Dagboek van broeder Wouter Jacobsz (Gualtherus Jacobi Masius) prior van Stein. Amsterdam 1572-1578 en Montfoort 1578-1579. Deel 2

[p. 654]

[April]

⁺ Op den eersten April sach men binnen Amsterdam veel marcktvolcks⁺ met scepen ende schuyten wuyt Suydthollant, Woorden, Oudewaeter, der Goude, ende Rotterdam. Ende worden wuyt dien bevonden geweest te hebben vrijbeuters ende andere quaedaeders. Maer en dede noch bewese desen nyemant anders dan minne ende vrienschap.

⁺ Op den IIen quaeme continueel fame, dat binnen Haerlem die guesenpredicatiën bij ordinancie van den Staeten was gesurseert ende voer een deel tijts verhoeden.

Op desen daege werde oeck geseyt, dat die prinsch missive hadde gesonden an sulck oerlochschip, als van sijnen wegen lange tijt voer Amsterdam nu hadde gelegen tot benautheyt van de stadt om te verhinderen, dat gheene schepen met eetbaere waere daerinne mochten coemen. Ygelick persuadeerde den andere, dat het scriven inhiel, dat het schip wech most ende ygelick voertan vrijheyt soude hebben om onbecommert te reysen daert hem geliefde.

Op den IIIen hadden wij sprake, dat die capiteyn van het oerlochschip, daer rechtvoerens of geroert staet, des prinschen missive an hem gesonden voer goet kende, maer seyde dat hij vandaen niet mocht scheyden sonder speciale beveel van dengheen, die hem daer gesonden hadden. Ende sprake hierbij wel forselick, laech hij hem daer in de weech, dat die⁺ van Amsterdam haer sterck maken souden om hem vandaen met gewelt te verdriven. Twelck oeck meenich binnen den stadt seer wee dede, maer werde daerom hiertegen niet altijts gedaen met goede voerdachticheyt om den guesen gheen oersaeck te geven van verder verkeertheyt. //

⁺ Op den IIIIen Aprilis quaemen die burgemeesters ofte gedeputeerde van⁺ Amsterdam, die tot den prinsch geweest hadden, wederom thuys ende en brochten noch gheen volcomen bescheyt, maer mosten onlanx wederom tot den prinsch reysen.

⁺ Op desen dage quame bij ons tot Amsterdam ons medebroeder heer Adriaen Adriaensz van der Goude, ons medeconventuael, ende vertelde ons veel deerlickheyts den religiosen staende dese tijt bij hemluyden overcoemen. Hij seyde, dat niettegenstaende die groete verwerritheyt van veel verkeerde, die forschelick riepen dat sij den religie daer het hemde over den rock gebruyckt werde niet lijden en wilden, sij deden daerom wat sij mochten, nochtans bij meenich groete hope was, dat nu alle dinck wel tot geschicktheyt soude gedreven werden.

⁺ Op den Ven liep veel die één contrarie dander spraeke onder die gemeente van tgunt tusschen den prinsch ende die burgemeesters van Amsterdam nu gehandelt was. Die sommige seyden, dat die prinsch naerstelick dreef om staetensoudaeten met een goosenkerck in Amsterdam te hebben. Ende waeren die contrari sustineerden, opelick wuytsprekende dat die burgemeesters versekert waeren van ongemoyt te bliven, soe over die kerck als over die soudaeten, maer was wat anders waerom sij tsamen noch niet volcomelick vereenicht waeren.

⁺ Op den VIen hadde ick communicatie met sommige religiose priesteren consulterende wat van ons convents personen oerber gedaen waer om voer dien alimentacie bij den prinsch, doer wiens wegen onse goederen angeslaegen waeren, te verwerven, ende vonde hier oeck groete verwerritheyt.

+ APRILLE.

+ Die vrijbeuters sijn geweest comen tAmsterdam ende werden vriendlick ontfangen.

+ Fame, dat den guesen haer preken tot Haerlem verboden is.
Die prinsche scrivet an het orlochschip voer Amsterdam.

+ Groete paciëntie van den Amsterdammers tegen der goosen forschheyt.

+ f. 335. r.

+ Die gedeputeerde van Amsterdam comen thuys.

+ Heer Adriaen, die soos van Poel, coemt tot Amsterdam.

+ Verscheyde malcander contrarie tijdinge vant getracteerde tusschen den prinsch ende die van Amsterdam.

+ Communicatie van religiosen met malcander op die Paeschavont ghehad.

[p. 655]

Der werde terstont geaelwaelt op het lange houden van ons medebroeder Gerrit Jansz tot sint Agnieten. Men seyde, der werde niet getwivelt der soude eerst bij mij gesolliciteert werden voer betaling van costen bij hem verteert. Maer en wilden niet, dat hetselfde soude geschiën, overmids dat ygelick eerst most sijn nootruft hebben, in welcks insien wel redelick waer, dat die costbetaelinge gesurseert werde. Ende werde hier^a bij gevoecht, dat sij wilden dat déén niet meer en geschiede als die ander: conden sijt niet met recht verhinderen, sij soudent keeren met opstekers malcander int lijf te steken. //

Op den VIIen Aprilis werde bij ons vertrocken, hoe nu onlanx geleden⁺ ter Goude wederom rumoer gheweest hadde van den verkeerde, die subitelick⁺ met sommige in den kerck coemende groete gereeschap maeckteden om den back van het hooge outaer¹, twelck tot noch toe gestaen hadde, wech te doen. Ende hadden die doeren daervan al wech gedaen, maer en mochten tselfde niet volcomelick nae haer wille te werck brengen, want die burgemeesters hem tselfde met dreygementen van peynen strengelic verboden doer haer bode eerst ende naemaels doer den schoudt². Soe was dan dit werck al met reepen soe als ment oftillen soude gegort, ende verliepen dieselfde verkeerde met seer booslick te spreken, laetende dat sulx alst was ende daerbij oeck haer gereeschap.

Op den VIIIen hoorden wij binnen Amsterdam veel ongescicktheyts,⁺ welck bedreven werde bij den ingecomen guesen. Dese toonden haer openbaerlick het hoochwaerdich heylich sacrament vijant te sijn, haer spot houdende met den priester, die tselfde <alsoe alst Paeschen was> tot den siecken omdrouch. Sij schickten haer te staen int midden der straeten om den priester in de weech te sijn. Ende als sij gestraft werden, dat sij soe onbeweechlick bleven ende het heylich sacrament gheen waerdicheyt en beweesen, soe spraeken sij stoutelick wuyt, dat sij daer gheen godheyt en bekenden nochte haer kniën wilde buygen. Der werden een van desen bij den schoudt van der stadt voer sijn kinnebacken geslaegen ende noch een ander gevangen wechgeset, maer en schiede denselven hiervoer gheen verder leedt, want die gevangen binnen drie daegen wederom loschgelaeten werde³.

Op desen dage geschiede oeck, dat in den avont een ingecoemen goos⁺ stoutelick sonder geroepen te sijn hem vermate te treden in een huys, daer twee religiosen, déén een nonne van Rijswijck ende dander een suster van sint Agnieten ter Goude, tsamen haer avontmael deden, ende schickte hem soe an haer tafel eetende van haer spijs al hadde hij van haer genoot geweest. Ende sprack daer tot groete hartseer van die maechden seer ondorpelick⁴ oeck groete blasphemie op het hoochwaerdich sacrament, sulx dat dese religiosen haer hier niet langer dorsten behouden, maer stonden op ende laetende haer caemer soe liepen sij ten huys wuyt, wech blivende soe lange die raubaut vandaen gescheyden was.

a Er staat ‘hij’.

+ f. 335. v.

+ Ter Goude is wederom nieu rumoer an het hoege outer in de parochie.

1 Op 31 Maart 1577 gaf de vroedschap kerkmeesters autoriteit met het altaar te doen, wat zij wilden (vr. boek fol. 195).

2 Schout was toen Gerrit Gerritse (Walvis I, 81).

+ Groete verkeertheyt binnen Amsterdam teghen het heylich sacrament, bij den priester over die straet gedragen.

3 In het confessieboek is hieromtrent niets te vinden.

+ Hoe die gues binnen Amsterdam stoutelick ten huyse, daer verloepe religiosen tsamen sitten ende eten, intreedt ende ongeroepen an haer tafele gaet sitten eeten.

4 Bedoeld moet zijn dorpelick = op onheuse wijze.

[p. 656]

⁺ Op den IXen reese weder // om bij sommige groote vrees van nieuwe⁺ toereydinge tot verder oerloch doer faeme, daermede nu geseyt werde, hoe tot dese tijt beroepen was dachvaert van den Generael-Staeten deser provinciën te Breda, daer oeck bij soude wesen die prinsche selver in sijn⁺ persoon met sijnen raet, welck beroepen werde wuyt oersaeck, dat dom Johan hem beclaechde van des dat hij den Spaengers wuyt die casteelen genoomen ende voort te lande wuytgesonden hadde ende dat die prinsch an sijn sijde¹ alleen desgelijcks niet en dede, maer noch altijts hem socht starcker te maeken, sijn soudaeten houdende ende sijn guvernement wijder spreyende.

⁺ Op den Xen Aprilis werde tot Amsterdam in haer kercke bij den predicanten die gemeente gewaerschuwet, dat die pastoor noch capellaen voertan niet meer tsavonts nae achten wuytgaen souden om den siecken met eenige sacramenten te berechten, ten waere yemant haestelick die wuyterste noot overquaeme, in welcke gevallen die geholpen wilden wesen geordineert werde, dat sij an die wacht opt stadhuys ghingen ende daer versochten soudaeten om met haer te gaen tot versekeringe van het hoochwaerdich sacrament ende den pastoor oft andere, die tselfde soude draegen. Ende geschiede dit doer der wethouders trouwe voersichticheyt, beducht voer der ingecoemen guesen verkeertheyt, welck sij nu dachlix hoe langer hoe meerder wuytghaeven.

⁺ Op den XIen hadden wij seker tijdinge, dat nu in de heylich weeck voerleden een vrou wuyt Amsterdam met seker genayde waer gereyst was om tselfde tAlckmer te vercoepen ende als dese vrou haer merckt gedaen hadde ende wederom gereeschap maecteden thuys te reysen, soe is sij daer gehouden, alleen om saecke want sij van Amsterdam was. Waerwuyt wel vermerckt werde, hoe sobere moet dat den menschen gegeven werde op die perfectie van dese ofgeroepe pacificatie. Der werde seer gesucht, maer tmost geleden sijn.

⁺ Op dese tijt began wederom voer nieuwe tijdinge gespreyt te werden, dat die dachvaert der Gemeen Staeten van dese Nederlanden nu gehouden was, welcke dachvaert in de pacificatie gementioneert was dat soude wuytdrucken wat van de prinsch sijn guvernament ende die exercitie in de religie bij den guesen in Hollant ende Zeelant soude gedaen werden. //⁺ Dese faam liep smorgens ende werden op die avont van dese selfde dach wederom contrari geseyt, dat dese dachvaert op den XXen deser maent noch eerst gehouden soude werden.

⁺ Op den XIIen Aprilis quaeme een wuyt ons medebroeders van Utrecht ende bootschapte die, dat die van Utrecht doer den Staeten belast was haer niet te onderwinden om den prinsch verder moelick te sijn tot guvernament over haer te nemen.

⁺ Tot dese tijde werde oeck geseyt, dat tot Loven bij sekere attentate gedaen was om dom Johan te doerschieten². Men seyde, dat die schoot

+ f. 336. r.

+ Nieuwe vreese van oerloch.

+ Dom Johan sendt sijn soudaeten wech ende die prinsch houdt se.

1 Ter verduidelijking leze men hierachter ‘niet’.

+ Het heylich sacrament wert niet meer bij nacht tAmsterdam tot den sieken gebrocht dan met convoy van soudaeten.

+ Die van Alckmer doen noch al vijantlick tegen Amsterdam.

+ Fame van der Gemeen Staeten-Generael dachvaert.

+ f. 336. v.

+ Tijdinge van Utrecht.

+ Op dom Johan werdet geschoten.

2 Op 24 Maart 1577 beklaagde Don Juan zich bij de Staten te Brussel over een complot tegen hem, waarop de beschuldigden, de ambassadeurs van Anjou, werden gevangen genomen (M.A. I, 270/271).

[p. 657]

al gegaen was, maer en^a hadde hem niet geraeckt. Ende waeren wuyt dese sommige al met die justicie geëxecuteert, hoewel die den schote hadde gedaen ontcomen was.

Op den XIII reysden die gedeputeerde¹ van Amsterdam wederom nae⁺ den prinsch om met hem te spreken van sulx, waervan sij voerens nu tweemael bij hem geweest hadden.

Op den XIIIIen hadden wij wederom veel quade tijdings. Men seyde, dat die prinsch met sijn Staeten in arre ende quaede moede gescheyden waeren ende dat heel Vranckrijck wederom in rumoor was, doerdien dat Casimirus dat met etlick duysent soudaeten daer met branden tumultueerden.

Op den XVen spraeken wij sommige, die wuyt Enckhuysen quaemen,⁺ ende seyden ons die, dat tot dier plaetse die wildicheyt noch altijts meerder verhief. Ende dat men van die gemeent niet anders en hoorden dan dat sij die heylige verwurpen religie gheensins toestaen en wilden.

Op den XVIen trouden malcander Adriaen Leonaerdtsz van Geervliet ende mijn nichte Apollonia Claesdochter van Vlaerding binnen Amsterdam.⁺

Op den XVII quame binnen Amsterdam een bode wuyt Dordrecht, die tijdinge brocht van den burgemeesters tot den prinsch getrocken, maer conde nyemant seker bescheyt weten, wat datter gebootschapt werde. Die goede troostede malcander met fame, dat sij gehoort hadden, hoe alle dinck in der burgemeesters versouck seer wel ghinck ende dat niet te twivelen en stonden, ten soude wel volmaeckte pays werden. Ende verspreyden die guesen contra // rie, seggende dat sij wel wisten, dat die⁺ prinsch dien van Amsterdam meest al haer versouck ontseyt hadde ende seer dreef om haer soudaeten haer te ontslaen ende consent te gheven, dat die calvinisten bij haer oeck een kerck mochten hebben.

Op den XVIIIen Aprilis werde bij ons geseyt, dat op den XVIen deser⁺ maent binnen Utrecht wederom een swaere beroerte geweest hadde doer die soudaeten, die daerin laegen ende gelt wilden hebben. Daer was veel verdriets te sien, met vreese van oploep onder die gemeente. Die poorten werden die geheelen daege toegehouden ende deden die soudaeten den burgerie veel verdriets. Ende rumoorden desgelijcks die soudaeten, die buyten den stadt laegen, met roverie van beesten ende van al soe wat sij vercrigen mochten. Men sorchden seer voer plonderie van den stadt.

Op den XIXen sach men den menschen binnen Amsterdam wederom⁺ seer wemoedich doer verscheyde bedroufde rumoeren, die men hoerde. Der werde geseyt, dat die prinsche Amsterdam haer satisfactie <soe men dat noomde> ontseyde ende dat hierdoer die wegen nae Amsterdam wederom seer onveylich werden doer sommige, die den schuyten in de reys sijnde tot Amsterdam met dreygementen verboden om niet meer met eenige waere tot Amsterdam te reysen.

a Er staat ‘een’.

1 Dit waren burgemeester Jacob Cantert en Sybrant Buyck, ditmaal vergezeld door Mr. Reinier Kornelisz, advocaat voor het Hof van Holland te Utrecht (Ter Gouw VII, 191).

+ Die gedeputeerde van Amsterdam reysen wederom nae den prinsche. Quade tijdingen van die prinsch ende sijn Staeten.
Het rumoert wederom in Vranckrijck.

+ Die van Enckhuysen verwilderen altijts meerder ende willen catholike religie gheensins ontfanghen.

+ Apollonia Claes, mijn nicht, troudt Adriaen Leonairdtsz.

+ f. 337. r.

+ Oproer binnen Utrecht.

+ Wederom bedroufde oproerige tijdinge.

[p. 658]

⁺ Men vertelde oeck, dat tot Dordrecht gedruckte bouckskens¹ openbaerlick overal omgedraegen werden te coop, inhoudende dat die prinsch noyt geconsenteert hadde in de pacificatie tot Gendt gemaeckt ende was evenwel dieselfde pacificatie in alle steden hem toegedaen wuyt sijnen naeme gepubliceert.

⁺ Op den XXen hadden wij veel spraecks, dat op dese nacht verleden Serdam ende Ascendelft verbrant waeren, maer conde noch nyemant weeten, waerwuyt dese brant gecoemen was.

⁺ Op dese tijt was bij ons tot Amsterdam gecoemen heer Augustijn, religioes van Gravezande. Dese brocht ons voer tijdinge behalven ander bedrouftheyden, die veel waeren, dat tegenwoerdelic ofgebroken werde die kerck van tconvent tot Leyderdorp ende nu te niet gemaeckt was alsulcke plantagie van eyckeboemen als tconvent daer om hem leggende hadde, welcke plantagie ende ofbrekinge van prinschen wegen vercocht waeren², tot groot verwonderinge van veel die dit saegen te geschiën boven de pacificatie. //

⁺ Op den XXIen April verhoorden wij noch van groote sorghe om verder⁺ verkeertheyt te moeten draegen. Men seyde, dat die prinsche hem seer strack hiel tegen den Staeten ende hoewel hij hem sulx toonde, soe werde hem evenwel voldaen tgunt hem in de pacificatie toegeleyt werde ende quamen oeck hoe langer hoe meerder ballingen binnen Amsterdam.

⁺ Op den XXIIen quaeme één wuyt Alckmer binnen Amsterdam, wesende hier eens poorters huysvrou. Dese vertrock, dat die van Alckmer haer verweten hadden van de achterdeele, welck die gedeputeerde wuyt Amsterdam tot den prinsch haer stadt deden, mids dat sij haer difficel maeckten om den prinsch met sijnen Staeten te accorderen sulcke punten al hij haer voerhiel, beroerende haer satisfactie. Sij seyden hierbij: ‘Slaet U burgemeesters tot Amsterdam doot, doorsteeckt die ende maeckt se u quijt, want seker ist, dat sij u verleyden, verraen, bedriegen ende tot het wuyterste quaet sellen brengen ende dit al onder bedecksel van trouwicheyt tot u allen, mids seer veel suete dingen beloevende’. Ende quame dese bitterheyt den guesen dus over doer oersaeck want die burgemeesters van Amsterdam haer stijf hielden om haer religie ende privilegie te behouden, mids tot desen eynden in contrarie versouck doer den prinsch bij desen prinsch protestacie te doen ende daervan acte te versoucken over sulck ongelijck als haer bij sijnen excellentie gedaen werde in haer te willen driven tot saeken genouch contrari die pacificatie, die religie ende die oprechte obediëntie onder den coninck angaende.

⁺ Op den XXIIIen quame een³ van den gedeputeerden wuyt Amsterdam wederom thuys, mids dat sijn mackers bij den prinsch bleven. Men conde niet verhoeren, wat dat die goede heere voer tijdinge brocht ende vonde

+ Noch vreemde wuytstellen.

1 Bedoeld is een pamflet niet over de pacificatie van Gent, maar over het Eeuwig Edict (Knuttel 297). In Amsterdam en trouwens ook elders werd deze laatste ook als pacificatie aangeduid (Ter Gouw VII, 187).

+ Zerdam ende Ascendelft branden.

+ Heer Augustijn van Gravezande comet tot Amsterdam.

2 Op 25 Oct. 1574 verkochten de Staten van Holland aan Jhr. Arend van Dorp landerijen in Leiderdorp, afkomstig van geestelijke instellingen, als betaling voor door hem voorgeschoten geld. In Februari 1577 werd precies geregeld, welke landerijen dit zouden zijn. Ook het Regulierenconvent viel hieronder (H.B. 1882, 212 en 216).

+ f. 337. v.

+ Die prinsche houdet hem strade tegens den Staeten.

+ Die van Alcmer hisschen den burgers van Amsterdam tegen haeren burgemeesters.

+ Een van de Amsterdamsche ghedeputeerde comet thuys.

3 Dit was Sybrant Buyck (Ter Gouw VII, 192).

[p. 659]

die burgerie haer daerom seer bedrouft, bevreest wesende dat die pays gheen voertganck hebben en soude.

Op den XXIIIIen sprack men wuyt wat bescheyt dat op dach tevoeren⁺ die gedeputeerde an den prinsch thuys gebrocht hadde tot Amsterdam, te weeten, dat die prinsch wilde hebben, dat die van Amsterdam haer soudaeten ofdanckteden ende bij haer oprechteden haer ou // de scutterie¹, welcke scutters geordineert souden werden doer twalif treftelicke personagiën bij den wethouders daertoe gecoeren.

Op den XXVen Aprilis liepe veel bedroufde ende oproerige tijdinge binnen Amsterdam. Der waeren wuyt den gosencapiteynen, wesende verloepen ende verbannen burgers van Amsterdam, in dese stadt gecoemen, die berommelick wuytspraken tot den gemeente dat Amsterdam gheen⁺ pays hebben soude voer ende eer daer toegelaeten werde die opheve van de scutterie ende een kerck voer den calvinisten. Andere vertelden, dat die prinsch Amsterdam ontbode, dat sij haer haesten souden om met haer gedeputeerde cort antwoert op sijn propositie an haer gedaen hem te senden ende dat sij <bij weygeren van tgunt hij an hem versocht> toelieten alsulcke vrienden <meenende guesen>, als hij in dese stadt hadde, te vertrecken met alle haer goederen, of dat hij geoersaeckt soude sijn den⁺ burgemeester van Amsterdam met sijn compaen tot Dordrecht noch sijnde in apprehende te stellen. Ende quame hier spraeke bij, dat die wethouders haer vroom hielen, mids groete accort malcander animerende ende concluderende⁺ om gheensins in eenige ongeschicktheyt den prinsch ter liefde te willen consenteren, maer tselfde tegenstaen wuyt alle haer vermoeghen met goet ende bloet. Dese tijdingen brochten veel murmuratie onder die gemeente, die veelal riepen, dat die heeren des prinschen versouck behoerden liever te consentieren dan sij met tegenstaen haer tot die wuyterste ellendicheyt souden driven, sonder dat dese eenige anschou naemen op soe lastige swaericheyden als den stadt hiervan mocht volgen an lijf ende ziel, twelck die magistraet clouckelick poochde te verhoeden.

Op den XXVIen maecktede die gemeente malcander noch al wedemoedich doerdien dat sij saegen den guesen tegen haer soe seer bitter te werden ende dit hoe langer hoe bitterder. Men liet wel toe, dat die menschen tot Amsterdam passeerden, maer en most hier nyemant eenige waer inbrengen. Want daertegens om tselfde te verhinderen die guesen een oerlochschip voer den boom an de Nieuwe Brugge hielden gestadelick leggen, twelck oeck die van Amsterdam met paciëntie verdrougen, meenende ende sorch hebbende dat sij mids hem te wreken over soe groete geweldicheyt haer noch meerder ongemacks veroersaeken souden. //

Op den XXVIIen Aprilis quame bij ons sprake, dat dom Johan <verhoert⁺ hebbende, hoe die prinsch dien van Amsterdam seer molest was⁺ ende gheen satisfactie wilde gheven dan op conditiën, dat hij wilde dat sij haer overgaven tot een goosekerck te ontfangen ende haer scutterie wederom op te rechten, soewel wuyt den ingecomen goosen als den goeden burgers> an den Staten gescreven hadde, dat sij den prinsch schickten te persuaderen om die van Amsterdam met sulck onredelickheyt niet verder

+ Punte, welck die prinsch wil, dat die van Amsterdam hem accorderen.
f. 338. r.

1 De schutterijen te Amsterdam waren wegens weigering tot aflegging van de nieuwe eed, die de landvoogdes eiste, in Februari 1567 ontbonden (Ter Gouw VI, 145 etc.).

+ Oproerige tijdinge.

+ Dreigemente tegens die van Amsterdam.

+ Die van Amsterdam houden haer vroom om geen ongescicktheyt toe te laeten.

+ f. 338. v.

+ Dom Johan scrivet an den Staeten voer die van Amsterdam.

[p. 660]

te quellen, maer mindelick met haer overquame nae behoerlickheyt, of dat hij hem soude geoersaeckt vinden te toenen dat het hem leedt was.

⁺ Op den XXVIIIen ontfing ick een missiif wuyt Rotterdam, inhoudende dat dom Johan op desen dach binnen Bruysel souden ingeleyt werden als guvernoor van dese landen¹.

⁺ Liep noch op desen dach tidinge, dat die van Utrecht haer soudaten wuyt haer stadt verdreven hadden ende onder haer seer rumoorden, mids dat oeck haer poorten nu wel vijf daegen toegestaen hadden².

Men hoorde mede veel rumoors op desen daege binnen Amsterdam mids fame, dat van prinschen wegen nu sekere trompetten souden coemen voer dese stadt om denselfden op te eysghen tot den prinschen obediëntie ende den inwoenders te waerschuwen, wilden sij sijn gramschap ontcoemen, dat sij haer met haer goederen vandaen versaegen, want hij voerhadde den stadt tot die uuterste ellendicheyt te driven.

⁺ Op den XXIXen hoorde men, dat binnen Amsterdam veel volcks raesde om den stadt te verlaeten ende tot ander plaetse te vertrecken wuyt vreese van soe groete swaericheyt als dese stadt mede doer des prinschen anhangers gedreycht werde.

⁺ Ontrent dese tijt is geschiet, dat een ingecomen goosencapiteyn tAmsterdam bij die straet gaende op sijn sijde hadde hangende een rappier ende quaeme dien an des stads capiteyn, Smoor³ genaemt, mids anspreken dat hem bij den burgemeesters belast was sijn geweer vant lijf te nemen ende bonde hij Smoor des goesencapiteyns sijn rappier vant lijf.

⁺ Op den XXXen sach men buyten Amsterdam groeten brant ende scheen die te wesen ontrent Utrecht. Der waeren veel die suspicie hadden, dat die brant gesticht was bij die soudaeten, nu wuyt Utrecht verdreven, ende⁺ noch andere // vaendels, die daer meer gelegen hadden ende haer daer noch behielden, sterckende haer suspitie met verhoeren, dat dese soudaeten gestadelick an den stadt versochten betaelinck ofte leeninge, waertoe sij niet en wisten te geraeken.

+ Dom Johan ontfanget tot Brusel het guvernoorschap.

1 Don Juan deed op 1 Mei 1577 zijn intocht in Brussel en werd op 4 Mei erkend als gouverneur door de Staten (M.A. I, 288 en 290).

+ Tot Utrecht werden die soudaeten wuyt den stadt verdreven.
Oproerige tijding teghen Amsterdam.

2 Op 27 April 1577 begonnen de Duitse troepen te Utrecht te muiten (B. en M. 1883, 216). De rekening van de uitbetaling van deze troepen is bewaard (Utrecht stadsarchief I, 570 en 571).

+ Veel volcks wil wederom wuyt Amsterdam vertrecken.

+ Een gues werdet binnen Amsterdam sijn rappier ofgebonden.

3 Kornelis Jan Dunenz, alias Smoor, kwam in 1577 aan het hoofd van een vendel als opvolger van Wouter Burchman, werd bij de aanval op Amsterdam op 25 Nov. 1577 zwaar gewond en stierf enige weken later (Ter Gouw VII, 203 en 239), begr. 27 April 1578 in de Nieuwe Kerk (Reg. Weeskamer).

+ Brant ontrent Utrecht.

+ f. 339. r.