yn Gaesterlân yn in strûp rekke, dy't der nammers ek mei opsetsin foar him úthongen wie. Hwant yn Frankryk en België ite se dizze sjongers op en sadwaende wurde se yn Gaesterlân fongen en forkocht...’ Master sjocht ûnder it fortellen it hear ris oer. De eagen fan de bern geane fan him nei de swartlyster en fan de swartlyster nei him. Op Sjoerd syn gesicht lêst er in greate nijsgjirrigens, Hartman sit as in stanbyld by syn bank, de lippen stiif op inoar knypt.
‘As er út Skandinavië komt,’ forfettet master, ‘dan koe it deselde wolris wêze...’
Hy swijt in amerij en de klasse sjocht him freegjend oan.
Hartman syn hert bounzet. Hwat sil der nou komme, hwat bidoelt master?
‘Deselde as dêr't ik juster fan lies. In forhael fan in arbeidersfanke yn Sweden: Inger Nilsson, dy't yn in lyts húske tusken de klingen en de ikebosken wennet. Har heit is fisker op 'e greate marren en de hiele dei fan hûs. Mem is wei en nou moat Inger, fjirtsjin jier âld, de húshâlding dwaen. Earst foel it har tige swier, hja kin winlik har mem like min misse as har suske fan trije jier. Mar God hat har in bliid hert jown, fol sinne en sang. Oanspraek fan minsken hat hja net folle, hwant har húske stiet iensum tusken de marren en de bosken. Beesten binne der lykwols safollesto mear. Harten springe by de klingen op, kninen en hazzen wippe tusken de beammen, en yn de mânske iken om har hûs klâdzje de iikhoarntsjes op
| |
| |
en del. It tilt dêr fan fûgels, dy't al den dei sjonge en floitsje. Inger is in maet fan al dy dieren. De harten komme ticht by har finsters lâns, de iikhoarntsjes en de fûgels fuorret hja. Har greatste maet lykwols is in swartlyster, dy't it brea fan it finsterbank pikt, wylst Inger der deun by sit. En hy bileannet har de hiele simmer mei de moaiste lieten. Moarns sjongt er har wekker en jouns, as hja ûnder de beammen op heit sit to wachtsjen, dan sit er boppe har holle oan ien trie wei to jubeljen. Inger sit sels ek fol muzyk en de swarte, sjongende kammeraet makket har dagen bliid, har wurk en har wachtsjen licht.
As heit thúskomt stiet syn iten ré en mei waerme eagen sjocht er syn fanke oan.
‘Bist net wurch, Inger?’
‘Né, heit.’
Dan fortelt hja optein fan alles, dat hja sa'n dei bilibbe hat mei har suske Marja, mei de iikhoarntsjes en mei de swartlyster.
‘Dy swartlyster is dyn greatste maet, leau 'k,’ glimket de fisker.
‘Dy soe 'k net misse kinne, heit. Harkris, hoe't er noch sjongt en nou skimert it al.’
Né, dy swartlyster kin hja net misse. Dêrom sjocht hja sa tsjin de hjerst, tsjin de earste Oktoberstoarmen út it noarden oan. Hwant nei sa'n stoarmnacht komt de swartlyster net wer op it finsterbank. Inger wachtet dagen lang op him, mar hy bliuwt wei. De greate ûnrêst is yn syn hert fearn en mei de kloften koperwjukken fordwynt er nei it suden. Inger is der stil fan en kin de earste dagen sels ek net sjonge. Nei de lange winter sjocht hja elke moarn nei him út. En as er werom komt yn de iere maitiid, dan bigjint it feest fannijs, dan sjonge Inger en hy wer, dat it troch de bosken klinkt, in simmer lang. Mei syn wyfke nestelt er yn de boekehaech en Inger wol gjin kat hawwe, omdat der dan gefaer wanke soe foar har maet en syn jongen...’
| |
| |
‘Ik hie dit forhael krekt lêzen,’ seit master, ‘doe't ik juster dizze fûgel krige. En ik tocht by mysels: astû mei de noardwester stoarmen hjir komd biste, dan soest faeks deselde swartlyster wêze kinne, dy't in simmer lang foar Inger songen hat en dêr't hja takomme maitiid wer nei útsjocht.’
Swijend sjocht master in amerij nei de fûgel yn de kou en de bern sjogge earnstich of glimkjend nei him en de fûgel. Rienk Ottema, dy't suver oan master syn lippen hong, forbrekt it swijen:
‘Inger hie him in ring oan de poat dwaen moatten, master.’ ‘Ja Rienk, dan hiene wy wissichheit hawn, nou bliuwt it rieden. It kin fansels ek wol in oarenien wêze. Mar hwa't er ek is, yn elk gefal hat er earne yn de wrâld minsken bliid makke. In dichter, dy't fan Gods wûnders sjongt, in skilder dy't bitsjoend is fan syn foarm en kleur, in iensum âld minske of in siik bern, dêr't er foar songen hat, of jonges, dy't bisocht hawwe, him nei to floitsjen.’
‘Moai dat master him kocht hat, oars wied er juster deaknypt,’ seit Rienk.
Hartman is wyt om 'e holle, mar syn eagen ljochtsje op by Rienk syn wurden.
Master antwurdet lykwols:
‘Ik haw him net kocht, Rienk. In lysterfanger hat my der mei skewield, omdat ik him graech in middei yn 'e klasse hawwe woe. Hwa fan de jonges wol him aensen efkes werom bringe?’ It bliuwt deastil yn 'e klasse. Richt Baukema sjocht mei felle eagen it hear fan de jonges oer, oft der ek ien syn finger opstekt, mar der is nimmen.
Op it lêst freget Piter:
‘Hwer soed er hinne moatte, master?’
‘Nei de boskwachter, dêr ha 'k him fan liend. Wolstû him meinimme, Piter?’
‘Né,’ skodhollet Piter.
‘Hwerom net?’
‘Dan wurdt er deamakke.’
| |
| |
‘Sjoerd dan?’
‘Né, master.’
‘Hea, dû bist oars sa'n bitûften lysterfanger, dû silst ek wolris in swarten deamakke hawwe.’
‘Ja, mar dizze moat net dea,’ seit Sjoerd koart en rimpen.
‘Né, dizze moat net dea!’ ropt de klasse yn koar.
‘Hawar, ik bin 't alhiel mei jimme iens,’ seit master. ‘Dizze giet net yn 'e koer. Wy sille it doarke fan de kou en it finster iepensette en him de frijheit jaen.’
De klasse moat dit efkes forarbeidzje, mar as master risselwaesje makket, fljocht Richt oerein en ropt wyld:
‘Né, master, dan rekket er moarn wer yn de strûp!’
Hartman, dy't neat sein hat en dochs mear as forheftich meilibbet, keart him om en sjocht Richt in amerij tankber en biwûnderjend oan.
‘Hwat in fanke,’ tinkt er. ‘As it Jolmer syn faem net wie...’ ‘Dan moat it sa,’ seit master. ‘Ik hâld him yn 'e kou oant de iere maitiid. Dan sil er foar ús sjonge, hwant sels yn in kou kin er it net litte. En as yn Maert de hazzenútbeammen sprute en de wylgen bloeije, dan geane de doarren fan syn finzenis iepen.’
‘Wy moatte him in ring oan 'e poat dwaen, dan wit Inger dat wy him hawn hawwe,’ ropt Rienk.
‘Ja,’ glimket master. ‘En as it Inger harres net is, dan bliuwt er hjir faeks wol út tankbrens en sit er ûnder de les foar jimme to sjongen yn de appelbeammen.’
Dat hat in prachtige natuerkundeles west, fine de bern. Hartman wurdt suver as út in dream wekker. Der falt in lêst fan syn hert, dêr't er dagen lang mei omtôge hat. Mei greate, waerme eagen sjocht er master oan. Foar master fan der Mear soed er troch it fjûr wolle! Is dit tafal, freget er him sels ôf, of soe master hwat witte?
As it healwei fjouweren is, freget master:
‘Wolle Hartman en Sjoerd my aensen efkes helpe, om hwat potleaden to puntsjen en in stikmennich boeken to kaften?’
| |
| |
Ja, hja wolle graech, mar hja sjogge master en elkoarren al hwat forheard oan.
De beide maten binne noch gjin healûre oan 't kaften, dan klinke der swiere trêdden yn de gong. De doar giet iepen en de boskwachter stapt it lokael yn. Hartman bilûkt en dochs wit er: hwat der ek barre mei, hy doar de striid oan, mei in frij gewisse.
Sjoerd sjocht ek forbjustere op. Hwat mei dit bitsjutte.
‘Hat Regeling in boadskip?’ freget master.
‘Ja,’ antwurdet de boskwachter. ‘Ik moat efkes mei dy feint prate en ik bin bliid, dat jo en Sjoerd der by binne. Hartman Tromp, ik ha dy forline wike it mannewaer opsein, omdatst’ myn lyster fleane lietste. Hoest' der sa healwiis bykaemste, bigryp ik noch net, mar yn ien ding wie ik mis en ik wol it dy hjir rounút sizze: dû bist gjin lysterdief en it spyt my, dat 'k dy fortocht ha. Mar ja, it like allegearre sa nuver, hwant op itselde plak waerden de lysters út myn bosk helle. Ik ha lykwols de dieder trappearre en him in pak op 'e hûd jown.’
Hartman kriget in kleur as fjûr, syn boarst himet en de triennen springe him yn de eagen. Mar it binne triennen fan blydskip, dêr't in laits troch hinne brekt. Dit is it lokkichste stuit fan syn libben.
‘Hwa wie de dief?’ freget Sjoerd, dy't allike bliid is.
‘In jonge út in merkewein, dy't by 't Swaeigat stiet. Juster binne hja fordwoun, de Lemster kant út.’
Dan wiist de boskwachter op 'e kou en seit:
‘Ik sil dy maet mar wer meinimme, master, as jo der klear mei binne.’
‘Né,’ antwurdet master, ‘ik keapje 'm fan jo. De klasse hat ornearre, dat er net dea mocht en takomme maitiid kriget er de frijheit.’
‘Hawar dan, foar ien dûbeltsje is 't jowes.’
De boskwachter set ôf. Hy is bliid, dat er syn boadskip dien hat. Hy mei dy jonge graech lije, mar bigripe docht er
| |
| |
him net. Dy master fan der Mear bigrypt er trouwens ek net. Master makket it koart. Hy seit tsjin Hartman en Sjoerd: ‘Ik wit de hiele skiednis en ik bigryp alles. Gean nou mar bliid nei hûs.’
Dat dogge hja.
‘Keardel, hwat is dit moai,’ seit Sjoerd, wylst er syn maet de hân om it skouder leit.
Hartman komt floitsjend thús.
|
|
Auteursrecht onbekend