|
| |
| |
| |
Haedstik IV
De Foks wurd mei aeijen bikûgele
As pake fuort is, winkt Hartman mei de finger. De oaren steane yn in omsjoch om him hinne. Hwat hat er sjoen? Wankt der gefaer? Swartburd? Of, hwat slimmer wêze soe, de Skierroek?
‘Né,’ seit Hartman, ‘Domme Douwe en Reade Ime.’
‘Dy gemiene foks út 'e Finkeflecht?’ freget Jolmer. ‘Hawar, wy hawwe neat mei harren to meitsjen en hja net mei ús.’ ‘Mar ik stean it spul net,’ antwurdet Hartman. ‘Hja kamen út it Spoekerspaed en hawwe in skoft nei ús stien to sjen, efter de beammen wei. De Foks gniisde sa falsk, ik bin bang, dat er hwat yn 't sin hat mei pake Lyckle.’
‘As dat sa is, kriget er mei ús to dwaen,’ driget Wessel. ‘Us striidark en Yndianeklean!’ kommandearret Jolmer. ‘De bôgen lizze litte. Allinnich de sabels meinimme.’
It arsenael is deunby en in kertier letter steane ús maten yn stridershabyt efter in hege wylgepôlle en hâlde kriichsrie. Piter wol mear fan dy Foks witte. Douwe, dêr hat er by skoalle alris deilis mei west, mar Ime ken er net.
It is in falsk kring, sizze de oaren, al in jier of fyftjin, sechstjin âld. In ûnforskillige maet, rûzjesiker en fjochtersbaes. Arbeidzjen hat er in hekel oan, sa nou en dan ris in kerweike en fierders omhingje. As der gemiene dingen útheefd binne, wit Ime der wol mear fan.
In fanke fan tolve jier hat er lêstenjouns, doe't hja by tsjuster troch de singel roun, efter in beam wei in deade kat om 'e hals smiten. Hja is it hast bistoarn fan skrik en ôfgriis. Ek wurdt der grute, dat er net fan oarmans guod ôfbliuwe kin.
| |
| |
Douwe soe sa'n slimme jonge net wêze, mar hy lit him ophysje troch de Foks.
Sa net, hja kinne der nou net lang oer prate. Sin oan in fjochtpartij mei dy woesteling hawwe hja net, mar as hy pake Lyckle molestearret, en hy is der gemien genôch foar, dan springe hja by.
Hartman hat sjoen, dat pake net rjocht op hûs oanset is: hy is it Nije Jachtpaed yngien, op in distânsje folge fan de beide jonges.
De mannen fan Uncas bislute: de Boskfûgel giet lofts de Lysterreed del, rint pake foarby en wachtet ôf. De oaren folgje, rjochts fan it Jachtpaed, mar bliuwe efter de beide maten. Bart der neat, dan geane hja stil werom. Mar as de Boskfûgel fiif kear de rop fan de koekoek hearre lit, dan is pake yn need en sille hja der tagelyk hinne stouwe.
Hartman hie net sa fier mis west, doe't er tocht, dat de Foks kwea yn 't sin hie.
‘In grap úthelje mei dy âlde trijepoat,’ hied er tsjin Douwe sein. ‘As er ús elk in sigaer jowt, litte wy him rinne en oars sille wy him ris moai to pakken hawwe.’
Douwe hie earst wifke en in bytsje tsjinaksele. Syn jongesgewisse kaem der dochs hwat tsjin yn opstân, om in âld man fan oer de tachtich to fiter to hawwen. It wie ommers ek net sa'n ûnaerdige keardel. Der kaem by, de âld man koe it ris oanjaen, as hja to fier gyngen. Hy woe net leafst, dat de Skierroek harren neiride soe, dy hie in fine noas.
Ime hie lykwols gniisd om Douwe syn biswieren. Dy hoegde gjin hân út to stekken, sei er, en hy, Ime, wist wol, hoe fier as hy gean koe. Hwat tocht Douwe, dat er om sa'n âld keardel de bak yn woe? Allinnich mar in grap úthelje en him ris ôfrinne litte. Douwe wie dochs net bang? As er syn eagen en earen iepen hie, soed er aensens laitsje, dat er skodde. Douwe wie noch net alhiel gerêst. De lytse rikketik fan binnen sei him, dat it troch ende troch gemien wie. Oan de oare kant woed er út noch yn net, dat Ime him bang neamde.
| |
| |
Wie hy net greatsk op syn freonskip mei de Foks? Dy wie wol trije jier âlder as hy en dochs hied er him as maet keazen. Alle jonges en opslûpen feintsjes hiene respekt foar de greate mûle en de hurde knûsten fan de Foks. Douwe krige nou ek syn part fan dat ûntsach. Ime hie ek altiten gâns bûsjild by him, dêr't er rojael mei wie. Douwe mocht thús net smoke, mar as er mei de Foks troch de bosken swalke, hied er faken in grouwe sigaer yn 'e holle of in eintsje pipe tusken de lippen hingjen. Douwe fielde him troch dizze freonskip greater, âlder, dryster, ûnforskilliger.
Né, hy woe gjin spulbrekker wêze, Ime moast net tinke, dat er in suffert wie. Wie it ek sa slim, om âlde Lyckle ris foar de kroade to riden? In grap wie op 't lêst mar in grap.
Pake Lyckle hat him in ein fierder jitris deljown yn de rûchte, op 'e hege kant fan it paed. It is in waerme maeijedei en yn de neimiddei is 't suver matsk wurden. Hjir tusken de beammen, dêr't er gjin sigentsje fielt, bigjint er to switten. Nou, let is 't noch net, hy hoecht it ein net yn ien kear to dwaen. As er om seis ûre thús is, is 't ier genôch. Noch mar efkes rêste en in farsk pypke stopje.
Hy hat krekt de brân der yn, dan hawwe de beide maten him ynhelle. Hja strike nêst him del en de Foks bigjint in praetsje.
‘Moai waer, âlde! Kom, jo binne it nêst ek ris útflein? Jo hawwe gelyk. As sokke âlde lju altyd tusken de muorren bliuwe, droegje hja út as in stokfisk.’
Pake syn antwurd is noartsk. Dy toan foldocht him net, dat gesicht likemin.
‘Ik haw dy faker sjoen,’ seit er, ‘mar ik kin dy dochs net goed to plak bringe.’
‘Hoecht ek net, ik bring my sels wol to plak.’
Hwat in eigenwize snotnoas, tinkt pake. Né, dan dy jonges fan niis, dat wiene roune, iepene maten. Dizze troanje mei er foar syn eagen net sjen, dat gnyske stiet er net. Hwa is dy oare? Komt him ek net ûnbikend foar. Ien fan Klaes Joukes
| |
| |
faeks? Hy freget lykwols net, hy wol net wèr oer de snút slein wurde troch sa'n aep.
As Ime op syn praetsjes gjin antwurd mear kriget, freget er húnjend:
‘Stiet de mûtse forkeard, âlde? Of binne jo oan 't testemintsjen?’
‘Ik soe sizze, siikje jimme nou mar in oar plak op en lit my mei rêst,’ seit pake.
‘Wy geane sitten, hwer't wy wolle. It bosk is uzes likegoed as jouwes.’
‘Dan gean ik oerein.’
As de âld man risselwaesje makket, springt Ime foar him en lûkt him rimpen omheech.
Pake trillet fan lilkens.
‘Nou moatst it net wer weagje, maet, en reitsje my oan!’
De Foks bigjint lûd to gnizen en smeult dan tsjin Douwe:
‘Nou wol men sa'n âld Sjinees út goederbêst helpe en dan is 't noch net goed!’
Douwe achtet it tiid, om it foarbyld fan syn greate kammeraet to folgjen en bigjint ek gekoanstekkerich to laitsjen.
Pake set ôf, mar de Foks bliuwt him op 'e side.
‘Nou, âlde,’ seit er, ‘gjin spul! Ik sjoch, jo hawwe trije sigaren yn it bûske, ik soe sizze, wy elk ien en jo sels ien, dan sille wy yn goedens ôffûstkje.’
Pake seit neat mear, sjocht him ek net mear oan.
Dan hellet Ime de hân út de bûse en leit Lyckle hwat yn 'e nekke. Dy bliuwt hommels stean en grypt nei 't fize, kriuweljende bist, dat him by de klean yn krûpt. In maeitoarre is 't ‘Lit ris sjen, âlde, hwat hast dêr? In maeitoarre! Ha, ha, ha! Ja, dêr is 't fan 't jier rûch fan. Dy rûgelje jin sa fan de blêdden ôf yn 'e nekke!’
Pake Lyckle tilt ynienen de stok op en slacht nei de Foks, hymjend fan lilkens. Dy bigjint noch falsker to gnizen en leit him twa fan dy hurde toarren tagelyk yn 'e nekke. Dan rint er in stap twa tobek en togearre steane hy en Douwe, krûm
| |
| |
fan it laitsjen, it oan to sjen, hoe't de âld man him wart, om dat ûnrant út it hier to krijen. Mar dan bart der hwat.
De Foks, dy't him krekt forheftich gnizend op 'e knibbels slacht, springt hommels razend en flokkend oerein, wol twa foet heech.
Hy hat ek hwat yn syn nekke krige. Gjin maeitoarre, mar in aei! Mei de punt nei foaren is it troch de loft sûze, mei in fûle klets op syn efterholle plat slein. As er oerein springt, rint him de blibber by it wide baitsje yn oer de rêch. As er mei syn hân der nei taest, sit dy ek fol djirre.
Tjirgjend keart er him om. Hy stiet in amerij forbjustere. Gjin tsien meter fan him ôf stiet dêr yn 't bosk, efter in bjirkepôlle, in nuver skepsel fan in jonge: in reade kop mei roetswarte wynbrauwen en fearren yn it hier!
Hy âllet as in bist en braekt de skriklikste forwinskingen út.
‘Hwat deale!’ stammeret er tsjin Douwe, dy't fan foralteraesje gjin wurd útbringe kin.
Mar it oare stuit al springt Ime swarrend op syn fijân ta. Hwat it is en hwa't it is, kin him neat skele, mar plat slaen sil er him, yninoar traepje! Sa'n ûngelok fan miskien alve, tolve
| |
| |
jier, sil him, Ime de Foks, út 'e Finkeflecht, de skrik fan fjouwer doarpen, in aei yn de nekke kletse?
‘Bliuw stean, ast' doarste!’ himet er heas.
En de frjemde forskining bliuwt stean. Hy bliuwt sa lang stean, dat de Foks op trije trêd nei by him is. Dan giet syn rjochterhân as de wjerljocht efterút en in twadde aei fljocht op Ime oan. Dizz' kear kriget er it net yn 'e nekke, mar lyk yn 'e eagen. Hy âllet as in bist en braekt de skriklikste forwinskingen út. As er syn eagen útfage hat, wylst de djirre him noch om 'e mûle gearrint, is syn fijân fuort.
De Foks hat nou in ûnbidich dolkmes lutsen en stoarmet him nei, it bosk yn. It deade hout kreaket, tûken wurde oan 'e kant slingere en swaeije mei in slach werom, flokken en drigeminten galmje út it grien omheech. Mar dêr kriget er him net mei to pakken.
Ek Douwe, dy't nou wakker meihelpt to siikjen, fynt gjin spoar mear.
De Boskfûgel is fordwoun. Hwa't him fange wol, moat tûker wêze as Ime en Douwe byinoar.
As hja wer op it paed steane, hearre hja, in ikker-mennich oerdwers, in faisant lûd en oanhâldend bearen. Hja hawwe lykwols op dit stuit gjin nocht oan aisiikjen. Ime hat aeijen genôch hawn. Mei in smoarge bûsdoek faget er syn gesicht ôf, mei deselde goare lape himmelt Douwe him de nekke út. Pake Lyckle hat it spul mei greate forbjustering, mar ek mei greate foldwaning oansjoen. Hy skodhollet, en dan laket er, lyk as er yn tiden net lake hat. Dat wurket op 'e Foks as in reade lape op 'e bolle. Húnjend rint er de âld man efternei. ‘Gniist my út, âlde? Dy oare smearlap krij ik letter wol, mar ik kin dy daliks wolris yn 'e tûken rôlje, datst om dyn forstân sikeste!’
Tagelyk skopt er Lyckle de stok út 'e hân. Pake wraggelt in amerij op syn fuotten. As er him net oan in tûke fêstgrypt hie, soed er fallen wêze. Hy fielt wol, hy moat him net to lilk meitsje, dat kin er op syn jierren net mear forneare. ‘Skamje dy!’ seit er mei beevjende stimme, wylst er him
| |
| |
bûgt om de stok op to krijen. Dan reaget Ime him de pet fan de holle en bigjint wer lûd en falsk to gnizen.
Op itselde stuit klinkt deunby, sterk en klear, de rop fan de koekoek út it hout, fiif kear efterinoar.
De mannen fan Uncas springe tagelyk en as in fear oerein. Hja sille... Mar hja hoege net mear to helpen: de wreekjende gerjochtichheit komt yn in oare gedaente opdaegjen. Uncas en syn maten geane plat lizzen en sjogge mei in ûnbidigen wille it spul oan.
Rjochts fan it striidtoaniel, efter it jonge hout, leit Keizers hússté. It bosk is dêr útroege en Thomas Yntema, de sterkste stobberoeijer fan Gaesterlân, in reus fan in foege twa meter lang, wie dêr dwaende, om de stobben út 'e groun to heljen. Thomas rint net gau by syn wurk wei, mar doe't er it flokken en tjirgjen fan de Foks hearde, hat er syn lange bile yn 'e hân nommen en is dêr hoeden, dwers oer de boskikkers, hinneslûpt. Hy stapt krekt, tusken twa hazzenútpôllen wei, op it paed, as Ime foar de twadde kear pake Lyckle de pet fan de holle reagje sil.
Foardat de Foks yn 'e gaten hat, hwat der bart, wurdt er fan machtige hannen by broek en nekke grypt, opnommen en meters efterút yn it jonge hout slingere. En foardat er tiid hat om der út to naeijen, gripe dyselde hannen him by it boarst en plantsje him rjocht op en del midden op it paed. ‘Opbychte!’ seit Thomas, ‘oars tear ik dy dûbeld!’
Ime tinkt oan gjin forset. De izeren hân, dy't him beet hat en stadich hinne en wer skoddet, kin syn bonken kreakje, dat hat er wol foar it forstân. Troch it slûke, reade hier, dat him wyld om de eagen hinget, sjocht er in amerij op yn Thomas syn driigjend antlit. Dan slacht er de eagen del en siket om wurden. Hy stammeret der raer yn om. Ut it bosk wei hawwe se him aeijen tsjin de kop smiten, âlde Lyckle hie der om lake, doe wie hy lilk wurden en hie de âld man hwat pleage. Oars net!
‘Soa,’ antwurdet Thomas grimmitich-bidaerd. ‘Oars net. Dan moatst dy nou mar ris bûge.’
| |
| |
Mei syn swiere hân, hurd fan yl, grypt er de sûnder yn 'e nekke en draeit him in slach om.
‘Bûch dy!’ ferget Thomas.
Dat giet Ime dochs fier genôch. Sil er hjir as in lyts jonkje, dy't mei de latte foar de broek kriget, omseame wurde? Hy bliuwt koppich rjochtop stean.
‘Bûch dy, of ik sil dy bûge!’ boldert de stobberoeijer. Tagelyk falle syn fingers as in klem om 'e nekke fan de Foks. Ime wol nou wol yn goedens. Syn holle sakket sa fier nei de groun, dat syn broek spand stiet. Dan kriget er in skop ûnder syn efterwurk, dat er in ein fierder mei it gesicht yn de strûken ploft.
Ime wol net foar de trêdde kear yn dizze hannen falle. Hy klaut oerein en fljocht it paed del, as siet de houn mei kaeijen efter him oan. Sterke Thomas, de hân op 'e bilestok, sjocht him glimkjend nei. Dan keart er him om en rint op pake ta, dy't oan 'e kant yn 'e raeijen sit to hymjen.
‘Dêr sille jo gjin lêst wer fan hawwe,’ laket Thomas, wylst er nei Ime wiist, dy't in heale kilometer fierder noch altyd as in hazze rint.
In toarn letter helpt er pake Lyckle oerein en togearre kuijerje hja op it doarp oan.
Douwe hie syn bar net ôfwachte. Mei de klompen yn 'e hân is er de oare kant út fordwoun. Hast gjin groun roerend, fljocht er paden en lysterreden del, oant er alhiel efter de siken, op in feilige distânsje yn de rûchte delploft.
In heal ûre letter lizze de mannen fan Uncas meiïnoar om it kampfjûr. Foar de ielreagersaeijen is it to let, dat kin in oare dei wol.
De Boskfûgel docht nou oan syn bruorren, dy't alles lang net witte, forslach fan syn ûnderfiningen. Hy hie ûnderweis yn in bjirk it nêst fan in houtekster foun. Daliks wie 't him ynfallen, dat er de aeijen fan dy rôver miskien wol as kûgels brûke koe. En dat wie dan ek mar skoan slagge.
Uncas giet stean. Hy leit de hân op it skouder fan syn moedige striidmaet en forklearret:
| |
| |
‘De Boskfûgel hat syn namme eare oandien en it gesach fan ús stamme forhege. Wy sille him dêr foar bileanje. As wy wer yn it kamp komme, mei er in nije fear op 'e holle drage. Nêst dizze einefearren kriget er ien fan in houtekster.’
|
|
Auteursrechtelijk beschermd