De dolle vaandrig. Eerste deel: Gerbrandt

[p. 60]

10

De volgende middag wandelde Gerbrandt met haar en Steven langs het IJ. Zij was wat bang voor de rumoerige drukte en de ruige zeekerels met hun wilde, verweerde gezichten, de zwarte en bruine vreemdelingen in hun bonte kledij, die haar met flikkerende ogen aankeken en met helwitte tanden tegen haar lachten, soms met schorre keelklanken iets tegen haar zeiden in hun barbaarse, onverstaanbare taal. Toen een zwaargebouwde Turk in een lang, groen- en rood gestreept gewaad met een brede, rijk met goud doorstikte gordel, waarin een kromme sabel stak, haar onder zijn hoge, witte tulband strak en dreigend bekeek, en het scheen, alsof hij recht op haar toekwam, week zij verschrikt achteruit, drong zich angstig tegen Gerbrandt aan en pakte zijn arm in knellende greep. Een ontzaglijke trots sloeg in hem omhoog, een grenzeloze vermetelheid deed hem verlangen, dat de Moor het zou wagen haar aan te raken...... Maar de machtige gestalte schreed onverschillig langs, een geamuseerd glimlachje om de baardige mond, er gebeurde niets, waarop Gerbrandt heldhaftig had kunnen ingrijpen. Verlegen trok hij de arm, die hij onwillekeurig met een beschermend gebaar om haar schouder gelegd had, terug. Zij keek naar hem met een pijnlijk lachje. Haar gezichtje was heel bleek geworden, heftig klopte de ader in haar hals. Gerbrandt kreeg een kleur en keek met ogen, donker van woede, om naar den groten Turk, die de loopplank van een scherp gebouwd galjoen opging, donkere gezichten keken over de verschansing naar de kade...... Hoe jammer, dat die rover niet geprobeerd had haar kwaad te doen!...... Gerbrandt zou hem als een dolle naar de keel gevlogen zijn!......

Anne Marie was er stil van geworden. Steven lachte haar uit. Hij noemde haar spottend een Gelderse dorpsjuffer. Wat dacht ze wel?...... Het vreemde zeevolk wist heel goed, dat er met de Amsterdamse justitie niet te gekken viel. En dan op klaarlichte dag midden tussen al de mensen?...... Ze was even veilig als in de zaal van haar vaders kasteel!...... Maar Anne Marie wou naar huis. Ze was ontzettend geschrokken en bang. En tussen haar en Gerbrandt bleef een kleine, warme vertrouwelijkheid, de gemeenschap, die het gevoel van samen doorleefd gevaar in beiden had gewekt. Zij werd kortaf tegen haar neet, die haar uitlachte en

[p. 61]

vriendelijker nog tegen Gerbrandt, die haar beschermer had willen zijn. Bij het afscheid drukte zij hem stevig de hand en keek hem aan met een dankbaar lachje in de ogen. De warmte van die blik drong in zijn hart en bleef daar wijlen als een bijna ondragelijk geluksgevoel.

De rest van de dag ging hij om als in een droom. Het leek hem als was hij zo licht geworden, dat zijn voeten de grond nauwelijks beroerden. Een heimelijk lachje was om zijn lippen verstard. In zijn borst was een grote ruimte, oneindig wijd en boordevol geluk. Af en toe dacht hij, dat er tranen uit zijn ogen zouden springen en verbaasde zich over zijn malle weekheid, want hij wist nog niet, dat men ook schreien kan van tederheid. Haar naam sprak hij zelfs in gedachten niet uit, want dat was haar beroeren, en haar beroeren was schennis van iets hoogs en heiligs en onmenselijk liefs. Hij dacht er evenmin meer aan een gedicht op haar te maken. Zij was zo mooi, zo verheven, zo bovenaards omgloord van lieftalligheid en hemelglans, dat er toch geen woorden te vinden zouden zijn om zijn aanbidding uit te drukken. Later misschien, als hij een volleerd dichter zou zijn. En het was ook veel zaliger zo maar soezend rond te lopen, aan haar te denken, te glimlachen, zich zwevend luchtig te weten en te voelen hoe heerlijk zwaar het geluk woog in zijn hart, dat opsprong in zijn borst, als door een veer bewogen, bij elke herinnering aan een vriendelijk woord van haar mond, een zijdelingse blik van dankbaarheid en heimelijke verstandhouding, haar handdruk, haar lachje vol vage beloften......

's Nachts vocht hij in zijn dromen met legioenen Turken. Hij sloeg ze met een kromme sabel hun getulbande bruine koppen af en lachte zegevierend naar Anne Marie, die op een afstand, stralend in haar gouden kleedje, verschrikt en bewonderend toekeek bij de bloedige heldendaden, die hij om harentwille bedreef. Hij roeide al die heidense Morianen uit en toen hij den laatste verslagen had, keek hij om naar de Gulden Jonkvrouw. Maar ze was nergens meer te zien. Het was donker om hem heen. Hij hoorde haar ergens lachen en liep op het geluid af, maar hij kon haar niet vinden, niet dichter bij haar komen, 't was alsof hij tegengehouden werd en niet vooruitkwam. Telkens was dat tinkelend lachje ergens anders, tastend worstelde hij zich door het duister voort, tot er plotseling geen grond weer onder zijn voeten was en hij wegviel

[p. 62]

in een onpeilbare diepte. Met een schreeuw schoot hij wakker en vloog rechtop in zijn bed. Bonzend sloeg zijn hart en verwezen staarde hij naar het morgengrauwen, dat aarzelig door de reet der gordijnen voor zijn kleine venster pierde. Hij had een kwade droom gehad, maar in de schrik van het ontwaken was de herinnering eraan vervlogen...... Een nieuwe dag rees de lucht in...... En in het midden van die dag stond het gouden meisje, Anne Marie van Bredevoort...... Hij zou haar zeker zien!......

Hij zag haar.

Zij kwam in de voormiddag met Jonker Steven van Vredesteyn. Gerbrandt zat vrolijk te praten met Schoppen-één-oog en Schele Wiebert en plette voor de grap een stuk zoolleer op een vlakke steen, die op zijn knieën lag. Hij sloeg verwoed uit alle macht en lachte luid, omdat Wiebert zei:

‘Toe maar, jong!...... raak 'em!!...... Je mô maar denk'n: 't is de kop van Ducdalf!’

En toen stond ze ineens in de werkplaats, naast Steven, die een wonderlijk lachje om zijn smalle lippen verbeet.

Gerbrandt sprong op, de driepikkel duikelde achter hem om. Hamer, steen en leer vielen op de vloer met bonzen, die op zijn hart leken te ploffen. Het bloed vloog hem naar het hoofd. Ook Anne Marie kreeg een hoge kleur. In haar blauwe ogen spiegelde een grenzenloze verbazing en langzamerhand kwam een uitdrukking van ergernis en misprijzen haar zonnegezicht verduisteren. Gerbrandt voelde een steek door zijn borst. De dag verloor al zijn glorie en werd grauw als een wintermorgen vol dreiging van sneeuw. Het gevoel van iets onherstelbaars sloeg hem met verlamming. Een groet stamelend keek hij hulpeloos naar Steven, die even tegen hem lachte met een boosaardig spottende blik naar zijn nichtje.

De knechten waren opgestaan uit eerbied tegenover de voorname bezoekers.

Adriaan Cornelisz. kwam uit de achterkamer de werkplaats in, gekleed om uit te gaan, de lange ebbenhouten wandelstok in de hand. Lachend zwaaide hij zijn breedgerande hoed af en begroette Steven met zijn prettige, ronde hartelijkheid:

‘Dat's schoon volk, zo vroeg op de dag, jonker Steven!’

Steven stelde ijverig voor, maar de spottende trek week niet van zijn gezicht:

‘Dit is Sinjeur Adriaan Cornelisz. uit Brederode, nichtje...... en

[p. 63]

dit is Mejonkvrouwe Anne Marie van Bredevoort...... De namen zijn bijna net eender’......

Gerbrandts vader maakte een hoofse buiging. Anne Marie knikte ijzig, met een giftige blik naar Steven om de ironische herhaling van haar vroegere woorden. Haar gezichtje was verstard tot een onaangenaam masker van hoogmoed, boosheid, gekrenkte trots en minachting. Ze was bleek geworden, haar rode lippen nepen zich samen tot een smalle streep, als hield zij met moeite een scherp antwoord in.

‘Ik zal Moeder Marrigje roepen,’ zei Adriaan Cornelisz. ‘Ze zal nog wel wat lekkers voor de jongelui in de spinde hebben.’

‘Doe geen moeite, Meester Adriaan...... Wij liepen maar voor een ogenblik even binnen. Ik wou graag eens een Amsterdamse schoenmakerswinkel zien. Het was werkelijk heel aardig. Dank u. Goeden morgen.’

Ze had het nuffig en met onnavolgbare zelfverzekerdheid gezegd. Steven had er haar om kunnen vermoorden. Gerbrandt werd wit tot in de lippen. Hij herinnerde zich plotseling zijn droom: hoe de grond onder zijn voeten week en hij weg sloeg in de diepte. Adriaan Cornelisz. keek ietwat verbluft het smalle figuurtje na, dat kaarsrecht en zelfbewust de open deur uitstapte, de straat op zonder om te zien of Steven haar volgde. Deze sloeg Gerbrandt hardhandig op de schouder en zei opgewekt:

‘Je moet vanavond bij me komen, Gerbrandt, vader heeft nieuwe boeken aangekregen...... We zullen alleen zijn...... Goeden morgen, Sinjeur Brederode...... groet Moeder Marrigje...... 't Spijt me, dat ik niet blijven kan, maar ik moet met de joffer naar de modiste, waar haar moeder op ons wacht. Dag Wiebert! Dag Schoppen!’

Snel liep hij weg, ingehouden lachend.

‘Een hartelijk jonk,’ zei Schoppen-één-oog in de bevangen stilte.

‘Dat groot volk barst anders meest van de hoogmoed.’

‘Kijk maar es dat joffertje,’ grinnikte Wiebert. ‘Zo'n kleine strontmamsel!’

‘Matig je, Wiebert,’ vermaande zijn meester streng. Hij had het onaangename gevoel, dat hier iets gebeurd was, wat hij niet begreep. Boos viel hij uit: Is hier niets te doen, dat jullie daar met lege handen blijft staan?’

[p. 64]

Wat ongerust keek hij naar Gerbrandts ontsteld gezcht, waarin de ogen plots hol stonden van wanhoop.

‘Wat schort jou, jongen?...... Je ziet er uit of je de koorts hebt!’ Zonder een woord liep de knaap het huis in. Adriaan Cornelisz. keek hem een ogenblik na, overwegend of hij opheldering zou eisen. Dan won zijn gemakzucht het. Hij haalde de schouders op, wendde zich tot de gezellen, vroeg naar het werk, gaf zijn orders en ging de deur uit naar den notaris, die hem wachtte voor het passeren van een belangrijke akte......