De dolle vaandrig. Eerste deel: Gerbrandt

[p. 143]

9

Op een dag in het laatst van April vertelde Sinjeur De Loecker plotseling, dat de zittingen onderbroken moesten worden, daar hij voor een of twee weken naar Den Haag moest om enkele zaken te regelen en zijn nichtje meenam. Badens betuigde zijn spijt: het ging juist zo goed, nog een dag of wat en 't was gereed.

‘Smeer d'r intussen het bos maar op,’ gromde De Loecker. ‘Ik heb er m'n buik vol van...... Poeh?...... wat een beweging......’

‘U hòeft er niet bij te zijn, als het u verveelt, Sinjeur De Loecker,’ antwoordde Badens gepiqueerd.

De oude koopman keek hem aan met een blik, die hem even koud maakte en zei:

‘Dat zou jullie misschien passen, maar mij niet, Badens.’

Hij lachte erbij met een gemoedelijkheid, die hem nog vreeswekkender maakte. De schilder boog zwijgend.

Gerbrandt sliep die nacht slecht en had de grootste moeite de tranen te bedwingen, die telkens uit zijn ogen wilden springen. Weg was ze...... In hoeveel tijd zou hij haar niet zien? Misschien nooit meer...... Ze konden op reis verongelukken...... Die weerwolf van een De Loecker kon haar ergens anders wegstoppen...... Ze had hem bij het afscheid vriendelijk aangekeken, hem een hand gegeven en hard in de zijne geknepen. Haar lippen hadden bewogen, alsof ze iets prevelde, dat hij niet had verstaan...... Hij kon de druk van haar hand nog voelen...... Maar hoe kwam hij de tijd door tot haar terugkomst?...... De tijd leek een donkere tunnel met in de verte een onzeker flakkerend lichtje...... de mogelijkheid van een weerzien......

Toen hij twee dagen later 's middags het atelier van Badens verliet, werd hij aangesproken door een kittig dienstmeisje met een geplooide kornet en een wit voorschoot.

‘Gerbrandt Adriaansz. uit Brederode?’

‘Ja. Wat is er?’

‘Een boodschap van mijn joffer, het nichtje van Sinjeur de Loecker.’

Het bloed sloeg in zware golven naar zijn hoofd. Het meisje glimlachte, maar sloeg de ogen neer om zijn blos niet te zien: hij

[p. 144]

was een aardige, groene jongen en zij wou het hem niet moeilijk maken.

‘Zij heeft een ring laten liggen op het kozijn van het raam in de kleedkamer. Of je haar die vanavond even terug wilt brengen. Weet je waar ze woont?’

‘Op de Nieuwezijdsburgwal.’

‘In het huis De Kaper.’

‘Ik zal 't wel vinden.’

Hij rende terug naar het atelier en vond de kostbare ring in een hoekje van het kozijn achter een plooi van het gordijn...... alsof ie er met opzet weggestopt was...... Nu eerst bedacht hij, dat ze op reis wasi...... Zijn gekke vreugde viel met een smak aan stukken...... Hij zou de ring afgeven aan een meid of een knecht, die het huis bewaarden, en dat was al zijn weelde...... Hij bekeek de ring. Wat een dun vingertje!...... Hij rook er aan...... Verbeeldde hij het zich of hing er nog een flauwe geur aan als ook uitstroomde van haar kleren?...... Ach, allemaal onzin...... als het haar betrof verbeeldde hij zich altijd wat...... die ring rook helemaal niet...... en dan nòg!...... Korzelig stak hij de ring in zijn zak.

Thuis heerste een gedrukte stemming. Er werd gesproken over geruchten van een kwade ziekte en sterfgevallen in de stad. Gerbrandt zat over zijn eigen gedachten te broeden. De woorden gleden aan zijn bewustzijn voorbij. Na de boterham greep hij zijn muts en zei, dat hij naar Hendrik Avercamp ging. Buiten verwonderde hij zich erover, waarom hij onwaarheid gesproken had: hij was immers over een half uur weer thuis......

De avond viel over de stad. Tegen de nog lichte hemel stond de brokkelige lijn van de kopgevels scherp afgetekend. Achter sommige vensters begon het zachte kaarslicht te glanzen. In de zoele lenteavond troepten op de Dam hier en daar wat mensen bijeen. Maar er klonk nergens geluid van een lach of opgewekt gepraat. Er werd op gedempte toon onderdrukt gesproken, maar er was opwinding in de bleke gezichten en sommige ogen stonden schril in grote schrik. Gerbrandt merkte het wel op en verwonderde zich vagelijk, maar zijn innerlijke ontreddering was te groot om er verder aandacht aan te schenken: wat gingen hem de opwinding of de noden van anderen aan?...... Hij had genoeg te stellen met zijn eigen verdriet......

Het huis De Kaper had een hoog bordes met een fraai gesmeed

[p. 145]

hekwerk en een brede deur, sierlijk gebeeldhouwd. De bronzen klopper stelde een leeuwenklauw voor, die een bol tussen de tengels klemde. Op zijn eerste klop ging de deur open en hetzelfde meisje van die middag stond glimlachend voor hem.

‘Hier is de ring van de joffer,’ zei Gerbrandt, haar een klein pakje toereikend.

Maar het meisje stak de hand niet uit om het aan te nemen. Zij ging een weinig opzij en antwoordde beleefd:

‘De joffer heeft bevolen, dat ik u zelf bij haar zou brengen......’

‘De joffer?...... Is de joffer dan niet op reis gegaan?’

‘De joffer had koorts en is thuisgebleven. Wilt u mij maar volgen?’

Met een zachte slag viel de deur dicht. Het meisje liep vlug de marmeren gang door voor hem uit. Struikelend over zijn eigen voeten volgde hij haar in de grootste verbazing en verwarring. De dwaze gedachte hield hem bezig: waarom heb ik mijn Zondagse fluwelen wambuis niet aangedaan!...... Een stormachtige vreugde vocht in zijn hart met een onbeschrijfelijke angst. Hoe zou hij haar aanspreken? Zou ze erg ziek zijn? Hij zou zich verschrikkelijk belachelijk maken. Hoe moest je zo'n voorname dame naderen? En als ze in bed lag?...... Het zweet brak hem uit......

Maar ze lag niet in bed. Ze zat in een hoge zetel bij de haard, waarin een klein houtvuur brandde. Ze stond op om hem tegemoet te gaan. Ze droeg een witfluwelen kleed, dat lang achter haar aansleepte en om de smalle taille bijeengehouden werd door een ceintuur van goudleer, met een juwelen gesp gesloten. Het meisje had de deur achter hem gesloten. Sprakeloos bleef hij staan en keek naar haar met wijd gesperde ogen. Zo stralend en mooi had hij haar nog nooit gezien...... Aarzelend lei hij de ring in de naar hem uitgestoken hand. Zij lachte. Dat was haar bedoeling niet. Zij greep hem bij de hand en trok hem mee naar de haard, waar een lage leunstoel tegenpver de hare stond en drukte hem daar lachend in neer.

‘Welbedankt, dat je mijn ring teruggebracht hebt, Gerbrandt Adriaansz.’

Ze ging tegenover hem zitten, een voet in een scharlakenrood muiltje met zwart bont afgezet op een gesneden bankje.

‘Is u...... is u ziek?’ vroeg hij haperend.

‘Vreselijk ziek...... Zie je dat niet aan me?’

[p. 146]

Hij keek haar strak aan. Haar ogen schitterden, haar wangen bloosden, haar mond lachte.

‘N-nee,’ antwoordde hij hulpeloos.

Zij leunde verder in haar stoel naar voren.

‘Kijk me dan eens goed aan!’

Hoe kon hij haar nog beter aankijken?...... Hij at haar met zijn ogen op......

‘Zie je 't nog niet?’

‘Ik...... ik zie niets...... Wat scheelt u dan?’

Zij begon parelend te lachen, liet zich uit haar stoel op de knieën glijden, pakte zijn hoofd tussen haar warme handjes en riep:

‘Ik ben ziek van verlangen...... naar jou...... Dom schaap!...... moet een vrouw je zoiets zeggen? Schaam je je niet?’

Zij sloeg de armen om zijn hals en kuste hem op de mond met zoveel geweld, dat hij alle bezinning verloor, de armen om haar heen sloeg en haar naar hem omhoog trok. Ze kreunde van behagen in zijn woest knellende greep.

Een stroom van hartstocht sloeg in hem op. Een wildheid, die hij nooit gekend had. Zijn bedwongen zinnen verbraken alle boeien. Het opvliegende bloed verblindde zijn ogen. Hij trilde over heel zijn lijf, kuste en kuste haar, gulzig, verslindend. Haar scherpe tandjes boorden zich in zijn lip, hij proefde het wellende bloed, pijn werd tot lust en heftiger knelde hij het zacht welige lijf tegen zich aan, tot zij naar adem snakte en machteloos tegen zijn borst lag. Van dichtbij keek hij in haar lachend, rood geworden gezicht, de bedwelmende ogen, de half open mond, de vochtige lippen, waar een rood kringetje vlekte van zijn bloed. Het witte kleed was van boven opengesprongen, hij zag haar kleine witte borsten en stak er in een dolle duizel van begeerte zijn hand naar uit. Ze gleed achterover in zijn arm en gaf zich met gesloten ogen, de tandjes in de onderlip begraven, aan zijn zoekende handen prijs......

Toen hij twee uur later op de stille gracht stond in de schemering van vaag maanlicht achter wolken, haalde hij diep adem, trok zich de muts van het hoofd en liet de koele nachtwind langs zijn gloeiende slapen spelen. De zware Spaanse wijn, die zij hem geschonken had, roesde in zijn hersens. Hij was dodelijk vermoeid en op vreemdsoortig uitgelaten wijze en in nooit gekende volmaaktheid tevreden. Een hoge trots zwol in zijn hart...... Hij was een man......

[p. 147]

zij had het gezegd, een sterke man en nu wist hij in volle omvang, wat dat betekende. Hij wist nu ook wat een vrouw was en voor een man zijn kon...... Hij wist nu alles van het leven...... In de bedrukte halfschemering was een licht opgeslagen en alles was hem helder geworden...... Nora heette ze, Noortje...... Lieve God, wat was het heerlijk een man te zijn en een vrouw lief te hebben en door een vrouw bemind te worden...... Nu was het een feest te leven...... Hoe het geluk over hem gevallen was!...... Ach hij had in kinderachtig gedweep wel eens gedacht, dat hij wist wat het geluk was...... Nu wist hij het pas...... Het was een vuur waarin je verging van zaligheid...... een hemel, die opensloeg en waarin je opzweefde...... een diepe afgrond van heerlijkheid, waarin je duizelend verzonk...... Nu...... nu zou hij het kunnen zeggen in gedichten...... nu kregen de woorden veerkracht, gloed en muziek...... nu zouden ze vloeien naar zijn wil...... Want nu eindelijk wist hij, was een man, een compleet mens...... Hij was een Zondagskind, voor het geluk geboren...... Hij dacht, dat hij lelijk was, onaantrekkelijk, een afstotend iemand voor vrouwen...... De mooiste vrouw had hem gezegd, dat ze van hem hield, tot krankzinnigheid toe dol op hem was, dat hij een mooie jongen was, gebouwd als een Herkuul en dat hij alle vrouwen kon overwinnen...... Bah! deze ene was hem genoeg...... Hij zou naar haar terug gaan...... ze zou helemaal van hem worden, hij zou haar weghalen bij de weerwolf, die haar trouwen wou...... stel je voor: een oom, die met zijn nichtje trouwde...... Nee, wat weerga! hij zou met haar trouwen!...... Hij zou leren schilderen zoals Badens, het zou nu snel met hem omhoog gaan, en opdrachten krijgen en grote prijzen maken en haar met weelde overstelpen...... onder de weelde begraven...... niets was te mooi of te kostbaar om aan haar kleine voetjes te leggen......

Haastig liep hij voort, de brug over, de steeg door langs het stadhuis. Dàn struikelde hij en moest een sprong maken om op de been te blijven. Wat duivel was dat?...... Een dronken vent, dwars over de straat?...... Hij stiet het slappe lichaam aan met de voet:

‘Hola, maat, sta op...... je ligt nog niet in je bed!’

Geen geluid, geen beweging......

God!...... Een dode?...... Een, die neergestoken was en leegbloedde?

Verderop zwaaide een lantaren en klonk gekletter van wapens......

[p. 148]

De wacht......

‘Hola!...... Hierheen!...... Er is iets gebeurd!’

Haastige stappen, donkere gestalten naderden...... Hij riep nog eens...... Nu kwamen zij recht op hem toe...... De man met de lantaren boog zich over de donkere gestalte. Een ander knielde er bij neer, keerde het hoofd naar de lantaren. In het rosse licht staarden de gebroken ogen in verkillende schrik omhoog...... Het gelaat was blauw opgelopen en afschuwelijk verwrongen van pijn en angst...... De mannen sprongen achteruit, het visioen van dat vertrokken, blauwe gezicht vervaagde in het donker...... De man met de lantaren zei met bevende stem:

‘God zij ons genadig...... de plaag!......’

Gerbrandt voelde zich verkillen tot op het gebeente. Met een onderdrukte kreet sprong hij weg uit de nabijheid van het lijk en rende, naar adem snakkend, de Dam over, naar huis......