De dolle vaandrig. Eerste deel: Gerbrandt

[p. 230]

9

Dieuwertje was altijd een volgzame dochter geweest, een opgewekt, maar stil meisje, dat haar plicht deed, geen eisen stelde en het vaderlijke gezag eerbiedigde, gelijk haar geleerd was. Haar moeder was vroeg gestorven en haar vader nooit hertrouwd. Jong al had zij geleerd het huishouden te doen. De vader trok zich niet veel van haar aan, liet haar betijen zolang hij op tijd zijn eten kreeg en het huishouden zuinig gevoerd werd, zodat hij ruim overhield om naar de taveerne en van tijd tot tijd naar een vrolijk vrouwtje te brengen. Het meisje was eenzaam opgegroeid en had alle tijd gehad het leven om haar heen waar te nemen en na te denken. Ze vond het leven, zoals zij het zag niet bijzonder mooi of aantrekkelijk. Veel zorg, veel verdriet, veel onenigheid en weinig opwekkends. Ze had geen verlangen naar een vrijer ter voorbereiding van een huwelijk en net zo'n zorgelijk bestaan als de vrouwen uit de buurt, die sloofden van vroeg tot laat, kind op kind kregen, verslonsden en alle frisheid verloren eer ze dertig waren. Beter maar het huishouden doen voor een onverschillige, in zichzelf gekeerden vader, die weinig naar haar omkeek, maar haar ook weinig last veroorzaakte.

Toen was haar aandacht gevallen op Gerbrandt Adriaansz. uit Brederode, die wilde bengel, die olijke snaak, waar allerlei gekke en schandalige dingen van verteld werden. Hij merkte haar niet op. Het bleef haar voor eeuwig onverklaarbaar, waarom ze zoveel aan hem was gaan denken, waarom hij door haar dromen begon te spoken, hoe haar hart steeds meer naar hem uitging, hoewel ze hem niet nader leerde kennen, hem zelden ergens ontmoette, bij welke gelegenheden hij nog geen aandacht voor haar had. Ze was een paar jaar ouder dan hij en beschouwde zich maatschappelijk als veel minder: iedereen wist, dat Adriaan Cornelisz. er warmpjes inzat en ijverig naar hoger streefde...... nu had hij een nieuw huis gekocht aan de Burgwal en de familie was er heen verhuisd.

Vader bracht een jongeman in huis, Dirk Segersz. een zeilmaker, die goed verdiende, wat geld had opgespaard en wel voor zichzelf zou beginnen binnenkort. Een geschikte vrijer voor Dieuwertje, op wie hij zeer gesteld was. Dieuwertje voelde er niets voor. Er

[p. 231]

was misschien niets op hem te zeggen, maar het meisje had van het eerste oogenblik een heimelijke afkeer van hem. Zij voelde iets achterbaks in zijn aard. Iets gewelddadigs en lafs. Zij weigerde verkering met hem aan te knopen. Maar zij kon hem moeilijk de deur ontzeggen, daar hij haar vaders vriend was. Zij vermoedde, dat Dirk haar vader trakteerde om bij hem in de gunst te komen en verachtte hen beiden gelijkelijk. Ook voor haar bracht Dirk kleine geschenken mee, die zij aannam op haar vaders bevel en zonder bedankje. Maar de vrijer was hardnekkig en samen met haar vader zocht hij haar zwijgende tegenweer te overwinnen door geduldig volhouden, betoon van toewijding en behendig aangebrachte bewijzen van voortreffelijkheid. Beiden verwachtten, dat Dieuwertje wel zou bezwijken op den duur, te meer, daar zij geen kapers op de kust bespeurden en het meisje nooit neiging voor een andere jongen getoond had.

Toen was de ongelukkige Zondag gekomen van de rijtoer en plotseling was alles anders geworden. Dieuwertje, het zachte, stille Dieuwertje, had snibbig en vastberaden verklaard, dat zij niets meer met Dirk te maken wou hebben en hem verraderlijk naar Nel verwezen, waar hij immers zoveel werk van maakte. Geen vertoog, geen smeekbeden, geen tranen van den vrijer hielpen, geen heftigheid, geen dreigementen van den vader. Na de vechtpartij met Gerbrandt had ze kort en goed verklaard, dat ze Dirk niet meer in huis wou zien en een ketel kokend water te vuur hield om hem over 't lijf te gieten als hij zich ooit weer durfde vertonen. De duivel leek in haar gevaren. Ze bleef onverzettelijk tegenover alle donderpreken van haar vader, die haar schande, ondergang en eeuwige verdoemenis voorspelde voor haar ongehoorzaamheid en haar omgang met die jonge brasem van Adriaan Cornelisz., een niksnut, doordraaier, rabauw en meisjesschender, gelijk al die jonge verfkladders, een goddeloos element, die het op haar eer voorzien had.

‘Of dacht je, dat hij je zou trouwen, stomme meid?’

‘Dat moet hij weten.’

‘Z'n familie zal 'em aan zien komen!...... Die dragen de krop te hoog......’

‘Ik vraag niets.’

‘Je gooit je fatsoen te grabbel met die slungel.’

‘Ik hou van hem.’

[p. 232]

‘Hij heeft 't op je eerbaarheid voorzien!’

‘Hij houdt van me.’

‘Hoe lang?’

‘Dat weet God.’

‘Ik weet 't ook: tot ie z'n wil bij je doorgedreven heeft. Dan kan je naar de bliksem lopen. Moet je schande brengen over mijn grijze haren?’

Dieuwertje keek hem ironisch aan. Hij hield haar blik niet uit en wendde de ogen af.

Toen hij opnieuw begon, kreeg ze een driftbui, krijste tegen hem, verweet hem zijn luie, losse leven, waarvan zij veel meer wist, dan hij vermoedde, verschrikt en beschaamd zweeg hij en durfde er ook niet meer over beginnen. Als de meid dan met open ogen het ongeluk in wou lopen, moest ze 't zelf maar weten. Hij had zijn plicht als vader gedaan en haar gewaarschuwd...... de rest kon hij gevoegelijk overlaten aan den Heere......

Gerbrandt kwam niet uitgepraat over zijn triomf in de Oude Kamer. Het vuur sprong hem uit de ogen van geestdrift. Hij noemde de namen van de grote geesten, die tevreden geweest waren met zijn werk. De Sinjeur Roemer Visscher had de tranen van zijn wangen moeten vegen. Hooft, de grote voorname Hooft, de fijnste kop onder de dichters van deze tijd, had ‘bravo!’ geroepen en hem voorspeld, dat hij een groot blijspeldichter zou worden. Ze hadden hem dadelijk als een echt dichter ingehaald, denk eens aan, Dieuwertje, wat een eer......

‘Eerst ging 't slecht, meid, maar toen dacht ik bij een vers aan jou en ik voelde, dat 't beter werd en toen las ik dat van Cupido, die niet blind is, weet je wel, en toen had ik 't gewonnen...... en dat is ook een liedje voor jou...... Zonder jou zou 't nooit gegaan zijn, Dieuwke...... O, ik hou zo razend van je!’

Hij knelde haar in zijn armen en kuste haar gezicht overal. Met gesloten ogen liet ze hem begaan, verzaligd glimlachend, diep gelukkig om de welige warmte van het ogenblik, maar de aangeboren wijsheid van haar vrouwenhart wist terzelfdertijd, dat dit alles het droeve einde voor haar weer wat naderbij gebracht had. Hij was een lieve jongen en bedoelde het goed, maar hij wist niet. Hij trok haar dichter en dichter naar zich toe en wilde haar eerlijk in heel zijn leven en glorie betrekken, maar besefte niet, dat elke stap verder omhoog een stap verder van haar weg betekende. Arme

[p. 233]

Gerbrandt!...... Het zou hem ook verdriet brengen...... maar elk einde zou voor hem een nieuw begin betekenen...... Voor haar niet...... Maar zij wou er nu niet aan denken. Zijn kussen regenden op haar gezicht, dit was een feest en zij moest er met volle teugen van genieten......

‘Hou je ook zoveel van mij, Dieuwertje?’

‘Ik kan niet zeggen hoeveel, Gerbrandt......’

‘Dat is heerlijk...... Ben je ook zo vliegend gelukkig?’

‘Ja...... ik ben nog nooit zo gelukkig geweest......’

‘Vannacht zal ik een nieuw gedicht voor je schrijven, Dieuwke -.’

‘Doe dat, Gerbrandt...... en lees het de broeders voor, als je 't mooi genoeg vindt.’

Hij drukte haar teder tegen zijn schouder.

‘Vin je 't nu niet akelig meer?’

‘Nee...... als 't goed voor jou is, heb ik er vrede mee......’

‘Weet je wel, Dieuwertje, dat je een wonder bent?’

‘Ach, mallert......’

Hij keek nadenkend in haar gezicht, met een peinzende uitdrukking in zijn oogen.

‘Ja,’ zei hij zacht, ‘je bent een wonder...... Soms denk ik er wel eens over na, en dan ben ik verbaasd. Je hebt niks geleerd en je begrijpt alles...... veel beter dan anderen, die veel geleerd hebben...... Hoe kan dat?’

Dieuwertje lachte gelukkig.

‘Dat komt, omdat ik zo veel van je hou.’

Hij schudde het hoofd.

‘Nee......'t is wat anders...... Je bent zo wijs, Dieuwke...... Soms denk ik, dat je veel, veel wijzer bent dan ik...... Ja, dat ben je...... Ik begrijp 't niet. Je bent werkelijk een wonder, meid......’

‘En jij bent een mallert...... Ik luister naar jou, en wat jij zegt onthou ik en dat praat ik dan weer na, net als een papegaai, en dan denk jij, dat ik heel wat in mijn bol heb...... Ik ben immers maar een dom kind......’

Lachend schudde hij het hoofd. Dan zei hij weer ernstig:

‘Nee, dat is 't niet...... Ik kan 't niet zeggen, maar je bent zo vreemd wijs...... Ik denk, dat ik daarom ook zo veel van je hou...... Zou je denken, dat ik verliefd zou kunnen zijn op een domme gans?’

‘Waarom niet?’

[p. 234]

‘Vast niet! Die zou me na vijf minuten vervelen.’

‘En na hoelang zal ik je vervelen?’

Ze had het gevraagd eer ze het wist en schrok, toen ze het uitgesproken had.

Gerbrandt keek haar ontsteld in de ontstelde ogen.

‘Nooit!’ riep hij met vurige overtuiging. ‘Wil je je mond wel eens houen?...... Jij kunt me nooit vervelen, want ik hou zo veel van je, dat mijn hart er soms zeer van doet. En dat zal altijd zo blijven.’

De tranen sprongen hem in de ogen.

Zij sloeg beschermend de armen om hem heen en kuste hem op de mond, dankbaar voor zijn eerlijke geestdrift.

‘Dat weet ik toch, Gerbrandt,’ zei ze zacht. ‘Ik zei het maar om je te plagen......’

Maar hij kon niet verhinderen, dat zij tegelijkertijd aan Jezus moest denken, die tegen Petrus zei, dat hij Hem driemaal zou verloochenen eer de haan kraaide. Zo wankel was de trouw van een mens...... van een man...... Petrus had ontkend met eerlijke tranen van verdriet om het wantrouwen...... Maar de voorspelling was uitgekomen...... Arme Petrus!...... Arme Gerbrandt...... Hij wist het ook niet...... Met een moederlijk gevoel streelde ze zijn hoofd, dat tegen haar wang lag, tot hij weer lachte en zei:

‘Ik geloof toch niet, dat je zo wijs bent als ik eerst dacht, Dieuwke......’

‘Ik ben maar een dom meisje, Gerbrandt...... Leer me maar wat......’

‘Ik zal je leren, altijd van mij te blijven houen......’

‘Dat is het enige, wat je me niet hoeft te leren, jongen......’

Ze lachten allebei en hij kriebelde met zijn vingers achter haar oor, waar ze niet tegen kon en zij stoeiden als twee argeloos gelukkige kinderen......