Toga en degen

[p. 34]

Hoofdstuk IV.

‘Uw naam is Mokatita niet waar?’ vroeg de sergeant-majoor den klerk op een toon vol verachting, nadat hij dit woord in groote drukletters op de portefeuille gelezen had, welke de bruine jonkman onder den arm droeg.

Het was in het kompagniesbureautje, alwaar op verzoek van den resident, een plaatsje aan zijn factotum zou worden ingeruimd om zijn schrijfwerk te verrichten.

Geheel versuft van de blijkbaar bovennatuurlijke scherpzinnigheid van den onderofficier, bleef de klerk hem met open mond, vol verbazing aanstaren.

‘Ontken het maar niet,’ vervolgde de ondervrager op gestrengen toon. ‘Alle opiumkitten van Indië zitten vol van die Mokatitas!’ En zich tot de andere onderofficieren wendende, stelde hij den schuchteren jongeling voor als: ‘Heintje de smoker’ - eene roekelooze inspiratie, waaronder Heintje gedurende zijn geheele verblijf aan de kust te lijden had.

Zijne plechtige installatie scheen hem dan ook maar half te bevallen en hoewel hij bijzonder veel

[p. 35]

haast betoonde om weer weg te komen, kon hij toch een scherp verhoor niet ontgaan aangaande de komst van zijn chef en diens geheime bedoelingen. De sergeant-majoor leidde, tot groote stichting der aanwezigen, de zaak op rechterlijke wijze in met de gebruikelijke informatiën naar naam, geboortejaar en laatste woonplaats, waarbij hij niet vergat, den beklaagde, zooals hij hem noemde, te vermanen, de waarheid te zeggen en niets dan de waarheid. Maar het onderzoek deed spoedig uitkomen dat Heintje eerlijk zijn geestelijken toestand had opgesomd met de verklaring dat hij ‘niemendal niets’ wist. En het nieuwsgierige tribunaal bleef even wijs als het was.

Aldus op eigen combinatietalent aangewezen, begonnen de onderofficieren de groote gebeurtenis uit allerlei standpunten en gezichtspunten te beschouwen, te bespreken en te bedillen, waarbij het niet aan koene veronderstellingen en stoute gevolgtrekkingen ontbrak. De geopperde meening dat de vijand nu met rijksdaalders zou worden afgekocht, werd door den fourier met een afschuw verworpen, die niet grooter had kunnen zijn, indien hijzelf de fondsen er voor had moeten leveren. Ook de zwaarlijvige sergeant-menagemeester was van meening dat die mooie ronde achterwielen te goed waren om voor zoo iets te worden opgeofferd. De sergeant-hoornblazer, spaarzaam als altijd met de kracht zijner longen, bracht hiertegen in: dat er geld genoeg was - dat het een muzikale klank had - verschalkende kracht bezat - en dus maar rollen moest. Vond men dit jammer - perfect! - maar

[p. 36]

dan achtte hij zijn gebeente ook te goed om te worden opgeofferd. Deze ontboezeming dwong den vorigen spreker de opmerking af, dat de muziek altijd achter het front bleef en dus weinig kans had, iets anders op te offeren dan zijn asem. ‘Hoewel ze daar ook zuinig genoeg op zijn!’ beweerde een andere stem.

Al wat de fourier vroeg, was te mogen weten of hij de komst van dien civielen dwarskijker niet vooruit voorspeld had, of hij niet reeds voor acht dagen tusschen twee haakjes in het kleedingmagazijn over den algemeenen toestand had gesproken en er bijgevoegd, dat de mot er in zou komen. Welnu, dat was het wat hij bedoeld had, de dubbelde die er bij was, kon het getuigen.

De algemeene aandacht wendde zich nu met zekeren eerbied tot den dubbelde, die, behalve dat hij het gezag voerde ook nog omgeven was van een geheimzinnig aureool van academiegeleerdheid, dat hij niet naliet van tijd tot tijd voor de oogen zijner onderhebbenden te doen glinsteren.

Hij wilde gaarne hulde brengen aan de profetische aanduidingen van den fourier - hoewel hij zich die ‘met de mot er in’ niet meer goed herinnerde - maar zij ontstaken vooralsnog weinig licht in de zaak die hun allen zoo na aan het harte ging. Zelfs de geachte kommandant - hij durfde zeggen, de hem bijzonder welwillend gezinde kommandant - was op dit punt erg geheimzinnig, maar had toch in de laatste dagen zekere teekenen van gemoedsbeweging gegeven, die - welke - enfin, hij hoopte spoedig door den geëerden chef

[p. 37]

in persoon te worden ingelicht en dan kon hij mededeelingen doen in verbo magistro. Want, hoewel het verhoor van den beklaagde geene momenten had opgeleverd die tot de conclusie van een delictum wettigden, toch hield hij zich overtuigd, mijne heeren, dat de aanwezigheid te velde van dien jonkman, zoowel als van zijn baas, in strijd was met alle diplomatieke en staatsrechterlijke instellingen, die - welke - enfin, de heeren begrepen hem....

De fourier legde de beknopte getuigenis af ‘Nog al!’

Met een zijdelingschen blik op dezen begrijper, ging de sergeant-majoor in zijne rede voort. Zoo ooit, zeide hij, dan was het bij deze treffende gelegenheid, dat de zuilen der eendracht, waarop hun kameraadschappelijken bond rustte, moesten blijken onverwoestbaar te zijn (hier werd eene hoorbare goedkeuring gemompeld, waartusschen echter ook de woorden ‘Koude bluf!’ en ‘Vlieg op!’ te onderscheiden waren), - zoo ooit, dan was het thans, dat hij moest kunnen rekenen op den steun van een collega dien hij niet noemen wilde, maar wiens medewerking wel eens iets te wenschen overliet. De fourier merkte hierop vinnig aan, dat de sergeant-majoor hem voor zijn part gerust kon noemen, dat hij zijn dienst klopte zoo goed als een ander, al kon hij niet, zooals een kameraad dien hij niet noemen wilde, met groote stadhuiswoorden uitpakken.

Na deze kleine schermutseling, die geen verdere gevolgen had, werd de rest van dien gedenkwaar-

[p. 38]

digen dag door den sergeant-majoor daaraan besteed, dat hij, met behulp van den ordonnance, zijne loketkasten en verder bureaumeubilair meer naar den vensterwand verplaatste. Zoodoende schiep hij in het kleine vertrekje een ontruimd gedeelte, waaraan de helft der in het midden staande tafel en één bamboestoeltje zonder leuning, als inventaris werd toegekend. Dit afgescheiden en voor den klerk ingericht zitje, bestempelde hij met den naam ‘civiele zaken’, en zulks ter onderscheiding van ‘de kamers van oorlog’ zooals hij zijn eigen terrein noemde. Deze weidsche benaming had tevens ten doel, den halsstarrigen en weinig mededeelzamen klerk op zijne beurt een denkbeeld te geven van een voor hem ontoegankelijk heiligdom. Om de grenslijn tusschen beide departementen nog duidelijker te doen uitkomen werd er een krijtstreep aangebracht, die dwars over het midden van de tafel liep, aan beide zijden daarvan op den plankenvloer doorgetrokken werd, en zelfs tegen de wanden opkroop.

De volgende dag vond Heintje in ‘civiele zaken’ geinstalleerd, zich bezighoudende met het eenige werk dat hij had kunnen bedenken, het linieeren van wit papier en zich het hoofd brekende met de vraag wat die streep te beduiden kon hebben. Hoewel weinig begrijpende van zijn zonderlingen tegenstander en de door dezen genomen afsluitings-maatregelen, scheen toch zijn peinzende blik aan te duiden dat hij van beiden de allerongunstigste gedachten begon te koesteren. Ook het nu en dan verschijnen van den ordonnance, wiens okkernoten-

[p. 39]

gezicht in elken naad en elke groef achterdocht uitdrukte tegen den vreemden indringer, was weinig geëigend hem met zijne nieuwe omgeving te verzoenen. Nog veel minder was dit het geval, toen hij door beide militairen de krijtgrens zag versterken met eenige takken scherpe doornbamboe, die als het meest geduchte chicane- en verdedigingsmiddel, met behulp van eenige stalen pennen, op het tafelblad en op den vloer werden bevestigd. Deze oorlogzuchtige toebereidselen en vooral een paar daarnaast gelegde geweerpatronen - die den klerk een gevoel bezorgden, alsof hij elk oogenblik in de lucht kon vliegen - werden weldra gevolgd door nog verontrustender verschijnselen.

Heintje had, om zijn grimmigen vijand verzoenlijker te stemmen, nu en dan een onderdanig kwispelstaartenden blik over de geduchte borstwering heen geworpen, toen hij eensklaps tot zijn schrik ontdekte dat de man die daareven nog stil had zitten schrijven, verdwenen was, zonder dat hij hem de deur had zien uitgaan. Hij had het gewaagd onder de tafel naar hem te zoeken, toen het langwerpige gezicht als door tooverkracht weer verrezen was, om met spottende zelfvoldoening naar hem te kijken als naar het slachtoffer eener heilzame ontzetting. Het was den klerk daarbij koud langs den rug geloopen, maar nog grooter was zijne ontsteltenis, toen hij, het bureautje verlatende en nog eens over de trap naar binnen willende gluren, bij den kregeligen onderofficier eene verbolgenheid opwekte zoo heftig, dat hij genoodzaakt was, zich ijlings uit de voeten te maken.

[p. 40]

Kortom - het optreden van den sergeant-majoor had alras ten gevolge dat de angstige jongeling zich zoo weinig mogelijk liet zien, en alleen in de uiterste noodzakelijkheid gebruik maakte van het ongastvrije vertrekje.

Want - zoo zou Heintje geredeneerd hebben, en iets van dien aard dacht hij zeker: als een man met holle oogen en naar achteren gekamde haren, takken bij elkaar sleept om er een walletje van te maken en dan op eene kwaadaardige manier op en neer duikt, als een bever van een uitgestorven soort, - dan is het zeker dat hij niet recht te vertrouwen is.