Dagboek van broeder Wouter Jacobsz (Gualtherus Jacobi Masius) prior van Stein. Amsterdam 1572-1578 en Montfoort 1578-1579. Deel 2

[Februari]

⁺ Op den eersten Februarii hadden wij sochtens tijdinge, dat in de nacht voerleden binnen die stadt beyde die vaendels gewaeckt hadden overmids vreese, welck sij ontfingen doer oersaeck dat die gosen op nachte tevoeren in haer scansen ende scepen gebaeckt ofte geviert hadden. Men sorchde, dat sij binnen den stadt met sommige enige verraet op handen hadden, sulx veel onder die gemeent verstroyt hadden, dat geschiën soude.

⁺ Op den IIen bedroufden haer veel menschen binnen Amsterdam seer, mids bij malcanderen tevoeren houdende wat hem swaericheyts voer die hant te verwachten stonde wuyt den accorde, twelck nu ygelick voer vast hiel, dat sekerlick tusschen haer ende den guesen was, van verscheyden gewaerschuwet sijnde, dat die guesen nyemant noch trouwe noch geloeve en hielen.

⁺ Op den IIIen werde binnen Amsterdam wederom een nieu capiteyn² over het een vaendel, daer capiteyn Smoor overste van geweest was, angenomen, denwelcken die soudaeten eedt deden in forme als voortijts sonder eenighe nieuwicheyt, waerdoer menich in verwonderen quaemen, niet⁺ wetende wat sij souden dencken, overmids die groete ende gemeen // spraeke, dat die stadt nu haer satisfactie hadde, waerinne geconditioneert

+ FEBRUARIUS.
Binnen Amsterdam is men wederom besorcht van verraet.

+ Bedrouftheyt binnen Amsterdam.

+ Die van Amsterdam nemen wederom een capiteyn over haer soudaeten an.

2 Dit was Steven van Biesten, die na de afdanking in Maart 1578 als burger te Amsterdam bleef wonen (Ter Gouw VII, 239 en 296).

+ f. 362. r.

[p. 701]

was, dat men alle des stads soudaeten soude ofdancken ende wederom nieuwe annemen van des prinschen wegen.

Op den IIIIen Februarii worden onder die gemeent gestroyt, datter nu⁺ wederom scriven gecomen was binnen Amsterdam van haer gedeputeerde, die nu wederom bij den Hollantsche Staeten gereyst waeren, inhoudende dat haer saeck wel vordelde ende hoope hadden, dat sij binnen ses daegen met volcoemen pays wederom souden thuys coemen. Dit dede veel menschen⁺ verblijt sijn overmids haer groete armoede, waerinne sij hem persuadeerden dat sij wat verlicht souden werden. Andere bedroufden haer doer dese fame groetelick, niet omdat sij den pays haetenden, maer omdat sij vrees hadden van verder ende swaerder elendicheyt, beducht sijnde dat niettegenstaende eenige belofte, waermede ygelick den anderen daer flacteerde, hem haer goede heylige religie soude ontnomen oft verhindert werden ende dat haer veel geweldiger oorloch van des conincks wegen voer die doere stont.

Op den Ven ende wat voer dese tijt hoorde men, dat oeck onder die geestelickheyt,⁺ religiose ende waerlicke priesters mids beslote oft andere geprofessiide susteren, versceydelicke affectiën waeren. Der werder gevonden dien dese satisfactie seer wel behaechde, daer verlangen nae hadden ende wuytspraeken, dat die redelick ende behoorlick waere. Andere bedroufden hem hiervan grondelick, besorricht van vermoort te werden ende versceydelicke elendicheyt hem hierdoer bereyt te sijn.

Ende sochten dese al plaetsen te vinden om haer tegens den anstaende⁺ verwoetheyt te verburgen. Mede hoorde men van veel, die haer wilden wuyt den stadt versien ende elders plaets soucken om haer residentie te nemen, haer goederen dien sij nu bij haer hadden tot desen eynde nu al bij malcander brengende ende tsamen packende. Och, het is te verwonderen ende niet wuytsprekelick in wat bangicheyt haer menich vonden, doerdien dat sij haerselven in dusdanigen perket saegen, maer sij mosten die paciëntie nemen ende haer God overgeven, mids hem oetmoedelick biddende, dat hij haer dede weten sijn welbehagen. //

Op den VIen Februarii werde van den goosen, die buyten Amsterdam⁺ laegen, over die muyer in de stadt geroepen, dat sijluyden binnen twee ofte⁺ drie daegen souden vertrecken. Dit werde van sommige voer die waerheyt gelooft, die hierdoer oeck sonderling verblijt werden, maer der werder veel gevonden, die tselfde voer bespotsel anhoorden, nemende tot fundament van haer wantrouwen het insien van tgunt bij denselven goosen noch tegenwoordelick⁺ dachlix bedreven werde, die nu ontrent den Cathuysers gestadelick veel huysen ofbraeken, deselfden eensdeels vercoepende om in Waterlant vervoort te werden ende veel verbrandende.

Op den VIIen ofte hierontrent sach men, dat binnen Amsterdam nieu⁺ gelt, bij desen stadt gemunt alleen op die één sij de van het silver, wuyt den kercken gehaelt ende van den gemeent bij versouck van de magistraet opgebracht, onder die gemeent gancber werde. Die penningen waeren van versceyde prijse, ygelick op sijn gewichte, wesende niet rondt, maer op forme van ruyten¹.

+ Die van Amsterdam hoopen op pays.

+ Versceydelic is men binnen Amsterdam geaffectioneert.

+ Onder die religiosen is oeck versceydelicke affectie.

+ Veel religiosen sijn geneycht om weder te vertrecken.

+ f. 362. v.

+ Fame, dat die goosen van Amsterdam vertrecken.

+ Die goosen breken huysen bij den Cathuysers of.

+ Hier begint gelt van Amsterdam geslagen onder die gemeent te ghaen.

1 Dit geschiedde volgens besluit van de vroedschap van 5 Jan. 1578 (Van Gelder 36-39).

[p. 702]

⁺ Op den VIIIen began fame te coemen, dat die Amsterdamsche gedeputeerde, die nu in den Hage wat tijts geweest hadden, wederom gereyst waeren nae den prinsch om van hem confirmatie te haelen van tgunt sij met den Hollantsche Staeten getracteert hadden. Den gemeent werde dachlix met sulx gepersuadeert, waerdoer sij haerselven beloofden haestige vertroostinge, maer en quame daerom die saeke te naeder niet. Jae vonde ygelick hem hoe langer hoe deerlicker benaut.

⁺ Op desen dage rese binnen Amsterdam een voorstel, dat sommige catholicke geconspireert hadden om den gosen ofte den prinsch in de stadt toegedaen op dese voerleden nacht te vermoorden ende souden tselfde ter effeckt gebrocht hebben, ten hadde dat doer sommige wuytgebrocht geworden. Dit werde wijt ende breet wuytgestelt, al haddet geheel waerachtich geweest, ende was nochtans geheel logentail ende versiert wuytsteeck, alleen daertoe gefabriceert om den goeden odioos te maeken ende om oersaeck te vinden, waerdoer sij mochten coemen tot bederf van tgunt die religie angaet, doende hierinne sulx sij voerens gedaen hadden in andere steden, bij hemluyden seer deerlick geforseert ende in haer religie groffelick⁺ geinjurieert, daert hem altijt opt verraet hadde gelet, soe sijt // wuytleyden.

⁺ Op den IXen Februarii quaemen binnen Amsterdam wederom sommige ballingen, die onder die gemeente stroyden, dat die satisfactie¹ van desen stadt nu voerseker gepasseert was. Dese ballingen werden oeck in den stadt gelaeten ende ontfangen, waerdoer ygelick gepersuadeert werde, dat het sulx als die ballingen seyden mosten sijn. Men sach hierwuyt versceyde affectiën, sommige in swaer verdriet ende andere in vroochde, maer het rechte besceyt en conde nyemant weten.

⁺ Op den Xen hadden wij tijdinghe, dat dom Johan nu in Loven gecoemen was ende hem doer der Staeten leger geslaegen hadde². Dit werde versceydelick wuytgeset. Der waeren die seyden, datter ontrent duysent statensoudaeten geslegen waeren, ende vertelden andere, datter wel nedergeleyt waeren achtduysent ende dat veel alle die capiteyns van den staetencrijchsvolck³ haer begeven hadden in een stadt, Hal genoemt, ende doer dom Johan sijn armey daerinne benarret waeren. Dese faeme meenden veel goede luyden, dat maer wuytstelle was, ende worden oeck menich gevonden diet voer seker ontfingen, maer conden haer hierdoer weynich troosts geven, overmids dat sij saegen, dat hem alle dinck soe seer stelden tot verwoostinge deses lants.

⁺ Op den XIen liep sprake onder die gemeent, dat die van Amsterdam haer satisfactie vast ende seker was, mids dat hem meerder toegegeven werde dan sijselver hadden derren dencken, dat hem soude mogen geboeren. Ende werde dien⁴ van Utrecht toegescreven, dat sij in dese satisfactie veel hadden gedaen, sulx dat sonder haer hiervan niet soude hebben geschiet,

+ Men seyt, dat die Amsterdamsche deputeerde nae den prinsch reysen om confirmatie op haer satisfactie.

+ Lasteringe binnen Amsterdam over die catholike, als die verraet voerhebben.

+ f. 363. r.

+ TAmsterdam comen ballingen in met tijdinge van de satisfactie.

1 Op 8 Febr. 1578 kwam de satisfactie tot stand te 's-Gravenhage (Ter Gouw VII, 279).

+ Fame, dat dom Johan binnen Loven is ende dat hij veel staetensoudaten verslagen heeft.

2 Bedoeld moet zijn de overwinning van Don Juan op de Staatse troepen op 31 Jan. 1578 bij Gembloux (M.A. II, 165).

3 Een gedeelte van het regiment van Frédéric Perrenot had zich in Hal teruggetrokken (M.A. II, 176).

+ Van de Amsterdamsche satisfactie, dat die van Utrecht daerinne veel gedaen hadden.

4 De namen van deze vier Utrechtenaren noemt Ter Gouw VII, 274.

[p. 703]

met fame dat sij dit meest daerom hadden gedreven, omdat sij vreesden, waert dat Amsterdam doer dom Johan most ontset werden, dat sij daerdoer aldereerst int verdriet souden comen doer des conincks swaere heercrachte. Men seyde, datter sekere astagiers oft obsides in getale ses wuyt die treftelickste van Amsterdam souden bij den guesen gaen ende daer bliven ter tijt toe dat die stadt voldaen had die articulen haer angaende ende dat dan van hemluyden souden wech doen gaen werden haer crijchsvolck om den stadt leggende sonder vertoeven. //

Op den XIIen Februarii quamen wederom binnen Amsterdam sommige⁺ studenten, wuyt Loven geweken doer oersaeck van sulck rumoer als sij⁺ vermerckten dat daer op hande was, want in die stadt Schotte soudaeten van den Staeten wegen gecoemen waeren, ende hoorden dat dom Johan met sijn armey nu doende was om sijn werck ter executie te brengen. Dese clercken haer overcoomst beoorsaeckte versceyde malcander contrari⁺ tijdinge onder die gemeente, waerdoer an de één sijde gehoort werde, dat dom Johan geweldelick in wapenen doende was ende groete victorie behaelde. Ende werde an de ander sijde contrarie met veel reden verhaelt, hoe soe wat van dese saecke verhaelt werde niet dan versiertheyden ende logentaelen waeren. Van de satisfactie vondt men menich, die daer seer⁺ nae verlangden, mids wuytsprekende dat die sijn voortganck most hebben overmids dat gebreck van die eetbaere waere ende sonderling want haer nyemant ontset of hulpe doen conde, geheel cleyn rekenende tgunt van dom Johan nu heel breet in die monde van de gemeent was. Ende waeren oeck veel, die op God betrouden ende groetelick hoepe hadden, dat die Heere den stadt noch soude bewaeren om niet te coemen tot soe swaere verdriet als nu menich eerlicke stadt deerlick toe gecoemen was ende dit doer die één middele ofte die andere.

Op den XIIIen hoorde men binnen Amsterdam, dat niet gesocht werde⁺ doer die onrustige dan om pertie onder die gemeente te brengen. Ende deelden hierom die menschen in verscheyde manieren, als noemende die sommige catholiike, die ander dubbelde catholike ende oeck andere driedubbelt ende vierdubbelde catholike, maekende dese al odioes, mids haer naegevende dat sij houders waeren ende tegens twelvaeren van den gemeente gheen pays wilden hebbe. Twelck oeck den goeden menschen wel naegeroepen werde, daer sij over den straete gingen, mids wijsende op dien met handen ende spitelick seggende: ‘Siet, siet, daer gaet oeck een van de dubbelde ca // tholike, die een houder is ende gheen pays hebben wil.’⁺

Op den XIIIIen Februarii werde breet geseyt, dat die gedeputeerde van Amsterdam an den Goosenstaeten met volle pays op desen dage soude thuys sijn ende met hem van den Staeten wegen souden in desen stadt brengen twee commissariën, die de satisfactie souden invoeren. Men sage ende hoorden hierwuyt veel blijscaps onder die gemeent ende en hadde nyemant achterdacht over die swaericheyt, welck wuyt oorsaeck van desen⁺ accordt den stadt noch mocht overcoemen. Als dese faem op die morgen van desen dage verspreyt werde, soe quaemen dese voirs. gedeputeerde nae die noen ontrent tween in Amsterdam, daer veel geloops om gesien werde, overmids dat ygelick begeerlick was om te sien ofte te weten, wat dat sij voer nieuwe maere brechten.

+ f. 363. v.

+ Studenten van Loven comen tot Amsterdam.

+ Malcander contrari tijdinge van dom Johan.

+ Men wil die satisfactie hebben.

+ Binnen Amsterdam werdet op den goeden seer gepertijt.

+ f. 364. r.

+ Die Amsterdamsche deputeerde comen met haer satisfactie thuys.

[p. 704]

⁺ Op den XVen hoorden wij, dat die gedeputeerde voirs. met volle accort thuys waeren gecoemen ende dat nu verwacht werden der goosen commissariën, bij denwelcken bezegeltheyt soude werden gelevert van die wuyt Amsterdam over die condiciën van haer accorde. Men seyde voorts, dat die astagiers eerstdaechs wuyt Amsterdam vertrecken souden ende dat dan het crijchsvolck van den guesen soude vertrecken.

⁺ Werde oeck op desen dage van buyten Amsterdam over die muyer geroepen, dat eenen, Coesvelt¹ genoempt, tot Enckhuysen ende eenen Herman Roomburch² tot Haerlem soudaeten annaemen om met denselfden in Amsterdam te coemen, wesende dieselfde van degeen, die eertijts wuyt den stadt verbannen waeren. Dit dede menich mensch sijn hart wee worden, vrees ontfangende van swaere beroerte, die haer dochte voer die doore te staen.

⁺ Op den XVIen geboorde, dat binnen Amsterdam groete kijvaedse viel tusschen een capellaen van de Nieuwe Kerck ende een oudt burgemeester, Zybrant Buyck, in de sacristie desselfs kercks. Doorsaeck waerom was, dat die capellaen wat hartelick geweest hadde in sijn sermoen om te spreken tegens tgunt nu gedreven werde. Onder andere spraeke Zybrant, dat die capellaen met sulx te spreken verdient hadde om met honden wuyt die stadt gehischet te werden. Ende antwoerde die cappellaen, dat Zybrant overmids tgunt hij attenteerde waerdich was gecapt ende met een mande over die stadtmuyer gewurpen te werden. Die wat bedaert waeren ende dit wel insagen, dese bedroufden haer hierdoer seer, want sij wel conden vermercken, dat dit een toereydinge was van verder groete bedrouftheyt ende verwoestheyt.

Op den XVIIen vondt men binnen Amsterdam veel oproerte doer versceyde⁺ // vreemde wuytstellen. Der waeren die onder den gemeente stroyden,⁺ dat nu in Amsterdam gecoemen waeren wel driehondert angenomen soudaeten bij Harman Roomburch ende dit bedecktelick onder andere wedergecomen, eertijts verloepen burgers. Dese fame beoorsaecktede onder die soudaeten van den stadt groete verwootheyt, sulx dat sij die hoofden seer tsamen tstaeken ende riepen genouch wuyt, als diet nu ter harten ginck, dat het nu met haer gedaen ende dat sij gelevert waeren. ‘Och’, seyden sij, ‘sij sijn al in de stadt diet ons doen sellen’. Men vonde mede menschen, die tegen malcander te messe quaemen overmids geschille van malcander contrarie opinie in te verleggen ende oeck te approberen tgunt dese gedreven ofte gemaeckte satisfactie anginge.

⁺ Op den XVIIen Februarii liep sprake onder die gemeent, daerdoer vernieuwet werde die victorie van dom Johan over die Staeten, met vertellen dat doer sijn invasie int lant geheel Brabant ygelick groete vrees overviel, sulcks dat binnen Antwerpen die gemeente alle die geestelickheyt ende binnen Bruysel alle den edeldom wuyt dier oersaeck wilden om hals brengen.

+ Die goosecommissariën werden tAmsterdam verwacht.

+ Oproerige tijdinge binnen Amsterdam.

1 Arent Janz Coesvelt behoorde in 1564 tot de doleanten, in 1567 luitenant van een vendel, week uit, keerde terug in 1578, koopman in de Warmoesstraat, kapitein van een vendel schutters, st. na 1585 (Ter Gouw VI en VII en Elias I, 25).

2 Harman Rodenburgh, behoorde in 1564 tot de doleanten, in 1566 opperkapitein, week uit naar Hamburg, keerde terug in 1578, werd eerste kapitein, speelde een leidende rol bij de alteratie, lid van de vroedschap, drapenierder en verver, st. 1605 (Ter Gouw VI en VII en Elias I, 33).

+ Beginsele van oneensheyt tegen die geestelickheyt.

+ f. 364. v.

+ Beroerte binnen Amsterdam.

+ Fame van dom Johan beoorsaeckt binnen Bruysel ende Antwerpen groete bitterheyt.

[p. 705]

Op den XIXen quame binnen Amsterdam missive, inhoudende dat dom Johan Machlen, Bruysel ende Antwerpen belegert hadde.

Op den XXen reysden die obsides ofte astagiers¹ van Amsterdam nae⁺ den Hage om daer in ghijselinghe te wesen soe lange ende te wijlen die contracten des satisfactie binnen Amsterdam in allen volcomen souden sijn. Ende was nu dese saeck soe verde gecoomen, dat die lovelicke ende vrome stadt van Amsterdam nae soe lange vertoeven, soe groete getrouheyt tot den coninck ende soe veel verdriets ende vromicheyt oeck goos geworden is.⁺ Men hoorde ende sage menschen, oeck religiosen, die wonderlicken haer verblijt toonden met opelick wuytspreken: ‘Och, weest hartelick verhoeget⁺ met mij, want wij nu wel vaeren sellen. Men sal nu seer veel van alreley eedtbaere waere incrigen, sulx van als genouch tegenwoordich voor den boom leyt’. Dus spraken veel menschen, die oeck niet anders en wisten, overmids want haer sulx diens gemaeckt werde. Maer worden oeck menich gevonden, die hierdoer haer seer bedrouft vonden, screyende ende weenende dat sij saegen dat den quaetdaeders nu die vrees ofgenomen werde om alle⁺ quaet te bedriven. Jae, stelden haer menich toe om oeck haer goet ende vrienden te verlaeten ende haer in vreemde landen te begeven.

Op den XXIen quame binnen Amsterdam missive, an den prior van Blocken gescreven doer desselfs priors sijn twee conventuaelen tsaemen priesters, tot noch toe zeder het beghin van dese beroerte gevlucht ende ghescholen in een convent buyten Bruysel, maer nu tot Utrecht gecomen. Die brief hiel inne, dat sij van als berooft ende geheel bloot gemaeckt waeren ende hierom begeerden dat men haer wilden seynden hemden ende mantels om // die coude van haer daerdoer te verweeren ende eerlick⁺ tot Amsterdam te mogen coemen. Tslot van den brief was: ‘Biddet voer ons elendige ende desolaete menschen’. Dus elendich was desen tijt ende en conde nyemant vermercken, waertoe het eynde van dese confuys wilde loepen.

Op den XXIIen Februarii is in den Heere gerust ende deser werlt overleden⁺ deerlicke ende goodsvruchtige suster Catharijn Gerritsdr.², nonne ten convente der Regularissen ter Lely binnen Amsterdam. Die Heere sij haer ziele genaedich. Amen.

Veel dingen, die vervaernisse ende swaere vreese inbrochten, werde onder⁺ die gemeent verspreyt, te weten hoe in Amsterdam doer dese satisfactie niet anders gewacht werde dan groete disorde, beroerte, geperstheyt met benautheyt. Ende dat nu te verwachten stonde die overval ende ongenaede van des conincks broeder, wesende nu seer geweldelick in wapenen om hem te wreken over die injurie hem angedaen, soe hij dien name.

Op den XXIIIen verhoorden wij, dat veel van die wuytgeweken ende oeck⁺ van die ballingen wederom binnen Amsterdam quaemen, sulx dat besceydelick ghemerckt werde dat die menschen daer vermeerden. Men sage die incoemers versceydelick gemoet te sijn, sommige bedrouft ende sommige⁺

1 Dit waren de burgemeester Jacob Gerritsz Mattheus en de vroedschapsleden Jan Rijser Jansz, Mr. Jan Duivens, Jan Dirksz Marcus, Simon Dirksz van Ouderkerk en Jacob Floris Maartenszoonszoon van Alkemade (Ter Gouw VII, 289).

+ Die astagiers van Amsterdam reysen nae den Haege.

+ AMSTERDAM WERDET GOOS.

+ Versceyde affectiën nae die menschen sijn.

+ Die goede scicken haer om wuyt Amsterdam te vertrecken.
Twee reguliers van Blocken sijn deerlicken berooft.

+ f. 365. r.

+ S. Catharijn Gerritsdr. stervet ter Lely.

2 Van Eeghen 267.

+ Bedroufde spraeke ende tijdinge tAmsterdam.

+ Veel wuytgeweken ende ballingen coemen in Amsterdam.

+ Men beginnet tAmsterdam vrijlick al te doen, wat men wil.

[p. 706]

verbittert. Ende werde nu al vernoemen, dat die vrijheyt om onder gheen ordinancie des heylich kercks verbonden te sijn haer possessie began te nemen, want nyemant enige tegenseggen gemoetende, oeck watter sulx angaende geattenteert werde. Jae, quaemen op desen dage twee sacken vol versche vogelen in den stadt ende werden dieselfde gevennet¹ niettegenstaende dat het in de vasten waer, sonder dat daerom yet verboort werde.

⁺ Op den XXIIIIen werde ons vertelt, dat binnen tsHertogenbosch wederom oproor verrese doer accusatie over die geestelickheyt, die gelastert werde als tot dom Johan gescreven te hebben om volck van sijnen wegen in haer stadt te seynden. Ons docht dese accusatie maer wuytstel te wesen, alleen daertoe versiert om oersaeck te hebben den religie oeck te verwerpen, gelijck om sulx te doen tot noch toe bij den goosen gepractiseert is geweest, met valschheyt den religiosen ende catholiken odioes ende behaetich te maeken. Hoepten oeck, dat het geheel logentael waer, gelijck op desen tijt meestal niet dan versiertheyt wuytgesproken werde.

⁺ Vergaderden oeck op de // sen dage seer veel volcks voer die poorten van⁺ Amsterdam, meestal verloepe burgers, die nu tot haere wille qualick in de stadt conden geraeken, overmids dat van den goosen werde verhindert dat daerinne gheen hart coeren conde gebrocht werden. Der was groete elende te sien overmids sware coude, die daer geleden werde, want daer gheen huysen ontrent en stonden, daer sij haer in mochten verbergen tegens sulcke regen ende snee als hier viel. Veel reysder wederom wech, maer ontsaegen haer menich haer vracht om niet te geven ende soe groete moyte van reysen tevergeefs gedaen te hebben, die oeck hierom vertoufden voer die poorte met hoepe, dat sij noch wel incoemen souden. Maer werde generaelick sonderling verwondert, hoe het mocht sijn dat die menschen met groete menichte haer dus nae desen stadt bekeerden, daervan allet lant doer gestroyt was, dat wonderlicke armoede in geleden werde ende dat daer nu oeck al menschen in gegheten waeren.

⁺ Op den XXVen Februarii overviel veel priesters, religiosen ende goede catholiike swaere vreese ende sorge, sulx dat sij niet conden bedencken waer sij haer met vriheyt tegens tgunt haer voerstonde, dat nu wilde verrijsen, souden mogen verbergen. Want in allen soe wat sij voernaemen bemerckten sij, dat sij alle bangicheyt voer haer sagen, vindende haerselven sonder stoensel te hebben op yemant ende bevreest om van ygelick overvallen ende verongelijckt te werden in beroevinge ende moorderie, sulx dese tijt staende an menich was bedreven.

⁺ Op desen dage werde wederom doer den goosen verhindert, dat sulcke toevaert van freut, visch ende andere desergelijck als nu een deel tijts in hadde mogen coemen binnen Amsterdam niet meer mocht gebrocht werden, hetwelck menich groete bedrouftheyt inbrocht, hierwuyt presagiërende dat niet sonder sorge en waere van verder geperstheyt den stadt te overcoemen.

⁺ Op den XXVIen quamen binnen Amsterdam die commisariën² van de Hollantsche Staeten om daer te effectueren ende te werck te stellen alsulcke satisfactie als nu dese voerlede daegen tusschen haer gemaeckt was. Tot

1 Ter verduidelijking leze men ‘gevent’.

+ Fame van nieuwe beroorte binnen tsHertogenbosch.

+ f. 365. v.

+ Veel wuytgeweken menschen vergaderen voer Amsterdam ende conne qualick incomen.

+ Den goede catholiken binnen Amsterdam overvalt groote vrees.

+ TAmsterdam en mach wederom gheen provande incomen.

+ Die commissariën van den guesen coemen tAmsterdam.

2 Dit waren Jhr. Joan van Matenesse en Riviere, Mr. Adriaen van der Mijle en Dr. François Maelson (Ter Gouw VII, 289).

[p. 707]

deser incoomst werde gesien groete toeloop ende vroochde van de gemeent. Jae, werde als tot triumphe oeck wuyt sommige huysen geschoten ende wisten veel niet anders dan van groete welvaeren ende profijt, dien sij hemselven doer ancoemst van desen beloofden, sonder te bedencken wat swaericheyt haer hierwuyt naemaels mocht oprijsen. Maer menich goet // indaerich⁺ mensch saege dit inne ende bemerckten hier opelick, dat God most vertoerent sijn, doerdien want hij toeliet sulx als hier gesien werde te geschieden. Waeren hierom bedrouft ende baden God, dat hij toch desen swaeren saeke wilde ten besten keeren, soe sij sijn mogentheyt beleden wonderlick te wesen.

Op den XXVII Februarii quame binnen Amsterdam stercke sprake,⁺ dat nu in Tessel veel Spaense vrijbeuters gecomen waeren om daer te verhinderen alle toevaert tot dese revolteerde landen ende dat dom Johan hem in Brabant met sijn crijchsvolc seer opgaeve. Dit werde van menich versaeckt, maer waeren oeck wuyt dengenen, die dese pertie seer toegedaen sijn, veel die opelick affirmeerden, hoe sij seer wel wisten, dat dom Johan geweldelick in de weer was ende oeck al treftelicke victoriën gehadt hadde.

Op den XXVIIIen began wederom wat provande binnen Amsterdam te⁺ coemen, maer ten was noch niet alsoe wel ghelijck ment gaern gesien had, want hoewel die convoyen nu op desen dage van stadt geweken waeren, soe en trocken die nochtans niet al wech, maer bleven noch onderweech ende keerden daer, dat alsulcke scheep met coern als op Amsterdam wilden daer niet coemen en mochten.

+ f. 366. r.

+ Fame van Spaensche vrijbeuters in Tessel ende van dom Johan.

+ TAmsterdam coemet wederom provande in, maer niet soewel als ment gaern hadde.