Kint geer eur eige stad?

[p. 15]

III. De bissjop vaan Luik.

Wat us op et ougenblik miejer intresseert, is, dat in 908 de bissjop vaan Luik vaan keuning lodewijk et rech kraog um tol te heffe en munt te sloon binne Mestreech, e rech, dat in 985 door d'n Duitse keizer otto ii oetdrökkelik is bekrachtig en in 1006 door keizer hendrik iii nog ins is bevestig.

Dat rech vaan tol en munt (jus telonii ac monetae) waos e zoegenaomp keuninklik rech (jus regale), dat e wezelik en nog al oetgebreid gezag euver de stad in ziech sloot. Tol moch door de bissjop geheve weure zoewel op et water es op et land vaan alle inkommende en oetgaonde geudere. En et rech um munt te sloon, dat teveure allein aon de keuninge touwkaom, heel ouch in et privilezje um belastinge te heffe.

Heij-oet bliek, dat de bissjoppe vaan Luik vaan toen aof al 'n groete wereldlikke mach euver eus stad bezaote. Meh de touwkinning vaan die rechte is veur us vaan nog väöl groeter en gewiechtiger beteikenis gewees, wijl ze de groondslaag is gewoorde vaan de twiehierigheid vaan mestreech.

Die Twiehierigheid is mesjiens wel et mies markante feit in de historie vaan eus stad. Veer höbben altied gelierd, dat niemand twie hiere kin dene. Mestreech heet getuind, dat wel te kinne. Bijnao zès iewe laank heet Mestreech geleef oonder e politiek rezjiem, zoe es nörreges aanders kin aongeweze weure en dat daan ouch uniek maag heite. En daorum dene veer dat heij oetveurig te bespreke.

Oongeveer drei iewe laank höbbe de bissjoppe vaan Luik euver Mestreech, in alle geval euver et gedeilte, dat zoe get laog op de plaots vaan de aw Gallo-Romeinse stad en groetendeils sameveel mèt et gebied vaan de parochie vaan Slevrouwekèrrek en boetendien nog euver et gebied vaan de parochie vaan Sint Pieter, hun rechte allein oetgeoefend. Veur zoeveer ziech hun mach neet oetstrèkde huurde Mestreech aon de Karolingiese keuningen en keizers en later aon de keizers vaan Duitsland.

Meh in et jaor 1204 sjoonk keizer philippus ii Mestreech mèt al z'n aonhurighede, dörrepe en liene aon de graof vaan Leuve, dee door häöm tot d'n titel en de mach vaan hertog vaan braobant verheve waor.

Boete die sjinking bleef et kapittel en de kèrrek vaan Sintervaos; want al in 1087 waor die kèrrek mèt al häör dependensies door keizer

[p. 16]

hendrik iv tot vrij Rieksabdij verklaord, die veur et geistelikke rechstreeks oonder de Paus stoont.

Vaan de rechte vaan de bissjop vaan Luik weurd in et diploom vaan die sjinking door de keizer mèt gei woord gerep, meh toch bliek oet alles euverdutelik, dat dee bissjop al de rechte, die heer al had, behawwen heet.

Zoe kraog Mestreech twie hiere, de Prins-Bissjop vaan Luik en d'n hertog vaan Braobant, nevenein en same. Vaan dat jaor dus geld veur eus stad de spreuk: ‘een heer, geen heer; twee heren, een heer’, of wie et in et Latien gezag woort: ‘trajectum neutri domino, sed paret utrique’, wat vertaold beteikent: ‘Mestreech is vaan geine vaan de Twie Hiere allein, meh huurt aon hun twieje same’. Die spreuk is vaandaog d'n daag nog te leze op et Stadhoes bove de groete sjèlderij, die in de Prinsekamer bove de monumentaal sjouw is geplaots.

Deen touwstand vaan Twiehierigheid, vaan et zoegenaomp ‘Indivise Maastricht’, heet oonaofgebroke gedoord tot 1794, wie de Franse ginneraol kleber de stad heet ingenome en ze oonder Frans bestuur kaom, terwijl in dezellefden tied aon et wereldlik gezag vaan de bissjop vaan Luik door de Franse veur good 'n ind is gemaak.