|
| |
| |
| |
XXI
It wie in prachtige simmerske dei. In djippe fredige stilte hong oer hiel dy moaie Twintske lânsdouwe. It folk libbe yn hope en ferwachtinge. De legers fan de Amerikanen en Kanadezen skoden nei de ynfaasje yn Frankryk al mar fierder it noarden yn. Frankryk en België wiene sa goed as befrijd en it gie hurd op 'e grutte rivieren yn ús eigen lantsje ta. Hope rûnom.
En de terskmasinen snuorren. De hynstekoppen taasten aloan en wei, de sekken follen har mei nôt en de pakken strie steapelen har op, dêr't it tsjêf yn hege bôgen út 'e buizen spuite en goargiele piramiden foarme by de boerehuzings yn it romme Twintske lân.
Gerrit Jan Eggink hie syn rispinge al ynlevere foar safier hy it mei eare en gewisse iens wêze koe, en lang net ûntefreden oer de lêste gong fan saken op 't bedriuw, stoep er by it skilen fan 'e roggestoppel woltemoede efter de ploege oan en liet mei in grutte nocht it each oer syn spantsje gean. De fos, min te wennen oan it tempo fan de brune, wie jimmeroan in stap yn 't foar.
De fos! Altyd wie de fos yn 'e boer syn tinzen, want nea fielde Gerrit Jan Eggink him wis fan dit besit yn dizze tiden. Wis, dy kontroleur en de opsichter hiene har net wer sjen litten, mar...
Hoefaken wie him al net frege fan boeren út 'e omkriten, wêr't dy fos winliken wei kaam en hoe't hy der oan kommen wie.
It ferhaal oer it stellen fan syn fos en dizze d'r foar yn it plak, hong him de kiel út.
En dochs... Te deale! Wat waard der tsjintwurdich soms net úthelle. Benammen mei hynders. Lokkich, dat de guds sa ûnder 'e groeden siet. Dat holp him - Gerrit Jan Eggink.
‘Ho!’ Effen moasten se útpûste op 'e ein fan it stoppellân. Gerrit Jan Eggink loek de beage fan 'e fos wat hinne en wer. It hoegde net, de beage lei goed terjochte.
Bemoedigjend kloppe de boer it eale dier op 'e hals, striek, yn tinzen wei, oer 'e moankaam, skoft en rêch; lei in hân op 'e koarte ribben en line in bytsje yn rêst, it each doelleas oer de simmerske fjilden, pronkjend mei de omskylde ierde, brún en los. De stoppel, giel en bleek, lei, wachtsjend op it ploechizer dat de lichte fuorgen oer 'e krún fan 'e
| |
| |
ies loek, te blikkerjen yn 'e sinne. De bosken seamen donker om him hinne en jinsen oan 'e foet fan 'e ies rêste syn âldsaksyske pleats op dizze simmeroerdei swier drôgjend ûnder 'e hege krunen.
Gerrit Jan Eggink syn bleate brune earm plakte switterich oan 'e waarme hynstelea.
‘Jonges!’ traach glied in hân oer it efterstel fan syn yndjoere fos. Mei wolgefallen liet de boer de fine sturt troch syn fingers glide. Noch in toarntsje skôge it each de moaie goudfos waans likense hy nearne te finen witte soe.
Doe stoep Gerrit Jan Eggink wer efter 'e ploege.
Hy hoegde gjin oantreastinge hearre te litten. Syn fos, waans heldere eagen aloan sochten oer ies en bosken wie as jimmer wer ree en har temperamint stiek danich ôf by de lome brune, dy't de earen yn 'e moannen lei.
Njonken Gerrit Jan Eggink skylde in buorman mei ien guds en tocht yn in ferkroppe wangeunst lytsachtsjend oer Gerrit Jan Eggink, dy't syn nijkeap net iens allinne foar de ploege slaan woe, omdat er der tefolle noed foar stie.
Eardat Gerrit Jan Eggink dizze lêste lânsgong del wie seach er in giele biste-auto skodzjend de wei oer 'e ies lâns kommen. Syn each berûn donker.
Wat dit wer ynhâlde moast?
Sa faken kaam der net mear in auto oer 'e ies oanhobbeljen. Wrychtich, dêr stoppe it spul al op 'e ein fan syn ploechgong. De boer syn each seach skerp ta.
Trije man.
Stadich stoep er efter 'e ploege oan nei de ein fan it lân. De readbrune grûn tearde foar it skylizer út. Gerrit Jan Eggink treastge de gudzen oan, sadat se it lêste ein fiks trochstoepen. Trude sette de sturt omheech. Lytse figen kûgelen oer 'e stoppel. De kop skrilheech, hâlde hja it each, as yn eangstme, op 'e auto, as brocht dy goare giele bak har eange tinzen út it ûnthâld wer yn it sin. Krap swonk hja om en skuorde de brune mei, dy't de earen al wer yn 'e nekke lei.
't Gie Gerrit Jan Eggink ek krappernôch, mar de trije mannen kamen út 'e kabine en de boer waard der net gerêster op. Hy koe d'r ien fan. De sjauffeur. Notiids swarthanneler, nije hynstetysker en jild!...
Gerrit Jan Eggink wie d'r wrantelich fan doe't er dat betocht. Eartiids wie dizze kunde mear Dútsker as eigen lânsman, en dy beide
| |
| |
oaren? In pear gewûpste jongkeardels, mar de mei izer besleine soldatelearzens dy't Gerrit Jan Eggink al merkbiten hie ûnder 'e boksebaitsjes út, joegen him gjin moed.
Wat er hjir fan tinke moast? De fos.
Stadich en mei in sletten troanjemint, de lippen stiif opinoar, kaam de boer efter 'e ploege wei. Syn siken giene swier en syn harsens arbeiden dat er d'r op it stuit pine yn 'e holle fan krige. Syn gewisse sei him wat en it jage him nei de kiel.
‘Goêndei boer,’ sei de sjauffeur-swarthanneler-hynstetysker. It gie allegearre op syn rêd Twintsk.
‘Dei mannen,’ en in pear eagen meunsteren.
‘De dong út en de stoppel sawat om?’
It kaam der út as wiene se deistige freonen; nammerste mear stiek it Gerrit Jan Eggink. Wis, hy wie sels ek net skjin op 'e lever, mar no de likense - mûlk by harren de mindere want har swee wie ornaris, dat de batskens d'r ôfdripte - by sokken te wêzen dêr wied 'r noch net oan ta.
‘Dit stik komt hjoed fierhinne om, ja,’ andere hy stroef.
‘Hm.’
Efkes gie it each oer it fjild, mar dat wie allinne mar om 'e oanrin. Wurk! Dêr moast men in boer foar hawwe. Nee, neat foar har soarte en it hege wurd kaam der ek mar daalks sûnder omballingen út.
‘Sjochris Gerrit Jan, jonge,’ de sjauffeur wer, ‘ús komste silst wol sawat yn 'e gaten hawwe,’ gemiensum mei in hân delbêdzjend by gefal der al ris tsjinakseljen komme mocht. Hy naam yn ôfwachtsjen op syn sizzen in dryste - bretale, betocht Gerrit Jan Eggink - hâlding oan. Strang seach er nei Gerrit Jan en sette dêrby de beide hannen yn 'e siden. De oare beide kamen der by en namen in selde hâlding oan.
‘De fos?’
Gerrit Jan Eggink weage it noch op in toan fan al wat 'k tinke kinnen hie, dit nea!
‘Ja, dizze fos,’ koart en mei in befêstigjende knik.
‘Mar minsken!’ kaam de boer by Gerrit Jan yn aksje; mar de chauffeur-swarthanneler-hynstetysker bêde him gau del.
Bretaal sei er: ‘Harkris Gerrit Jan, dy fos dêr bisto op in manear oankommen dy't lang gjin ljocht ferdrage kin.’
‘Wat!’ biet Gerrit Jan kwea. ‘Do... do... silst my hjir...’
Nea redenryk west, stammere hy der fuort al yn om, omdat it ferwar
| |
| |
him net op 'e tonge lei. Hy hoegde him ek net mear teskoar te setten, dizze trije wiene der goed op preparearre en dan trije tsjin ien. Hie de lytse boerinne d'r noch by west, mar no...
De grutste fan de beide jongkeardels betsjutte Gerrit Jan Eggink mei in hân, dat er mar swije moast.
‘Harkris boer,’ sei er koart, ‘do kinst no wol hûndert kear fertelle lyk ast dy kontroleur en opsichter - hoe wisten se it! - wiismakke hast, dêrt wy neat op tsjin hawwe,’ gnyske er ‘datsto dy fos in wike foardat dy trein dêr boppe Oldenseal bombardearre is, krige hast, mar dat lììchste’ en dêrby metten syn eagen dy fan Gerrit Jan Eggink dy't dat lang net hâlde koe.
‘Dy wagon,’ ferfette de jongkeardel, ‘dêr stiene acht gudzen foar 'e Dútskers yn en ik haw sels sân kadavers mei strûpt. En dizze fos, mei al syn groeden’ en hy stoep om it span hinne en naam Trude goed op, ‘is dy hel ûntkaam. En no do, Gerrit Jan.’
‘En myn fos dan?’ wie it skromelik earm ferwar fan Gerrit Jan Eggink.
‘Dy stiet by dyn broer te Borne,’ deselde wer, wylst syn rjochterearm krêftich de rjochting Borne útwiisde.
‘Alles goed en wol,’ - Gerrit Jan Eggink begûn te mienen dat er it mei guodden te dwaan hie, dy't har dwaan en litten leafst ek net oan 'e grutte klok hongen, - net by de Dútskers en net by de eigen ynstânsjes - ‘mar ik kin dizze fos net ôfstean, út! As er fan 'e oermacht helle wurdt dat is dat, mar frijwillich fan 'e hân dwaan? Nea mannen! En ik moat ek nedich wer oan it ploeien.’
Mar no wie de sjauffeur-swarthanneler-hynstetysker dêr't er wêze woe.
‘Ho boer,’ sei er dryst. ‘Dyn fos dêr is in “luchje” oan en dat witsto ek dealske goed. As de Dútsker der efter komt dan geane do èn de fos, dat is wis. Wês no ferstannich. Wy,’ wiisde er ek op syn maten, ‘keapje de merje en do hoechst nearne noed mei te hawwen. Dat is “save”.’
‘En oars?’ Gerrit Jan Eggink bûn koart oan.
‘Stiet hjir moarn in oare auto en in oerfalwein by dy op it hiem,’ sei de man dy't oant no ta swijd hie.
‘Mar minsken jimme begripe dochs...’ en krêftiger wurden soene brûkt wurde, mar de sjauffeur helle in hân omheech.
‘Hâld op dyn hân...’
‘Keardel bist gek!’ de boer yn ferwar.
| |
| |
‘Gek... gek...?’ De hân kaam heger en like ree om ta te slaan as de boer jild freegje doarst. Mar Gerrit Jan Eggink swei en stiek gjin hân út. De hân dy't foar 'e taslach ree hâlden wie, sakke wer. Trije man seagen de boer oan.
‘Freegje jild,’ sei ien fan de boksebaitsjemannen. ‘De fos rekkest kwyt, dat hast no sels dochs ek wol begrepen, net? Is 't net oan 'e Dútsker dan oan 'e eigen foardering. Wy witte hoe't it mei dyn fos om en ta gien is; de pleatselike burohâlder wit it moarn asto net fanwegen komste.
‘Mar, keardels!’
‘Neat gjin keardels,’ de sjauffeur no wer. ‘Wat fregest?’ en de hân kaam wer omheech.
‘Nee,’ mei in heftich skodholjen.
‘Hjir dan.’
Gerrit Jan Eggink hâlde syn rjochterhân wat sleau foarút.
‘Twatûzen gûne!’ en de hânklap klonk oer 'e ies, ‘en dat foar in guds dy't dy fergees yn 'e hannen fallen is,’ probearre de sjauffeur de boer op in fleurige toan op side te kommen.
Mar Gerrit Jan Eggink giene de eagen dochs stadichoan iepen. Wie hy sels net skjin op 'e lever, dizzen wis ek net en syn wjerwurd wie koart doe't er sei: ‘Bisto miskien troch èàrlike hannel yn dizze tiden sa hurd de man wurden?’
De sjauffeur-swarthanneler-hynstetysker skattere it lûd út fan laitsjen. ‘Earlik?’ frege er. ‘Keardel! ik haw safolle yn swart en ûndogensk dien, dat myn amme der sels swart fan is.’
Ien fan de beide oare mannen bea Gerrit Jan Eggink in Ingelske sigaret oan. ‘Stek ris op,’ sei er koart.
De boer smookte oan as gie 't om 't libben. Syn troanje waard der net ûnfreonliker op.
‘Freegje yn tinken ris jild,’ en de sjauffeur sette al wer in hân omheech. Yn 'e koarte amerije dat se iggewearre hiene, hie Gerrit Jan Eggink wol begrepen dat er, as it der op oankaam, oan 'e koartste ein loek. As dizzen him dwers begûnen te sitten. It 'hoe en het' hoegde er net nei te freegjen, dat joech dochs neat en wat minder ôfstegerjend frege er: ‘En hoenear soe 'k de guds dan misse moatte?’
‘Misse moatte?’ de sjauffeur wer. ‘Daalks’ en hy wiisde by dat sizzen op 'e gammele âlde auto.
Gerrit Jan Eggink slokte. It glinstere yn syn eachwyt.
| |
| |
Dat se him sa yn 'e knipe setten. En dan sokke smychten.
Hastich ferloek er de beagen en makke risselwaasjes om wer oan it ploegjen te gean wylst er lytsachtsjend frege: ‘En hoenear dan betelje?’
De sjauffeur-swarthanneler-hynstetysker helle in grutte brievetas, dy't oan in koperen keatling om 'e hals siet ûnder it festje wei en sei oermoedich: ‘Daalks, hjir op 'e ies, Gerrit Jan...’ Mar no ek koart: ‘Wat fregest?’
Gerrit Jan Eggink biet op 'e tosken.
‘Fjouwertûzen gûne en gjin sint minder!’
‘Healôf haw' wy dy bean en dat is mear as genôch.’
‘Fan 'e Dútsker krigest trettsjinhûndert,’ de man dy't noch neat sein hie.
‘Dan de Dútsker mar,’ andere Gerrit Jan koart. ‘Mar jimme net oars.’
‘Is dat mienen?’ de sjauffeur wer.
‘Sa!... Fos!’ De leie wie wer spand.
Trude, wa't it al fierste lang duorre hie sette de lea yn 'e beage, de brune, altyd in grouwéligen hekel oan it rêde beweech fan de fos, lei de earen gemien op 'e nekke, mar Gerrit Jan Eggink brimde sa dúdlik dat ek de brune it wol ferstie.
Gerrit Jan smiet de ploege der wer op 'e nij foar. De fos stoep yn 'e platte skylfuorge, sloech mei de kop wat wrimpen fan siden en, koart yn stap fanwege har brimstigens oer it opûnthâld, sette hja ta.
‘Gelok?’ rôp de sjauffeur. Gerrit Jan Eggink hâlde de gudzen yn. - Trude sloech mei ien fan 'e foarpoaten yn 'e skylfuorge dat de grûn der fan dindere. - ‘Sa't ik sei, en as 'k wer stean bliuwe moat is der nochris twatûzen by,’ sei de boer driigjend en soe risselwaasje meitsje, mar de beide boksebaitsjemannen stoepen Gerrit Jan foarby.
‘Hy is al ferkoft boer,’ sei de lytste.
It gie allegearre sa hurd om en ta dat Gerrit Jan der ferslein fan wie. Trude hie de beage al oer 'e kop eardat har boer d'r erch yn hie, en noch wie er beteutere doe't er har hoefslach op 'e barte fan de âldgammele auto hearde. Hy seach de goudbrune sturt noch waaien, doe wie 't syn fos al net mear en efkes letter klapte de barte en wie de auto ticht.
Underwilens him dit ôfspile, helle de sjauffeur-swarthanneler-hynstetysker mei in foldien glimke op syn troanjemint syn grut boekje
| |
| |
foar 't ljocht en loek der fjouwer pakjes fan elkmis tsien hûndertgûne briefkes út en lange dy Gerrit Jan oer.
‘Oertelle Gerrit Jan!’ gebea er, ‘it binne jildsaken en dêr binne wy krekt op.’
Doe't Gerrit Jan Eggink de fjouwer pakjes neiteld hie en gewoan yn 'e bûse treau, wied er net foldien.
Hy suchte.
Mar doe sette er ferhearde eagen op. Wat er mei eigen eagen seach, koed er mar amper leauwe. De beide mannen mei elkmis in grut boksebaitsje oan, strûpten dat út en kamen foar 't ljocht as in pear Dútske 'grienen', wrychtich elts mei in revolver oan 'e riem om 'e mul.
‘Lading verzekerd’ grutspriek de swarthanneler en wiisde op 'e twa. Der skynde haast te wêzen. Mei har trijen kroepen se wer yn 'e kabine en ried de âld auto ûnder tafersjoch fan twa 'Dútske soldaten' de ies oer.
Gerrit Jan Eggink stoarre him nei oant de auto alhiel út it sicht wie. Hy stie ferslein.
Sa trochtrape dryst en bretaal hie hy it him, sels yn dizze tiden, dy't wol wat te sjen en te learen joegen, net yntinke doarst. Dêr wie him syn fos mei grou jild ôfkocht - swart -yn 'e auto stoppe en fuortbrocht fan in swarthanneler en twa dy't har, mei him yn 'e mande, bretaalwei mar gewoan as Dútske soldaten klaaid en wapene hiene.
As dit mar goed kaam.
Gerrit Jan begûn te tinken.
Hy krige it al tinkendewei benauder.
As dat stel ris oanhâlden en ynrekkene waard.
Foar gjin noch sa folle, foar gjin fjouwertûzen gûne, woed'r dat er hjoed of moarn in oerfalwein de ies oerriden kaam.
Hy stie dêr mei de beage fan 'e fos yn 'e hannen en winske de tiid wiken fierder...
Doe tocht Gerrit Jan Eggink ek oan syn famke, syn leave Riekje Jannechien.
Oan syn frou soed er fertelle kinne hoe't alles om en ta gien wie, mar syn Riekje Jannechien? Moast hy dy no tefoaren leagenje?
No't de fos fuort wie hoegde hy dat ferhaal fan it stellen fan syn eigen âld fos en dat dizze der foar yn 't plak stie, net wer te dwaan. Hy hie ek skjin syn bekomst fan sa'n geliich. Mar Riekje Jannechien?...
Têd lei er Trude' túch fansiden en spande de brune foar 'e ploege.
| |
| |
Mar it wurk foldie 'm net.
Fjouwertûzen gûne!... En de fos fuort en dy bleau fuort. En hofnar wearde hie dat jild dan foar him?
Wie in bêste guds net ûneinich mear foar syn bedriuw as sa'n hânfol briefkes dy't er fan in stel swarthannelers oannommen hie?
Jild. Hied er ea earder field hoe'n betreklike wearde as jild hie, as yn dizze oarlochsjierren, no't it hiele folk ferlet hie fan iten, klaaiïnge en ark?
Wis, wa't slepen jild hie koe it lang rêde; mar wa't iten hie, ek foar oaren, dy wie ryk. Hy ek. Hy wie ryk troch syn boulân en greiden mei de melkerij. En syn jild! Jild...? Mar hy moast yn 'e tritiger jierren sa'n foantsje ris hân hawwe! Fjouwertûzen gûne foar in guds.
Traach trêde Gerrit Jan Eggink efter syn ploege oan. Swier helle de brune syn foarste poaten op en liet se wer swier op 'e iesgrûn delploffe. Stap... foar... stap.
Sa moast Gerrit Jan Eggink no fierderoan ploegje.
Sûnder de fos.
In wrange laits wrong him om 'e lippen en hy ferwinske syn eigen dwaan. De fos djoer ferkocht en wat koed er foar dat jild krije? Gjin gudzen, benammen gjin fos. En soks om in bûsfol swarthannelersjild, oertocht er al wer.
‘Toe no,’ narre hy him sels, ‘byn dat fize papierjild oan de brune dan kinst ploegje sa aste wolste... Fjouwertûzen gûne!...’
Doe't de sinne al lange skaden oer 'e ies tekene ried Gerrit Jan Eggink mei de brune foar syn heechoppe karre nei hûs ta. Hy siet foar oerdwers op it foarkret, wat rûngear de holle eat foardel en de brune stoep syn eigen stap wylst de karre stadich skokbolderjend efter him oanrôle.
De boerinne en Riekje Jannechien stiene foar 'e grutte bander nei de boer út te sjen en setten grutte eagen op.
Wat no? Hie Heit mar ien guds foar de karre? En hy wie mei beide hynders fuortriden om it roggelân te skilen.
Earm yn earm stoepen se Gerrit Jan Eggink temjitte en wiene tagelyk mei him by de grutte peallen foar it hoarnleger.
‘Heit, wêr is myn fos?’ rôp Riekje Jannechien en it wie har al oan te sjen dat it har oangie.
‘Wat is der bard. Heit sil 't my sizze. Toe Heit!’ en har smelle famkeshân pakte de leie beet. Mar Gerrit Jan Eggink hâlde him stúmsk en sei
| |
| |
koart dat er earst mei Mem prate moast, as Riekje Jannechien dan de brune mar op 'e kamp liet.
‘Mar myn fos Heit. Heit wêr is myn fos,’ krite hja lûd.
Jonge Gerrit Jan kaam der út in draaf oan en bleau doe ferslein stean. De fos! En wylst der fonken út syn jonge eagen spatten frege er skerp: ‘Hawwe de Dútskers in oerfal op 'e ies dien Heit en de fos?...’ ‘Ja jonge,’ knikte Gerrit Jan Eggink, bliid mei dizze útrêding fan syn soantsje. Mar Riekje Jannechien skriemde har leed sa swier út, dat de boerinne de triennen oer 'e wangen rûnen doe't hja mei har man nei de âlde wettersaad gie, dêr't er har yn sobere wurden ferhelle fan it barren op 'e ies, sa't hy dat op syn manear kwyt woe.
Doe't de sinne al lang efter 'e bosk fersonken wie en it sulveren moanneljocht de prachtige Twintske lânsdouwen yn in dreamelân herskepen hie, lei de smelle Riekje Jannechien, dy't sa ryk mei har fos west hie, djip mei har kopke yn it holkjessen wei te snokkerjen as soe har leed nea gjin ein mear nimme kinne. De fos, har dierbre fos, dy't op knibbels foar har lizzen gie as hjà it har sei, wie fuort en nea, nea, soe hja sa'n leave happe wer krije kinne.
En op 'e nij it wer útkritend, woe hja dat ek net. De fos, hàr fos, moast werom komme. Heit soe har wer fan dy Dútskers werom helje.
Mar wylst Riekje Jannechien har leed útskriemde yn it grutte bedstee fan de âld-saksyske buorkerij earne yn Twinte, ried Trude wer ris in kear it ûnbekende temjitte.
Diskear wie de rjochting westoan. Swol wie it doel fan dizze reis. De oare deis soe it dêr wer hynstefoardering wêze, mar Trude kaam net op 'e foarderingsmerk. De auto bleau efterôf by in herberch en de sjauffeur-swarthanneler-hynstetysker liet Trude mei auto en al oan de hoede fan syn maten oer. Wol betroud. Underweis hiene se noch twa gudzen ynladen, twa jonge swartsjes en de sjef út it trijetal wist wol wa't har man hjir wêze moast. Op 'e hynstemerk trof er syn folk. Dútskers en in hynstekeapman dêr't er kunde oan hie. Mear kunde, mei Dútskers der tusken, en d'r moast gâns bepraat wurde, sadat der yn 'e herberch in omsittend laach foarme waard dêr't al ringen in fleurige stimming fan útgie. Ien fan de Dútskers, in ofsier, koe it moai sizze en faken skattere de laits lûd fan harren taffeltsje troch de herberchseale. Benammen wie de wille grut, doe't dy ofsier foar de safolleste kear ferhelle hoe't er de lieder fan de N.S.B., Mussert, syn rydhynderkes
| |
| |
ôffoardere hie. Se hiene yn Fryslân ûnderdûkt west, mar wiene foardere! En nochris waard der in rûntsje op jûn!
Mei har fjouweren swalken se nei ôfrin fan de hynstemerk nei de herberch dêr't de trije gudzen efterúthâlden waarden. Twa Dútskers, de sjauffeur-swarthanneler-hynstetysker en noch in ‘deskundige’.
Alle trije gudzen moasten drave. ‘Schöne Pferde’ bearden de Dútskers, mar de fos rûn der út. Dat wie de guds. Dy moast mei nei Ljouwert! ‘Ein schönes Pferd,’ rôp de iene Dútsker mar en rûn skodholjend om Trude hinne.
In prachtguds foar in Dútske ofsier ferklearren de beide militêren. Wêr't de keapman sa'n ien wei fine kinnen hie? En de keapman wie ek praatsk en rejaal. Der waard traktearre en hantsjebakt, mûskoppe, skodholle en oerlein. Fûsten kamen op tafel.
De keap waard sletten.
Mei har trijen krigen se in aparte wagon en rôlen de nachts op dyselde dei it noarden yn mei in nachttrein nei Ljouwert ta.
Hjerst njoggentsjinfjouwerenfjirtich.
De Dútske legers waarden oan alle kanten nei har Heimat werom twongen; dêr't se weidreaun waarden, lieten se groeden efter dy't noch jierren tsjûgje koene fan in twadde wrâldkriich.
De hope riisde oan 'e iene kant. Haat en wraak stiigden oan 'e oare. It mislearre offensyf by Arnhim joech de besetter op 'e nij wer moed en de ferneamde hongerwinter fan '44-'45 kaam foar de doar.
Trude en de beide swarten hiene in ûnderkommen krige op 'e buorkerij fan it Ljouwerter fleanfjild.
Doe't se dy moarns nei de nachtreis yn Ljouwert lost wiene en by de feemerk lâns laat waarden, wrinzge de fos. Har eagen stiene skerp nei de Stasjonswei en de prûze kop twong op 'e hals dy kant út. Yn dûnsjend ferset wrinzge hja nochris ear't hja fan 'e Snitserkaai de Fallaatsbrêge oergie.
Yn de stâlen, dêr't ek guodden fan dy swiere reade wurkoksen stiene, waarden de trije nij ynkommenen tige goed fersoarge. De beide swarten waarden al ringen brûkt, d'r wie wurk op it grut fleanfjild, mar Trude wie in ofsiers hapke en waard in kearmannich fan in oppasser beriden.
Hoewol d'r gjin papieren by Trude meikommen wiene, wisten se dat de merje foal wie en de feearts rette oan har wat mijen te brûken.
| |
| |
Mar it freedsume libben, dat Trude op 'e Twintske buorkerij belibbe hie wie no foargoed foarby. Hja waard boppestbêst behannele en fersoarge, dat net, mar it fleanfjild ‘Ljouwert’ wie nacht en dei it doelwyt fan de Amerikaanske en Kanadeeske loftstriders en mannich dei of nacht gûlden de sirenes en wie der loftalarm.
De 9de fan hjerstmoanne '44 waard ‘Ljouwert’ omraken bombardearre. Seis deaden ûnder 'e boargerij op en om it fleanfjild wie it sizzen.
Yn 'e nacht fan 16 op 17 septimber wie de oanfal like swier en de stâlen fan de buorkerij by it fleanfjild leine ticht by de startbanen. Mar al wat op en om it fleanfjild rekke waard, al kaam der ek alris in bom hiel ticht by de buorkerij yn it lân del, it dak boppe Trude bleau sparre.
Doe kaam dy swart oantekene hongerwinter fan '44-'45, de slimste út 'e hiele oarloch.
Se kamen oersetten út Hollân wei; de hongerige en útlibbe stumpers.
Se foeren mei oer see op boat en skip nei de Lemmer en nei Starum ta.
Se diene de muoisum lange en nuodlike reis op kusjebânfytsen en noch minder oer 'e Ofslútdyk mei it doel: Fryslân om iten.
Stumpers.
Faken froulju en grutte bern wa't it hongerlijen oan te sjen wie.
En mei harren, as wie it doel wat oars, Hartman Koopmans!
|
|
Auteursrechtelijk beschermd