|
| |
De plaots vaan de bissjopszetel in Mestreech.
Dees kwestie is op drei versjèllende manere beantwoord en verdiedig, naomelik:
| A. | de zetel vaan de bissjoppe is altied gewees op de plaots, boe noe Sintervaoskèrrek steit; |
| B. | dee zetel is altied gewees op de plaots, boe ziech noe Slevrouwekèrrek bevind; |
| C. | vaan wie Sintervaos nao Mestreech is gekomme tot d'n tied vaan Sint Monulphus hadde de bissjoppe hunne zetel op de plaots ingenome door Slevrouwekèrrek; nao de stiechting evel vaan de Sintervaoskèrrek brach d'n Hèllige Monulphus de zetel nao die kèrrek euver, boe heer is gebleve tot et jaor 722, wie Sint Hubeer nao Luik vertrok. |
Oet d'n aard vaan de zaak woort de ierste oplossing veurgestande door de kanunnikke vaan Sintervaos, de twiede door et kapittel vaan Slevrouwe. Bij de stried, dee dao-oet tösse die twie kapittels oontstoont, is et dèks fèl touwgegaange en de verhajding woort mie es ins zoe gespanne, dat de hoeger geistelikke en wereldlikke otoriteite môste tössebei komme um de gemeudere werum tot bedare te bringe. E stäölke daovaan lievert et vollegend geval op:
In et jaor 1620 waore de kanunnikke vaan Slevrouwe, euvertuig vaan hun good rech, op de idee gekomme, et beeld vaan Sint Lambeer, wat in hun kèrrek stóng, te veurzien vaan 'n koperen plaat, boe-op ze lete gravere:
‘Hac stetit insigni Lambertus episcopus aede,
Hinc sibi translatam Legia fert cathedram’,
wat zoeväöl beteikenden es tot Sint Lambeer vaan Slevrouwe z'n kattedraalkèrrek gemaak had en dat vaan dao de zetel waor euvergebroch nao Luik.
Wie dat opsjrif geplaots waor, kaome de proteste vaan et kapittel vaan Sintervaos los, meh de plaat woort neet weggenome. Eindelik doog dat kapittel aon de kanunnikke vaan Slevrouwe e perses aon, boevaan et ind waor, dat de plaat vaan et beeld môs weuren aofgepak.
Veer zölle noe eder vaan de drei antwoorde ins mie vaan kortbij bekieke.
A. De oplossing, die de ier liet touwkomme aon Sintervaoskèrrek,
| |
| |
is veural mèt werremde verdiedig door Wilhelmus Fexhius (de Fexhe), deke vaan et kapittel vaan Sintervaos vaan 1634 tot 1637 en door de kanunnik Hadelinus Junius (Lejeune). Veural d'n ierste heet euver de kwestie oetveurig gesjreve. Heer beweert daan, dat, wie Sintervaos oet Toongere nao Mestreech kaom, heer z'ne zetel zouw gevestig höbben in 'n kapel touwgewijd aon Sint Pieter, die door Sint Maternus, d'n ierste geloufsverkondiger in dees streke en d'n ierste bissjop vaan Toongere, ontrint et begin vaan de twiede iew zouw geboud zien op de plaots, noe ingenome door Sintervaoskèrrek. In die kapel daan zouw ouch Sintervaos de rillekwieje en aander sjatte, die heer vaan oet de kèrrek vaan Toongere had mètgeveurd, in veiligheid gebroch höbbe. De opvollegers vaan Sintervaos zouwe daonao in die kapel höbbe blieve rizzidere, totdat door d'n Hèllige Monulphus Sintervaoskèrrek woort geboud en wijjer in dees kèrrek höbbe blieve zetele tot et vertrèk vaan Sint Hubeer nao Luik en et euverbringe vaan de zetel nao die stad.
Veurts berepe de kanunnikke vaan Sintervaos ziech op 'n diploma vaan keizer Hendrik IV, in 1087 aon et kapittel verliend, boebij heer dit vrij verklaorde vaan eder oonderworrepe zien aon d'n aartsbissjop vaan Trier en oonaofhaankelik vaan alle aander geistelikke en wereldlikke machte mèt oetzoondering vaan de paus en de keizer. Wienie daan wijjer Hendrik IV belaof, de kèrrek oonder z'n bezunder besjerreming te zölle numme, motiveert heer dat mèt de groete veriering, die heer veur Sintervaos geveult, et boetendien mèt et feit, ‘quoniam ipsa quondam, viginti episcoporum sedes extitit’ (wijl die kèrrek ins gewees is de zetel vaan twintig bissjoppe).
Eindelik bereup Fexhius ziech nog d'rop, dat me neet in Slevrouwekèrrek meh wel in die vaan Sintervaos de rillekwieje vind, die orizjineel door Sintervaos vaan oet Toongere mètgevoerd zien.
B. In 'n hiel aajt handsjrif, boevaan 'n kopie oet de zevetiende iew in et Rieksarsjief vaan Mestreech berös, steit et vollegende te leze: ‘De stiechter vaan eus ierste kèrrek waor Sint Maternus, 'ne lierling vaan Sint Pieter en ierste bissjop vaan Toongere, boe de bissjopszetel gevestig bleef tot d'n tied vaan Sintervaos; deze brach de zetel nao Mestreech in eus kèrrek euver’.
De sjrijver vaan dees regele, dee bliekens 'n opsjrif bove z'n verhandeling bedoelt e pleidooi te lievere ‘voor de oudheid der beroemde en voorheen bisschoppelijke kerk van O.L. Vrouw te Maastricht’, geit vaan de veroonderstèlling oet, dat de door Sint Maternus geboude kapel binne de stad of versterreking vaan deen tied laog en wel op de plaots, boe noe Slevrouwekèrrek steit.
De sjrijver vaan de ‘Groote Chroniek van België’, boe Sigebert vaan Gembloux op et ind vaan de èllefde iew mèt begôs is, vermelde veurts, dat Sint Monulphus tegeliekertied, dat heer boven et graaf vaan Sint Servaos 'ne nuijen tempel boude, in Mestreech ouch de kèrrek
| |
| |
vaan Slevrouwe heet gestiech, dat heer in dees kèrrek z'ne bissjopszetel vestigde en dat alle z'n opvollegers, boevaan Sint Hubeer de lèste waor, dao-in gerizzideerd höbbe. De kanunnikke vaan Slevrouwe, um et bewies te lievere vaan et feit, dat alle bissjoppe in hun kèrrek zouwe gerizzideerd höbbe, berepe ziech wijjer nog op versjèllende aander stökken oet hun arsjieve, oonder aandere op 'n regeling in 1296 getroffe tösse Hendrik II bissjop vaan Luik en Jan II hertog vaan Braobant, boebij woort euvereingekomme, ‘dat de geheele stad van Maastricht en Wijk met hunne voorsteden tot het gebied van den hertog behoorde, met uitzondering van de parochie van St. Marie, waar oudtijds onze bisschopszetel gevestigd was en die van St. Pieter, welke tot het erfdeel van St. Lambertus behoorde’.
C. De derde oplossing vèlt, wie al is gebleke, et midde tösse de twie aandere. Ze is et iers verdiedig door Hariger, ab vaan Lobbes, en de meining vaan deen ab weurd door d'n historiesjrijver de Chapeauville in ze ‘Recueil’ aldus weergegeve: ‘Nao d'n doed vaan Sint Domitianus heet z'nen opvolleger Sint Monulphus t'r iere vaan Sintervaos 'n kèrrek gestiech, boe-in heer et liechaam vaan dee bissjop euverbroch, terwijl heer bepaolde, dat in et vervolleg in die kèrrek de bissjopszetel zouw gevestig zien’.
De Bollandis Henschenius (Bollandiste waore geistelikke, veural Zjezwiete, die de leves vaan bereumde hèllige besjreve) ach et boeten einigen twiefel, dat Sintervaos, zoelang es heer in Mestreech heet doorgebrach, z'ne zetel moot gehad höbben in de kèrrek, die ziech destijds op de plaots vaan de tegeswoordige Slevrouwe bevoont, in et midde laotende, of die ierste kèrrek ouch al aon Slevrouw waor touwgewijd of neet; ouch steit et veur häöm vas, dat de opvollegers vaan Sintervaos tot Sint Monulphus touw die kèrrek es bissjopskèrrek höbbe gebruuk. Henschenius fundeert z'n meining op et feit, dat et terrein, boe-op de kèrrek vaan Sintervaos geboud is, in die aw tijje boeten et gebied vaan et bewoend sentrum laog. Veer kinne jummers veilig aonnumme, dat de westelikke grens vaan et aajt Treech ziech toen neet wijjer oetstrèkde es tot boe ziech noe de oostelikke hoezer langs et Vrietof en in de Sint Jaokobs- en Kapoenstraote bevind. Noe is et neet aon te numme, zeet Henschenius, dat Sintervaos ziech zouw höbbe gevestig in 'n kapel boete de veilige verstèrrekinge vaan et aajt Treech, veural wijl de veurnaomste reije veur ze vertrèk oet Toongere waor de vreis veur de gestiedig miejer en miejer naoderende Germaonse volksstamme. Zouw heer, dee et dreigend gevaar kinde, ziech vaan de ein oonveilige plaots begeven höbbe nao de aander, die evezier aon de euvervalle vaan die weuste bende waor bloetgestèld? Zouw heer et mèt ziech zellef höbbe kinne verantwoorde, de rillekwieje en aander sjatte vaan de kèrrek vaan Toongere daonaotouw te verveure, boe ze eve groet gevaar zouwe geloupen höbbe, in han vaan
| |
| |
de barbare te vallen es op hun orizjineel plaots? Dees vraoge stèlle, zeet Henschenius, is ze teves oontkinnend beantwoorde.
En gestèld, zoe redeneert heer door, Sintervaos zouw um de ein of aander bezunder reije die oonveilige plaots oetgekozen höbbe, zouwe daan z'n opvollegers tot aon Sint Monulphus et dao höbbe kinnen oethawwe, zouwe veer noe nog in et bezit zien vaan zoeväöl köstelikke rillekwieje vaan eus ierste Mestreechter bissjoppe, boe niemand minder es de groeten historiesjrijver Gregorius vaan Tours us in z'n ‘Historia Francorum’ vertèlt, dat de kapelle, die et graaf vaan Sintervaos bedèkde, dèks door de barbare verwoes woorte en dat, wie St. Monulphus mèt et bouwe vaan z'n nuij kèrrek begôs, dat graaf al langen tied zoonder besjötting waor?
Ouch de Bollandiste nao Henschenius zien allemaol vaan dezellefde meining es heer en hawwe de stèlling vol, dat iers nao et bouwe vaan de aon Sintervaos touwgewijde kèrrek, die toen binne de oondertösse oetgebreide umgrenzing vaan et woensentrum waor komme te valle, de zetel vaan de bissjop nao die kèrrek is euvergebrach. Zij zien vaan oordeil, dat Sint Monulphus veurnaomelik daotouw besloot weges z'n piëteit veur z'ne groete veurgenger en weges de groete veriering, die et vollek veur deen Hèllige had, 'n veriering, die toen ouch al tot uting kaom door 'ne groeten touwloup vaan pelgrims vaan oet wied aofgelege plaotse nao ze graaf.
Ouch d'n historiesjrijver Fisen ach dees opvatting veur hiel aonnummelik.
* * *
Dat zien in korte trèkke de drei meininge, die nevenein stoon en de arguminte, die tot oondersteuning vaan eder vaan die drei zien aongeveurd.
Veer zöllen et bij dees bloete vermelding neet laote, meh wèlle zellef ouch in die zaak partij keze.
De opvatting vaan et kapittel vaan Sintervaos (de ierste dus) achte veer neet vol te hawwe en aon etgeen de Bollandiste daotegen höbben ingebrach meine veer nog et vollegende te mote touwveuge:
In de ierste plaots kump us de verklaoring vaan keizer Hendrik IV in z'n diploom vaan 1087, boe-op et kapittel vaan Sintervaos ziech altied mèt zoeväöl ophef heet berope, vaan twiefelechtige weerde veur. Wienie veer dees zaak mèt de nudige neuchterheid en oonbeveuroordeild bekieke, mote veer us aofvraoge: vaan wee heet de keizer dat gehuurd, dat Sintervaoskèrrek altied de zetel is gewees vaan de bissjoppe vaan Mestreech? En et antwoord heij-op kin wel haos gein aander zien es: vaan niemand aanders es vaan dat kapittel zellef, dat ziech jummers al vreuger altied op dat standpunt had gestèld. Es me mèt de politiek vaan dat kapittel naoder in kinnes kump, steit me dèkser verbaas euver de hendigheid vaan de fijn diplomate, die dao de zake beredderde en die daobij geregeld tot zellefs de hoegste euverheids- | |
| |
persoene nao hun hand wiste te zètte, zoe-es veer et vreuger al gezeen höbbe bij die intressante en lierzaam historie vaan de Maosbrök. Daomèt evel wèlle veer et kapittel neet devaan betiechte, dat et de keizer tege beter weten in op 'ne verkierde weeg zouw höbbe geleid. Veer kinne heij gerös aonnumme, dat et te gooier trouw heet gehandeld: et kapittel jummers waor zellef vas devaan euvertuig, dat et et rech aon ziene kant had, meh had et allein verkierd veur. Meh tot de keizer z'n wetensjap vaan oet 'n aander bron zouw höbbe gehaold es vaan et kapittel, achte veer zoe good es oetgeslote.
Meh dao is nog mie. Fexhius beweert naomelik, dat Sintervaos, wie heer Toongere verleet, ouch de ganse geistelikheid vaan die stad nao Mestreech heet mètgenome en haolt daoveur veural de vollegende veer arguminten aon:
Veuriers de groete genegenheid, die bestoont tösse de bissjop en z'n geistelikheid en die neet touwleet, dat d'n eine vaan de aandere gesjeije woort; twiedens de oonmeugelikheid veur de bissjop um zoonder z'n geistelikheid te leve en z'n funksie op behurelikke maneer oet te oefene; in de derde plaots et oonwoersjienlikke, dat Sintervaos, wie heer al de rillekwieje, de gewijde vater en al de kèrrekelikken hoesraod oet Toongere ewegveurde um dat allemaol oet de han vaan de barbare te redde, de geistelikheid aon häör lot zouw höbben euvergelaoten en eindelik et feit, dat de geistelikheid vaan Toongere ziech wel neet zoe goodsmoods vaan de rillekwieje en de aander kèrrekelikke sjatte zouw höbbe laoten aofsjeije.
Die arguminte zien mesjiens hiel hendig bedach, meh toch dunks us, dat ze et gans siesteem vaan Fexhius euver de orizjineel plaots vaan de bissjopszetel ieder verzwaken es versterreke. Veer moten us jummers al geweld aondoen um us Sintervaos veur te stèllen es te rizzidere in 'n erremzielig kapelke. En noe wèlt Fexhius us nog doen geluive, dat ouch de ganse geistelikheid vaan Toongere zouw oondergebrach zien in die ‘ecclesiola’ (kèrrekske), zoe-es heer et zellef hèt. Wienie die geistelikheid inderdaod Sintervaos nao Mestreech gevolleg is, zölle die priesters alliech toch wel e veilig en behurelik oonderdaak höbbe gekrege.
Wienie me noe wijjer ouch al es vasstaond zouw aonnumme, dat Sint Maternus z'n kapel gestiech heet op de plaots vaan de later Sintervaoskèrrek, wat daan ontrint et jaor 100 moot gebäörd zien, zoe is et toch neet aon te numme, dat tösse dit jaor en 380, wie Sintervaos nao Mestreech kaom, al neet 'n aander kèrrek binne de versterreking zouw verreze zien, veural noe et us bekind is, dat et kristendom in dees streken al hiel vreug tot bleui kaom. In et jaor 313 had keizer Constantijn de Groete aon de kattelieke godsdeens de vol vrijheid gegeve en touwgestande, kèrreke te bouwe euveral boe et nudig waor en noe is et meuielik aon te numme, dat de kristene, die heij woende, ziech zoelang kontent zouwen höbbe gestèld mèt dat oonaonzeenlik kapelke,
| |
| |
dat nog wel boete de versterreking laog. Me boude jummers toen ouch al de kèrrek in et midde vaan et dörrep!
Wieväöl meuite ziech dus Fexhius ouch al deit um z'n lezers te euvertuige, tot et door St. Maternus vlak bij de groete legerbaon (‘in via strata aggeris publici’) geboude kapelke et einige in de ganse umgeving waor, vèlt et us toch meuielik die meining mèt häöm te deile.
Meh boetendien, veroonderstèld al, dat de Sint Maternuskapel tot aon et bouwe vaan de nuij kèrrek vaan Sint Monulphus es bissjopskèrrek deens heet kinne doen, daan zien toch, zoe-es veer weite, mèt de bouw vaan die nuij kèrrek oongeveer daartig jaor gemeuid gewees. Al deen tied mote de bissjoppe dus - et kin wel neet aanders - 'n aander kèrrek tot hun besjikking gehad höbbe, want de aw kapel môs toch iers aofgebroke weure veurdat Sint Monulphus z'n bouwplanne t 'n oetveur kôs bringe.
Veer meine dus, dat et kapittel vaan Sintervaos in dees aongelegenheid in et oongeliek moot gestèld weuren en dat de opvatting vaan de Bollandiste, dat de zetel vaan de bissjoppe vaan et begin aof is gevestig gewees op de plaots, boe noe Slevrouwekèrrek steit, de zjuste is.
Meh volleg dao-oet noe direk, dat Henschenius en z'n aonhengers et bij et rechte ind höbbe, wienie ze bewere, dat door Sint Monulphus dee zetel nao Sintervaoskèrrek is euvergebrach?
Oongetwiefeld is dees opvatting degene, die et mies algemein is aongenomen en de otoriteit vaan de sjrijvers, die ze verdiedig höbbe, is gaar neet weg te siefere.
Toch is de meugelikheid neet oetgeslote, dat die sjrijvers, wie groet hun gezag ouch is, op dit punt höbbe gedwaold. Dr. Doppler zeet daan ouch, es heer dees kwestie behandelt: ‘het getuigenis van meerdere bisschoppen van Luik, namelijk dat in de kerk van O.L. Vrouw de zetel zou geweest zijn van de bisschoppen van Maastricht, welke zij meermalen inriepen om de handhaving te erlangen van hunne betwiste rechten binnen de stad, is nooit geheel en al ontkend en weerlegd geworden’.
In verband mèt dees verklaoring wèlle veer daan ouch, mèt alle respek veur de opinie vaan aandere, es eus meining oetspreke, dat alles in de historie vaan de twie kèrreke in kwestie d'rop wijs, dat de bissjopszetel neet allein vaan et begin aof aon in Slevrouwekèrrek is gevestig gewees, meh dat heer dao ouch gestiedig gebleven is totdat Sint Hubeer 'm nao Luik heet verplaots.
Allein dees opvatting vaan de kwestie stèlt us in staot. 'n aontal feite te verklaore, die aanders raodselechtig blieve. Allein bij dees opvatting kin m'n ouch de later politieke indeiling vaan et Twiehierig Mestreech ten volle begriepen en es volkomme logies en naturelik aonnumme, terwijl ze aanders groetendeils touwvallig en zoonder behurelikke groond blijf touwsjijne.
| |
| |
De feite, boe-op veer tot oondersteuning vaan eus meining e beroop wèlle doen, zien de vollegende:
| 1. | Väöl iewe laank tèlde Mestreech mer twie prochies, die vaan Slevrouwe en die vaan Sintervaos. Noe woort bij de verdeiling vaan et groondgebied vaan de stad, in et jaor 1296 tösse de bissjop vaan Luik en d'n hertog vaan Braobant opgemaak, et gedeilte vaan Mestreech, wat tot de prochie vaan Slevrouwe behuurde, tot Luiks gebied verklaord en neet dat deil, wat de prochie vaan Sintervaos oetmaakde. Boerum heet me dat toen zoe geregeld en neet umgekierd? |
| 2. | Tösse de kapittels vaan Slevrouwe en vaan Luik heet altied 'ne zier inge band en 'n oetstekende verstandhajding blieve bestoon, wat lang neet altied et geval waor tössen et kapittel vaan Luik en dat vaan Sintervaos, die miejer es ins op gespanne voot tegeneuverein kaome te stoon. Zoe beveurbeeld in et jaor 1233, wie de bissjop vaan Luik de wereldlikke jurisdiksie euver de kèrrek vaan Sintervaos aon ziech wouw trèkke. De kanunnikke vaan die kèrrek verzatte ziech heftig tege dat veurnumme, boe-op de bissjop hun in de ban doog. Ze deende dao-op 'n klach in bij keizer Frederik II, dee oetmaakde, dat de bissjop gein inkel wereldlik rech op die kèrrek had en häöm daan ouch gelasde, dee banvlook in te trèkke. Wie de bissjop dat weigerde, leet de keizer 'm z'n inkomste inhawwe, totdat heer eindelik z'ne kop had gebuig. |
| 3. | In Slevrouwekèrrek en neet in die vaan Sintervaos had altied de solemneel inhöldiging plaots vaan edere nuije bissjop vaan Luik in z'n kwaliteit vaan prins-bissjop en soeverein vaan et Twiehierig Mestreech. Teikenend is daobij veural ouch, dat de bissjop bij zoe'n plechtigheid de stad binnekaom door de ‘Tweebergen’ - of Breuselepoort, daan de Sintervaoskèrrek passeerde zoonder dao-in te goon en ziech regelrech nao Slevrouwe begaof. |
| 4. | Nao et euverbringe vaan de bissjopszetel vaan Mestreech nao Luik hele de aartsdiakene vaan et Luiker kapittel, wienie ze nao Mestreech kaome veur et regele vaan de kèrrekelikke zakes, altied hun vergaderinge in Slevrouwekèrrek, noets vaanzeleve in die vaan Sintervaos. |
| 5. | Edere goonsdaggemörrege veurdat de sjepebaank vaan et Luiks gerech häör zitting begôs, woort in de kèrrek vaan Slevrouwe de banklok gelojd um et begin vaan de zitting bekind te make. |
| 6. | Op de fiesdaog vaan Slevrouwe-Leechmès en Slevrouwe-Hiemelvaart woort de hoegmès in Slevrouwekèrrek bijgewoend door de lede vaan de stadsregering, meh toch allein door die vaan de Luikse kant, mèt al hun oonderhurige. |
| 7. | In 'n ak vaan 1354, boebij de persessies vaan de Kruusdaog woorte geregeld, waor bepaold, dat op d'n ierste Kruusdaag de geistelikheid vaan Sintervaos ziech zouw begeve nao de kèrrek vaan Slevrouwe um daan vaan dao oet de gezamelikke persessie te beginne en dat iers op d'n twieden daag de geistelikheid vaan Slevrouwe mèt
|
| |
| |
| etzellefde doel nao Sintervaoskèrrek zouw goon. Heij woort dus aon Slevrouwe 'ne zekere veurrang gegeve bove Sintervaos. |
| 8. | De liekdeenste veur de zielerös vaan de gestorreve Luiker bissjoppe woorten altied gehawwen in Slevrouwekèrrek en bijgewoend door de voltallige magistraot vaan de stad, ouch door et deil vaan Braobanse kant. |
Bij alles wat veer höbben opgeneump vèlt us dalik op, dat Sintervaoskèrrek kompleet stèlselmaotig oetgesjakeld woort in alle spesifiek Luiker aongelegenhede, ofsjoen toch die kèrrek eve-zoegood es die vaan Slevrouwe tot et diosees vaan Luik behuurde.
Wienie inderdaod vaan Sint Monulphus aof tot Sint Hubeer touw, dus zoe get 123 jaor laank, alle Mestreechter bissjoppe in Sintervaoskèrrek gerizzideerd hadde, wienie dee lèste bissjop vaan oet Sintervaos z'ne zetel nao Luik had euvergeplaots, boerum zouwe daan obbins alle relasies mèt die kèrrek verbroke zien, boerum zouw daan Luik later Sintervaoskèrrek gans höbbe losgelaoten en de preferensie höbbe gegeven aon die vaan Slevrouwe? Gein inkel feit höbbe veer in de historie kinnen oontdèkke, dat 'n dergelikke oonnaturelike zwinking ouch mer einigsins aonnummelik zouw kinne make. Want oonnaturelik moot et inderdaod geneump weure, wienie die relasies tösse de bissjoppe vaan Luik en de kèrrek, boe zoeväöl vaan hun veurgengers daan zoe lang hun bedening zouwen höbben oetgeoefend, zoonder einige aonwijsbaar reije totaal woorte verbroke. Daorentege is et hiel naturelik en aon edere mins eige en daorum daan ouch vaan alle tijje, dat oonder normaal umstandighede de relasies, die et lèste bestanden höbbe, de betrèkkinge, die et lèste gegreuid zien, et langste en et bèste hun naowèrreking blieve oetoefene, et langste weure geveuld en oonthawwe.
Dat de bissjoppe vaan Luik zjus de prochie vaan Slevrouwe es hun wereldlik groondgebied höbbe goon besjouwe en offisjeel höbbe wèllen erkind zien - en dat is veur us et veurnaomste feit, boe al de aander opgesomde feite mèt verband hawwe - dat zij vaan et begin aof aon veur die kèrrek 'n bepaolde veurleefde höbbe getuind, dat e veurnaom deil vaan et op vaandaog d'n daag nog bestaonde kèrrekgebouw door de Luiker bissjop Notger ontrint et jaor 1000 is geboud, veur dat alles is mer éin verklaoring meugelik en wel dees, dat hun maneer vaan handele en ziech gedrage de veurtzètting is gewees vaan 'n tradisie, dat zij 'ne vaan ajts bestanden höbbende band mèt Slevrouwekèrrek höbbe geveuld, 'ne band, dee gelag is door Sint Hubeer, mèt aander wäörd, dat Sint Hubeer, wie heer nao Luik vertrok, in zier ing betrèkking tot die kèrrek moot gestanden höbbe, dat 'm die in alle geval väöl mie aon et hart laog es die vaan Sintervaos.
Es me zoe doorredeneert en de ein verklaoring oet de aander aofleid, daan moot me wel tot de konkluzie komme, dat et neet aanders kin of Sint Hubeer moot, wie heer et besluut naom, de bissjopszetel nao Luik euver te bringe, in Slevrouwekèrrek gerizzideerd höbbe. Meh daan
| |
| |
volleg dao ouch vaanzellef oet, dat ouch alle zien veurgengers in die kèrrek hun bedening mote oetgeoefend höbbe en achte veer op dees maneer de striedvraog in et veurdeil vaan Slevrouwekèrrek oetgemaak.
Iers wienie me ziech op dit standpunt stèlt weurd de ganse loup vaan zake dutelik. Alles bliek noe te zien gewees et in stand hawwe - naturelik oonder d'n invlood vaan dèks veranderde umstandighede - en et veurtzètte vaan etgeen vreuger bestanden had, et respektere vaan aw relasies, e veurtleve vaan e zeker geveul vaan verwantsjap, dat noets aofstörref, meh integendeil door de intimiteit vaan de vreuger verhajdinge de wèrreking vaan d'n tied wis te trotsere. Zoe waore de Luiker bissjoppe d'rop gestèld, es hun speciaal groondgebied te besjouwen et terrein vaan de prochie, boe ins hun veurgengers gezeteld hadde, zoe stèlde zij pries d'rop, ingehöldig te weuren in diezellefde kèrrek, boe dat ouch mèt hun veurgengers waor gebäörd, zoe zouwe de aartsdiakene bij preferensie vergaderen op dezellefde plaots, boe in vreugeren tied hun kollega's zoe dèks oonder hun Mestreechter bissjoppe vergaderd en vaan gedachte gewisseld hadde.
* * *
Dao blieve nog e paar vraogen euver, die veer in verband mèt wat veer besproken höbbe oonder de oug mote zien.
Veuriers dees vraog: Wienie daan Slevrouwekèrrek altied de zetel vaan de bissjoppe vaan Mestreech is gewees, wie kump et daan, dat de rillekwieje vaan al die bissjoppe bewaord weuren in Sintervaoskèrrek en neet in de aander?
Dao-op meine veer dit te moten antwoorde: et steit vas, dat Sintervaos begraove woort op de plaots, boe noe de kèrrek steit, die aon häöm is touwgewijd; ouch weite veer, dat al gaw nao z'nen doed de veriering vaan häöm es hèllige hiel groet waor en dat in de tijje, boe veer noe euver spreke, de kristene et leefste verlangde begraove te weure kort bij et liechaam vaan iemand, dee es hèllige woort aongerope; et sprik dus wel vaanzellef, dat mierdere opvollegers vaan Sintervaos ouch et verlange zölle gehad höbbe, nao hunnen doed te kinne rösten in de naobijheid vaan et liechaam vaan hunne groete veurgenger. Wijjer is et us bekind, dat Sintervaos zellef al 'n aontal rillekwieje en sjatte bij z'n vlöch oet Toongere nao Mestreech had euvergebroch; et laog dus veur de hand, dat die ouch later gestèld woorte oonder de besjerreming vaan häöm, aon wee ze al in d'n tied vaan ze leve waore touwvertroud.
Et ziech bevinde vaan de euverbliefsele vaan zoeväöl Mestreechter bissjoppen in de kèrrek vaan Sintervaos kin dus neet es argumint dene tege de stèlling die veer mèt betrèkking tot de plaots vaan de bissjopszetel dao strak verdiedig höbbe.
En eindelik nog dees vraog: boerum weurd aon de verklaoring in de regeling vaan 1296, die door de kanunnikke vaan Slevrouwe altied
| |
| |
aongeveurd is gewoorde, miejer weerde gehech es aon die oet et diploom vaan Hendrik IV, boe-op et kapittel vaan Sintervaos ziech bereep? Is dat gei mete mèt twie maote?
Veer meine vaan neet. De verklaoring vaan keizer Hendrik IV is gans eenzijdig, e soort motivering, es me wèlt. Bij de regeling vaan 1296 daorentege vinde veer twie partije, die versjèllende belange hadde en die hun oonderling verhajding veur de touwkoms dutelik wouwe bepaole, boebij ze oetgónge vaan 'nen touwstand, dee gedeiltelik al ieder bestanden had en door hun dus gevoonde waor. Zellefs al wèlt me de zin, dee in die regeling veurkump: ‘waar oudtijds onze bisschopszetel gevestigd was’ vaan eve wienig weerde achte es etgeen Hendrik IV had verklaord euver de twintig bissjoppe, die in Sintervaos zouwe gerizzideerd höbbe, daan nog blijf die regeling vaan 1296 zellef euver, die häörre groond voont in e verleije vaan iewe heer.
En um et bestoon vaan zoe verleije nog aonnummelikker te make wèlle veer heij nog éin histories vasstaond feit aonhole, dat nao eus meining toch wel vaan hiel väöl beteikenis is: Wie et liechaam vaan Sint Lambeer, dee in 698 in Luik waor vermaord, in e beutsje de Maos waor kommen aofdrieve en op Sint Pieter waor aongeland ontrint op de plaots, boe nog et ‘Sint Lambeers-Kapelleke’ steit, toen woort, zoe-es veer verhaold vinde, dat liechaam, veur tot et begraove woort oonder Sint Pieter, door de ganse geistelikheid vaan Mestreech in plechtige persessie iers euvergebrach... nao de kèrrek vaan Sintervaos? Nein, nao die vaan Slevrouwe!
|
|
Auteursrechtelijk beschermd