Toga en degen

[p. 180]

Hoofdstuk XIX.

De kleine huisklok, die in Sans-Souci aan den wand hing, had zich reeds in de donkere dagen zonder zonneschijn zeer verdienstelijk gemaakt, doch thans, nu zij in één etmaal meer uren van gewichtige gebeurtenissen begon te wijzen dan vroeger in eene maand tijds, werd zij voor de bewoners bijna een orakel. De ernstige, veelzeggende uurwijzer, die tot nog toe met onverstoorbare gelijkmatigheid de wegvliedende oogenblikken geteld had, scheen een snelleren gang aan te nemen en met een driftigen aanslag op elke seconde de waarschuwing te uiten: ‘De vijand komt! De vijand komt!’

Iedere dag bracht nieuwe berichten of ontdekkingen van de werkzaamheid en de nadering der opstandelingen, elke nacht voegde er nieuwe geruchten en vermoedens aan toe, en de klok had het dus heel druk. En zoo kwam eindelijk het onvermijdelijke, het lang verwachte en lang gevreesde uur, waarop de wijzer verkondigde: ‘Ingesloten!’

De Atjehers hadden zich in den woudrand vastgezet.

[p. 181]

Hoewel het bladerengordijn de bewegingen des vijands aan het oog onttrok, verried toch het doffe gedruisch van bijlslagen en van neerstortende boomen, dat achter dien geheimzinnigen wand van groen het molswerk begonnen was, dat de belegerden met eene webbe van gangen, loopgraven en bentengs zou omspinnen, en dat den aanval moest voorbereiden, die hen in zee zou drijven. Vooral in het nachtelijk zwijgen, als de bergwind de geluiden naar de kust droeg, kwam deze stille bedrijvigheid duidelijk tot het bewustzijn van de onrustig luisterende gemoederen.

Er lag iets sombers in die omzichtige voorbereiding tot het dweepzuchtig vernielingswerk, in dien zoo duidelijk zich openbarenden toeleg, om zich vooralsnog verborgen te houden en alles te vermijden, wat de ligging der aanvalswerken ontijdig zou kunnen verraden.

De schijnbaar vreedzame omgeving, de voor het oog onveranderde woudrand konden alleen den oningewijde bedriegen, in werkelijkheid had dit alles iets zoo onheilspellends over zich, dat de kleine huisklok in Sans-Souci haast buiten zich zelve geraakte van zenuwachtige drift, en nog nadrukkelijker dan te voren aan de nadering des vijands herinnerde.

Deze stilte vóór den storm, hoe zorgwekkend ook in het oog der zaakkundige militairen, bleef den meest geruststellenden invloed uitoefenen op het hoofd van bestuur. Maar slechts voor kort! De tijd was gekomen, waarop hij met ontzetting uit zijne droomen zoude ontwaken, de tijd waarop

[p. 182]

het, met zooveel verontwaardiging als onmogelijk verworpene gelijk een donderslag op hem zou neerploffen.

Het was een historisch oogenblik voor het kleine garnizoen, toen uit den groenen woudrand de eerste rookwolk opvloog, toen een dreunende knal het begin van het drama aankondigde, en zich in het rommelen der opgewekte echo's het fluiten van den kanonskogel mengde, die het verhevene symbool: de pajong, in flarden schoot en een gat sloeg in het geheiligde dak der residentswoning. Was het te verwonderen, dat de militairen, wien de eindelijke uitbarsting der vijandelijkheden haast eene verlichting was, zich uiterst nieuwsgierig betoonden naar het effect, dat deze luide, en in den volsten zin des woords treffende aankondiging eener nieuwe periode op het hoogste gezag hebben zou? Was het te verwonderen, dat de gansche bezetting als één man naar de wallen snelde, niet met den ijver, die eene alarmeering pleegt op te wekken, maar met de jolige haast, waarmede het volk op een jaarmarkt te hoop loopt, om een troep reizende kunstenaars te zien voorbijtrekken?

Maar het voorwerp der zich zoo onstuimig openbarende nieuwsgierigheid bleef onzichtbaar, al wilden ook enkele spotvogels beweren duidelijk gezien te hebben, dat de resident in de deur der voorgalerei was verschenen, zulke heftige en veelomvattende gebaren makende, alsof hij de gansche Natuur voor deze ontzettende omwenteling verantwoordelijk stelde.

Door geen schot uit de benteng in zijn toeleg

[p. 183]

gehinderd, bleef de vijand onvervaard het planken huis bestoken, waarin het verblijf voor den resident en zijn gevolg met de minuut gevaarlijker werd. Kogel op kogel sloeg door de dunne wanden en door het lichte dak, waarvan de sirappen als het ware in het rond spatten; welk tooneel van verwoesting het van de wallen toeschouwende amazoontje zoodanig ontroerde, dat zij den kapitein met gevouwen handen smeekte, toch den vijand weg te jagen en zich te ontfermen over de bewoners, wier lot het hardste hart moest vermurwen.

Maar de kapitein werd niet vermurwd. Hij bleef met filosofische kalmte toekijken. Zelfs toen de heer Mokatita, onder het uitvoeren van allerlei bokkesprongen om de kogels te ontwijken, ademloos kwam aanvliegen, om namens het hoofd van bestuur te vragen, of de kommandant dan niet zag, dat er op het residentshuis werd geschoten, liet hij Zijn Hoogedelgestrenge antwoorden, dat hij tot zijn groot leedwezen, sedert een half uur hiervan getuige was. Eerst nadat hij door een tweeden tocht van den ongelukkigen Mokatita in het bezit was gesteld van een schriftelijken last tot vuren, gaf hij den in het bastion gereed staanden kanonniers een teeken - en de eerste granaat suisde in de vijandelijke stelling.

Een hartig: hoera! uit zeventig soldatenkelen ging er op, toen eindelijk de ban was opgeheven, waaronder zij zoolang besloten hadden gelegen en de kanonnen weer met duidelijke taal een zuiveren toestand verkondigden. Maar de kapitein schudde het hoofd, toen de resident hem liet vermanen,

[p. 184]

toch vooral voorzichtig te zijn met het vuren, opdat geen van hen die uitgezonden waren met proklamatiën door onze kogels getroffen werd. Een tijdlang stond hij de wegvliegende granaten na te kijken, alsof hij zich over zijn eigen doen verwonderde, want al triomfeerden door den ommekeer van zaken ook zijne inzichten en opvattingen, toch was het voor den plichtgetrouwen, ijverigen officier eene droevige gedachte, dat zijne bijna roekeloos klinkende voorspelling: ‘Ik gooi er bommen in, resident, en gij vredesproklamatiën!’ zoo letterlijk in vervulling had moeten gaan.

Den avond van dienzelfden dag had de civiele bestuurder zijn intrek genomen in de benteng. En toen den volgenden morgen een heldere zon de rookende puinhoopen van de residentswoning bestraalde, een zon, zooals er in langen tijd geene was opgegaan over de kust, was het alsof ook de natuur uit medelijden eenigen glans wilde bijzetten aan de nieuwe periode, wier begin, hoe droevig en onheilspellend ook, toch aan de beklemde gemoederen eenige verlichting verschaft had.

Alleen de kleine huisklok in Sans-Souci scheen van niets nieuws te willen weten, en een steeds somberder toon te leggen in de onveranderlijke aankondiging van den vijand. In het vertrekje naast de huiskamer, in de bescheidene ruimte, tot nog toe door den kapitein bewoond, logeerde thans het hoofd van 't gewestelijk bestuur, als een het daglicht schuwende gevallen grootheid. Zonder eenig aandeel te nemen aan wat er om hem heen voorviel, zat hij daar tusschen die vier

[p. 185]

bamboezen wanden te peinzen en met een hart vol wrok te luisteren naar het krijgsrumoer, totdat dit met het invallen van den nacht verstomde. Maar wat zijne gedachten of aandoeningen ook mochten zijn, hij bleef ze in zijn hart bewaren en deelde ze aan niemand mede.