De dolle vaandrig. Tweede deel: Breero

[p. 175]

5

Hij had haar man vluchtig gekend, een grossier in zuidvruchten, die belang stelde in toneel en letteren en een begunstiger was van de Oude Kamer. De Sinjeur Nagtegael was bijna twintig jaar ouder dan zijn vrouw en anderhalf jaar geleden na een kort ziekbed aan longontsteking overleden. Sindsdien woonde zij alleen met een oude keukenmeid in een klein maar deftig huis bij de Oude Kerk.

Zij was een kleine vrouw met zwart haar, donkere ogen en een donzige schaduw op de bovenlip. Haar rustig-mooi gezicht was zeer blank van huid, evenals haar kleine, welgevormde handen, van een sprekende, intelligente vorm. Zij had de naam een verstandige en ingetogen vrouw te zijn van deftig gedrag, kunstzinnig en goed ontwikkeld.

Gerbrandt bezocht haar en vond er een prettig en rustig gezelschap, waar verstandig gesproken werd over allerlei onderwerpen van de dag, de koophandel, de zich steeds uitbreidende scheepvaart, de weelderige winkels in het pand boven de beurs, de excessen van de modepronkers en pronksters, de al vinniger strijd der dominees, die steeds meer gemoederen verhitte en gevaarlijker vormen begon aan te nemen nu de politiek er eenmaal in gemengd was, en ter ere van Breêro ook over schilderkunst en letteren. Er werd gebak geoffreerd bij een glas goede wijn en de aanwezigen toonden zich zeer tevreden over de gezellige en zeer geslaagde avond. Gerbrandt luisterde naar de gesprekken, gaf beleefd antwoord op de beleefde vragen, die hem gesteld werden, dronk bij ongeluk zijn glas wijn in één teug leeg, wat daar het gebruik niet was, en knabbelde verlegen aan zijn gebak, nieuwsgierig kijkend naar de gastvrouw: of die zich ook zo mateloos verveelde als hij?...... Als dat zo was, wist zij het meesterlijk te verbergen onder het mom van volmaakte belangstelling voor alles wat haar gasten zeiden en deden. Soms meende hij, dat zij hem verholen spottend aankeek, maar dat kon ook wel het gevolg zijn van z'n eigen stemming. Men vroeg hem of hij niet iets zingen wou, maar hij verontschuldigde zich, voorwendend schor te zijn en een pijnlijke keel te hebben. Van drie zijden kreeg hij aanstonds onfeilbare remediën aangeraden, die hem in de kortst mogelijke tijd van dit euvel zouden genezen. Hij werd er droefgeestig van en nam spoe-

[p. 176]

dig afscheid. De mooie jonge weduwe deed hem zelf uitgeleide en zei spijtig:

‘U hebt u niet al te best geamuseerd, vrees ik, Sinjeur Breêro?’

‘Maar integendeel, Joffer Nagtegael, het was buitengewoon aardig.- ‘Maar uw genre niet?’

Hij lachte.

‘Ik kan u moeilijk mijn genre voorschrijven...... maar u vergist zich...... Ik heb het een heel prettige avond gevonden, net als het overige eerzame gezelschap, naar ik hoop.’

‘Werkelijk?’

‘Op mijn woord.’

Zij keek hem aan met een schelms glimlachje in haar mondhoeken.

‘Maar u komt niet meer terug?’

‘Wanneer wilt u mij zien?’

‘Ik ontvang mijn vrienden elke Donderdagavond.’

‘Tot Donderdagavond dan...... als ik mij onder uw vrienden mag rekenen’......

‘Dat moogt u...... gaarne’......

Hij haastte zich naar de taveerne om de slechte smaak van deze avond uit zijn mond te spoelen. Lachend vertelde hij zijn vrienden van de potsierlijke wijze, waarop dat stel doodvreters de grootst mogelijke onbenulligheden met mateloos diepzinnige gezichten tegen elkaar uitkraamden zonder te geeuwen of zich een breuk te lachen om hun eigen onzin. Het was niet te geloven. Toch waren het geen stovenzetsters of gasten van het oudeliedenhuis, maar pronkexemplaren van de Amsterdamse gegoede burgerij, geziene ingezetenen, die handig hun zaken dreven en op hun twintigste jaar begonnen te zorgen voor hun oude dag.

Steunpilaren van orde en regelmaat, de ruggegraat van een goed ineenzittende maatschappij...... De duivel mocht ze halen! Ze stonken van fatsoen en eerbaarheid en ze hadden hem doodmisselijk gemaakt...... hij had de makabere indruk gekregen in gezelschap te zijn van een troepje mensen, sinds lang overleden, maar die men per abuis vergeten had te begraven......

‘A vous, jongens, veeg dat kind zijn aars en schenk nog eens in...... Ik zit liever een donkertje over met de grootste rabauwen van de Zeeburgerdijk, dan me nog eens aan zo'n stikvervelende avond te wagen!’

Eer het Donderdag was, had hij zijn belofte glad vergeten en hij

[p. 177]

dacht er niet weer aan eer hij haar terug zag op de bruiloft van een zijner vendelgenoten, waar hij in de volle pracht van zijn vaandrigsuniform aanwezig was. Zij zag er zeldzaam bekoorlijk uit in haar glanzende feestkledij, met de kleur van opwinding en wijn, lachend en levendig pratend met de bruid, die een nicht van haar was. Hij voelde zich schuldig en durfde niet in haar nabijheid komen, maar toen zij toevallig zijn kant uitkeek en hem herkende, knikte zij hem vriendelijk toe als een goede oude bekende, en hij haaste zich een hoffelijke buiging te maken. Ze was toch wel een verduiveld mooie vrouw en had bepaald een ongewoon en interessant gezicht...... De grote rondedans bracht hen naast elkaar en dan zaten zij in een hoek van de bruiloftszaal aan een kleine tafel bijeen. Zij hijgde licht van vermoeienis. Hij zag de mooi gewelfde borst rijzen en dalen in het laag uitgesneden balkleed. Zij klaagde over dorst en hij haalde twee grote roemers koele Rijnse wijn, er lag een waas van dauw tegen de groenschemerende glazen met de brede, geringde voet. Zij dankte en dronk met zichtbaar behagen. Toen keek zij hem aan met schitterende ogen en zei:

‘Wel, Heer vaandrig, als u uw stad zo trouw dient als uw vrienden, ziet het er treurig uit.’

Hij verontschuldigde zich, loog, dat hij die avond onverwacht dienst had gehad en zich later de afspraak eerst herinnerd. Hij was bang geweest, dat zij boos zou zijn en had zich niet meer durven vertonen.

Zij schudde het hoofd en dreigde hem met de vinger.

‘Uitvluchten, Sinjeur Breêro...... zeg liever eerlijk, dat u 't bij mij vervelend vond en dat u mijzelf radikaal hebt vergeten!’

‘O nee!’ verzekerde hij ijverig, ‘dat laatste zeker niet: een zo mooie vrouw vergeet men niet’......

‘Dank u...... maar het was vervelend?’

Zij lachte en hij lachte mee. Gul antwoordde hij:

‘Oprecht gesproken heb ik uw geduld bewonderd...... Uw bezoekers van die avond waren zo onderhoudend als papegaaien, die uitentreuren herhalen wat ze honderd maal hebben horen voorzeggen...... Zonder de gastvrouw was ik na vijf minuten gevlucht.’

De jonge weduwe trok een pruilmondje.

‘Maar u hebt de gastvrouw totaal verwaarloosd en nooit meer aan haar gedacht zelfs.’

[p. 178]

Zij coquetteerde niet slecht, dacht hij waarderend, en ging er met overgave op in:

‘Hoe kunt u dat denken?...... Ik heb zelfs de stoutheid gehad een vers op u te schrijven.’

Zij kleurde van genoegen, maar zei hem niet te geloven. Hij zwoer, dat het waar was en zij vroeg, waarom hij het dan niet gestuurd had? Dat had hij niet gedurfd...... een dichter is een hele held, als hij achter zijn tafel zit, maar als hij naar buiten moet treden beven zijn benen en zakt het hart hem in de schoenen.

Joffer Nagtegael lachte overmoedig.

‘Ja, ja!...... daar staat u voor bekend...... een verlegen en onhandig knaapje...... Als u niet gejokt hebt, moet u me zeggen, hoe dat vers luidt’......

‘O, maar ik ken al mijn verzen niet van buiten.’

‘Dit moet u kennen’......

‘Moet ik?...... Tja...... dan...... Laat eens zien’......

Half luid, op zangerige toon, haar recht in de ogen kijkend, zei hij:

‘O Vrou! o 's werelts pracht!
O Aerd-rijckx prael en pronck!
Ghij smoort der Reusen cracht,
Met een minlijcke lonck:
De moedichste Heldt
Of man in 't velt,
Die verschrickt, die verschiet,
Die verloomt, die verlauwt,
Die verflout, die verflaauwt,
En sackt ih soet verdriet,
So haest als hij u schoone oogen siet.’

Haar ogen keken stralend in de zijne.

‘En dat is op mij gemaakt?’

‘Is het u niet gelijk genoeg?’

‘Dichters overdrijven zo graag.’

‘Dichters betreuren, dat zij de schone werkelijkheid zo moeilijk kunnen benaderen.’

Hij hief het glas naar haar op.

‘Ik drink op uw schoonheid, Joffer Nagtegael’......

‘Vleier!’

[p. 179]

Maar zij lachte hem dankbaar toe en het vuur in haar zwarte ogen deed hem denken, dat zij een temperamentvolle vrouw moest zijn...... Hoe zouden die ogen kijken, als de liefde haar overweldigde en zij machteloos in een mans armen lag?......

‘Mag ik u straks thuis brengen?’

‘Maar dan moet ik mijn neef De Hoogh teleurstellen’......

‘Stelt u hem teleur...... Er moest een keur zijn, die neven verbood hun schone nicht thuis te brengen...... Het is oneerlijke concurrentie’......

‘Ik zal het u laten weten...... Nu ga ik...... Er wordt al naar ons gekeken’......

Met een vriendelijk knikje was zij verdwenen. Hij keek haar na. Zij was niet groot, maar zij liep mooi, het hoofd fier rechtop, een slanke en toch gevulde hals boven bevallige ronde schouders......

Hij bracht haar naar huis. Het was schemerig van maanlicht achter wolken. In de smalle straten leken de gekartelde trapgeveltjes zich voorover te buigen om naar de twee late voorbijgangers te kijken. Zij leunde vertrouwelijk op zijn arm en luisterde naar zijn vrolijke complimenten, keek af en toe behaagziek naar hem op. Zij vroeg naar zijn werk en hij vertelde haar van het stuk, waaraan hij bezig was en dat zijn voltooiing naderde. Kon hij niet eens op een middag bij haar komen, als er geen vervelend gezelschap was en er haar wat uit voorlezen?...... Het moest zo aardig zijn het al voor de opvoering te kennen en dan dezelfde woorden van het toneel te horen komen?...... Dat zou hij graag doen, natuurlijk, het zou hem een eer en een vreugde zijn...... Toen zij de deur geopend had, stak zij hem de hand toe.

‘Goedenacht, Sinjeur Breêro, en welbedankt voor de beleefdheid.’ Aarzelend trok hij haar met zachte drang naar zich toe en zacht lachend veroorloofde zij hem haar wang te kussen. Toen wipte zij snel naar binnen en sloot de deur.

Teleurgesteld keek hij naar het huis.

Had hij meer verwacht?...... Een kus vol brandende hartstocht op de mond?...... Verlof om nog mee naar binnen te gaan misschien en wat libertijns geminnekoos daarna?...... Dwaasheid...... Zij was geen lichtzinnige jonge deern, maar een eerbare weduwe, te goeder naam en faam bekend...... Zo ging dat niet...... Hij moest zijn dulle zinnen eens leren bedwingen en de vrouwen niet

[p. 180]

aanzien met de ogen van den wilden jager, begerig naar prooi en snelle overwinning...... Boven begon de vage schemer van kaarslicht het venster te vergulden. Een zachte ontroering beving hem. Een vrouw, die alleen in haar kamer omgaat, haar kleren stuk voor stuk aflegt, de haren los om de schouders laat vallen, ze kamt en vlecht, peinzend in de spiegel staart...... waaraan denkt ze?...... Hij rukte zich los van het visioen en ging haastig naar huis...... Was hij verliefd?...... Was hij niet altijd verliefd?...... Zoal niet op een bepaalde vrouw, dan toch op dé vrouw?...... Zij was de moeite waard, deze kleine, donkere weduwe...... Of misschien toch niet?...... Ze coquetteerde aardig, ze was poezel en lief, een zacht katje om op je schoot te nemen en te troetelen...... ze had belangstelling voor hem en mocht hem wel...... dat was duidelijk...... De gedachte aan een vrouw, die genegenheid voor hem voelde, vertederde hem altijd en wekte de nieuwsgierigheid naar een mogelijk avontuur...... Neeltje Nagtegael...... een lieve naam...... Haar wang had fris aangevoeld en fluweelzacht......

De volgende dag stuurde hij haar een tuiltje rozen. Tussen de bloemen stak een papier, waarop hij het gedicht geschreven had, dat hij de vorige avond voor haar had opgezegd. Hij had er een strofe aan toegevoegd:

Ist te verwond'ren dan,
Dat ick verwonnen ben,
Daer dwinger noch Tyran
Geensins bestaen en ken?
Al waer ick een Graef,
Ick wierd een slaef
Van de vrouw, die ick min,
Die ick lief, die ick loof
Die ick stroock, die ick stoof,
Die ick huys, die ick hoof
In mijn siel, in mijn sin:
Want in mijn hart daer woont een Jongh-vrou in.

Twee dagen later was hij 's middags bij haar en werd met grote vriendelijkheid ontvangen. Zij waren alleen. Hij las haar voor uit: ‘Lucelle’ en zij luisterde belangstellend, bewonderde de scènes, die hij haar liet horen, kwam af en toe over zijn schouder in zijn

[p. 181]

manuscript kijken en maakte zeer verstandige opmerkingen. Voor hij wegging, mocht hij haar lieve, kleine handen kussen en dat was heel de oogst van het veelbelovende rendez-vous. Maar er was een zacht en dromerig licht in haar ogen geweest, toen hij zich van haar handen oprichtte, en hij voelde zich tevreden, alsof hem een grote gunst was toegestaan en een nog veel grotere beloofd voor de naaste toekomst.